قرص دوفاستون (Duphaston) یکی از داروهای هورمونی است که مصرف آن می‌تواند سیکل قاعدگی را تغییر دهد. مصرف این قرص بیشتر برای درمان یائسگی زودرس یا تنبلی تخمدان تجویز می‌شود. به این ترتیب دارو می‌تواند باعث قطع پریود شود. اگرچه خانم‌ها با مصرف دوفاستون عوارض جانبی رایجی مانند حالت تهوع، نوسانات خلقی و افزایش وزن را نیز تجربه می‌کنند.
قرص دوفاستون چیست و چه تأثیری بر پریود دارد؟
قرص دوفاستون که با نام دیدروژسترون (Dydrogesterone) نیز شناخته می‌شود، یک داروی هورمونی و در واقع نسخۀ مصنوعی هورمون پروژسترون است. این دارو برای درمان بیماری‌هایی مانند خونریزی رحم، قاعدگی نامنظم و ناباروری تجویز می‌شود. بیماری‌هایی که فرآیند تولید مثل را در خانم‌ها تحت الشعاع قرار می‌دهند.
قرص دوفاستون به عنوان هورمون پروژسترون فعال، روی رحم اثر می‌کند و با افزایش سطح پروژسترون، در ایجاد و ضخیم شدن لایۀ آندومتر اثر می‌گذارد. به این ترتیب در آماده شدن رحم برای بارداری مؤثر بوده و احتمال ناباروری را در خانم‌های مبتلا به این مشکل حل می‌کند. علاوه بر این، دوفاستون با بهبود شرایط رحم و بدون تأثیر در چرخۀ تخمک گذاری، باعث منظم‌تر شدن چرخه‌های قاعدگی در خانم‌ها می‌شود. به این ترتیب خانم‌ها می‌توانند درک بهتری از شرایط جسمانی و روانی خود در روزهای مختلف پریود داشته باشند.
قطع پریود با مصرف قرص دوفاستون
قرص دوفاستون به عنوان دارویی شناخته شده که سطح هورمون پروژسترون را در خانم‌هایی تغییر می‌دهد که به دلایل مختلف به مصرف آن روی آورده‌اند. با توجه به عملکرد اصلی داروی دوفاستون که افزایش ضخامت دیوارۀ داخلی رحم است، می‌توان انتظار داشت که برنامۀ پریود، شدت و حجم خونریزی آن تغییر کند. علاوه بر این، قرص دیدروژسترون با عملکرد خود، به آماده کردن رحم برای باروری کمک می‌کند. در نتیجه خانم‌هایی که به دلیل درمان ناباروری، قرص دوفاستون را در برنامۀ دارویی خود قرار می‌دهند، اگر برنامه باروری موفقی داشته باشند، با قطع پریود و ورود به دورۀ بارداری مواجه شوند.
قرص دوفاستون در چه شرایطی باعث قطع پریود می‌شود؟
با توجه به آگاهی دربارۀ عملکرد قرص دیدروژسترون یا همان دوفاستون، این سؤال برای بسیاری از خانم‌ها مطرح است که این دارو در چه شرایطی می‌تواند منجر به قطع پریود شود. در حقیقت داروی دوفاستون برای گروه خاصی از خانم‌ها تجویز می‌شود. بنابراین مصرف آن تحت شرایط خاصی با قطع پریود همراه است که در ادامه توضیح داده می‌شوند.
تنظیم هورمون‌ها
هورمون پروژسترون هورمونی است که میزان ناکافی آن عملکرد رحم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این موضوع باعث بروز مشکلاتی مانند ناباروری، تنبلی تخمدان، سقط جنین، علائم سندروم پیش از قاعدگی و پریود نامنظم می‌شود. به همین دلیل، می‌توان با مصرف دوفاستون تحت نظر پزشک معالج، سطح هورمون پروژسترون را تنظیم کرد.
درمان تنبلی تخمدان
با تغییر در سطح هورمون پروژسترون و بهبود سلامت رحم، سیکل قاعدگی نیز تغییراتی را تجربه می‌کند. در میان تأثیرات قرص دوفاستون می‌توان به نقش آن در درمان تنبلی تخمدان اشاره کرد. در حقیقت ترشح استروژن منجر به ترشح هورمون (LH) می‌شود به این ترتیب در شکل گیری و رشد فولیکول‌ها و تخمک گذاری اثر قابل توجهی دارد. به نحوی که روند تخمک گذاری منظم‌تر انجام می‌شود و سلامت تخمک و جنین بهتر خواهد بود. در نتیجه مشکلات سیکل قاعدگی تا حد قابل توجهی رفع خواهند شد.
درمان یائسگی زودرس
یائسگی زودرس (Premature ovarian insufficiency) نیز که به خاطر اختلال در عملکرد تخمدان‌ها و پایان پریود شدن به وجود می‌آید، مشکلی جدی در خانم‌هاست. کاهش قابل توجه سطح هورمون پروژسترون یکی از مهم‌ترین دلایلی است که خانم‌ها به یائسگی زودرس مبتلا می‌شوند. در چنین حالتی تخمک گذاری، ضخیم شدن دیوارۀ رحم برای بارداری و در نتیجه خونریزی‌های پریود با اختلال و بی نظمی رو به رو می‌شوند.
پزشکان داروهایی را برای افزایش سطح هورمون پروژسترون تجویز می‌کنند تا علائم یائسگی زودرس را کاهش داده و عملکرد تخمدان‌ها و رحم به حالت طبیعی نزدیک‌تر شود. قرص دوفاستون هم یکی از این داروهاست که حتماً باید تحت نظارت پزشک مصرف شود.
جلوگیری از خونریزی‌های شدید پریود
با توجه به توضیحاتی که تاکنون داده شدند، یکی از اصلی‌ترین کارهایی که قرص دوفاستون با افزایش سطح پروژسترون انجام می‌دهد، ضخیم‌تر کردن دیوارۀ داخلی رحم است. این روند به مراقبت از بافت رحم نیز کمک می‌کند. به این ترتیب، در صورتی که لقاح انجام نشود، ریزش این بخش از رحم موجب خونریزی غیرطبیعی و شدید نخواهد شد.
درمان اندومتریوز
اندومتریوز (Endometriosis) یکی از بیماریهای زنان است که در آن رشد بافت اندومتر در جایی غیر از بافت رحم، مانند لولۀ فالوپ و تخمدان صورت می‌گیرد. مصرف قرص دوفاستون که عموماً با دوز ۱۰ میلی گرم تجویز می‌شود، به افزایش ضخامت آندومتر در همان بافت رحم کمک می‌کند. اگرچه طبق پژوهشی که دکتر پنگ و همکارانش انجام داده‌اند، شواهد کمی مبنی بر تأثیر داروی دیدروژسترون بر درمان اندومتریوز وجود دارند.
موارد منع مصرف قرص دوفاستون برای قطع پریود
با وجود نقش مهمی که مصرف قرص دوفاستون در درمان بیماری‌ها و اختلالات مختلف از جمله اندومتریوز و پریود نامنظم بازی می‌کند، گاهی مصرف این دارو ممنوع است. در حقیقت، گاهی پزشکان بعد از آنکه شرح حال بیمار را دریافت کردند و سوابق پزشکی و خانوادگی او را مورد بررسی قرار دادند، ترجیح می‌دهند که دارویی غیر از دیدروژسترون تجویز کنند.
در واقع، خانم‌هایی که به داروی دوفاستون و مواد سازندۀ آن حساسیت داشته‌اند یا سابقۀ وجود تومورهای مختلف مانند تومورهای مننژیوم در لایه‌های محافظ مغز و نخاع در پروندۀ پزشکی آنها مشاهده شود، باید از مصرف دوفاستون اجتناب کنند. علاوه بر این، خانم‌هایی که به دلایل نامشخص خونریزی زیاد واژینال داشته‌اند، نباید از قرص هورمونی دوفاستون استفاده کنند. آنها باید پزشک معالج را در جریان سوابق پزشکی خود قرار دهند تا تصمیم درستی برای درمان این بیماران گرفته شود.
عوارض قطع پریود با قرص دوفاستون
مصرف دوفاستون یا همان دیدروژسترون مانند هر داروی دیگری عوارض جانبی متعددی دارد. خانم‌ها با توجه به شرایط فیزیکی و مشکلی که آنها را به مصرف داروی دوفاستون هدایت می‌کند، علائمی را می‌بینند.
خونریزی لکه بینی
مصرف قرص‌هایی که تنها سطح پروژسترون را افزایش می‌دهند، به متعادل کردن سطح این هورمون نسبت به استروژن کمک می‌کنند. در حالی که نظم هورمونی برقرار می‌شود، ممکن است خانم‌ها لکه بینی را نیز تجربه کنند. مشاهدۀ این علامت هشداری مهم به شمار می‌رود و باید آن را با پزشک معالج مطرح کرد.
حالت تهوع
افزایش سطح پروژسترون باعث تحریک کردن بافت عضلانی بدن از جمله معده می‌شود. به همین دلیل گاهی خانم‌ها هنگام خوردن این دارو، از حالت تهوع نیز آزرده می‌شوند. در حقیقت، تحریک شدن معده بر آهسته شدن فرآیند هضم غذا و قرار گرفتن بیشتر آن در معده اثر می‌گذارد، همین موضوع باعث ایجاد احساس سنگینی و حالت تهوع می‌شود.
سردرد
شاید لازم باشد که نگاهی به رابطۀ میان سردرد و تغییرات هورمونی انداخت تا بروز این عارضۀ جانبی را بعد از مصرف دیدروژسترون، بهتر درک نمود. در واقع سردردهای هورمونی با کم و زیاد شدن هورمون‌های استروژن و پروژسترون در خانم‌ها مرتبط هستند. علت اصلی بروز این عارضۀ جانبی نیز ترشح انتقال دهنده‌های عصبی در مغز است که باعث پایین آمدن آستانۀ درد و بروز سردردهای میگرنی هورمونی می‌شوند.
نوسانات خلقی
یکی از مهم‌ترین تغییراتی که با افزایش سطح پروژسترون و تغییرات هورمونی دیگر رخ می‌دهد، نوسانات خلقی است. ترشح انتقال دهنده‌های عصبی که بر عملکرد هیپوتالاموس و آمیگدال اثر می‌گذارند، باعث بروز علائمی مانند حساس شدن نسبت به وقایع مختلف، زودرنجی یا کم حوصلگی می‌شود. این در حالی است که انتقال دهندۀ عصبی معینی به اسم (GABA) در آرام کردن فرد و کاهش نوسانات خلقی او مؤثر است. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت که خوردن منظم و نظارت شدۀ قرص دوفاستون باعث بروز نوسانات خلقی شود.
افزایش وزن
هنگامی که خانم‌ها به خاطر رفع نیاز بدن خود به پروژسترون و درمان مشکلات مرتبط با آن، دیدروژسترون مصرف می‌کنند، متوجه افزایش وزن خود خواهند شد. به این علت که این هورمون‌ها نظم قند خون بدن زنان را بر هم می‌زنند. به این ترتیب هورمون‌ها، موجب افزایش اشتهای بیماران می‌شوند و افزایش وزن را تجربه می‌کنند. موضوعی که گاهی باعث نگرانی خانم‌ها می‌شود و تا زمانی که مصرف داروی دوفاستون ادامه دارد، احتمالاً وجود داشته باشد.
درد و سفت شدن سینه‌ها
سینه‌ها یکی دیگر از اندام‌هایی هستند که تحت الشعاع سطح استروژن و پروژسترون بدن قرار می‌گیرند. افزایش استروژن مجاری شیری را در پستان‌ها تحریک می‌کند. اما افزایش پروژسترون غدد شیری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما علاوه بر تحریک غدد شیری، می‌توان درد و سفتی سینه‌ها را به افزایش سطح پروژسترون نسبت داد که علت آن احتباس مایعات در غدد شیری است.
جایگزین‌های قرص دوفاستون برای قطع پریود
با توجه به اینکه گروهی از زنان مبتلا به نامنظمی پریود، یائسگی زودرس، تنبلی تخمدان و بیماریهای دیگر مجاز به مصرف داروی دوفاستون نیستند، بهتر است راهکارهای جایگزین مصرف این دارو را نیز در نظر داشت. این روش‌ها به دو دستۀ هورمونی و غیرهورمونی تقسیم می‌شوند.
روش‌های هورمونی جایگزین داروی دوفاستون
داروهای ضد بارداری و ابزارهایی مانند (IUD)، حلقۀ واژینال (Vaginal Ring)، آمپول‌های پیشگیری از بارداری و چسب ضد بارداری از جمله روش‌های هورمونی به حساب می‌آیند که خانم‌ها امکان استفاده از آنها را دارند. این ابزارها تا حد معینی سطح استروژن و پروژسترون را تعدیل می‌کنند. به همین دلیل، استفاده از آنها جایگزین دوفاستون خواهد شد. البته بهتر است آنها را با نظارت کامل پزشک انتخاب کرد.
روش‌های غیر هورمونی جایگزین دیدروژسترون
علاوه بر روش‌های هورمونی که پیش از این توضیح داده شدند، روش‌هایی مانند کورتاژ رحم (Dilation and Curettage/ D&C) و ابلیش اندومتر (endometrial ablation) وجود دارند که غیر هورمونی به حساب می‌آیند. در این فرآیندها، پزشک سعی می‌کند که به رحم دسترسی پیدا کرده و لایۀ اندومتر را از این بافت تناسلی جدا کند. یک تفاوت مهم میان کورتاژ و ابلیشن اندومتر وجود دارد. آن هم این نکته است که کورتاژ با جراحی انجام می‌شود. اما ابلیش اندومتر بدون نیاز به جراحی صورت می‌گیرد.
دوفاستون روشی کاربردی برای قطع پریود
- قرص دوفاستون یکی از داروهای هورمونی به حساب می‌آید که می‌تواند برای درمان بیماری‌هایی مانند نامنظمی پریود، تنبلی تخمدان و یائسگی زودرس استفاده شود.
- برای اینکه درمان بیماریهای زنان با قرص دوفاستون انجام شود، باید از مشورت پزشک استفاده کرد. به خصوص که بعضی از بیماران به دلیل آلرژی به دارو یا سابقۀ تومور در بدن و مواردی دیگر مجاز به استفاده از دوفاستون نیستند.
- سردرد، حالت تهوع، درد و سفتی پستان، نوسانات خلق و خو و افزایش وزن از عوارض جانبی مصرف دیدروژسترون محسوب می‌شوند.
- روش‌های هورمونی مانند داروهای ضد بارداری و آی یو دی و روش‌های غیر هورمونی مانند کورتاژ رحم و ابلیشن اندومتر می‌توانند جایگزین‌های داروی دوفاستون باشند.
- برای اینکه بتوانید برنامه پریود خود را رهگیری کنید و درباره مسائل مرتبط با مشکلات زنان و زایمان با پزشک مشورت داشته باشید، می‌توانید اپلیکیشن هرلایف را نصب کرده و از خدمات آن استفاده کنید. در ضمن، شما می‌توانید نظرات و تجربیات خود را با سایر مخاطبان مجموعۀ هرلایف به اشتراک بگذارید.
پرسش‌های پرتکرار
آیا قرص دوفاستون باعث ناباروری می‌شود؟
– خیر، دوفاستون با افزایش سطح پروژسترون و ایفای نقش در ضخیم کردن دیوارۀ رحم و بهبود روند تخمک گذاری، می‌تواند در رفع مشکل ناباروری کمک کند.
در چه صورت برای مصرف دوفاستون باید به پزشک مراجعه کنیم؟
– داروی دوفاستون باعث تغییر سطح هورمون پروژسترون و تغییر در تناسب میان هورمون‌های جنسی می‌شود. در حالی که مصرف آن برای گروهی از خانم‌ها ممنوع است. با توجه به این موضوع، مصرف آن باید تحت نظارت پزشک باشد. در ضمن اگر خانم‌ها با عوارض جانبی مصرف این دارو نیز مواجه شوند، باید به پزشک مراجعه کنند.
