افسردگی بعد از زایمان به یک اختلال شایع در بین زنان گفته می‌شود که بسیاری از مادران را پس از زایمان درگیر می‌کند. این وضعیت می‌تواند علائمی مثل حس غم، تغییر در اشتها، احساس بی ارزشی یا گناه، ناامیدی و یا حتی خستگی شدید را به دنبال داشته باشد و علائم به حدی شدید باشند که بر عملکرد روزانۀ مادر و حتی ارتباط وی با نوزاد اثر منفی بگذارند.
تغییرات هورمونی دوران بارداری و عوامل دیگر مانند داشتن استرس، اضطراب، کمبود خواب یا حتی سابقۀ افسردگی می‌توانند در بروز افسردگی پیرا زایمانی دخیل باشند. تشخیص این بیماری توسط پزشک متخصص زنان یا روانشناس انجام شده و درمان می‌تواند شامل روان درمانی، درمان دارویی و حمایت‌های اجتماعی باشد.
افسردگی بعد از زایمان چیست؟
تولد نوزاد می‌تواند منجر به بروز احساسات مختلفی مانند شادی یا حتی ترس و اضطراب شود. اما گاهی مادر ممکن است با وضعیتی ناخوشایندتری مواجه شود که انتظارش را ندارد و به آن افسردگی بعد از زایمان می‌گویند. تغییرات خلقی شبیه به این وضعیت ممکن است در 2 تا 3 روز اول بیشتر مادران را درگیر کند و حتی تا دو هفته نیز ادامه داشته باشد. اما گاهی افسردگی در برخی از مادران با علائم شدیدتر و مدت طولانی‌تری بروز پیدا می‌کند. گاهی حتی این مدل افسردگی ممکن است از زمان بارداری فرد را درگیر کند و تا بعد از زایمان نیز ادامه داشته باشد.
بر اساس اطلاعات ان اچ اس این وضعیت مشکلی رایج است به طوری که از هر 10 زنی که زایمان می‌کنند 1 نفر از آن‌ها در طول یک سال بعد از زایمان به آن دچار می‌شوند. جالب است بدانید که گاهی این افسردگی ممکن است پدران را نیز درگیر کند. در هر حال مهم‌ترین نکته آن است که در صورت مشاهدۀ علائم افسردگی پس از زایمان حتماً در سریع‌ترین زمان ممکن برای بهبود حال خود اقدام کنید. زیرا بی توجهی به آن ممکن است منجر به شدید شدن وضعیت شما شود. چنین حالتی نه تنها روی وضعیت کودک و خانواده اثرات منفی بگذارد، بلکه حتی دورۀ درمان را طولانی‌تر کند.
انواع افسردگی بعد از زایمان
اختلالات خلقی که بعد از زایمان مادران را درگیر می‌کنند، در دو نوع مختلف دسته بندی می‌شوند:
افسردگی پیرا زایمانی
این وضعیت نسبت به بیبی بلوز جدی‌تر است و در شرایطی که قبلاً آن را در بارداری‌های پیشین خود تجربه کرده باشید، 30 درصد بیش از سایر مادران ممکن است دوباره به آن دچار شوید. افسردگی بعد از زایمان علائم خاص خود را دارد که به طور مفصل به آن خواهیم پرداخت. با این حال بهتر است بدانید که این وضعیت ممکن است به صورت خفیف یا شدید شما را درگیر کند. به طوری که علائم نیز در عرض یک تا 4 هفته بعد از زایمان بروز پیدا کنند.
روان پریشی بعد از زایمان
روان پریشی بعد از زایمان در موارد بسیار نادری ممکن است برخی مادران را از همان بدو تولد نوزاد درگیر کند که علائم آن بسیار شدیدتر از افسردگی بعد از زایمان هستند. این وضعیت که می‌تواند از هر 1000 نفر تنها 1 نفر را درگیر کند، ممکن است بین چند هفته تا چند ماه ادامه داشته باشد. از جملۀ این علائم می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- بی نظمی فکری با حس گم شدن و سردرگمی
- بروز افکار توهمی و هذیان گفتن
- داشتن افکار وسواسی در مورد نوزاد
- داشتن انرژی غیر معمول
- بی قراری یا تحریک پذیری شدید
- تلاش برای آسیب زدن به خود یا نوزاد
- بی خوابی شدید یا برعکس
نکته: دقت داشته باشید که روان پریشی بعد از زایمان اگرچه نادر است اما به عنوان یک وضعیت اورژانسی در نظر گرفته می‌شود و نیاز به درمان فوری دارد. بنابراین در صورت مشاهدۀ چنین علائمی در خود یا فرد دیگری حتماً با یک روانشناس صحبت کنید. درمان این وضعیت اغلب شامل بستری شدن در بیمارستان، روان درمانی و مصرف دارو خواهد بود.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان دپارتمان روانشناسی
علائم افسردگی بعد از زایمان
علائم افسردگی پس از زایمان اغلب به شکلی تدریجی ظاهر می‌شوند، به همین دلیل است که بسیاری از کسانی که به آن مبتلا می‌شوند متوجه وضعیت خود نخواهند شد. برای درک بهتر بیماری افسردگی بعد از زایمان بهتر است با علائم آن در ادامه آشنا شوید:
- داشتن حس غم و اندوه مداوم به صورتی که گاهی شدید و حتی پایدار هستند. احساساتی که مداوم هستند و در طول روز تغییر زیادی نمی‌کنند.
- احساس خستگی دائمی به طوری که حتی با وجود استراحت کافی فرد همچنان حس خستگی شدید دارد و به دلیل کمبود انرژی حتی توان انجام کارهای روزانه را ندارد.
- مادر علاقۀ خود را نسبت به فعالیت‌هایی که قبلاً برایش لذت بخش بوده از دست می‌دهد و نسبت به آن‌ها بی تفاوت است.
- فرد در برخی از مواقع قادر به تمرکز نیست و حتی در گرفتن تصمیمات ساده نیز عاجز است.
- مادر در افسردگی پیرازایمانی تمایل دارد تا از دوستان و خانوادۀ خود کناره گیری کند.
- بروز مشکل در خواب با خوابیدن زیاد یا کم خوابی باعث بی حوصلگی و خستگی فرد در طول روز می‌شود.
نکته: دقت داشته باشید که بیبی بلوز و افسردگی بعد از زایمان علائمی شبیه به هم دارند. با این حال در وضعیت اول علائم خیلی زود و نهایتاً 10 تا 14 روز از بین می‌روند. این در حالی است که علائم افسردگی پس از زایمان ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشند و حتی شدیدتر باشند.
دلیل افسردگی بعد از زایمان
تا اینجا متوجه شدید افسردگی بعد از زایمان چیست و چه علائمی دارد. اگرچه هنوز به تحقیقات بیشتری برای یافتن علت افسردگی بعد از زایمان نیاز است، اما مطابق با اطلاعات مای کلینیک کلیولند، تغییرات هورمونی و عوامل روانی-اجتماعی پس از زایمان می‌توانند در بروز افسردگی پس از زایمان نقش داشته باشند.
در دوران بارداری، سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون تا ده برابر افزایش می‌یابند، اما پس از زایمان به شدت کاهش می‌یابند و تا سه روز پس از زایمان به سطح قبل از بارداری می‌رسند. این تغییرات شدید هورمونی می‌توانند بر خلق و خو و وضعیت روانی مادر تأثیر بگذارند.
اما برخی از موارد نیز وجود دارند که به عنوان عوامل خطر افسردگی پس از زایمان شناخته می‌شوند و می‌توانند چنین وضعیتی را تشدید کنند. از جملۀ آن‌ها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- عدم برخورداری از حمایت خانوادگی و اجتماعی بعد از زایمان
- داشتن سابقۀ ابتلا به افسردگی شخصی یا خانوادگی چه بعد از زایمان چه به صورت معمول
- داشتن سابقۀ ابتلا به اختلال نارسایی پیش از قاعدگی (PMDD)
- داشتن سن کمتر از 20 سال
- تولد نوزادی با نیازهای خاص (یا نوزادی که زیاد گریه می‌کند.)
- داشتن مشکل در رابطۀ زناشویی
- ابتلا به عوارض بارداری مانند زایمان زودرس یا زایمان سخت
تشخیص افسردگی بعد از زایمان
اگر از آن دسته مادرانی هستید که حین بارداری یا بعد از زایمان احساس افسردگی دارید، به هیچ وجه نباید از پیگیری وضعیت خود چشم پوشی کرده یا احساس شرم داشته باشید. در چنین شرایطی حتماً باید با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید تا وضعیت شما بهبود پیدا کند. با بروز علائم زیر حتما در اسرع وقت موضوع را با پزشک در میان بگذارید:
- علائمی که بیش از دو هفته طول کشیده‌اند.
- علائمی که به تدریج بدتر می‌شوند.
- در شرایطی که افسردگی مانع از مراقبت درست شما از نوزادتان می‌شود.
- اگر انجام امور روزمره برای شما سخت شده است.
- در شرایطی که افکار آسیب زننده نسبت به خود یا کودکتان دارید.
در چنین شرایطی پزشک با بررسی وضعیت شما به کمک علائم و نشانه‌ها، مدت زمان بروز آن‌ها و سایر عوامل مانند شرایط نامساعد خانوادگی، نسبت به تشخیص افسردگی بعد از زایمان علت و درمان آن اقدام می‌کند.
جلوگیری از افسردگی بعد زایمان
برای پیشگیری از ابتلا به افسردگی بعد از زایمان خصوصاً در شرایطی که قبلاً به چنین وضعیتی دچار شده‌اید، حتماً از مشاوره افسردگی بعد از زایمان با پزشک خود بهره مند شوید. پزشک ممکن است از روش‌های زیر برای جلوگیری از بروز این وضعیت استفاده کند:
کنترل وضعیت دوران بارداری
در دوران بارداری پزشک به صورت منظم علائم شما را بررسی می‌کند. گاهی نیز ممکن است از پرسشنامه‌های غربالگری افسردگی دوران بارداری استفاده کند. در برخی موارد هم پزشک از گروه‌های حمایتی، مشاوره و تجویز دارو برای مدیریت شرایط استفاده می‌کند.
کنترل شرایط بعد از تولد نوزاد
معاینۀ زودهنگام غربالگری علائم افسردگی بعد از تولد توصیه می‌شود. این کار به این دلیل است که تشخیص زودتر باعث شروع سریع‌تر درمان و کاهش عوارض افسردگی می‌شود. در زمانی که قبلاً به این عارضه دچار شده باشید پزشک ممکن است به شکلی سریع داروهای ضد افسردگی یا روان درمانی را توصیه کند.
درمان افسردگی پس از زایمان
درمان افسردگی بعد از زایمان بسته به شدت علائمی که تجربه می‌کنید و نوع افسردگی شما متفاوت خواهد بود. در بسیاری از مواقع داروهای افسردگی بعد از زایمان به تشخیص پزشک متخصص برای شما تجویز می‌شوند. پزشک متخصص زنان و زایمان عموماً اعلام می‌کند که اگر به بیبی بلوز مبتلا باشید، حتی درمان خانگی افسردگی بعد از زایمان برای شما جوابگو خواهد بود. علاوه بر دارودرمانی در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است از روان درمانی (روان درمانی یا درمان شناختی رفتاری) استفاده کند.
در شرایطی که فرد به روان پریشی بعد از زایمان دچار شود، اگر بستری شدن و دارو درمانی جوابدهی لازم را نداشته باشد، پزشک ممکن است استفاده از الکتروشوک درمانی (ECT) را تجویز کند. در این روش از یک جریان الکتریکی خفیف برای ایجاد تشنجی کوتاه استفاده می‌شود. این وضعیت که بی خطر است، علاوه بر درمان افسردگی بعد از زایمان برای بیماری‌های روانی مشابه مانند اسکیزوفرنی نیز استفاده می‌شود.
داروهای افسردگی بعد از زایمان
بسیاری از مادران بر این باورند که به دلیل شیر دادن به نوزاد خود نمی‌توانند برای حل افسردگی دارو مصرف کنند. با این حال پزشک بسته به موقعیتی که در آن قرار دارند می‌تواند از داروی مناسب استفاده کند. البته برخی از داروها می‌توانند با شیردهی به کودک منتقل شوند، با این حال بسیاری از آن‌ها به دلیل سطح انتقال پایین بی خطر هستند.
داروهای ضد افسردگی با کمک به حفظ تعادل شیمیایی موجود در مغز، باعث بهبود شرایط و تأثیرات مثبت روی خلق و خوی شما می‌شوند. برخی از رایج‌ترین انواع دارو افسردگی بعد از زایمان شامل موارد زیر هستند:
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین مانند سرترالین و فلوکستین
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین مانند دولوکستین و دس ونلافاکسین
- بوپروپیون
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای مانند آمی تریپتیلین یا ایمی پرامین
توجه داشته باشید که حداقل بین 3 تا 4 هفته بعد از مصرف دارو شاهد بروز نتایج درمان خود خواهید بود. بنابراین به هیچ وجه داروها را خودسرانه قطع نکنید. قطع زودتر از موعد داروها همچنین ممکن است منجر به برگشت علائم شود. توجه داشته باشید که پزشکان اغلب قبل از قطع کامل دوز آن را کاهش می‌دهند، بنابراین کلیۀ مراحل درمان را با مشورت پزشک انجام دهید.
همۀ آنچه که باید در مورد افسردگی بعد از زایمان بدانید
- افسردگی بعد از زایمان یک وضعیت شایع است که ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی، سابقۀ ابتلا به افسردگی و مشکلات عاطفی حین بارداری یا بعد از زایمان رخ دهد.
- احساس غم و اندوه مداوم، تغییر در اشتها یا خواب، افکار منفی، بی انرژی بودن و خستگی شدید تنها چند مورد از علائم افسردگی بعد از زایمان هستند.
- روان درمانی، تجویز داروهای ضد افسردگی و تغییرات سبک زندگی مانند انجام ورزش، تغذیۀ مناسب یا خواب کافی از جمله روش‌های درمان افسردگی پس از زایمان هستند.
- درمان افسردگی پس از زایمان می‌تواند به شما کمک کند تا احساس بهتری داشته باشید و از لحظات زیبای مادر شدن لذت ببرید. اگر در این زمینه با پرسشی مواجه هستید می‌توانید از مشورت پزشکان هرلایف بهره مند شوید.
پرسش پرتکرار
بسته به نوع افسردگی، زمان آن بین چند روز تا چندین ماه متغیر خواهد بود. تشخیص زودهنگام باعث کاهش عوارض افسردگی و درمان سریع آن خواهد شد.
بهترین دارو بر اساس وضعیت شما و تشخیص روانپزشک تعیین خواهد شد. اما داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب برای درمان این وضعیت کاربرد دارند. دقت داشته باشید که به دلیل انتقال این داروها از شیر به نوزاد باید حتماً از طریق تجویز پزشک نسبت به استفاده از آن‌ها اقدام کنید.
منابع:
