واژن بخشی از بدن بانوان و دستگاه تولید مثل است؛ این بخش از یک طرف به رحم و از طرف دیگر به قسمت بیرونی ناحیه تناسلی متصل است. در واقع سلول‌های واژن و غدد دهانه رحم در اثر تغییرات هورمونی در چرخه پریود ترشحاتی طبیعی از خود تولید می‌کنند.
ترشح چیست؟
ترشحات واژن به مجموع مایعاتی گفته می‌شود که از ناحیه تناسلی زنان خارج می‌شود و از سلول‌های مرده واژن و دهانه رحم، باکتری و آب تشکیل شده است. ترشحات واژن نشان‌دهنده تغییرات دوره‌ای و طبیعی هورمون‌های بدن بوده و طبیعی هستند.
ترشحات واژن در دوره‌های متفاوت انواع مختلفی نیز دارد. ویژگی‌ها و خصوصیات این ترشحات تا حدودی با هم فرق دارند؛ این تفاوت‌ها می‌تواند در بو، رنگ و حالت آن‌ها اعم از رقیق و یا چسبناک بودن آن‌ها باشد. خصوصیات این ترشحات حامل اطلاعات مهمی از وضعیت سلامتی ما خانم‌ها است. ما می‌توانیم با کمی توجه و دقت، تا حدودی از وضعیت سلامت خود با خبر شویم.
عوامل ایجاد ترشحات سفید رنگ
عملکرد طبیعی دستگاه تولید مثل زنان
به وجود آمدن ترشحات سفید رنگ در ابتدا و انتهای چرخه پریود امری طبیعی است این ترشحات معمولا رقیق، بی‌رنگ و چسبناک هستند و اصلا نباید با خارش و بوی بد همراه باشند.
قرص‌های ضدبارداری
استفاده کردن از قرص‌های جلوگیری یا همان ضد بارداری بر هورمون‌های زنانه اثر می‌گذارند و این امر باعث تشدید ترشحات می‌شود. بیشتر شدن میزان این ترشحات به خودی خود جای نگرانی و دلهره ندارد مگر این‌که علائم دیگری هم داشته باشد.
عفونت مخمری
عفونت مخمری که به آن کاندیدیاز (candidiasis) نیز می‌گویند، نوعی بیماری در میان خانم‌ها است. در مجله‌ی مراقبت‌های بهداشتی یکپارچه زنان (womens integrated health care) گفته شده است که تقریبا 75 درصد از خانم‌ها حداقل یک‌بار در طول عمر خود عفونت مخمری را تجربه می‌کنند و حدود ۴۵ درصد آن‌ها بیش از یک بار به آن مبتلا خواهند شد. ترشحات همراه با این نوع عفونت گاهی شبیه پنیر (غلیظ، سفید رنگ و گلوله گلوله) است. علائم دیگر این عفونت شامل سوزش در داخل و اطراف واژن و خارش است.
واژینوز باکتریال (Bacterial vaginosis)
طبق مطالعه‌ای که در وب سایت بی ام سی (biomedcentral) منتشر شده است ۲۰ تا ۳۰ درصد از خانم‌ها در سنین باروری به واژینوز باکتریال مبتلا می‌شوند، که نوعی عفونت است که در اثر اختلالات باکتریایی در واژن به وجود می‌آید. این مشکل به دلایل زیادی به وجود می‌آید؛ مثل استفاده از دوش واژینال، شستشوی غلط، استفاده طولانی مدت از نوار بهداشتی، تامپون و یا کاپ‌های قاعدگی، لباس زیر‌های تنگ و پلاستیکی. از علائم این عفونت می‌توان به ترشحات سفید مایل به خاکستری و بوی ماهی اشاره کرد.
اختلالات باکتریایی
دیواره داخلی واژن پوشیده از مخاط بوده و میلیون‌ها باکتری دارد. همانطور که می‌دانید وجود باکتری‌ها برای سلامتی بدن ما حیاتی هستند. وقتی به دلایل مختلف، برخی از این باکتری‌ها از بین می‌روند و به عبارتی تعادل در مقدار آن‌ها بهم می‌خورد؛ مشکلاتی به وجود می‌آیند.
بیماری‌های مقاربتی
بیماری‌های مقاربتی هم می‌توانند منجر به تغییر PH واژن شده و حالت ترشحات نیز عوض می‌شود. بیماری‌هایی مثل:
- کلامیدیا (Chlamydia)
- سوزاک
- تریکومونیاز (Trichomoniasis)
- انواع ترشحات واژن
انواع ترشحات واژن
- ترشحات آبکی و بدون رنگ
- ترشحات پنیری مانند
- ترشحات قرمز رنگ یا قهوه‌ای رنگ
- ترشحات به رنگ خاکستری و صورتی رنگ
ترشحات طبیعی
همانطور که می‌دانید چرخه پریود بر زندگی همه بانوان تاثیر می‌گذارد. تغییرات جسمی و حتی روحی زیادی در بدن ما رخ می‌دهد؛ ترشحات واژن نیز یکی از آن‌ها است. به طور کلی تا وقتی که این ترشحات بی‌رنگ، بی‌بو بوده و همراه با سوزش و درد نباشند؛ طبیعی هستند و جای نگرانی ندارند. ترشحاتی که در ادامه توضیح می‌دهیم در دسته ترشحات طبیعی قرار می‌گیرند.
مخاط شفاف دهانه رحم
به این معنی است که بدن به مرحله باروری رسیده است و مخاط دهانه رحم محیطی مناسب برای عبور اسپرم است. در واقع این مخاط باعث به وجود آمدن کانال‌هایی می‌شود که به اسپرم اجازه می‌دهد خود را به رحم و لوله‌های فالوپ برساند. این زمان بهترین موقع برای باردار شدن است. ترشحات شفاف اغلب طبیعی هستند و ممکن است بعد از ورزش کردن یا رابطه جنسی افزایش پیدا کند. تخمک‌گذاری و یا بارداری نیز می‌توانند باعث به وجود آمدن این ترشحات شوند. باید بدانید که اسپرم فقط دوازده ساعت وقت دارد تا خود را به تخمک برساند؛ پس رابطه جنسی قبل از تخمک‌گذاری احتمال باردار شدن را افزایش می‌دهد.
ترشحات دهانه رحم قبل و بعد از تخمک‌گذاری
می‌توان گفت ترشحاتی که یک تا دو روز قبل و بعد از پریود شدن می‌بینید، طبیعی بوده و نشان‌دهنده آماده شدن بدن برای خونریزی است؛ البته تا وقتی که ویژگی‌های ذکر شده را نداشته باشد.
ترشحات یک تا سه روز پس از پریود
اولین روزهای بعد از پریود، فاز خشک واژن است؛ به این معنا که مخاط کمی ترشح می‌کند. خشک یک اصطلاح است؛ واژن شما هرگز کاملا خشک نخواهد شد زیرا همیشه پوشیده از مخاط است. کم‌کم می‌توانید فرق بین حالت خشک و حالت مخاطی را حس کنید.
ترشحات چهار تا شش روز پس از پریود
وقتی به روزهای تخمک‌گذاری (تقریبا اواسط چرخه پریود) نزدیک می‌شوید؛ شاهد ترشحات سفید، مات و چسبنده خواهید بود.
ترشحات هفت تا نه روز پس از پریود
در این مرحله مخاط دهانه رحم کمی کرمی، مات، چسبنده و غلیظ است. اسپرم به مدت پنج روز در اندام تناسلی زن زنده می‌ماند، پس احتمال بارداری در این فاز وجود دارد. همانطور که سطح هورمون شما قبل و بعد از تخمک‌گذاری افزایش می‌یابد، مخاط دهانه رحم شفاف‌تر و چسبنده‌تر می‌شوند.
ترشحات بعد از تخمک‌گذاری
مخاط دهانه رحم پس از تخمک‌گذاری کاهش می‌یابد و واژن تقریبا خشک می‌شود؛ اما اگر باردار باشید متوجه تغییرات ظاهری و افزایش مخاط دهانه رحم خواهید شد.
مخاط دهانه رحم قبل از پریود شدن
بعضی از زنان چند روز قبل از پریود شدن متوجه مخاط کرم و سفید شیری رنگ در دهانه رحم می‌شوند. همین‌طور که رحم پوشش خود را فرو می‌ریزد، دهانه رحم ترشحات کرم و سفید شیری رنگ را آزاد می‌کند تا برای چرخه پریود بعدی حاضر شده و محیط خود را از خون پاک کند. اگر در حال تلاش کردن برای باردار شدن هستید، توجه کنید اگر باردار هم شده باشید بازهم ترشحات خواهید داشت؛ پس ناامید نشوید.
مخاط دهانه رحم در اولین روزهای بارداری
مخاط دهانه رحم در اوایل روزهای بارداری به‌طور کامل قابل اطمینان نیستند؛ اما بعضی از زنان وجود مخاط کرم و سفید شیری رنگ را در دوران پریود از دست رفته گزارش می‌دهند. این ترشحات می‌توانند به دلیل وجود پر رنگ پروژسترون در اولین روزهای بارداری باشد که در این شرایط بهتر است به نشانه‌های دیگر هم توجه کنید. مثل بیشتر شدن دمای پایه بدن برای هجده روز و یا بیشتر پس از تخمک‌گذاری یا آزمایش بارداری. اگر فکر می‌کنید که باردار شده‌اید ممکن است علائم و نشانه‌های بارداری را تجربه کنید.
ترشحات غیرطبیعی
اگر ترشح به رنگ سفید نباشد امکان دارد که یکی از حالت‌های زیر را داشته باشد
ترشحات خاکستری
ترشحات خاکستری رنگ نشان‌دهنده علائم واژینوز باکتریال هستند. اگر این نوع ترشحات را مشاهده کردید حتما به پزشک مراجعه کنید.
ترشحات سبز رنگ یا زرد
ترشحات زرد روشن جای نگرانی و دلهره ندارند، ولی ترشحاتی که سبز رنگ یا زرد تیره هستند، می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باشند؛ البته برخی افراد بعد از مصرف مکمل‌ها یا غذای جدید امکان دارد دچار ترشحات زرد رنگ شوند. در هر حالت بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
ترشحات صورتی
ترشحاتی که به رنگ صورتی هستند ممکن است در روزهای اول پریود یا پس از رابطه به وجود بیایند؛ اگر این نوع ترشحات در زمان پریود به وجود نیامده باشند بهتر است که به پزشک مراجعه کنید.
ترشحات قرمز یا قهوه‌ای
این نوع ترشحات قبل یا بعد از پریود به وجود می‌آیند؛ بنابراین، ترشحاتی که به رنگ قرمز هستند در دیگر مواقع می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باشند. باید توجه کنید که تغییرات هورمونی ناشی از مصرف قرص‌های ضدبارداری یا حاملگی نیز می‌توانند باعث لکه بینی شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟
غلظت و رنگ ترشحات واژن در طی چرخه پریود تغییر می‌کند. ترشحات قبل از پریود معمولا سفید رنگ هستند. با این شرایط اگر نوعی از ترشحات در طی ماه ادامه پیدا کند و مدام تکرار شود، بهتر است که به پزشک مراجعه کنید. در صورت مشاهده کردن علائم زیر حتما با پزشک خود مشورت کنید:
- ترشحات حباب مانند و کف‌دار
- بروز درد یا سوزش در داخل یا اطراف واژن
- قرمزی
- ترشحات بدبو
- تورم
- زخم
درمان ترشحات غیرطبیعی
ترشحات طبیعی رحم احتیاجی به درمان ندارند. برای درمان ترشحات غیرطبیعی و ترشحات همراه با درد یا خارش می‌توانید از دارو و یا درمان‌های خانگی استفاده کنید (تحت نظر پزشک).
درمان دارویی:
در صورت به وجود آمدن عفونت، پزشک دارو تجویز خواهد کرد. به عنوان مثال عفونت‌های مخمری را می‌توان با (داروهای ضد قارچی) درمان کرد. این داروها را می‌توان هم به صورت تزریق واژینال و هم خوراکی استفاده کرد. معمولا برای واژینوز باکتریایی کلامیدیا، سوزاک و تریکومونیاز (آنتی‌بیوتیک) تجویز می‌کنند.
درمان خانگی :
تغییر دادن شیوه و روش زندگی می‌تواند به سلامت محیط واژن کمک بسیاری کند.
رعایت بهداشت:
برای جلوگیری کردن از ایجاد بوی بد واژن و به وجود آمدن باکتری، ناحیه خارجی اندام تناسلی را تمیز و خشک باید نگه داشت.
✓ پوشیدن لباس‌های زیر از جنس پنبه و استفاده نکردن از جوراب شلواری:
لباس‌های تنگ باعث بالا رفتن احتمال به وجود آمدن عفونت در واژن می‌شوند.
✓ استفاده از نوار بهداشتی‌های جاذب و مراقبت کننده:
اگر ترشحات واژن به خصوص در وقت تخمک‌گذاری زیاد باشد، می‌توانید برای پیشگیری از تحریک و جذب رطوبت از نوار بهداشتی روزانه استفاده کنید.
✓ تمیز کردن خود :
بعد از اجابت مزاج، برای جلوگیری کردن از گسترش باکتری‌ها از مقعد به مهبل، همیشه خودتان را از جلو به عقب تمیز کنید.
✓ استفاده نکردن از تامپون و دوش واژینال:
این موارد باعث می‌شوند که میکروب به واژن انتقال پیدا کند و احتمال به وجود آمدن عفونت را افزایش دهند.
✓ از محصول‌های عطری در داخل یا اطراف مهبل استفاده نکنید:
توصیه می‌شود از دستمال‌های معطر و خوشبو کننده برای واژن استفاده نکنید زیرا می‌توانند باعث تحریک و سوزش واژن شوند.
✓ مصرف پروبیوتیک:
تحقیقات وب سایت علمی پاب مد (PubMed) نشان داده‌اند که مصرف مکمل‌های پروبیوتیک امکان دارد به سلامت واژن کمک کند. همچنین طبق این تحقیق مصرف روزانه مکمل‌های پروبیوتیک ممکن است به درمان و پیشگیری از باکتریو واژینال کمک کند. مصرف کردن غذاهای غنی از پروبیوتیک مانند ماست و کفیر نیز می‌توانند به‌سلامت واژن کمک کند.
✓ استفاده کردن از وسایل ضدبارداری:
استفاده کردن از کاندوم می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری‌های آمیزشی را کم کند.
سخن آخر:
در نهایت سعی کنید با رعایت اصولی بهداشت و احتیاط، سلامت بدن خود را تضمین کنید. خودتان را دوست داشته باشید و از استرس دوری کنید؛ سبک زندگی و تغذیه سالمی داشته باشید و در صورت مشاهده علائم بیماری به پزشک مراجعه کنید.
