سندروم شوگرن به عنوان یک بیماری سیستمیک محسوب می‌شود که می‌تواند کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد. بیماران مبتلا به شوگرن، خشکی چشم، درد مفاصل و خشکی دهان را تجربه می‌کنند. اگرچه این عارضه ممکن است باعث اختلال در دیگر اعضای بدن مثل کلیه‌‌ها، کبد، سیستم گوارشی و عروق خونی شود و علائم دیگری نیز به دنبال داشته باشد.
آنچه در سندروم شوگرن اهمیت دارد، زمان به موقع تشخیص آن است تا بتوان به طور مناسب پیشرفت آن را کنترل و از عوارض جدی آن جلوگیری کرد. مسئله‌ای که تا حد زیادی کیفیت زندگی بیمار را بهبود می‌دهد.
سندروم شوگرن چیست؟
سندروم شوگرن به عنوان یک بیماری نسبتاً شایع محسوب می‌شود که به دلیل ضعف در سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهد. به طوری که تنها در ایالات متحده حدود ۲ میلیون نفر به آن مبتلا هستند. این بیماری اغلب چشم‌ها و غدد بزاقی دهان را درگیر می‌کند، اگرچه در برخی افراد مبتلا ممکن است به قسمت‌های دیگر بدن نیز سرایت کند.
سیستم ایمنی بدن به منظور حفاظت از بدن در برابر باکتری‌ها و ویروس‌ها با حمله به آن‌ها تشکیل شده است تا سلامتی شما حفظ شود. با این حال، سیستم ایمنی بدن افراد مبتلا به سندروم شوگرن، بر خلاف روال معمول به غدد سازندۀ اشک و بزاق حمله می‌کند. با این حمله، عملکرد غدد تحت تأثیر قرار گرفته و به دنبال آن خشکی چشم، دهان یا سایر بافت‌ها رخ می‌دهد.
سندروم شوگرن زنان را بیش از مردان مبتلا می‌کند و سرعت پیشرفت آن از فردی به فرد دیگر متغیر است. به طوری که علائم در برخی از افراد تا سال‌ها پس از ابتلا به بیماری نمایان می‌شوند؛ این در حالی است که در برخی دیگر از مبتلایان بروز سریع‌تر نشانه‌ها نیز ممکن است رخ دهد. از دیگر نکات مهم در مورد این بیماری باید به علائم آن در سه سطح خفیف، متوسط و شدید با پیشرفت غیر قابل پیش بینی اشاره کنیم.
علائم سندروم شوگرن چیست؟
سیستم ایمنی بدن فرد مبتلا به سندروم شوگرن با حمله به غددی که اعضای بدن را مرطوب نگه می‌دارند، باعث بروز علائمی می‌شوند که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:
خشکی چشم
تولید اشک به دلیل سندروم شوگرن کاهش پیدا می‌کند که در نتیجه خشکی شدید چشم را به دنبال دارد تا جایی که ممکن است احساس خارش یا سوزش شدید در چشم خود داشته باشید. احساس قرمزی، احساس وجود چیزی در چشم، تاری دید، مشاهدۀ نورهای درخشان در چشم یا پلک زدن بیش از حد از دیگر نشانه‌های خشکی چشم ناشی از این بیماری هستند. گاهی اوقات نیز ممکن است به زخم قرنیه مبتلا شوید.
خشکی دهان
چون بدن شما قادر نیست به خوبی بزاق تولید کند، پس طبیعی است که با بلعیدن یا چشیدن غذا مشکل داشته باشید. در این حالت حتی صحبت کردن شما هم ممکن است با مشکل مواجه شود. با وجود این بیماری حتی در طول خواب یا بیشتر اوقات روز نیاز به نوشیدن آب را احساس خواهید کرد.
عفونت در دهان
از آنجایی که دهان یک عضو درگیر در این سندروم است، بنابراین بروز عفونت یا حفره‌های دهانی نیز ممکن است به دنبال آن ایجاد شوند. برفک دهان به عنوان یک عفونت مخمری از این موارد محسوب می‌شود.
سایر علائم
تشخیص سندروم شوگرن اغلب دشوار است، زیرا علائم آن شایع هستند، بنابراین باید در کنار علائم ذکر شده، سایر نشانه‌های بیماری را نیز بررسی کرد. علائمی مانند:
- غدد لنفاوی متورم در پشت فک و جلوی گوش
- بثورات پوستی
- درد، تورم یا سفتی مفاصل
- خشکی واژن
- سرفۀ خشک مزمن
- احساس بی حسی یا گزگز در انگشتان دست و پا
- مشکلات ادرار (درد، ادرار بی از حد، نیاز به دفع ادرار زیاد در شب، نیاز به دفع ادرار ناگهانی)
- احساس خستگی طولانی
علل سندروم شوگرن چیست؟
علت بروز سندروم شوگرن هنوز مشخص نشده است، با این حال گفته می‌شود که احتمالاً ژن‌ها می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند. گاهی اوقات نیز بیماری ممکن است به دلیل یک باکتری یا ویروس به عنوان محرک خارجی ایجاد شود. همچنین بروز شوگرن در افرادی که به بیماری‌های مثل آرتریت روماتوئید، لوپوس یا اسکلرودرمی (Scleroderma) مبتلا هستند نیز بیشتر دیده می‌شود.
بر اساس شکل ایجاد بیماری، پزشکان این سندروم را به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم بندی می‌کنند. در نوع اولیه، بیماری خود به خود ایجاد می‌شود و بیماری دیگر باعث بروز آن نمی‌شود. اما در سندروم شوگرن ثانویه، یک وضعیت مثل بیماری یا محرک باعث به وجود آمدن آن می‌شود.
عوارض جانبی شوگرن چیست؟
این بیماری در صورت عدم کنترل و یا تشخیص دیرهنگام ممکن است عوارضی را در پی داشته باشد که از جملۀ آن‌ها می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- افزایش احتمال خطر عفونت چشم و دهان
- عملکرد غیر طبیعی کبد یا کلیه
- مشکلات ریوی
- مشکلات عصبی در مغز، ستون فقرات یا اعصاب
- بروز تومورهای سرطانی در غدد لنفوم
عوامل خطر سندروم شوگرن
افرادی که به سایر بیماری‌های خود ایمنی مثل لوپوس یا روماتوئید آرتریت مبتلا هستند، ممکن است بیش از سایرین دچار این بیماری شوند. از طرف دیگر، برخی عوامل محیطی مانند عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی ممکن است به عنوان محرک‌هایی عمل کنند که سیستم ایمنی بدن را تحریک کرده و باعث بروز بیماری شوند.
سابقۀ خانوادگی یعنی ابتلای سایر افراد خانواده به شوگرن نیز ممکن است احتمال بروز این بیماری را افزایش دهد. از عفونت‌هایی که ممکن است باعث بروز سندروم شوگرن شوند می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- هپاتیت سی
- ویروس اپشتن بار (EBV)
- ویروس لنفوتروپیک سلول (T) انسانی نوع ۱ (HTLV-1)
- سیتومگالوویروس (CMV)
- کوئید ۱۹
- روماتیسم مفصلی
تشخیص سندرم شوگرن
یکی از چالش‌های بزرگ برای بیماران مبتلا به سندروم شوگرن، تقلید از دیگر بیماری‌ها و داشتن علائم مشابه است. به طوری که بیمار ممکن است آن‌ها را نادیده بگیرد یا پزشک تشخیص اشتباهی داشته باشد. هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص شوگرن وجود ندارد، زیرا باید از چندین آزمایش به منظور بررسی علائم بیمار استفاده کرد.
برای تشخیص این بیماری باید از روماتولوژیست‌ها کمک بگیرید. ضمن اینکه بسته به عوارض بیماری، متخصص چشم، دندانپزشکان یا سایر متخصصان ممکن است نیاز به ویزیت و درمان شما داشته باشند. از ابزارهای تشخیص سندروم شوگرن می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
آزمایشات خون
پزشک ممکن است برای بررسی موارد زیر از آزمایش خون استفاده کند:
- بررسی مشکلات کبدی و کلیه‌ای
- شواهدی برای شرایط التهابی
- وجود آنتی بادی‌های رایج در سندروم شوگرن
- بررسی سطح سلول‌های خونی مختلف
آزمایشات چشمی
چشم پزشک ممکن است با استفاده از آزمایش خاصی به بررسی خشکی چشم شما بپردازد. برای این کار یک تکه کاغذ صاف و کوچک را زیر پلک پایینی شما قرار می‌دهند تا میزان تولید اشک شما بررسی شود. همچنین چشم پزشک ممکن است به بررسی سلامت چشم بپردازد و احتمال آسیب دیدگی قرنیه را بررسی کند.
تصویربرداری
استفاده از اشعۀ ایکس راه دیگر تشخیص شناسایی سندروم شوگرن در بیماران است. آزمایشات تصویربرداری می‌توانند عملکرد بزاقی بدن را بررسی کنند:
- اشعۀ ایکس سیالوگرام می‌تواند رنگ تزریق شده به غدد بزاقی جلوی گوش را تشخیص دهد. این روش باعث می‌شود مقدار بزاق جاری شده در دهان تشخیص داده شود.
- سینتی گرافی بزاق نیز به عنوان یک آزمایش دیگر محسوب می‌شود که طی آن یک ایزوتوپ رادیواکتیو به ورید تزریق می‌شود تا سرعت حرکت بزاق را برای رسیدن به تمام غدد بزاقی بررسی کند.
بیوپسی
پزشک شما ممکن است برای تشخیص وجود نشانه‌های التهابی مربوط به سندروم شوگرن، بررسی بیوپسی لب را پیشنهاد کند. در این آزمایش، نمونه‌ای از بافت غدد بزاقی موجود در لب شما برداشته شده و سپس زیر میکروسکوپ مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا وجود تجمع سلول‌های التهابی شناسایی شود. این فرآیند می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر این بیماری کمک کند.
درمان سندروم شوگرن چیست؟
درمان سندروم شوگرن بسته به اینکه بیماری چه قسمت‌هایی از بدن را درگیر کرده است، متغیر خواهد بود. در واقع باید گفت که این بیماری درمان کلی ندارد و تنها می‌توان آن را کنترل یا از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد.
گاهی برای رفع خشکی چشم ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید. با این حال روش‌های درمانی زیر نیز در کنترل علائم مختلف کارآمد خواهند بود:
- کنترل التهاب چشم ناشی از خشکی با کمک قطره‌های چشمی
- افزایش تولید بزاق با داروهای خاص
- استفاده از دهانشویه
- اسپری‌های بینی برای رفع خشکی
- روان کننده‌های واژن
- لوسیون مرطوب کنندۀ پوست
- استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی برای کنترل عوارض آرتریت
- استفاده از داروهای مخصوص عفونت‌های مخمری در دهان و داروهای ضد قارچ
- استفاده از داروهای سرکوب کنندۀ سیستم ایمنی
نکته: در برخی از مواقع تغییر سبک زندگی نیز می‌تواند در کاهش علائم ناشی از این بیماری کمک کننده باشد. برای مثال جویدن آدامس، استفاده از عینک آفتابی، رعایت بهداشت دهان و دندان، دوری از محیط‌های خشک و وزش باد، نوشیدن آب زیاد و افزایش رطوبت خانه راهکارهایی مؤثر در این زمینه هستند.
ضمن اینکه اگر احساس می‌کنید علائم شما در حال تغییر هستند، به مرور شدت آن‌ها افزایش پیدا می‌کند یا بیش از آنچه که باید روی روال روزانۀ شما تأثیر می‌گذارند، حتماً در مورد آن‌ها با پزشک خود صحبت کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
برای تشخیص و درمان سندروم شوگرن بهتر است به پزشک روماتولوژی مراجعه کنید. روماتولوژیست‌ها متخصصان بیماری‌های خودایمنی هستند و می‌توانند آزمایشات لازم را انجام دهند و درمان مناسب را تجویز کنند. همچنین، اگر علائمی مانند خشکی دهان یا چشم دارید، مراجعه به دندانپزشک یا چشم پزشک نیز ممکن است مفید باشد.
نکاتی برای مدیریت علائم سندرم شوگرن
- سندروم شوگرن به عنوان یک بیماری خود ایمنی با حمله به غدد مرطوب کنندۀ چشم و دهان باعث خشکی نقاط از بدن می‌شود. با این حال ممکن است تأثیرات منفی روی سایر نقاط بدن مثل کبد یا کلیه نیز داشته باشد.
- بیشترین افراد مبتلا به شوگرن زن هستند، با این حال بیماری ممکن است در هر سن، نژاد یا جنسیتی افراد را درگیر کند.
- از ابزارهای تشخیص این بیماری می‌توانیم به آزمایشات خون، آزمایشات چشمی، تصویربرداری و حتی بیوپسی اشاره کنیم.
- ضمن مطالعۀ مطلب می‌توانید به جمع هزاران زنی بپیوندید که با اپلیکیشن هرلایف، زندگی سالم‌تری دارند. این اپلیکیشن با ایجاد یک جامعۀ حمایتی، به شما کمک می‌کند تا سؤالات خود را از پزشکان متخصص بپرسید و تجربیاتتان را با دیگران به اشتراک بگذارید.
پرسش‌های پرتکرار
هرچند که از هر ۱۰ بیمار مبتلا به سندروم شوگرن، ۹ نفر زن هستند، اما این بیماری می‌تواند مردان را نیز تحت تأثیر قرار دهد. همچنین، سن متوسط ابتلا به این بیماری در اواخر ۴۰ سالگی است، اما افراد در هر سنی، حتی کودکان، ممکن است به آن دچار شوند.
سندروم شوگرن به دلیل علائم مشابه با سایر بیماری‌ها، اغلب یا تشخیص داده نمی‌شود یا به صورت اشتباه تشخیص داده می‌شود. به همین دلیل نیاز است تا تمام علائم به صورت همزمان بررسی شوند. میانگین زمان تشخیص بیماری از زمان شروع علائم ۳ سال است.
پزشک روماتولوژی مسئول مدیریت این وضعیت پزشکی است. با این حال بسته به علائمی که دارید می‌توانید از کمک سایر متخصصان مثل دندانپزشکان یا چشم پزشکان نیز کمک بگیرید.
منابع:
