قرص ضد بارداری به عنوان یکی از کاربردی‌ترین روش‌های پیشگیری از بارداری محسوب میشود که باید به صورت روزانه مصرف شود. البته برخی از نمونه داروهای ضد بارداری هورمونی که با نام قرص ضد بارداری اورژانسی شناخته می‌شوند اغلب به شکل تک دوز هستند و فقط در مواقع اضطراری مصرف می‌شوند.
از انواع داروهای ضد بارداری زنان می‌توانیم به قرص‌های ترکیبی و قرص‌های پروژسترون اشاره کنیم که هر کدام ترکیبات خاص خود را دارند. از عوارض احتمالی بعد از مصرف داروهای ضد بارداری هورمونی می‌توانیم به لکه بینی و خونریزی بین قاعدگی، سردرد، حالت تهوع و حتی تغییرات خلقی اشاره کنیم. توجه داشته باشید که این دسته از داروها تنها برای پیشگیری از بارداری طراحی شده‌اند و از زنان در مقابل بیماری‌های مقاربتی محافظت نمی‌کنند.
قرص ضد بارداری چیست؟
قرص ضد بارداری به عنوان یک روش پیشگیری از حاملگی خوراکی است که در صورت استفادۀ درست این قابلیت را دارد که تا 99 درصد از بارداری‌های ناخواسته جلوگیری کند. البته اگر سلامت جنسی شما برایتان اهمیت داشته باشد، باید حین استفاده از قرص های ضد بارداری از کاندوم استفاده کنید. زیرا این داروها تأثیری در کاهش خطر ابتلا به انواع بیماری‌های مقاربتی ندارند. هرچند علاوه بر پیشگیری از بارداری در موارد دیگری نیز قابل استفاده هستند.
این قرص‌ها با تغییراتی که در بدن ایجاد می‌کنند از طریق سه مکانیسم زیر منجر به جلوگیری از بارداری می‌شوند:
- یکی از این مکانیسم‌ها جلوگیری از تخمک گذاری است که طی آن با تأثیر بر هورمون‌های بدن مانع از آزاد شدن تخمک از تخمدان‌ها می‌شوند. بنابراین تخمکی برای لقاح و باروری از سوی اسپرم وجود ندارد.
- این داروهای ضد بارداری همچنین باعث غلیظ شدن مخاط دهانۀ رحم می‌شوند و با تغییرات ایجاد شده از ورود اسپرم به رحم و لقاح با تخمک جلوگیری می‌کنند.
- نازک کردن پوشش داخلی رحم از دیگر عملکردهای انواع قرص ضد بارداری است. این وضعیت باعث میشود تا اگر حتی تخمکی هم بارور شود، امکان چسبیدن به دیوارۀ رحم و بارداری را نداشته باشد.
انواع قرص های ضد بارداری
قرص‌های ضد بارداری در کل به دو دستۀ قرص‌های ترکیبی و قرص‌های پروژسترونی تقسیم بندی می‌شوند که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم:
قرص‌های ترکیبی
این سری از داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری از دو هورمون زنانۀ استروژن و پروژسترون تشکیل شده‌اند. این قرص رایج‌ترین نمونه است. قرص ترکیبی خود انواع گوناگونی دارد که عبارتند از:
- قرص تک فاز: این نوع قرص که با نام قرص مونوفازیک نیز شناخته میشود، حاوی مقادیر ثابتی از دو هورمون استروژن و پروژسترون است. در واقع با این قرص میزان هورمون‌های بدن طی یک دوره استفاده تغییر نمی‌کنند.
- قرص دو فاز: این قرص نیز شامل استروژن و پروژسترون است با این تفاوت که میزان آنها طی یک دوره مصرف در دو مرحله تغییر می‌کند.
- قرص سه فاز: این قرص‌ها (حاوی استروژن و پروژسترون) به گونه‌ای طراحی شده‌اند که میزان هورمون‌های موجود در آنها در طول دورۀ مصرف تغییر می‌کند و به سه مرحله تقسیم میشود.
قرص پروژسترون
همانطور که از نام این قرص پیداست، تنها از هورمون پروژسترون تشکیل شده است. این سری از قرص‌ها که با نام مینی پیل نیز شناخته می‌شوند نباید در مواقع شیردهی، یا در شرایطی که سابقۀ سکتۀ مغزی و ترومبو آمبولی وریدی (لخته شدن خون در پاها یا ریه‌ها) دارید مصرف شوند.
علاوه بر دو نوع بالا ما با یک قرص ضد بارداری دیگر با نام قرص اورژانسی نیز مواجه هستیم که کارایی آن تنها استفاده در مواقع اضطراری است. در واقع اگر یک رابطۀ جنسی ناایمن داشته‌اید، می‌توانید از این قرص استفاده کنید تا احتمال بارداری را کاهش دهید.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
کاربرد های مختلف قرص ضد بارداری
قرص‌های ضد بارداری، علاوه بر پیشگیری از بارداری، کاربردهای دیگری نیز دارند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
قرص ضد بارداری برای ریزش مو
اگر ریزش موی شما به دلایل هورمونی باشد، قرص ضد بارداری می‌تواند برای درمان این وضعیت ناخوشایند راهکار مناسبی محسوب شود. داروهای خوراکی ضد بارداری با کاهش تولید آندروژن تخمدانی در درمان آلوپسی آندروژنیک در زنان مؤثر هستند. با این حال اگر علت چیز دیگری باشد، مصرف این قرص کارایی مورد انتظار را ندارد. در ضمن به هیچ وجه خودسرانه برای درمان ریزش مو از قرص‌های ضد هورمونی استفاده نکنید. زیرا برخی از قرص‌های ضد بارداری دارای شاخص آندروژن بالا هستند که با تحریک این ماده در بدن خود عاملی برای ریزش مو هستند.
قرص ضد بارداری برای جوش صورت
جالب است بدانید که یکی دیگر از فواید قرص ضد بارداری، کنترل برخی از انواع آکنه و جوش صورت است. بسیاری از زنان طی تغییرات هورمونی بدن خود با واکنش‌های پوستی مواجه می‌شوند که باعث شعله ور شدن آکنۀ قبل از قاعدگی میشود. آکنه به دلیل تولید سبوم بیش از حد در پوست بروز پیدا می‌کند. سبوم روغنی است که توسط غدد پوستی ساخته میشود و در صورت تولید بیش از حد منافذ پوستی را مسدود کرده و عاملی برای رشد باکتری‌ها و بروز آکنه میشود.
آندروژن‌ها به عنوان گروهی از هورمون‌ها، پوست را برای تولید سبوم تحریک می‌کنند. در این زمان مصرف قرص‌های هورمونی حاوی استروژن و پروژسترون، میزان آندروژن را در بدن کاهش داده و باعث کاهش بروز سبوم و به دنبال آن آکنه می‌شوند.
قرص ضد بارداری برای تنظیم پریود
پزشکان در برخی از مواقع برای تنظیم قاعدگی، قرص‌های ضد بارداری را تجویز می‌کنند. این قرص‌ها با کنترل سطح هورمون‌ها عاملی برای تنظیم زمان پریود، کاهش میزان خونریزی، بهبود خونریزی‌های نامنظم و بهبود درد قاعدگی یا دیسمنوره هستند. البته قبل از مصرف این قرص برای تنظیم پریود باید برای بررسی شرایط خود و علت یابی وضعیت موجود به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.
توجه داشته باشید که علاوه بر فواید بالا، قرص پیشگیری از بارداری می‌تواند در کاهش برخی علائم سندرم پیش از قاعدگی و بروز برخی بیماری‌ها مانند کیست تخمدان نیز مؤثر باشد.
طریقه مصرف قرص ضد بارداری
اگر بسته‌های قرص حاوی قرص‌های فعال و غیر فعال هستند، باید بدانید که قرص غیر فعال حاوی هیچ هورمونی نیست و تنها یک دارونما محسوب میشود تا بتوانید از یک روال مداوم مصرف قرص پیروی کنید و این عادت را ترک نکنید. در بسته‌های 21 عددی که همۀ قرص‌ها فعال هستند، باید بعد از اتمام بسته 7 روز استراحت کنید. سپس بستۀ بعدی را شروع به مصرف کنید. طی این 7 روز شاهد خونریزی قاعدگی خواهید بود.
زمان مصرف قرص ضد بارداری برای بسته‌های 28 عددی (شامل 21 قرص فعال و 7 قرص غیرفعال) به طور پیوسته است. یعنی نیازی به استراحت ندارید و بلافاصله بعد از اتمام بسته، باید شروع به استفاده از بستۀ بعدی کنید. در زمان مصرف قرص‌های غیرفعال بسته‌های 28 عددی، شاهد بروز خونریزی قاعدگی خواهید بود.
عوارض قرص ضد بارداری چیست؟
قرص‌های ضد بارداری حاوی ترکیبات هورمونی هستند که می‌توانند عوارضی را به دنبال داشته باشند که البته ممکن است تمام زنان را درگیر نکنند. بنابراین بسیاری از افراد نیز ممکن است بدون هیچ مشکل بتوانند این سری از قرص‌ها را مصرف کنند. اما از عوارض قرص ضد بارداری در برخی افراد می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- سردرد
- حالت تهوع
- سینه‌های دردناک
- لکه بینی
- تغییر در پریودها
- خط لخته شدن خون در افراد سیگاری
خبر خوب این است که اغلب افرادی که شروع به مصرف این داروها می‌کنند، اغلب بعد از 2 یا 3 ماه شاهد از بین رفتن عوارض هستند. این روش پیشگیری نباید در طولانی مدت باعث احساس ناراحتی در شما شود، بنابراین در صورت ادامه دار بودن علائم حتماً موضوع را با پزشک متخصص زنان در میان بگذارید. گاهی تنها تغییر برند قرص می‌تواند علائم شما را برطرف کند. در مواقع دیگر نیز شاید نیاز باشد از ترکیب چند قرص یا سایر روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنید.
باید ها و نباید های قرص ضد بارداری
برای مصرف انواع قرص ضد بارداری بایدها و نبایدهایی وجود دارند که شامل موارد زیر هستند:
انتخاب زمان مناسب برای مصرف قرص
یکی از موارد مهم برای مصرف این دارو این است که زمانی را برای استفاده از آن تعیین کنید. برای اینکه اثربخشی کامل قرص را مشاهده کنید، باید به صورت روزانه قرص را مصرف کنید. زمانی که از یک روال معین پیروی کنید، احتمال فراموش کردن مصرف قرص کاهش پیدا می‌کند. به این صورت که دارو را در ساعت خاصی در طول روز مصرف کنید. برای مثال اولین کاری که صبح بعد از بیدار شدن انجام می‌دهید مسواک زدن است. کافی است که خوردن قرص را بعد از مسواک کردن دندان‌ها انجام دهید.
پیروی از دستور مصرف مناسب
قرص ضد بارداری زمانی عملکرد خوبی دارد که به درستی از آن استفاده کنید. بسته به انتظاری که از قرص دارید باید دستور خاصی را پیروی کنید. برای مثال در صورتی که می‌خواهید قاعدگی خود را به تعویق بیندازید باید بلافاصله بعد از اتمام بستۀ فعلی، شروع به مصرف بستۀ بعدی قرص کنید یا از قرص‌های با دوز طولانی برای کاهش دوره‌های قاعدگی کمک بگیرید. این روند برای پیشگیری از بارداری متفاوت است که در بخش‌های قبل به آن اشاره کردیم.
مدیریت شرایط فراموشی در مصرف قرص
اگر مصرف هر یک از قرص‌های فعال را فراموش کردید، باید به محض یادآوری آن را مصرف کنید. این کار را حتی زمانی که مجبور به مصرف دو قرص در یک روز هستید، انجام دهید. باقی بستۀ قرص را مانند قبل مصرف کنید. در صورت مصرف قرص غیر فعال کافی است قرص بعدی را در زمان مناسب مصرف کنید و قرص غیرفعال مربوط به روز فراموشی را دور بیندازید.
در شرایطی که مصرف بیش از یک قرص فعال را فراموش کردید، در سریع‌ترین زمان قرص فعال بعدی را مصرف کرده و باقی بسته را نیز مانند قبل مصرف کنید. با این حال چه مصرف یک قرص را فراموش کرده باشید چه چند قرص، باید تا یک هفتۀ پیش رو از یک روش پیشگیری از بارداری دیگر مثل کاندوم استفاده کنید. اگر در این بین رابطۀ جنسی محافظت نشده داشته‌اید ممکن است نیاز به مصرف قرص اورژانسی نیز داشته باشید که بهتر است در این زمینه با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.
مصرف قرص در زمان استفراغ
اگر تا 2 ساعت بعد از استفاده از قرص ضد بارداری، استفراغ کردید باید یک قرص دیگر مصرف کنید. در صورتی که دو روز و بیشتر به یک شرایطی مثل اسهال و استفراغ دچار بودید، امکان مصرف قرص برای شما وجود ندارد. بلکه باید از همان دستورالعملی کمک بگیرید که برای فراموشی چند دوز قرص وجود دارد.
در دسترس بودن قرص
همیشه قبل از اینکه بستۀ قبلی قرص به اتمام برسد، نسبت به خرید قرص جدید اقدام کنید تا وقفه‌ای به این دلیل در برنامۀ مصرف شما ایجاد نشود.
شناخت انواع قرص ضد بارداری
شناخت انواع قرص ضد بارداری برای انتخاب بهترین گزینه، کاهش عوارض جانبی و مدیریت شرایط خاص بسیار اهمیت دارد. اگرچه در این زمینه باید حتماً با توجه به شرایط سلامتی خود از راهنمایی پزشک کمک بگیرید. با این حال ما در ادامه به چند مورد از برندهای قرص پیشگیری از بارداری اشاره می‌کنیم:
- قرص ضد بارداری یاسمین
- قرص ضد بارداری ال دی
- قرص ضد بارداری مارولین
- داروهای ضد بارداری یاز
- قرص ضد بارداری روجا
توجه به تداخل در مصرف قرص
قرص ضد بارداری ممکن است در زمان مصرف برخی داروهای گیاهی یا شیمیایی اثربخشی خود را از دست بدهد یا این اثربخشی کاهش پیدا کند. از جملۀ این داروها می‌توانیم به داروهای ضد تشنج، داروهای مورد استفاده برای اچ آی وی و برخی مکمل‌های گیاهی مثل خار مریم را نام ببریم.
خلاصۀ نکات مهم دربارۀ قرص‌های ضد بارداری
- قرص ضد بارداری از رایج‌ترین شیوه‌های پیشگیری از بارداری است. این راهکار با تغییر سطوح هورمون‌ها در بدن، از بارداری به اشکال مختلف (مانند پیشگیری از تخمک گذاری، جلوگیری از لقاح و نازک کردن پوشش داخلی رحم) پیشگیری می‌کند.
- از انواع قرص پیشگیری از بارداری می‌توانیم به قرص ترکیبی و قرص پروژسترونی اشاره کنیم.
- انتخاب نوع مناسب قرص ضد بارداری باید با مشورت پزشک متخصص زنان و زایمان انجام شود. پزشک با توجه به شرایط جسمی، سابقۀ پزشکی و نیازهای شما، بهترین گزینه را پیشنهاد می‌دهد. برای این منظور می‌توانید از پزشکان متخصص زنان هرلایف کمک بگیرید.
پرسش‌های پرتکرار
خیر مصرف داروهای خوراکی هورمونی ضد بارداری عاملی برای ایجاد سقط جنین یا بروز نقص مادرزادی نیستند. با این حال برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف این قرص‌ها در اوایل بارداری ممکن است خطر کم وزنی نوزاد حین تولد، زایمان زودرس یا نگرانی‌های مرتبط با دستگاه ادراری را به دنبال داشته باشد.
طی مطالعات هیچ ارتباطی بین بروز چاقی در صورت مصرف قرص ضد بارداری وجود ندارد. همچنین تمام روش‌های پیشگیری از بارداری از جمله دستگاه‌های داخل رحمی، ایمپلنت و داروهای ضد بارداری ترکیبی هورمونی در زنان چاق قابل استفاده هستند.
منابع:
