مسمومیت با ویتامین D یا هیپر ویتامینوز دی (Vitamin D toxicity) یک بیماری نادر به شمار می‌رود که در اثر مصرف دوز زیاد ویتامین دی به وجود می‌‌آید. ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که از طریق رژیم غذایی، نور خورشید و مکمل‌ها وارد بدن می‌شود و نیازهای بدن را برآورده می‌کند.
افزایش دوز بالاتر از نرمال ویتامین دی در بدن می‌تواند منجر به بروز مشکلات جدی شود. البته غذا و نور خورشید نمی‌توانند باعث این مسمومیت شوند. مسمومیت با ویتامین D اغلب به دلیل استفادۀ زیاد از مکمل‌های این ویتامین است. پیامدهای ناشی از این عارضه، اغلب می‌تواند باعث نارسایی کلیه، ضربان نامنظم قلب، ناپایداری در راه رفتن و گیجی شود.
مقدار ویتامین دی لازم در هر سن و جنسیت چقدر است؟
اگر شما هم می‌خواهید بدانید که آیا مقدار ویتامین دی در بدن شما زیاد است یا خیر، باید مقدار مجاز آن را بدانید. مقدار این ویتامین برای هر یک از سنین، متفاوت است و همۀ افراد نباید آن را به طور یکسان دریافت کنند. موارد زیر دوزهای مختلف مصرف ویتامین دی در سنین مختلف را به شما نشان می‌دهند:
- ۰ تا ۱۲ ماه: ۱۲ میکرو گرم
- ۱ تا ۱۳ سال: ۱۵ میکرو گرم
- ۱۴ تا ۱۸ سال: ۱۵ میکرو گرم
- ۱۹ تا ۷۰ سال: ۱۵ میکرو گرم
- ۷۱ سال به بالا: ۲۰ میکرو گرم
- زنان باردار و شیرده: ۱۵ میکرو گرم
میزان طبیعی ویتامین دی در بدن
میزان طبیعی ویتامین دی در بدن با استفاده از مقادیر زیر سنجیده می‌شود:
- سطوح ۲۰ نانوگرم در میلی لیتر یا بالاتر از آن برای سلامت کلی و سلامت استخوان کافی است.
- سطوح زیر ۱۲ نانوگرم، بسیار پایین است و م بر سلامت استخوان و بدن شما تأثیر می‌گذارد.
- سطوح بالاتر از ۵۰ نانوگرم در میلی لیتر بسیار بالاست و ممکن است باعث بروز مشکلاتی در سلامت شما شود.
بالا بودن ویتامین دی در آزمایش
چنانچه مقدار ویتامین دی بدن بیش از ۱۵۰ نانوگرم بر میلی متر باشد، مسمومیت با ویتامین D رخ می‌دهد. در این شرایط، عوارض مصرف زیاد ویتامین دی نیز می‌تواند با برخی علائم، خود را نشان دهد. البته تشخیص قطعی و نهایی بالا بودن مقدار این ویتامین در بدن با آزمایش خون ممکن است.
مصرف زیادی ویتامین دی چه عوارضی دارد؟
اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که می‌خواهید بدانید زیاد خوردن ویتامین دی چه عوارضی دارد، باید بدانید که مصرف زیاد این ویتامین می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در بدن شود. اگرچه این نوع مسمومیت در مواقع نادر اتفاق می‌افتد اما بعید نیست. برخی می‌پرسند اگر ویتامین دی زیاد باشه چی میشه؟ مهم‌ترین عوارض مصرف زیاد ویتامین دی عبارتند از:
- افزایش سطح خون
- افزایش سطح کلسیم خون
- تهوع و استفراغ
- افزایش تشنگی
- کاهش وزن بی دلیل
- اسهال
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
عوارض مصرف زیاد ویتامین دی در کودکان
عوارض مصرف زیاد ویتامین دی در کودکان مانند بزرگسالان است. مسمومیت با ویتامین دی در کودکان معمولاً با علائم زیر بروز می‌کند:
- کاهش اشتها
- تکرر ادرار
- یبوست
- تهوع و استفراغ
- گیجی
- درد شکم
- بیماری کلیوی
- خستگی
- درد عضله
- تشنگی بیش از حد
عوارض مصرف زیاد ویتامین دی در بارداری
استفاده از مکمل ویتامین دی در دوران بارداری به بهبود سلامت مادر و جنین کمک می‌کند و برخی از پیامدهای مضر بارداری را کاهش می‌دهد. کمبود این ویتامین در دوران بارداری سبب بروز عوارض برای مادر و جنین می‌شود. این مشکل اغلب از طریق دریافت مکمل ویتامین دی قابل حل است. مصرف زیاد ویتامین دی در بارداری ممکن است منجر به افزایش خطر پره اکلامپسی، دیابت بارداری و زایمان زودرس شود. البته عوارض مصرف زیاد ویتامین دی در بارداری بر جنین و نوزادان نیز مشهود است و می‌تواند باعث به دنیا آمدن نوزادانی با وزن پایین‌تر از حد معمول شود.
