تست بارداری بتا بارداری (HCG) آزمایش خون دقیقی است که برای تشخیص بارداری در زنان انجام می‌شود. در این آزمایش، هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) را اندازه‌گیری می‌کنند، چون بعد از بارداری در بدن ترشح می‌شود.
این هورمون ۷ تا ۱۰ روز بعد از لقاح در خون موجود است و بتا یکی از زیرمجموعه‌ها و زیرواحدهای این هورمون است که در آزمایش بتا بارداری به طور اختصاصی اندازه گیری می‌شود. در این مقاله، تمام نکاتی که باید دربارۀ این تست بدانید، گفته شده‌اند.
آزمایش بتا چیست و چرا انجام می‌شود؟
گنادوتروپین کوریونی انسانی یا hcg هورمونی است که از سلول‌های جفت ترشح می‌شود. بنابراین، بعد از لقاح و بارداری در بدن زنان، قابل تشخیص است. سطح آن در دوران خارج از بارداری در بیشتر موارد منفی است.
برای همین، با اندازه گیری آن مشخص می‌شود که زنی باردار است یا خیر. از حوالی روز هفتم بعد از لقاح جفت، سلول‌هایی به نام تروفوبلاست (Trophoblast) آن را تولید می‌کنند. سطح این هورمون در طول بارداری (در سه ماهه اول) به طور مداوم و منظم، بالا می‌رود.
یادتان باشد که به طور کلی، دو نوع آزمایش hcg داریم:
- بتا کیفی: فقط نشان می‌دهد که باردار هستید یا خیر.
- بتا کمی: مقدار دقیق هورمون hcg را نشان می‌دهد و امکان تخمین سن بارداری، روند رشد جنین و سقط/بارداری خارج از رحم را فراهم می‌کند.
تفاوت آزمایش بتا با آزمایش خون و ادرار
آزمایش بتا هم با خون و هم با ادرار انجام می‌شود. در واقع، امکان سنجش مقدار هورمون در خون و ادرار وجود دارد، اما معمولاً با بررسی سطح هورمون در خون، انجام می‌شود. دقت کنید که آزمایش خون معمولاً حساس‌تر و دقیق‌تر از آزمایشی است که با بررسی نمونه ادرار صورت می‌گیرد.
زمان مناسب برای انجام آزمایش بتا بارداری
از حوالی روز ششم بعد از لقاح، یعنی زمانی که حدود ۳ هفته از آخرین پریود می‌گذرد، سطح هورمون hcg مثبت می‌شود و در طول سه ماهۀ اول حاملگی هم افزایش پیدا می‌کند. معمولاً تا هفتۀ دهم بارداری، هر ۳۶ تا ۴۸ ساعت، ۲ برابر می‌شود.
بعدتر در سه ماهه دوم و سوم بارداری، با کاهش این هورمون رو به رو خواهید شد. معمولاً این آزمایش برای رد بارداری کافی است، مگر اینکه تست خیلی زود انجام شود. به این نکات هم دقت داشته باشید:
- هرچند که با تست بتا می‌توان بارداری را تشخیص داد، اما سطوح آن در زنان متفاوت است و برای تعیین دقیق تاریخ شروع بارداری کافی نیست و به سونوگرافی نیاز است.
- اگر مقدار هورمون زیر ۲۵ IU/L باشد، بهتر است که تست را ۴۸ ساعت بعد تکرار کنید.
- در بارداری دوقلو، سطح این هورمون بالاتر است.
شرایط انجام آزمایش بتا بارداری چیست؟
این آزمایش معمولاً چند روز بعد از اینکه از زمان پریود می‌گذرد و قاعدگی در کار نیست، انجام می‌شود. تقریباً ۱۱ روز پس از لقاح، سطح هورمون hCG در خون قابل بررسی است. این هورمون در ادرار هم ۱۲ تا ۱۴ روز بعد از لقاح تشخیص داده می‌شود.
برای این آزمایش:
- نیازی به ناشتا بودن نیست.
- امکان انجام آزمایش در هر ساعتی از شبانه روز وجود دارد.
- نیازی به قطع مصرف دارو (اگر چیزی مصرف می‌کنید)، وجود ندارد.
- هیچ آمادگی خاصی مانند نوشیدن یا خوردن چیز خاصی نیاز نیست.
- نتیجۀ آزمایش معمولاً در طی چند ساعت یا یک روز به شما اعلام می‌شود.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
تفسیر آزمایش بتا چگونه است؟
برای بررسی نتایج آزمایش بتا بارداری باید حتماً نظر پزشک را جویا شوید، چون سطح هورمون در بدن افراد متفاوت است و تحلیل نتیجه هم در گروی داشتن دانش تخصصی و حرفه‌ای است. به طور کلی:
- اگر آزمایش ۱۲ تا ۱۴ روز بعد از لقاح و سطح هورمون hcg در بدن زیر ۵ mIU/mL باشد، بارداری در کار نیست و جواب تست منفی است.
- اگر ۱۲ تا ۱۴ روز بعد از لقاح، سطح هورمون hcg در بدن بیشتر از ۲۵ mIU/mL باشد، جواب تست مثبت است و بارداری وجود دارد.
- در صورتی که سطح هورمون بین ۶ تا ۲۴ mIU/mL باشد، نیاز به انجام دوبارۀ تست وجود دارد.
- در صورتی که سطح هورمون بیش از ۱۰۰ mIU/mL باشد، قطعاً حاملگی وجود دارد و جواب تست بارداری مثبت است.
ضمنا اگر سطح هورمون بسیار بالا باشد، احتمال چند قلو بودن بچه‌ها در رحم وجود دارد و نیاز به انجام سونوگرافی برای تشخیص دقیق‌تر خواهد بود.
عدد بالا و پایین بتا آزمایش بارداری نشانه چیست؟
درباره اعدادی که بعد از انجام آزمایش بتا بارداری مطرح می‌شوند، توضیح دادیم. اجازه بدهید، بگوییم که منظور از عدد بالا و پایین بتا آزمایش هم چیست. در واقع، منظور همان اطلاعاتی است که در خطوط قبلی خواندید:
- عدد بتا بالا: بالا بودن سطح هورمون و عدد بتا یعنی بارداری شکل گرفته است. گاهی هم پای بارداری خارج از رحم به میان است.
- عدد بتا پایین: پایین بودن سطح هورمون و عدد بتا یعنی یا خبری از بارداری نیست یا سقط و بارداری خارج از رحم رخ داده است.
جدول عدد بتا بارداری
اطلاعات مربوط به عدد بتا بارداری در جدول زیر به طور کامل آمده است:
| مقدار hCG (mIU/mL) | تفسیر نتیجه آزمایش بتا |
|---|---|
| کمتر از ۵ | بارداری وجود ندارد (تست منفی) |
| بین ۶ تا ۲۴ | مشکوک و نیاز به تکرار آزمایش پس از چند روز |
| بیشتر از ۲۵ | بارداری وجود دارد (تست مثبت) |
| بیشتر از ۱۰۰ | قطعاً بارداری وجود دارد و تأیید قطعی |
دلایل تکرار آزمایش بتا بارداری چیست؟
آزمایش بتا بارداری به دلایل متنوعی انجام می‌شود. از تشخیص بارداری تا بررسی روند بارداری در مسیر درست و سلامت، از این آزمایش استفاده می‌شود. از جمله دلایلی که تست بتا تکرار می‌شود، باید به موارد زیر اشاره کنیم.
بررسی روند تغییرات سطح hgc
روند تغییرات سطح هورمون hcg در اوایل بارداری صعودی است. هر ۴۸ تا ۷۲ ساعت که می‌گذرد، مقدار این هورمون در بدن زن باردار هم ۲ برابر می‌شود. تکرار آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا متوجه شود که روند بارداری و تغییرات هورمونی عادی و طبیعی است یا خیر.
تشخیص بارداری غیرطبیعی
اگر بارداری غیر طبیعی و مثلاً خارج از رحم باشد، سطح hcg هم عادی نخواهد بود و در یک روند مشخص در سه ماهه اول افزایش پیدا نمی‌کند. امکان دارد که مقدار آن به کُندی افزایش پیدا کند، ثابت بماند یا حتی کاهش پیدا کند. با تکرار آزمایش بتا بارداری در تشخیص روند غیرعادی بارداری نقش مهمی ایفا می‌کند.
در صورت کاهش پیدا کردن این هورمون، پزشکان به سقط جنین مشکوک می‌شوند. در مواردی که بارداری پوچ رخ می‌دهد هم تخمک بارور می‌شود، اما جنینی شکل نمی‌گیرد. با بررسی سطح hcg، امکان تشخیص این وضعیت هم وجود دارد. در بارداری پوچ، احتمالاً سطح هورمون بالا می‌رود، اما روند افزایش طبیعی نیست.
ارزیابی نتایج خاکستری
گاهی جواب تست بتا بارداری منطقه خاکستری را نشان می‌دهد؛ یعنی نتایج نامشخص هستند. اگر سطح هورمون در بازۀ ۶ تا ۲۴ mIU/mL باشد، نیاز به تکرار آزمایش وجود دارد. با انجام آزمایش در ۴۸ یا ۷۲ ساعت بعد از آزمایش اول، مشخص می‌شود که سطح هورمون در حال افزایش است یا خیر.
تعیین سن تقریبی بارداری
پزشکان می‌توانند با بررسی سطح هورمون و روند افزایش آن، مدت زمان بارداری را تخمین بزنند. البته به آزمایش‌های دیگر و سونوگرافی شکمی و واژینال هم نیاز است. آزمایش‌هایی مانند AFP و روش‌های غربالگری دیگر هم در سه ماهه دوم بارداری، به بررسی ناهنجاری‌ها تمرکز دارند و البته در تخمین سن بارداری هم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بررسی بارداری چندقلویی
پیش‌تر هم اشاره کردیم که اگر سطح هورمون hcg خیلی بالا باشد، احتمالاً پای چندقلوزایی به میان است. بنابراین، می‌توان از این آزمایش بتا بارداری برای بررسی دوقلو یا چندقلو بودن جنین هم استفاده کرد. البته این روش برای رسیدن به نتیجۀ قطعی کافی نیست و باید سونوگرافی هم انجام شود.
هزینه آزمایش بارداری با بیمه و بدون بیمه چقدر است؟
هزینه‌ای که بابت خدمات پزشکی می‌پردازید، به عوامل بسیار گوناگونی وابسته است. برای مثال، اینکه آزمایش را در چه شهری و چه مجموعه‌ای انجام می‌دهید، قیمت‌ها متفاوت خواهند بود. ضمن اینکه برخورداری از پوشش بیمه هم روی هزینۀ نهایی، اثر می‌گذارد.
از عوامل اثرگذاری روی قیمت و هزینه این خدمات باید به موارد زیر هم اشاره کنیم:
- نوع آزمایش (کیفی/کمی/نمونه‌گیری در منزل)
- برخورداری از بیمه پایه و تکمیلی
با این حال، در سال ۱۴۰۴، متوسط هزینه‌ای که بابت آزمایش بتا بارداری دریافت می‌شود، تقریباً ۴۰۰ هزار تومان است. اگر این موضوع برای شما اهمیت دارد، بهتر است که قبل از مراجعه به آزمایشگاه مورد نظرتان، با آنجا تماس بگیرید و هزینه‌ها را جویا شوید.
نکات مهم و جمع‌بندی درباره آزمایش بتا بارداری
اگر قصد انجام آزمایش بتا بارداری دارید یا مایل هستید که دربارۀ آن، اطلاعات بیشتری داشته باشید، به این نکات توجه کنید:
- نتیجۀ تست در عرض چند ساعت تا یک روز آماده می‌شود.
- آزمایش بتا بارداری (BhCG) سطح هورمون hCG را اندازه گیری می‌کند.
- نیازی به ناشتا بودن یا قطع داروی مصرفی احتمالی برای انجام تست وجود ندارد.
- اگر سطح هورمون کمتر از ۵ mIU/mL باشد، بارداری در کار نخواهد بود.
- اگر سطح هورمون از ۶ تا ۲۴ mIU/mL باشد، وضعیت مشکوک به بارداری است.
- اگر سطح هورمون بیشتر از ۲۵ mIU/mL باشد، بارداری قطعی تأیید می‌شود.
- بالا بودن سطح هورمون در حد بیشتر از ۱۰۰ mIU/mL، نشانگر قطعی بودن بارداری و احتمال چندقلویی است.
- اگر روند افزایش hCG کند یا نزولی باشد، احتمال بارداری خارج رحمی یا سقط وجود دارد.
- بهترین زمان انجام تست، حدود ۱۰ تا ۱۴ روز بعد از لقاح یا ۱ تا ۲ روز قبل از پریود بعدی است.
برای دنبال‌کردن روند قاعدگی که قطع آن، اصلی‌ترین نشانۀ اولیه بارداری است از اپلیکیشن هرلایف استفاده کنید. با هرلایف می‌توانید از روند چرخۀ قاعدگی خود به خوبی مطلع باشید.
پرسش‌های پرتکرار
برای مثبت شدن تست بارداری، عدد بتا باید بیشتر از ۲۵ mIU/mL باشد.
سطح هورمون hcg در بارداری خارج از رحم معمولاً کمتر از حد عادی در بارداری طبیعی است و رشد کُندتری هم دارد. عددی قطعی و مشخص هم برای آن وجود ندارد.
اگر سطح هورمون بیشتر از ۲۵ mIU/mL باشد، یعنی تست بارداری مثبت است.
منابع:
