افسردگی پس از زایمان و بهترین روش‌های درمان آن

یکی از چالش‌هایی که خانم‌ها پس از زایمان با آن مواجه می‌شود، علائمی است که تحت نام افسردگی پس از زایمان آورده می‌شوند. این نوع افسردگی در اثر تغییرات هورمونی پس از زایمان، تغییر و تحولات فیزیکی و همچنین چالش‌های احساسی به وجود می‌آید.

برای درمان این نوع از افسردگی، پزشک زنان راهکارهایی مانند استراحت، ارتباط با اطرافیان، حمایت خانواده و همچنین مراقبت از نظر جسمی را تجویز می‌کند. برای توضیح کامل‌تر در ادامۀ این مطلب از هرلایف همراه ما باشید.

منظور از افسردگی پس از زایمان چیست؟

 افسردگی پس از زایمان (Postpartum depression-PPD) یک اختلال خلقی است که زنان را پس از زایمان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این اختلال نسبت به مسئلۀ بیبی بلوز که گروهی از خانم‌ها پس از زایمان با آن مواجه می‌شوند و علائمی مانند نوسانات خلقی، گریه کردن و بی خوابی را به همراه دارد، علائم عاطفی و جسمی شدیدتر و طولانی‌تر دارد. علت مهم آن به ترکیبی از تغییرات هورمونی، احساسی و جسمی نسبت داده می‌شود که سبک زندگی بانوان را بعد از زایمان طبیعی یا سزارین تحت الشعاع قرار می‌دهد.

دلایل افسردگی پس از زایمان

(PPD) با ترکیبی از عوامل زیست شناختی، عاطفی و اجتماعی ایجاد می‌شود. این تأثیرات می‌توانند برای هر فرد متفاوت باشند، اما موارد زیر علل مشترک هستند:

• نوسانات سریع هورمونی
• عدم تعادل هورمون‌‎های تیروئید
• اختلالات خواب
• عدم بازیابی سلامت جسمی
• کمبود مواد مغذی
• استرس و اضطراب
• مسائل بهداشت روان
• تجربۀ تولد آسیب زا
• انتظارات غیر واقعی
• عدم پشتیبانی
• تنش ارتباطی
• فشار مالی
• تغییر هورمون‌های مغز
• ژنتیک

علائم افسردگی بعد از زایمان

افسردگی بعد از زایمان شامل طیف وسیعی از علائم عاطفی، جسمی و رفتاری است که شدت آنها در خانم‌ها متفاوت است. بر خلاف مسئلۀ بیبی بلوز (Baby Blues) که علائم بیشتر احساسی و کوتاه مدت هستند و به طور معمول در عرض دو هفته حل می‌شوند، علائم (PPD) شدیدتر و طولانی‌تر هستند و زندگی روتین خانم‌ها را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهند.

علائم احساسی

• غم و اندوه مداوم یا احساس پوچ بودن
• احساس شدید گناه، بی ارزش بودن یا بی کفایتی
• تحریک پذیری، خشم یا نوسانات خلقی
• احساس اندوه عمیق یا ناامیدی در مورد حس جدید مادری یا به طور کلی زندگی
• از دست دادن علاقه به فعالیت‌های لذت بخش قدیمی

نشانه‌های جسمانی

• خستگی یا کمبود انرژی فراتر از خستگی معمول پس از زایمان
• اختلالات خواب، مانند مشکل در خواب حتی زمانی که کودک خواب است، یا خواب بیش از حد
• تغییرات اشتها (بیش از حد یا عدم علاقه به غذا)
• احساس درد غیر قابل توصیف و بدون علت مشخص

چند نشانۀ مهم شناختی و رفتاری

• مشکل در تمرکز، تصمیم گیری یا به یاد آوردن چیزها
• بی علاقگی به حضور در جمع خانواده، دوستان یا داشتن سایر تعاملات اجتماعی
• مشکل تعامل درست با کودک، احساس جدا شدن یا بی تفاوت بودن
• اضطراب یا نگرانی بیش از حد در مورد سلامت یا ایمنی کودک
• مشکل در مدیریت وظایف یا مسئولیت‌های روزانه

علامت‌های شدید

• افکار مداوم در مورد صدمه زدن به خود یا آسیب رساندن به کودک
• افکار مزاحم همراه با ترس یا شرمندگی
• عدم علاقۀ کامل یا عدم توانایی در مراقبت از کودک

تشخیص افسردگی پس از زایمان

برای اینکه روانپزشک به تشخیص افسردگی پس از زایمان برسد، باید چند راهکار زیر را برای تشخیص مورد استفاده قرار دهند.

مصاحبۀ بالینی

روانپزشک و روانشناس برای اینکه بررسی‌ اولیه را انجام دهند به سوابق سلامت عاطفی و روانی مادر نگاهی می‌اندازند و سلامت جسمی و بهبودی او را پس از زایمان مورد بررسی قرار می‌دهند. تغییرات اخیر در خلق و خو، رفتار و عملکرد را مورد توجه قرار داده و احساس مادر را در مورد کودک، والدین و روند محافظت او از فرزند با شرایط طبیعی مطابقت می‌دهند.

استفاده از ابزارهای روانسنجی

روانپزشک و روانشناس می‌توانند از تست‌ها و ابزارهای مختلفی استفاده کنند تا سلامت روانی مادر را بسنجند. دو تست افسردگی زایمان پرکاربرد در این زمینه عبارتند از:

• تست (EPDS): نظرسنجی ده سؤالی است که جواب‌های توصیفی به آنها داده می‌شوند تا احتمال ابتلا به (PPD) ارزیابی شود.
• آزمون (PDSS): این پرسشنامه شرایط عاطفی خانم باردار را می‌سنجد تا احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان تعیین شود.

معیارهای تشخیص

دستنامۀ (DSM 5)، از مهم‌ترین کتب مرجع روانپزشکی، اعلام کرده است که خانم‌هایی با شرایط زیر، می‌توانند با وضعیت افسردگی پس از زایمان تشخیص داده شوند:

• علائم افسردگی که حداقل دو هفته طول می‌کشد.
• شروع در دوران بارداری و یا در عرض چهار هفته پس از زایمان (هرچند می‌تواند در هر زمان در سال اول پس از زایمان رخ دهد).
• علائمی که با عملکرد روزانه تداخل دارند، مانند:
  • خلق و خوی افسرده در بیشتر روز
  • از دست دادن علاقه به اکثر فعالیت‌ها
  • تغییرات قابل توجه وزن یا اشتها
  • اختلالات خواب
  • خستگی 
  • مشکل در تمرکز

سایر عوامل

سایر عوامل مؤثر که در تشخیص افسردگی بعد از زایمان مؤثر هستند، عبارتند از:

• اختلال عملکرد تیروئید یا کم خونی، (پس از بارداری شایع هستند و می‌توانند علائمی شبیه افسردگی داشته باشند.)
• کمبود خواب یا استرس‌های طبیعی والدین بعد از تولد فرزند
• سایر اختلالات روانپزشکی مانند روان پریشی پس از زایمان یا اختلالات اضطرابی
• سابقۀ شخصی یا خانوادگی افسردگی یا اختلالات روانی
• عدم حمایت اجتماعی یا خانوادگی از مادر و فرزند
• عوارض دوران بارداری یا زایمان
• تجربۀ تولد پرچالش

درمان افسردگی پس از زایمان

درمان افسردگی پس از زایمان (PPD) به طور معمول ترکیبی از مراقبت‌های پزشکی حرفه‌ای، درمان و استراتژی‌های خودمراقبتی است. تشخیص و درمان زودهنگام برای بهبودی و تقویت رابطۀ سالم بین مادر و نوزاد نیز بسیار مهم است.

مراقبت‌های تیم درمان

• درمان شناختی رفتاری (CBT): به شناسایی و تغییر الگوهای فکری منفی کمک می‌کند.
• درمان بین فردی (IPT): تمرکز بر بهبود ارتباطات و روابط است که می‌تواند احساس انزوا را کاهش دهد.
• داروهای ضد افسردگی: داروهایی مانند مهار کننده‌های بازجذب سروتونین انتخابی (SSRIs) معمولاً تجویز می‌شوند. آنها اغلب برای مادران شیرده بی خطر هستند، اما همیشه باید تحت نظر پزشک مصرف شوند.
• هورمون درمانی: در برخی موارد، استروژن درمانی ممکن است به تعادل تغییرات هورمونی کمک کند که به (PPD) کمک می‌کند.
• اگر علائم شدید یا همراه با روان پریشی باشند، ممکن است بستری شدن در بیمارستان یا مراقبت‌های ویژۀ تیم روانپزشکی لازم باشد.

استراتژی‌های حمایتی

• بهتر است مادر برای کمک به کارهای روزانه، مراقبت از کودک و حمایت عاطفی به خانواده و دوستان خود تکیه کند.
• او می‌تواند به یک گروه پشتیبانی پس از زایمان بپیوندد تا با افرادی که چالش‌های مشابهی را تجربه می‌کنند، ارتباط برقرار کند.
• همسر و سایر اعضای خانواده را باید در مورد افسردگی بعد از زایمان مطلع کرد تا درک بهتری از شرایط مادر داشته باشند و او را بیشتر حمایت کنند.

اصلاح سبک زندگی و خودمراقبتی

• مادر باید برنامۀ رژیم غذایی مناسبی را پیروی کند و در صورتی که نیاز به استراحت داشت، استراحت کافی را در اولویت قرار دهد.
• فعالیت بدنی سبک، مانند پیاده روی می‌تواند اندورفین‌ها را آزاد کند تا خلق و خو بهبود یابد. مادر در صورت بهبودی بعد از سزارین یا زایمان طبیعی، باید با مشورت پزشک، فعالیت بدنی مناسبی را اجرا کند.
• مادران می‌توانند تکنیک‌های مدیریت استرس مانند ذهن آگاهی، مدیتیشن یا تنفس عمیق را تمرین کنند.
• مادران بعد از زایمان باید تصورات غیر واقعی را برای تبدیل شدن به مادری بی عیب و نقص کنار بگذارند و برای داشتن تعامل خوب با فرزند خود تلاش کنند.

نقش همسر در بهبود افسردگی پس از زایمان

نقش شوهر یا شریک زندگی در حمایت از همسرش که دچار  افسردگی پس از زایمان (PPD) شده، بسیار مهم است. همسر می‌تواند در کاهش استرس عاطفی، همراهی در مراقبت از کودک  و تقویت رابطۀ خوب با همسرش کمک کند تا به این طریق پویایی خانواده‌ای سالم را حفظ کند.

• با آگاهی دربارۀ افسردگی پس از زایمان با همسر خود همدلی کنید.
• به حرف‌های همسر خود گوش دهید تا کمی از فشارهای عصبی و روانی او کم شوند.
• بیان جملات احساسی و عاشقانه و روابط پرمهر می‌توانند همسر شما را پس از زایمان آرام کنند.
• کمک به مراقبت از کودک، از جمله تغذیه، تعویض پوشک، یا خواباندن کودک می‌توانند امکان استراحت را برای همسرتان فراهم کنند.
• اگر علائم افسردگی بعد از زایمان همچنان ادامه داشته باشند یا بدتر شوند، همسر خود را تشویق کنید که به پزشک یا درمانگر مراجعه کند.
• به او کمک کنید تا دوباره با دوستان و خانواده ارتباط برقرار کند.
• خوش بین باشید و به همسرتان یادآوری کنید که بهبودی به گذشت زمان نیاز دارد.

تست افسردگی پس از زایمان

همانطور که پیش از این توضیح داده شد، دو تست رایج وجود دارند که با انجام آنها می‌توان علائم زنان را بعد از زایمان دقیق‌تر بررسی کرد و احتمال ابتلای آنها را به افسردگی ارزیابی کرد. این تست‌ها مقیاس افسردگی پس از زایمان ادینبورگ (EPDS) و مقیاس غربالگری افسردگی پس از زایمان (PDSS) هستند.

مکمل‌های مناسب برای درمان افسردگی بعد از زایمان 

مکمل‌ها برای مدیریت افسردگی پس از زایمان (PPD) می‌توانند در کنار درمان اصلی نقش تکمیل کننده داشته باشند. با این حال، آنها باید تحت نظارت پزشک متخصص و برای حفظ سلامت مادر و نوزاد، به ویژه برای مادران شیرده استفاده شوند.

مکمل‌ها	توضیحات
امگا 3	ماهی، گردو و کپسول امگا 3
ویتامین دی	قرص ویتامین دی و غذاهایی مانند لبنیات
ویتامین ب کمپلکس	سبزیجات، تخم مرغ و غلات
منیزیوم	سبزیجات، دانه‌ها، حبوبات و قرص منیزیوم
آهن	قرص آهن، گوشت قرمز، سبزیجات و حبوبات
پروبیوتیک‌ها	ماست پروبیوتیک و غذاهای پروبیوتیک

مصرف داروهای افسردگی هنگام شیردهی

هنگامی که مادر مبتلا به افسردگی پس از زایمان (PPD) در حال شیردهی است، مهم است که با دقت داروهای ضد افسردگی را مصرف کند. اگرچه بعضی از داروهای ضد افسردگی در دوران شیردهی بی خطر هستند، اما ضروری است که با روانپزشک مشورت کنید تا از مزایا و معایب داروها برای مادر و کودک مطلع باشید.

جلوگیری از افسردگی پس از زایمان

شما برای اینکه پس از زایمان دچار افسردگی نشوید، می‌توانید سبک زندگی خود را به نحوی پیش ببرید که نیاز بدن به مواد مغذی رفع شوند، تعادل هورمونی در کوتاه مدت بعد از زایمان برقرار شود، خودمراقبتی‌های عاطفی، اجتماعی و جسمی را در نظر داشته باشید و در نهایت همسر و خانوادۀ خود را برای مراقبت‌های پس از زایمان خود آگاه کنید. همراهی افراد خانواده، به ویژه همسر می‌تواند در جلوگیری از افسردگی پس از زایمان نقش مهمی ایفا کند. اگرچه مشورت با پزشک زنان، روانپزشک و مشاور، شما را در این راه کمک خواهد کرد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم افسردگی ادامه پیدا کنند یا تشدید شوند یا به زندگی معمول روزانه آسیب برسانند، باید در اسرع وقت با روانپزشک و روانشناس مشورت کرد. در این زمینه، کلینیک آنلاین هرلایف خدمات مفیدی ارائه خواهد داد.

نکات مهم دربارۀ افسردگی پس از زایمان

• نوسانات سریع هورمونی، عدم تعادل هورمون‌‎های تیروئید، اختلالات خواب، بازیابی سلامت جسمی، کمبود مواد مغذی، استرس و اضطراب و مسائل بهداشت روان از علل افسردگی بعد از زایمان هستند.
• تست (EPDS) و آزمون (PDSS) برای روانسنجی مادر پس از زایمان و تعیین احتمال ابتلا به افسردگی پس از زایمان مناسب هستند.
• مادران باردار با حمایت خانواده و همسر و همچنین خودمراقبتی می‌توانند این شرایط دشوار را پشت سر بگذارند.
• مراقبت‌های تیم درمان، استراتژی‌های حمایتی و اصلاح سبک زندگی و خودمراقبتی در درمان (PPD) مادر مفید هستند.
• خلق و خوی افسرده در بیشتر روز، از دست دادن علاقه به اکثر فعالیت‌ها، تغییرات قابل توجه وزن یا اشتها، اختلالات خواب، خستگی و مشکل در تمرکز از علائم افسردگی پس از زایمان هستند.
• امگا 3، ویتامین دی، ویتامین ب کمپلکس، منیزیوم، آهن و پروبیوتیک‌ها بهترین مکمل‌ها برای کمک به بهبود روند درمان افسردگی پس از زایمان هستند.
• برای مشورت با متخصص روانپزشک یا سایر متخصص‌ها می‌توانید از خدمات کلینیک آنلاین هرلایف بهره مند شوید.

پرسش‌های پرتکرار