مسمومیت با ویتامین دی چیست؟
مصرف دوزهای زیاد مکمل ویتامین دی، اغلب باعث این بیماری می‌شوند. پس نمی‌توان گفت با مصرف غذاهای حاوی این ویتامین یا آفتاب گرفتن، دچار مسمومیت با ویتامین D می‌شوید. معمولاً این اتفاق هنگامی رخ می‌دهد که شما از مکمل‌های این ویتامین استفاده کنید. در نتیجه، اگر ۶۰۰۰۰ واحد بین المللی ویتامین دی در روز به مدت چند ماه استفاده کنید، دچار این عارضه خواهید شد.
هایپر کلسمی چیست؟
یکی از مهم‌ترین وظایف ویتامین D جذب کلسیم برای بدن است. اما در صورتی که بیش از حد مجاز باشد ممکن است کلسیم خون به سطحی برسد که باعث بروز علائم خطرناک شود. بالا رفتن بیش از اندازۀ سطح کلسیم خون با نام هیپرکلسمی (Hypercalcaemia) شناخته می‌شود. این عارضه می‌تواند بر عملکرد قلب، کلیه و مغز تأثیر منفی بگذارد. معمولاً هم علائم مسمومیت با ویتامین D مربوط به هیپرکلسمی هستند. هیپرکلسمی اغلب با علائم زیر بروز می‌کند:
- ناراحتی‌های گوارشی مثل استفراغ، حالت تهوع، یبوست، اسهال و درد معده
- خستگی، سرگیجه و گیجی
- ادرار بیش از حد
- از دست دادن اشتها
- نارسایی و سنگ کلیه
- ضربان غیر طبیعی قلب
- فشار خون بالا
- کم آبی بدن
مقدار طبیعی کلسیم در بدن معادل ۸.۹ تا ۱۰.۱ میلی گرم در دسی لیتر است. البته ممکن است این مقدار کمی متفاوت باشد، اما زیاد شدن آن با مصرف زیاد ویتامین دی در طولانی مدت ایجاد می‌شود. برخی تحقیقات نشان داده‌اند بزرگسالانی که روزانه بیش از ۱۰۰۰۰ واحد بین المللی ویتامین د مصرف می‌کنند و علائم یاد شده را دارند باید از نظر پزشکی مورد بررسی قرار بگیرند.
علائم مسمومیت با ویتامین D
مسمومیت با ویتامین D اغلب به دلیل هیپرکلسمی ایجاد می‌شود. موارد زیر مهم‌ترین علائمی هستند که مصرف زیاد قرص ویتامین دی در بدن ایجاد می‌کند:
- کاهش اشتها
- حالت تهوع و استفراغ
- افزایش تشنگی
- یبوست
- کم آبی بدن
- تکرر ادرار
- ضعف عضلانی و مشکل در راه رفتن
- گیجی و بی حالی
- درد استخوان
- سنگ کلیه
چه چیزی باعث سمیت ویتامین دی می‌شود؟
مسمومیت با ویتامین D اغلب به خاطر استفادۀ بیش از حد از این ویتامین با نسخه یا بدون نسخه است. به همین دلیل اگر از ویتامین دی استفاده می‌کنید باید به صورت دوره‌ای آزمایش خون دهید تا میزان آن در بدن شما بررسی شود.
ممکن است گمان کنید مسمومیت با ویتامین دی بر اثر قرار گرفتن در معرض نور خورشید یا غذاهای حاوی این ویتامین است. بهتر است بدانید که قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید نمی‌تواند باعث سمیت ویتامین دی شود. همچنین غذاهای غنی از این ویتامین بسیار محدودند و رژیم غذایی حاوی ویتامین دی هم به تنهایی نمی‌تواند باعث این اتفاق شود. در نتیجه می‌توان گفت مصرف بیش از اندازۀ مکمل‌های ویتامین D یکی از مهم‌ترین عوامل سمیت ویتامین دی به شمار می‌رود.
خطرات مسمومیت با ویتامین D چیست؟ آیا خطرناک است؟
مسمومیت با ویتامین D اغلب در میان افرادی که دوز بالایی از آن را با نسخه مصرف می‌کنند، بیشتر دیده می‌شود. برای جلوگیری از این اتفاق باید به صورت دوره‌ای آزمایش‌های لازم برای اندازه گیری مقدار ویتامین دی در بدن این افراد انجام شود. اکثر مبتلایان به مسمومیت با ویتامین D بدون عوارض جدی بهبود می‌یابند و این عارضه برایشان بدون بازگشت خواهد بود. اما در صورت عدم پیگیری و درمان، آسیب‌های جدی به بدن و حتی مرگ را در پی دارد.
مسمومیت با ویتامین D اغلب در افرادی که از دوزهای بالاتر این ویتامین استفاده می‌کنند، دیده می‌شود. این افراد معمولاً مکمل ویتامین دی را با نسخه و برای مدت زمانی مشخص شده توسط پزشک، مصرف می‌کنند. اما چه زمانی نیاز به استفاده از دوز بالای ویتامین دی است؟
- کمبود ویتامین D (کمبودی که به دوزهای کمتر جواب نمی‌دهد)
- استئومالاسی (Osteomalacia) یا نرم استخوانی
- پوکی استخوان
- استئودیستروفی کلیه (renal osteodystrophy) یا اختلال استخوانی در اثر بیماری مزمن کلیه
- پسوریازیس
- جراحی بای پس معده
- بیماری سلیاک وسایر شرایط منجر به عدم جذب ویتامین دی
- بیماری التهابی روده (IBD)
- مولتیپل اسکلروزیس (MS) یا بیماری ناتوان کنندۀ سیستم عصبی
چه کسانی بیشتر مستعد مسمومیت با ویتامین دی هستند؟
معمولاً افرادی که نمی‌توانند لاکتوز را تحمل کنند، شیر یا تخم مرغ نمی‌خورند و رژیم غذایی گیاه خواری دارند بیشتر به کمبود این ویتامین دچار می‌شوند. اغلب افراد زیر مستعد مسمومیت با ویتامین (D) هستند:
- افراد مبتلا به بیماری التهابی روده
- افراد دارای اختلالات مادرزادی
- افراد مبتلا به اختلالات گرانولوماتوز (granulomatous disorders) یا التهاب رگ‌های خونی کوچک
- افراد داری برخی لنفوم‌ها یا سرطان سیستم لنفاوی بدن
نحوه تشخیص مسمومیت با ویتامین D
مصرف زیاد قرص ویتامین دی می‌تواند باعث بروز یک سری علائم شود. البته تشخیص اینکه به این عارضه مبتلا شده‌اید یا نه را می‌توانید به پزشک متخصص بسپارید. پزشک متخصص، ابتدا شما را معاینۀ فیزیکی می‌کند، سپس دربارۀ علائم و سابقۀ مصرف داروها و مکمل‌ها از شما سؤالاتی می‌پرسد. البته معاینه در همین جا به پایان نمی‌رسد و تشخیص دقیق‌تر با انجام آزمایشاتی مشخص می‌شود.
اغلب پزشک متخصص با استفاده از آزمایش‌های زیر، مسمومیت با ویتامین D را تشخیص می‌دهد:
- آزمایش خون ویتامین دی
- آزمایش خون کلسیم
- انجام تست‌های عملکرد کلیه
راه های پیشگیری از عوارض مصرف زیاد ویتامین D
مضرات مصرف زیاد ویتامین دی می‌توانند یکی از دلایل مهم برای پیشگیری از عوارض این اتفاق باشند. به طور کلی برای جلوگیری از مسمومیت با ویتامین D باید موارد زیر را رعایت کنید:
- قبل از شروع مصرف مکمل ویتامین دی با پزشک متخصص مشورت کنید.
- مکمل‌های ویتامین دی را بیش از حد مجاز مصرف نکنید.
- در صورت استفاده از ویتامین دی با نسخه، آزمایش‌های دوره‌ای خود را سر وقت انجام دهید تا سطح ویتامین د خون شما کنترل شود.
- مکمل‌های خوراکی ویتامین دی را دور از دسترس اطفال و حیوانات خانگی نگه دارید.
راه های درمان مسمومیت با ویتامین دی
درمان مسمومیت با ویتامین D معمولاً با کاهش سطح کلسیم خون شروع می‌شود. این درمان می‌تواند به دو روش انجام شود. درمان خانگی مسمومیت با ویتامین دی معمولاً با استفاده از آب و مایعات زیاد و محدود کردن غذاهای کلسیم دار انجام می‌شود. البته پزشک متخصص نیز موارد زیر را برای شما اجرا می‌کند:
- مصرف تمام مکمل‌های ویتامین دی و غذاهای حاوی کلسیم را به طور موقت قطع می‌کند.
- برای درمان کم آبی بدن، مایعات IV برای شما تجویز می‌کند؛ یعنی مایعات، داروها و سایر مواد مغذی، مستقیماً از رگ وارد بدن می‌شوند.
- داروهای کورتیکواستروئیدها و بیس فسفونات‌ها برای شما تجویز می‌شود.
- در برخی موارد نادر اگر به آسیب‌های کلیوی مبتلا باشید، برای جلوگیری از جذب کلسیم زیاد، همودیالیز انجام می‌شود.
برای درمان مسمومیت با ویتامین D بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید. شما می‌توانید با مراجعه به کلینیک آنلاین اپ هرلایف با پزشک متخصص مورد نظر در ارتباط باشید و سؤالات و ابهامات خود را دربارۀ مسمومیت با ویتامین دی از او بپرسید.
نکات مهم دربارۀ مسمومیت با ویتامین D
- مسمومیت با ویتامین دی، یک بیماری نادر است که در اثر مصرف دوز بالایی از این ویتامین ایجاد می‌شود.
- سطوح ۲۰ نانوگرم در میلی لیتر یا بالاتر از آن، میزان نرمالی از ویتامین دی در بدن است.
- مصرف بیش از حد ویتامین دی باعث بروز عارضه‌ای به نام هیپرکلسمی یا بالا رفتن سطح کلسیم خون می‌شود.
- آزمایش خون ویتامین دی، آزمایش خون کلسیم و انجام تست‌های عملکرد کلیه، را‌ه‌های تشخیص مسمومیت با ویتامین دی هستند.
- درمان این عارضه معمولاً با کاهش سطح کلسیم خون شروع می‌شود.
- برای درمان مسمومیت با ویتامین دی به پزشک متخصص مراجعه کنید. برای اینکه بتوانید سریع‌تر به سؤال‌ها و ابهامات خود در این زمینه پاسخ دهید، از قابلیت اپ هرلایف استفاده کنید و با پزشک متخصص در ارتباط باشید.
پرسش‌های پرتکرار
تهوع و استفراغ، کاهش وزن بی دلیل، افزایش سطح کلسیم خون، اسهال و افزایش تشنگی، عوارض مصرف زیاد ویتامین دی هستند.
سطوح ۲۰ نانوگرم در میلی لیتر و بالاتر از آن عدد نرمال ویتامین دی در بدن محسوب می‌شود.
مصرف مکمل‌های ویتامین دی را قطع و غذاهای حاوی کلسیم را محدود کنید.
بله. اگر اوردوز با ویتامین دی، شدید باشد می‌توان منجر به مرگ شود.
منابع:
