روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید (Rheumatoid arthritis) به عنوان نوعی اختلال التهابی شناخته می‌شود که می‌تواند مفاصل گوناگون از جمله دست، پا و زانو را درگیر کند. این بیماری که منجر به تورم دردناک می‌شود، عوارضی مانند فرسایش استخوان و تغییر شکل مفاصل را به دنبال دارد.
التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید در صورت عدم کنترل می‌تواند باقی نواحی بدن را نیز درگیر کند و ناتوانی‌های جسمی مختلفی را به دنبال داشته باشد. خستگی، تب، از دست دادن اشتها، سفتی مفاصل خصوصاً بعد از عدم تحرک و مفاصل حساس، گرم و متورم از علائم این بیماری هستند. پزشکان هنوز علت دقیق آرتریت را متوجه نشده‌اند. با این حال ژن‌ها ممکن است به صورت غیر مستقیم در بروز این بیماری نقش داشته باشند.
معرفی بیماری آرتریت روماتوئید
اگر برای شما سؤال است که آرتریت روماتوئید چیست، باید بگوییم این وضعیت که به عنوان یک بیماری خودایمنی نیز شناخته می‌شود، در ابتدا مفاصل را درگیر کرده و در ادامه ممکن است به سایر قسمت‌های بدن نیز منتشر شود. این بیماری خودایمنی مزمن عوارضی مانند درد و تورم را در پوشش مفاصل شما به دنبال دارد، اما بیشتر از هر چیز مفاصل انگشتان دست، پا و زانو را درگیر می‌کند. آرتریت روماتوئید تنها یکی از انواع آرتریت است که در مفاصل یکسانی از هر دو قسمت بدن بروز پیدا می‌کند.
اگر التهاب ناشی از بیماری آرتریت روماتوئید کنترل نشود، به غضروف‌ها آسیب وارد می‌کند. در گذر زمان این وضعیت می‌تواند منجر به تغییر شکل مفاصل شود که در نهایت فرسایش استخوان را به دنبال دارد. شرایطی که جوش خوردن دو استخوان مفصل درگیر را منجر می‌شود. این بیماری علاوه بر مفاصل، سایر نقاط بدن را مانند پوست، دهان، چشم، قلب و ریه‌ها را نیز ممکن است تحت تأثیرات منفی خود قرار دهد. اگرچه این بیماری اغلب افراد بین سنین 30 تا 60 را درگیر می‌کند، با این حال هر کسی ممکن است به آن مبتلا شود.
انواع روماتیسم مفصلی
انواع روماتیسم مفصلی در واقع همان مراحل پیشرفت این بیماری هستند که شامل 4 مرحلۀ مختلف می‌شوند. در ادامه این مراحل را بررسی می‌کنیم:
مرحلۀ یک
در مراحل اولیۀ ابتلا به آرتریت روماتوئید، التهاب اطراف مفاصل را درگیر می‌کند. این وضعیت عوارضی مانند سفت شدن مفاصل و درد را به دنبال دارد. در این مرحله تغییرات مخرب ناشی از بیماری با اشعۀ ایکس قابل مشاهده نخواهند بود.
مرحلۀ دوم
در مرحلۀ بعدی، التهاب منجر به آسیب رساندن به غضروف مفصل می‌شود. به همین دلیل به مرور بیمار ممکن است احساس کند که مفصل او با سفتی مواجه شده و حتی این وضعیت روی دامنۀ حرکتی وی نیز اثر می‌گذارد.
مرحلۀ سوم
در مرحلۀ سوم التهاب شدیدتر شده و آسیب به استخوان‌ها را به دنبال دارد. نسبت به مرحلۀ قبل بیمار بیشتر سفتی مفاصل و مشکل در دامنۀ حرکتی را احساس خواهد کرد تا جایی که حتی ممکن است شاهد تغییرات فیزیکی نیز باشد.
مرحلۀ چهارم
در مرحلۀ چهارم روماتیسم مفصلی، اگرچه التهاب متوقف می‌شود اما بیمار شاهد بدتر شدن وضعیت مفاصل خواهد بود تا جایی که مفاصل او مانند گذشته حرکت نمی‌کنند و حتی ممکن است با مشکل در انجام فعالیت‌ها روزانه مواجه شود.
نکتۀ مهم: مراحل بالا ممکن است طی چندین سال بروز پیدا کنند و حتی برخی از افراد ممکن است شاهد پیشرفت مراحل نباشند.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
علائم روماتیسم مفصلی دست
بیماری (RA) روی دست‌ها تأثیرات منفی می‌گذارد. همۀ اشکال آرتریت در دست با علائم یکسانی فرد را درگیر می‌کنند. علائم روماتیسم مفصلی دست شامل موارد زیر هستند:
- احساس ورم، درد و سفتی در انگشتان
- گرم و حساس بودن مفاصل انگشتان حین لمس کردن
- تغییر فرم شکل مفاصل انگشتان
- احساس خستگی
- تحت تأثیر قرار گرفتن هر دو مچ دست
- احساس بی حسی و گزگز در دست‌ها
احساس درد و سفتی روماتیسم مفصلی اغلب بعد از بی تحرکی بیشتر احساس می‌شود و این وضعیت در مراحل اولیه تا یک ساعت بعد از بیدار شدن از خواب نیز ادامه دارد.
علائم روماتیسم مفصلی پا
علائم روماتیسم مفصلی پا نیز شبیه به آرتریت دست هستند و شامل درد، تورم و سفتی مفاصل پا می‌شوند. این علائم ممکن است چندین مفصل (انگشتان، کف یا پاشنه) در هر دو پا را درگیر کند. احساس گرمی در پا خصوصاً حین راه رفتن نیز از دیگر نشانه‌های بروز چنین وضعیتی است. به طور کلی علائم موضعی این بیماری علاوه بر مواردی که نام بردیم، شامل تغییر شکل انگشتان پا با انحراف به داخل یا خارج با پیشرفت بیماری، بروز میخچه و پینه در صورت فشار روی پا و تغییر شکل انگشتان و حتی مشکل در راه رفتن و اختلال در دامنۀ حرکتی می‌شوند. علائم سیستمیک این بیماری نیز شامل موارد زیر هستند:
- خستگی
- تب
- کاهش اشتها
- بروز توده در نزدیکی مفاصل به ویژه در اطراف آرنج
علائم روماتیسم مفصلی زانو
آرتریت روماتوئید زانو نیز علائمی مشابه دست و پا ایجاد می‌کند که شامل درد، سفتی، تورم و بروز التهاب است. تفاوت استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید این است که آرتریت روماتوئید به عنوان یک بیماری خودایمنی است که ممکن هر شخصی را در هر سنی درگیر کند و در آن سیستم ایمنی با حمل به مفاصل، باعث بروز التهاب و مشکل در آنها می‌شود. در حالی که بروز استئوآرتریت به عنوان شایع‌ترین نوع آرتریت، با بالا رفتن سن رخ می‌دهد و به مرور باعث از بین رفتن غضروف روی استخوان‌ها و بین مفاصل می‌شود.
در کنار این دو بیماری، آرتریت روماتوئید نوجوانان نیز در دستۀ انواع آرتریت زانو قرار دارد که شیوع بسیار کمی دارد و باعث تحت تأثیر قرار دادن چندین مفصل در زانو می‌شود.
نکته: علائم و نشانه‌های آرتریت روماتوئید (RA) می‌توانند بسیار متنوع باشند و شدت آنها نیز در طول زمان تغییر کند. گاهی اوقات، علائم بیماری تشدید می‌شوند که به آن «شعله ور شدن» می‌گویند. در این دوره‌ها، درد، تورم و سفتی مفاصل افزایش می‌یابد. اما دوره‌هایی هم وجود دارند که علائم بهبود می‌یابند یا حتی به طور کامل ناپدید می‌شوند که به آنها «دورۀ بهبودی نسبی» گفته می‌شود.
علت ابتلا به آرتریت روماتوئید
علت روماتیسم مفصلی هنوز شناخته شده نیست، با این حال محققان بر این باورند که این وضعیت می‌تواند به دلیل ترکیبی از عوامل مختلف از جمله ژنتیک، هورمون‌ها و عوامل محیطی بروز پیدا کند. عوامل مختلفی مانند استرس، عفونت، کشیدن سیگار و حتی مشکلات عاطفی نیز می‌توانند به عنوان محرکی برای ابتلا به این بیماری شناخته شوند.
به طور کلی، بر اساس اطلاعات کلینیک کلیولند، برخی از عوامل ممکن است ژنتیکی و برخی دیگر غیر ژنتیکی باشند. برای مثال ژن‌های (HLA) در تشخیص پروتئین‌های خودی از بیگانه مثل ویروس‌ها یا باکتری‌ها به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند. بابراین افرادی که در این ژن‌ها دچار تغییراتی می‌شوند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به (RA) قرار دارند.
