سندروم روده تحریک پذیر (IBS) چیست؟ از علائم تا راه‌های درمان

سندرم روده تحریک پذیر (IBS) نوعی اختلال شایع دستگاه گوارشی است که رودۀ بزرگ را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این اختلال باعث بروز علائمی مانند درد شکم، نفخ، اسهال، یبوست یا ترکیبی از این مسائل می‌شود. علت دقیق IBS به طور کامل درک نشده است، اما می‌تواند با عواملی مانند استرس، حساسیت‌های غذایی، مشکلات ارتباط روده و مغز یا تغییراتی در میکروبیوم روده مرتبط باشد. 

اگرچه IBS نوعی بیماری مزمن به حساب می‌آید، اما می‌توان آن را از طریق تغییرات رژیم غذایی، مدیریت استرس، ورزش منظم و در برخی موارد، داروهایی مانند مبورین مدیریت کرد. در ادامۀ این مطلب از مجلۀ هرلایف، شما را با بیماری سندروم رودۀ تحریک پذیر به طور کامل آشنا خواهیم کرد. همراه ما باشید.

سندروم روده تحریک پذیر (IBS) چیست؟

سندرم روده تحریک پذیر (IBS) به عنوان نوعی اختلال شایع دستگاه گوارشی شناخته شده است که بیمار با دردهای مکرر شکم، نفخ و تغییرات در عادات روده مانند اسهال، یبوست یا ترکیبی از هر دو رو به روست. هنوز هم نمی‌توان به طور مشخص علل ابتلا به آی بی اس را ذکر کرد. اما پزشکان به خصوص متخصصین داخلی عواملی مانند استرس، رژیم غذایی و اختلال در ارتباط میان روده و مغز را دلایل مهم این بیماری ذکر می‌کنند.

باید این نکته را در نظر داشته باشید که IBS بیماری مزمنی است که نیاز به مدیریت طولانی مدت دارد. با این وجود، اغلب عموماً از تغییرات رژیم غذایی، مدیریت استرس و گاهی اوقات دارو می‌توان برای کاهش علائم آن و بهبود کیفیت زندگی استفاده کرد.

انواع سندروم روده تحریک پذیر

بیماری IBS با توجه به علائمی که هر فرد تجربه می‌کند، به چند دسته تقسیم بندی می‌شود.

• IBS با یبوست (IBS-C): افرادی که IBS-C را تجربه می‌کنند با یبوست مواجه می‌شوند. در حالی که ممکن است یبوست همراه با درد شکمی، نفخ و احساس تخلیۀ ناقص روده باشد.
• سندروم روده تحریک پذیر با اسهال (IBS-D): افرادی که از این نوع IBS رنج می‌برند، مکرراً نیاز به دفع دارند. در حالی که مدفوع به صورت اسهال است. علاوه بر این، درد شکمی، نیاز به دفع فوری و نفخ از سایر علائم شایع IBS-D هستند.
• IBS با عادت‌های مختلط روده (IBS-M): افرادی که IBS-M را تجربه می‌کنند، به طور همزمان ترکیبی از یبوست و اسهال را هنگام دفع خواهند داشت. البته نباید فراموش کنید که شکل مدفوع در سندروم روده تحریک پذیر ممکن است متغیر باشد. در حالی که بیماران نفخ و درد شکمی را نیز تجربه می‌کنند.
• سندرم رودۀ تحریک پذیر طبقه بندی نشده (IBS-U): زمانی تشخیص داده می‌شود که عادت‌های روده در دسته‌های دیگر قرار نگیرند. گروهی از مبتلایان به IBS که در این دسته بندی قرار دارند، ممکن است  ناراحتی شکمی و تغییر در الگوهای روده را اما بدون الگوی غالب یبوست یا اسهال تجربه کنند.

علت ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر

سندرم روده تحریک پذیر (IBS) عملکرد رودۀ بزرگ را تحت الشعاع قرار می‌دهد. همچنان پزشکان علت دقیق IBS را به طور دقیق اعلام نکرده‌اند، اما عوامل متعددی را در تشدید علائم این بیماری مؤثر می‌دانند. این علل عبارتند از:

انقباضات عضلانی غیرطبیعی در روده‌ها

در حالت معمول دیوارهٔ روده‌ها منقبض می‌شود تا غذا را از طریق دستگاه گوارش جا به جا کند. در افراد مبتلا به IBS، این انقباضات می‌توانند قوی‌تر و طولانی‌تر از حد معمول باشند و باعث نفخ، دردهای شکمی و اسهال شود. انقباضات ضعیف‌تر می‌تواند عبور غذا را آرام‌تر کند و منجر به ابتلای افراد مختلف به یبوست شود.

اختلال عملکرد سیستم عصبی

اعصاب دستگاه گوارش در افراد مبتلا به IBS به طور غیر معمولی حساس هستند. علت اصلی بروز این علائم سیگنال‌هایی هستند که از مغز برای رودۀ بزرگ ارسال می‌شوند. این افزایش حساسیت می‌تواند با بروز درد و احساس ناراحتی در شکم، آن هم به دلیل یبوست یا نفخ همراه شود.

عدم تعادل میکروبیوم روده

میکروارگانیسم‌های متنوعی در روده وجود دارند. تغییرات در ترکیب باکتری‌های روده یا نارسایی زیستی (Dysbiosis) یکی از عواملی به حساب می‌آیند که با بروز علائم IBS مرتبط هستند. مطالعات مختلف و گزارشاتی که متخصصین داخلی اعلام کرده‌اند، حاکی از آن بوده که رودۀ افراد مبتلا به IBS اغلب دارای شرایط باکتریایی متفاوت نسبت به افراد بدون این شرایط است.

التهاب روده

اگرچه از IBS به عنوان نوعی بیماری التهابی یاد نمی‌کنند، اما التهاب کمی در رودۀ بعضی از افراد مبتلا به این اختلال مشاهده می‌شود که ممکن است دلیلی برای تشدید علائم محسوب شود.

استرس و فشار عصبی

استرس، اضطراب و افسردگی نقش مهمی در تشدید علائم IBS ایفا می‌کنند. عوامل عاطفی نیز می‌توانند ارتباط روده و مغز را مختل کنند. با وجود چنین شرایطی خانم‌ها و یا آقایانی که سندروم روده تحریک پذیر را همزمان با استرس تجربه می‌کنند، سیگنال‌های مختلفی از درد شکمی و به ویژه درد در روده دریافت خواهند کرد. در ضمن، مشکلات گوارشی نیز همراه با دردهای شکمی خواهند داشت.

تغییرات هورمونی

تغییرات هورمونی در خانم‌ها به خصوص در زمان بارداری و یائسگی به بروز و تشدید علائم آی بی اس دامن می‌زنند. همین موضوع باعث شده که خانم‌ها به نسبت آقایان دربارۀ علائم این اختلال گوارشی شکایت کنند.

حساسیت‌های غذایی و محرک‌ها

بعضی از غذاها می‌توانند علائم IBS را تحریک یا تشدید کنند. خوراکی‌هایی که معمولاً در تشدید سندروم روده تحریک پذیر مؤثر هستند شامل لبنیات، گلوتن، غذاهای پرچرب و انواع خاصی از کربوهیدرات‌ها یا همان FODMAPs هستند. بیماران با شناسایی و حذف غذاهای محرک می‌توانند به مدیریت علائم کمک کنند.

بیماری‌های عفونی دستگاه گوارش

افرادی که تجربۀ عفونت‌های ویروسی و باکتریایی دستگاه گوارش را داشته‌اند، بیشتر در خطر ابتلا به آی بی اس قرار دارند. به همین دلیل عفونت‌های گوارشی را در گروه عوامل ابتلا به IBS قرار می‌دهند.

سوابق خانوادگی

بررسی‌ها نشان داده است، کسانی که در خانوادۀ خود افراد مبتلا به سندروم رودۀ تحریک پذیر دارند، بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. بنابراین نقش ژنتیک را نیز نباید نادیده گرفت.

عوامل تحریک کننده روده تحریک پذیر

علاوه بر علل به وجود آورندۀ سندروم رودۀ تحریک پذیر، عواملی هم باعث تشدید این بیماری می‌شوند. این عوامل تحریک کنندۀ رودۀ تحریک پذیر عبارتند از:

• غذاهای مختلف مانند قهوه، شکلات، نوشیدنی‌های الکلی، لوبیا، عدس، کلم، کلم بروکلی و خوراکی‌های حاوی گلوتن محرک هستند.
• استرس و فشارهای عصبی مانند استرس‌هایی که فرد در محیط کار و زندگی تحمل می‌کند.
• تمرینات و فعالیت‌های بدنی سنگین می‌توانند دستگاه گوارش را تحت الشعاع قرار دهند.
• تغییرات هورمونی به خصوص در زمان چرخۀ قاعدگی و بارداری می‌توانند با تغییراتی در عملکرد روده و افزایش نفخ، اسهال و یا یبوست همراه باشند.
• داروهایی مانند آنتی بیوتیک‌ها، مسکن‌های ضد التهابی غیر استروئیدی و داروهای ضد افسردگی با تشدید علائم آی بی اس همراه هستند.
• عفونت‌های دستگاه گوارش که با تهوع، اسهال و استفراغ همراه هستند، می‌توانند بر تشدید شرایط بیماری سندروم رودۀ تحریک پذیر تأثیر بگذارند.

علائم سندروم روده تحریک پذیر

افرادی که به سندروم رودۀ تحریک پذیر مبتلا می‌شوند، علائمی را تجربه می‌کنند که پیش از این به چند مورد از آنها اشاره کردیم. این علائم عبارتند از:

• اسهال، یبوست و یا ترکیبی از هردو که در انواع IBS مشاهده می‌شوند.
• گرفتگی یا دردهای شکمی که پس از اجابت مزاج کمتر می‌شوند.
• نفخ که به شکل نوعی احساس پر بودن یا ورم در شکم ظاهر می‌شود.
• برخی افراد ممکن است متوجه وجود مخاط روشن یا سفید در مدفوع خود شوند.
• فوریت دفع مدفوع علامت دیگر است. به نحوی که بیمار به دلیل حرکات زیاد و غیر قابل کنترل روده نیاز به اجابت مزاج دارد.
• حرکات ناقص روده مشکل دیگری است که در بیماران آی بی اسی رخ می‌دهد. این افراد احساس می‌کنند که روده به طور کامل تخلیه نشده است.
• خستگی و مشکل در خواب در بعضی از افراد مبتلا به IBS شایع است.

تشخیص سندروم روده تحریک پذیر

پزشک متخصص داخلی و یا فوق تخصص گوارش برای اینکه بیماری سندروم رودۀ تحریک پذیر را تشخیص دهند، به علل ابتلا به این بیماری توجه می‌کنند. شاید به این علت که اختلال در عملکرد دستگاه گوارش، دردهای شکمی، نیاز به دفع فوری مدفوع، به خصوص در صورت اسهال، میان اشکال مختلف بیماری از جمله بیماری‌های گوارشی مشترک هستند. پس از آن مراحل زیر را برای تشخیص در نظر خواهند گرفت.

دریافت شرح حال و بررسی علائم موجود

پزشک متخصص داخلی برای دریافت شرح حال سؤالات مختلفی مطرح می‌کند. برای مثال از زمان شروع علائم جویا می‌شود. دربارۀ دفعات اجابت مزاج بیمار سؤال می‌پرسد. علاوه بر این، فوریت دفع مدفوع را بررسی می‌کند. آنچه در شرح حال بیمار می‌تواند مؤثر باشد، وضعیت استرس اوست. زیرا بیمارانی که دچار استرس و فشارهای عصبی هستند، بیشتر در خطر ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر قرار دارند. از طرفی ارتباط سندروم روده تحریک پذیر و لاغری را مورد بررسی قرار می‌دهند. زیرا افراد مبتلا به IBS با مشکل عدم تحمل غذایی مواجه می‌شوند و نسبت به غذا خوردن بی میل می‌شوند.

انجام چند آزمایش

انجام چند آزمایش برای تشخیص سندروم روده تحریک پذیر کاربرد دارد. به نحوی که با نتایج آن می‌توان به بیماری‌های گوارشی مانند بیماری‌های التهابی روده (IBD)، عدم تحمل غذایی (Food intolerance) و بیماری‌های عفونی پی برد.

• آزمایش خون برای تشخیص بیماری‌های گوارشی و بررسی وضعیت تعادل باکتری‌های روده کاربرد دارد.
• نمونه مدفوع در جهت بررسی التهاب روده و همچنین بیماری‌های عفونی کاربرد دارد.
• آزمایش تنفسی هیدروژن آزمایش دیگری است که برای بررسی عدم تحمل غذایی و رشد باکتری‌های روده توصیه می‌شود.

تست‌های تصویربرداری

علاوه بر آزمایش‌هایی که توضیح دادیم، روش‌های دیگری هستند که برای تشخیص دقیق‌تر سندروم رودۀ تحریک پذیر کاربرد دارند.

• کولونوسکوپی راهکاری است که می‌تواند به پزشک در پاسخ به این سؤال که آیا بیمار اختلالات روده‌ای خاصی دارد یا نه کمک کند. برای مثال وجود پولیپ، بیماری التهابی روده (IBD) و ابتلا به سرطان کولون را می‌توان با کولونوسکوپی تعیین کرد.
• سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر (Flexible sigmoidoscopy) روش دیگری شبیه به کولونوسکوپی است و به پزشکان متخصص داخلی اجازه می‌دهد فقط پوشش رکتوم و قسمت پایین رودۀ بیمار را مشاهده کنند.
• آندوسکوپی فوقانی (Upper Endoscopy) می‌تواند به پزشک متخصص داخلی در تشخیص بیماری سلیاک یا سایر بیماری‌های گوارشی کمک کند. این روش به پزشک اجازه می‌دهد داخل مری، معده و بخش ابتدایی رودۀ کوچک را مشاهده کند.
• تست عدم تحمل لاکتوز آزمایش مهم تشخیصی دیگری است. اگر بدن فرد لاکتاز کافی تولید نکند، ممکن است مشکلاتی مانند IBS رخ دهند. یک متخصص با انجام تست‌های عدم تحمل لاکتوز می‌تواند در تعیین رژیم غذایی و اعمال محدودیت‌های مختلف مؤثر باشند.
• سی تی اسکن روش تصویربرداری مهمی برای تشخیص IBS محسوب می‌شود. این آزمایش تصاویری از شکم و لگن ایجاد می‌کند. با وجود این تصاویر و گزارش آن می‌توان ابتلا به بیماری‌های گوارشی دیگر را رد کرد.

درمان سندروم روده تحریک پذیر

همانطور که پیش از این نیز ذکر کردیم، سندروم روده تحریک پذیر یک بیماری مزمن به حساب می‌آید. این بیماری به دلیل عوامل مختلفی مانند استرس، عادات غذایی، بیماری‌های گوارشی و سایر عوامل و محرک‌ها درمان قطعی ندارد. اما می‌توان با کمک داروها و تغییراتی در سبک زندگی، علائم بیماری را تا حد قابل توجهی تسکین داد.

قرص‌ها

قرص‌های مختلفی وجود دارند که با مصرف آنها می‌توان تأثیر عوامل محرک را کاهش داد. برای مثال داروهای ضدافسردگی و آرامبخش در کم کردن سطح استرس مؤثر هستند. داروهای ضد اسپاسم به کاهش گرفتگی‌ها و دردهای شکمی کمک می‌کنند. از جمله داروهایی که در این زمینه مؤثر هستند، می‌توان به هیوسین اشاره کرد. کاهش گرفتگی‌ها و انقباضات روده مشکل اسهال را نیز برطرف می‌کنند. در حالی که داروهایی در نقش ملین و ضد یبوست ظاهر می‌شوند. از طرفی دیگر داروهایی مانند لوپرامید برای رفع اسهال کاربرد دارند. اما تهوع را می‌توان با دمیترون، دومپریدون و دیمین هیدرینات کم کرد.

داروها

علاوه بر قرص‌هایی که پیش از این اشاره کردیم، مبورین یکی از داروهایی است که پزشکان متخصص داخلی یا فوق تخصص گوارش برای تسکین درد و گرفتگی‌ها و کاهش علائم گوارشی IBS تجویز می‌کنند. اما داروهای دیگری نیز وجود دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.

• قرص آلوسترون: به کاهش حرکات رودۀ بزرگ و رفع علائم گوارشی کمک قابل توجهی می‌کند.
• کپسول ژلومینت: یکی از داروهای حاوی نعناع فلفلی است که برای رفع دردهای شکمی و نفخ آی بی اس به کار می‌رود.
• داروی الوکسادولین: این دارو نیز با کم کردن حرکات روده و ترشح مایعات درون این اندام، مسئلۀ فوریت دفع مدفوع را رفع می‌کند.
• کپسول کولمیگان: به عنوان داروی گیاهی برای روده تحریک پذیر و همچنین حاوی نعناع فلفلی و مواد گیاهی دیگر است که در درمان درد، نفخ و سوء هاضمۀ ناشی از IBS کاربرد دارد.
• قرص لوبیپروستون: از جمله داروهای مناسب برای درمان سندروم روده تحریک پذیر است. این دارو برای افرادی مناسب است که یبوست را در چنین شرایطی تجربه می‌کنند.
• لیناکلوتید: داروی دیگری که پزشکان برای درمان سندروم روده تحریک پذیر توصیه می‌کنند، لیناکلوتید است. این دارو برای کاهش یبوست تأثیر دارد.
• کپسول گاسترولیت: دارویی حاوی آویشن و مؤثر در کاهش نفخ، سوء هاضمه و دردهای شکمی است.

درمان خانگی روده تحریک پذیر

هنگامی که بیماران مبتلا به IBS تصمیم می‌گیرند که با روش‌های درمانی خانگی به کاهش علائم این بیماری اقدام کنند، می‌توانند چند نکتۀ مهم را در نظر داشته باشند:

افزایش مصرف غذاهای فیبردار

برای آن گروه از بیماران که با مشکل یبوست مواجه هستند، مصرف غذاهای سرشار از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات، آلو و آجیل اهمیت بسیاری دارد. استفاده از مکمل‌هایی مانند سیتروسل و متاموسیل به تأثیر بیشتر فیبرها بر عملکرد روده مؤثر است.

کاهش مصرف شیر و محصولات لبنی

شیر و محصولات لبنی به دلیل وجود لاکتوز برای افرادی که مشکل IBS دارند، مشکل ساز خواهند شد. این افراد به دلیل فقدان لاکتاز و عدم تحمل لاکتوز با شکم درد و مشکلات گوارشی مواجه می‌شوند. با این وجود نباید مصرف خوراکی‌های حاوی کلسیم را بعد از کاهش مصرف شیر و لبنیات فراموش کنند.

نوشیدن آب کافی

راهکار آسان و کاربردی نوشیدن آب کافی و مایعات برای افرادی که مشکلات مربوط به سندروم رودۀ تحریک پذیر و به ویژه یبوست دارند، اهمیت بسیاری دارد. به بیان دیگر مصرف مایعات در حدود روزانه دو لیتر به روان شدن حرکت مواد غذایی در روده‌ها کمک می‌کند. پس نباید آن را نادیده گرفت.

کاهش مصرف غذاهای دیر هضم

گروهی از غذاها و خوراکی‌ها که به آنها Foodmap نیز گفته می‌شود، به عنوان غذاهای دیرهضم شناخته می‌شوند. پزشکان توصیه می‌کنند که بیماران مبتلا به IBS تا حد امکان از مصرف این غذاها اجتناب کنند.

غذاهای فاقد گلوتن

گروه دیگر غذاهایی که بیماران آی بی اس باید کمتر مصرف کنند، غذاهای دارای گلوتن است. خوراکی‌های حاوی گندم، جو، جو دوسر، ذرت، کاکائو، آرد ذرت، پاستا و آرد برنج در این دسته قرار دارند. با این وجود باید خوراکی‌هایی که انواع ویتامین، مواد معدنی و سایر عناصر ضروری را دارند، در برنامۀ غذایی جای داد.

عوارض سندروم روده تحریک پذیر

خانم‌ها و آقایانی که مدت زمانی طولانی به سندروم رودۀ تحریک پذیر مبتلا هستند و درمان را به خوبی پیگیری نمی‌کنند، عموماً با عوارض زیر مواجه می‌شوند:

• هموروئید: اسهال مزمن یا یبوست مرتبط با IBS می‌تواند باعث ایجاد فشار همزمان با حرکات روده شود. همین موضوع احتمال ابتلا به هموروئید یا تشدید آن را افزایش می‌دهد. 
• کمبودهای تغذیه‌ای: اسهال مداوم ممکن است منجر به جذب ناکافی مواد مغذی شود که به مرور زمان منجر به سوء تغذیه خواهد شد.
• رشد بیش از حد باکتری‌های رودۀ کوچک (SIBO): سندروم رودۀ تحریک پذیر با افزایش خطر SIBO همراه است. همین مسئله می‌تواند علائمی مانند نفخ و اسهال را تشدید کند.
• کاهش کیفیت زندگی: ماهیت غیر قابل پیش بینی علائم IBS می‌تواند فعالیت‌های روزانه را محدود کند و دوری از اجتماع و کاهش رضایت از زندگی را به دنبال داشته باشد.
• مسائل مربوط به سلامت روان: ارتباط قابل توجهی بین IBS و اختلالات سلامت روان، از جمله اضطراب و افسردگی وجود دارد. در حالی که تغییر سبک زندگی به دلیل ابتلا به IBS به این شرایط دامن می‌زند.

رژیم غذایی برای سندرم روده تحریک پذیر

پیروی از رژیم غذایی مناسب یکی از بهترین راهکارهایی است که شما به واسطۀ آن می‌توانید تا حد قابل توجهی علائم IBS را کاهش دهید. برای این منظور وجود غذاهای زیر در رژیم غذایی کمک کننده هستند:

•  رژیم غذایی کم FODMAP به این معنی که خوراکی‌هایی مانند پیاز، سیب زمینی، سیب، گلابی، محصولات لبنی، خوراکی‌های مبتنی بر گندم و سایر مواد فودمپ کمتر مصرف شوند.
• خوراکی‌های فیبردار مانند میوه و سبزیجات بیشتر مصرف شوند.
• مصرف غذاهای سرخ کردنی و چرب کاهش پیدا کند. برای مثال مصرف فست فودها کم شود.
• خوراکی‌های حاوی پروبیوتیک مانند کیمچی، ماست پروبیوتیک و مکمل‌های حاوی پروبیوتیک بیشتر مصرف شوند.

دکتر متخصص سندروم روده تحریک پذیر

شاید این سؤال شما هم باشد که در صورت بروز علائم مربوط به IBS، کدام دکتر متخصص سندروم روده تحریک پذیر است. در پاسخ نیز می‌توانیم به شما توصیه کنیم که به پزشک متخصص داخلی یا پزشک فوق تخصص گوارش مراجعه کنید.

راهنمای مراجعه به پزشک

شما می‌توانید برای مراجعۀ آسان و سریع به متخصص داخلی به منظور تشخیص و در صورت لزوم، درمان سندروم روده تحریک پذیر، اپلیکیشن هرلایف را روی گوشی خود نصب کنید و از بخش «کلینیک»، با پزشک متخصص مورد نظر خود به صورت آنلاین مشورت کنید. سؤالات خود را مطرح کرده و در صورت لزوم اسکن جواب آزمایش‌ها را برای او ارسال نمایید. نهایتاً برای درمان مراحلی را پیگیری کنید.

نکات مهم دربارۀ سندروم رودۀ تحریک پذیر (IBS)

• سندرم روده تحریک پذیر (IBS) به عنوان نوعی اختلال شایع دستگاه گوارشی شناخته شده است که بیمار با دردهای مکرر شکم، نفخ و تغییرات در عادات روده مانند اسهال، یبوست یا ترکیبی از هر دو رو به رو خواهد بود.
• عدم تعادل میکروبیوم روده، التهاب روده، استرس و فشار عصبی، تغییرات هورمونی، حساسیت‌های غذایی و محرک‌ها، بیماری‌های عفونی دستگاه گوارش و سوابق خانوادگی از علل ابتلا و محرک‌های تشدید کنندۀ بیماری آی بی اس به حساب می‌آیند.
• برای درمان داروهایی مانند مبورین، قرص آلوسترون، کپسول ژلومینت، داروی الوکسادولین، کپسول کولمیگان، قرص لوبیپروستون، لیناکلوتید و کپسول گاسترولیت توصیه می‌شوند.
• برای تشخیص و درمان IBS می‌توانید با پزشک متخصص داخلی یا پزشک فوق تخصص گوارش مشورت کنید. در این زمینه خدمات کلینیک آنلاین هرلایف برای شما مهیا شده‌اند.

پرسش‌های پرتکرار