جنسیت زنان نیز بیش از مردان نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند که ممکن است نشان دهندۀ اثرات هورمونی بر این بیماری باشد. در نهایت علاوه بر سایر عواملی که نام بردیم، محرک‌ها و آلاینده‌های محیطی مانند برخی مواد شیمیایی نیز می‌توانند در بروز روماتیسم مفصلی تأثیر داشته باشند.
روماتیسم مفصلی چه عوارضی دارد؟
آرتریت روماتوئید علاوه بر عوارضی که ایجاد می‌کند ممکن است منجر به بروز برخی دیگر از بیماری‌ها نیز شود که خود علائم دیگری دارد و این بیماری‌ها حتی گاهی ممکن است زندگی فرد مبتلا را تهدید کنند. از عوارض روماتیسم مفصلی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- افزایش خطر حملۀ قلبی
- افزایش بروز سکتۀ مغزی
- التهاب نواحی مختلف بدن از جمله قلب، چشم‌ها و ریه‌ها
- آسیب به استخوان و غضروف‌های مجاور آن
- آسیب به تاندون‌های مجاور
- بروز ناهنجاری‌های مفصلی
- خشکی چشم و دهان
- لنفوم
- بیماری بینابینی ریه
- عفونت‌های ویروسی
علاوه بر موارد معرفی شده، ابتلا به سندرم تونل کارپال یکی دیگر از بیماری‌های شایع در افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی است که بر اثر فشرده شدن عصب کنترل کنندۀ حس و حرکت در دست‌ها ایجاد می‌شود و خود علائمی مانند بی حسی، درد و سوزن سوزن شدن در شست، انگشتان و بخشی از دست را به دنبال دارد.
برای درمان روماتیسم مفصلی به چه دکتری مراجعه کنیم؟
برای تشخیص آرتریت روماتوئید باید به پزشک روماتولوژیست مراجعه کنید. روماتولوژیست‌ها به عنوان پزشکان داخلی در زمینۀ تشخیص و درمان بیماری‌های التهابی، بیماری‌های عضلانی و برخی اختلالات نادر و ارثی تخصص دارند.
تشخیص روماتیسم مفصلی
پزشک معالج بر اساس ترکیبی از عوامل نسبت به تشخیص آرتریت زانو، دست و پا اقدام می‌کند که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم. اما در نظر داشته باشید که تشخیص آن در مراحل اولیه دشوار است.
معاینۀ فیزیکی
اولین قدم برای تشخیص، بررسی علت روماتیسم مفصلی و درمان آن از سوی پزشک، معاینۀ فیزیکی وضعیت شماست. این روند برای تشخیص التهاب، درد و محدودیت‌های حرکتی شما انجام می‌شود.
بررسی علائم و سوابق پزشکی
در قدم بعدی پزشک در مورد علائمی که تجربه می‌کنید و همچنین سوابق پزشکی شما سؤالاتی می‌پرسد تا با اطلاعات دریافتی درک بهتری از وضعیت شما پیدا کند.
انجام آزمایش خون
پس از طی کردن مراحل بالا پزشک آزمایش خون را برای تشخیص روماتیسم مفصلی تجویز می‌کند که می‌تواند شامل بررسی سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR)، فاکتور روماتوئید (RF)، آنتی بادی‌های پپتید سیترولین دار حلقوی (CCP) و پروتئین واکنشگر است.
آزمایشات تصویربرداری
این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا هرگونه آسیب احتمالی یا تغییر شکل مفصلی را تشخیص دهد. از جملۀ این آزمایش‌ها می‌توانیم به ام آر آی، سونوگرافی و اشعۀ ایکس اشاره کنیم.
نکتۀ مهم: گاهی اوقات تشخیص آرتریت روماتوئید ممکن است زمان بر باشد. به همین دلیل پزشک برای تشخیص قطعی، وضعیت شما را در طول زمان پیگیری می‌کند.
درمان روماتیسم مفصلی
در پاسخ به این سؤال که آیا روماتیسم مفصلی درمان قطعی دارد باید بگوییم خیر؛ درمان روماتیسم مفصلی تنها با هدف کاهش درد و تورم مفاصل انجام می‌شود و فرد تا پایان عمر به آن مبتلاست. هدف بلندمدت از درمان این است که آسیب به مفاصل کند یا متوقف شود. تشخیص و درمان به موقع باعث می‌شود تا التهاب و درد مفاصل کاهش پیدا کرده و کیفیت زندگی شما بهبود پیدا کند. از سری روش‌های درمان روماتیسم مفصلی پا، زانو و دست می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
دارو روماتیسم مفصلی
درمان زودهنگام با دارو بهترین روش برای دریافت نتایج طولانی مدت و کنترل بیماری است. داروهای مختلفی برای بهبود علائم، پیشگیری از بروز برخی عوارض و حتی کند کردن علائم وجود دارند که از جملۀ آنها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
- کورتیکواستروئیدها
- داروهای ضد روماتیسمی اصلاح کنندۀ بیماری (DMARDs)
- مهارکننده های ژانوس کیناز (JAK)
جراحی
جراحی زمانی کاربرد دارد که مفاصل به شدت آسیب دیده باشند. در شرایطی که درد با دارو قابل کنترل نباشد، پزشک از این روش استفاده می‌کند. از جراحی به منظور تعویض زانو، تعویض مفصل ران و سایر جراحی‌ها برای اصلاح ناهنجاری‌ها استفاده می‌شود.
سایر روش‌های درمانی
- مراجعه به فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر:
- آموزش تمرینات مخصوص برای افزایش انعطاف پذیری مفاصل
- ارائه راهکارهای جدید برای انجام آسان‌تر کارهای روزانه و کاهش فشار بر مفاصل (مانند بلند کردن اشیا با استفاده از ساعد)
- استفاده از وسایل کمکی برای کاهش فشار وارده بر مفاصل دردناک
راه های جلوگیری از ابتلا به روماتیسم مفصلی
از آن جایی که هنوز دلیل بیماری آرتریت روماتوئید مشخص نیست بنابراین به طور قطع نمی‌توان روش‌های پیشگرانه را پیشنهاد کرد. اما در هر صورت موارد زیر می‌توانند تا حد زیادی از ابتلا شما به این بیماری جلوگیری کنند:
- عدم مصرف سیگار
- انجام ورزش مداوم
- داشتن رژیم غذایی متعادل
- پیشگیری از مصرف نمک زیاد
- کاهش مصرف نوشیدنی‌های شیرین
- عدم مصرف الکل
- کاهش استرس
بهترین رژیم غذایی برای بیماران روماتیسم مفصلی
اگر برای شما سؤال است که برای درمان روماتیسم مفصلی چی بخوریم، باید به مصرف ماهی و اسیدهای چرب امگا 3 که در کاهش التهاب نقش دارند اشاره کنیم. پیروی از رژیم مدیترانه‌ای همراه با میوه‌ها و سبزیجات فراوان در کنار غلات کامل بهترین انتخاب برای افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید هستند.
همۀ آنچه که باید در مورد روماتیسم مفصلی بدانید
- روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید به عنوان یک بیماری خودایمنی به بافت‌های سالم مفاصل حمله کرده و باعث آسیب و التهاب در آنها می‌شود.
- این بیماری مفاصل دست، پا و زانو را به طور همزمان در دو طرف بدن درگیر می‌کند.
- سفتی مفاصل، درد و تورم آنها به ویژه در صبح، خستگی و ضعف، تب خفیف، تغییر شکل مفاصل و قرمزی یا گرمی مفاصل از علائم روماتیسم مفصلی هستند.
- با تجویز دارو، داشتن رژیم غذایی مناسب و در مواقع لزوم، جراحی می‌توان این بیماری را کنترل کرد.
- تجربۀ شما یا اطرافیانتان از ابتلا به بیماری روماتیسم مفصلی چیست؟ در این زمینه به مشاورۀ تخصصی نیاز دارید؟ شما می‌توانید همین حالا از طریق اپلیکیشن هرلایف یا سایت مجموعه با متخصصان برای دریافت خدمات پزشکی مورد نیاز خود در هر زمینه‌ای در ارتباط باشید.
پرسش‌های پرتکرار
روماتیسم مفصلی می‌تواند منجر به آسیب شدید به مفاصل و استخوان‌ها شود و در صورت عدم درمان مناسب ممکن است مشکلات قلبی، ریوی و سیستم عصبی را به دنبال داشته باشد.
بهترین قرص برای درمان روماتیسم مفصلی دارویی است که بتواند بیشترین مزیت را در مقابل کم‌ترین عوارض به دنبال داشته باشد. این دارو بسته به وضعیت بیمار، سابقۀ سلامتی او و شدت علائمی که دارد متفاوت است.
منابع:
