دیابت چیست؟ علل و راهکارهای مدیریت آن

دیابت، نوعی بیماری شایع است که می‌تواند هر یک از افراد را در سنین مختلف درگیر کند. مطابق آمارهای به دست آمده، جمعیت افراد دیابتی از سال ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۲۲ از ۲۰۰ میلیون به ۸۳۰ میلیون نفر رسیده است. روند شیوع این بیماری در کشورهایی با درآمد سرانۀ پایین، بیشتر از کشورهای با درآمد سرانۀ بالا محاسبه شده است. همچنین لازم به ذکر است که علائم دیابت در زنان با مردان تفاوت زیادی ندارد اما در زنان می‌تواند تا چهار برابر بیشتر خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.

دیابت انواع مختلفی دارد و در نهایت ممکن است باعث نابینایی، حملات قلبی، نارسایی کلیه، سکتۀ مغزی و قطع اندام تحتانی شود. پس با مشاهدۀ علائم اولیۀ دیابت باید آن را به طور جدی پیگیری کنید. همچنین آمارهای سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهند که تعداد افراد مبتلا به دیابت و بیماری کلیوی ناشی از آن بیش از دو میلیون نفر تخمین زده شده است. رژیم غذایی سالم، فعالیت‌های بدنی، عدم مصرف دخانیات، غربالگری و دارو درمانی می‌توانند در پیشگیری از دیابت بسیار مؤثر هستند. 

دیابت نوع ۱ چیست و چه علائمی دارد

هنگام بررسی انواع دیابت، می‌توان دید که در دیابت نوع یک، بدن انسولین کمی تولید می‌کند یا اصلاً انسولین تولید نمی‌کند. در این بیماری خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های لوزالمعده حمله می‌کند که انسولین می‌سازند  و باعث از بین رفتن آن‌ها می‌شود. در بروز دیابت نوع یک نمی‌توانید علتی پیدا کنید. زیرا ممکن است در اثر هر یک از عوامل محیطی یا ژنتیکی ایجاد شده باشد.

اگرچه ممکن است این بیماری در هر سنی رخ دهد اما اغلب در کودکان و بزرگسالان جوان‌تر تشخیص داده می‌شود. افرادی که به دیابت نوع یک مبتلا هستند برای ادامۀ زندگی باید هر روز انسولین مصرف کنند. 

دیابت نوع یک معمولاً چه علائمی دارد؟

• تاری دید
• کاهش وزن زیاد
• تکرر ادرار
• خشکی پوست

دیابت نوع 2 چیست و چه علائمی دارد؟

در دیابت نوع دو، سلول‌های بدن به درستی از انسولین استفاده نمی‌کنند. در این شرایط، ممکن است لوزالمعده در حال ساخت انسولین باشد اما انسولین کافی برای حفظ سطح گلوکز خون تولید نکند. دیابت نوع دو، شایع‌ترین نوع دیابت است. البته عواملی مانند چاقی، عدم تحرک و سابقۀ خانوادگی می‌توانند ابتلا به این نوع دیابت را افزایش دهند. همۀ افراد حتی در سنین کودکی هم ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. به خاطر داشته باشید که درمان قطعی دیابت نوع دو وجود ندارد اما کاهش وزن، رژیم غذایی اصولی و ورزش می‎‌تواند در کنترل آن تا حدود زیادی مؤثر باشد.

 علائم دیابت نوع ۲ شامل موارد زیر می‌شود:

• ایجاد لکه‌های تیره در چین‌های پوست مثل زیر بغل و گردن
• ایجاد درد یا بی حسی در پاها
• کاهش وزن بیش از حد
• عفونت‌های مکرر
• بهبود یافتن دیرتر زخم‌ها
• خستگی و ضعف شدید

دیابت بارداری چیست و چه علائمی دارد؟

دیابت بارداری معمولاً در بارداری به وجود می‌آید و پس از آن هم از بین می‌رود. افرادی که در این دوران به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند و البته گاهی نوزادانی که از این مادرها متولد می‌شوند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع دو قرار می‌گیرند. دیابت بارداری از طریق غربالگری قبل از تولد، تشخیص داده می‌شود. 

اما مهم‌ترین علائم دیابت بارداری چیست؟

• تشنگی غیر معمول
• تکرر ادرار در مقادیر زیاد
• خستگی
• قند در ادرار
• حالت تهوع 
• تاری دید

برای درمان دیابت چه بخوریم؟ اگر به دیابت بارداری مبتلا شده‌اید می‌توانید در کنار درمانی که پزشک متخصص برای شما در نظر گرفته است از غذاهای سالم مثل میوه، سبزیجات، حبوبات، غلات و غذاهای حاوی پروتئین استفاده کنید. 

دیابت خاموش چیست و چه علائمی دارد؟

همان طور که از نام این بیماری پیدا است، علائم مشخصی ندارد و حتی گاهی نهفته باقی می‌ماند. از این رو، ممکن است فرد مبتلا سال‌ها با این بیماری زندگی کند بدون آنکه اطلاعی داشته باشد. البته باید هشدارهای آن را جدی بگیرید. بنابراین علائم دیابت خاموش عبارتند از:

• تکرر ادرار
• تشنگی مفرط
• گرسنگی شدید
• ضعف و خستگی 
• سوزن سوزن شدن
• تاری دید
• خارش پوست
• ترمیم آهستۀ زخم‌ها و افزایش عفونت پوستی 
• عفونت دستگاه ادراری و عفونت‌های قارچی 

دیابت بی مزه چیست و چه علائمی دارد؟

دیابت بی مزه (Diabetes insipidus) مشکلی است که باعث می‌شود تعادل مایعات بدن بهم بخورد. پس بدن، ادرار بیشتری تولید می‌کند. حتی بعد از نوشیدن آب هم احساس تشنگی همچنان وجود دارد. 

گاهی ممکن است اصطلاح دیابت بی‌ مزه و دیابت شیرین (diabetes mellitus) به جای همدیگر به کار رود. اما این دو به یکدیگر شباهت ندارند. دیابت شیرین در واقع سطح بالای قند خون است که به آن دیابت هم می‌گویند. 

درمان خاصی برای دیابت بی‌ مزه وجود ندارد اما راهکارهای درمانی خاصی برای کاهش علائم آن وجود دارد. اما این علائم چیست؟

• تشنگی بیش از حد
• تکرر ادرار (ادرار کمرنگ)
• بیدار شدن از خواب برای نوشیدن آب یا ادرار کردن

علت ابتلا به دیابت چیست؟

دیابت می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. مهم‌ترین علائم دیابت عبارتند از:

• گردش بیش از حد گلوکز در جریان خون
• مقاومت به انسولین که بیشتر در دیابت نوع دو اتفاق می‌افتد
• وجود بیماری خودایمنی 
• عدم تعادل هورمونی در دوران بارداری
• آسیب فیزیکی به لوزالمعده در اثر جراحی، بیماری یا آسیب 
• جهش‌های ژنتیکی و بروز دیابت جوانی (MODY) و دیابت نوزادی

زخم دیابت چیست؟

دیابت می‌تواند احتمال ابتلا به زخم را افزایش می‌دهد. گردش خون را ضعیف می‌کند و خطر آسیب عصبی و عفونت را افزایش می‌دهد. بنابراین، زخم دیابت می‌تواند به عارضه‌ای جدی تبدیل شود. زخم دیابت انگشت پا، زخم‌های باز ساق پا، دست‌ها یا چین‌های پوست شکم، نمونه‌هایی از این زخم‌ها هستند. دلایل زیادی وجود دارند که باعث می‌شوند احتمال ابتلا به زخم دیابت افزایش یابد. بالا رفتن سطح قند خون یکی از این موارد است. 

درمان زخم دیابت

درمان زخم دیابت اهمیت زیادی دارد. اگر متوجه زخمی روی پوست خود شدید، بلافاصله به پزشک اطلاع دهید. زخم دیابت باید سریعاً درمان شود. تنها در این صورت است که خطر ابتلا به عفونت پایین‌تر خواهد آمد. برای درمان زخم دیابت باید مراحل زیر را انجام دهید.

• ابتدا سطح قند خون را کنترل کنید
• زخم‌ها را تمیز و پانسمان کنید
• فشار روی زخم را به حداقل برسانید
• از داروهای موضعی پزشک استفاده کنید
• درمان آنتی بیوتیکی را در صورت عفونت کردن شروع کنید
• دبریدمان با جدا کردن بافت مرده از زخم

جدول میزان قند خون

میزان قند خون ناشتا در افراد بدون بیماری دیابت در جدول میزان قند خون در دیابت نوع 2 نشان می‌دهد که افراد در سنین مختلف، قند خون یکسانی ندارند:

سن	گلوکز ناشتا طبیعی (بدون دیابت) mg/dl	سطح گلوکز ناشتا (منطبق با دیابت) mg/dl	محدوده گلوکز هدف (قبل از غذا برای مبتلایان به دیابت نوع 2) mg/dl	HBA1C (در افراد بدون دیابت)
کودکان و نوجوانان	≤ 100	≤ 126	80 تا 130	< 5.7
بزرگسالان	≤ 100	≤ 126	80 تا 130	< 5.7
بزرگسالان مسن	≤ 100	≤ 126	80 تا 150 یا 170	< 5.7

بهترین رژیم غذایی برای بیماران دیابتی چیست؟

رژیم غذایی افراد مبتلا به دیابت باید حاوی غذاهای سالم در فواصل زمانی منظم باشد. رعایت این موارد باعث می‌شوند تا از انسولینی که در بدن ساخته یا از طریق دارو دریافت می‌شود، بهتر مورد استفاده قرار گیرد. برای این کار کافی است از یک متخصص تغذیه کمک بگیرید. اما مهم‌ترین اصولی که باید در رژیم دیابت رعایت کنید، چیست؟

• از کربوهیدرات‌های سالم مثل میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل استفاده کنید.
• غذاهای غنی از فیبر مانند ماهی‌های سالم، حبوبات، سبزیجات و آجیل را در رژیم غذایی خود بگنجانید
• از چربی‌های مفید مثل آووکادو، روغن زیتون، کانولا و بادام زمینی در غذاهای خود استفاده کنید. 

باید ها و نباید های دیابت

برای کنترل دیابت باید یکسری بایدها و نبایدها را در نظر بگیرید:

• ورزش کنید
• سیگار را ترک کنید
• قند خون خود را به طور منظم بررسی کنید
• کیفیت خواب خود را بالا ببرید
• از رژیم غذایی سالم پیروی کنید
• تزریق واکسن آنفولانزا را فراموش نکنید
• نوشیدنی‌های قندی مصرف نکنید
• از مصرف بیش از حد کربوهیدرات‎ها بپرهیزید
• وعده‌های غذایی خود را حذف نکنید
• تا حد امکان استرس را از خود دور کنید

درمان دیابت

درمان دیابت بسیار مهم است و باید جدی گرفته شود. مهم‌ترین کارهایی که باید برای درمان انجام دهید، شامل موارد زیر می‌شود:

اندازه گیری قند خون

اندازه گیری میزان قند خون به شما کمک می‌کند تا راحت‌تر بتوانید آن را کنترل کنید با در مواقع مورد نیاز آن را به تعادل برسانید.

داروهای خوراکی دیابت

داروهای خوراکی دیابت به مدیریت سطح قند خون کمک می‌کنند. البته این دارو درمانی هنگامی جوابگوست که بدن مقدار کمی انسولین تولید می‌کند. این مورد معمولاً در افراد دیابت نوع دو و پیش دیابت (میزان قند در پیش دیابت، کمی از حد نرمال بالاتر می‌رود و نمی‌توان آن را دیابت نامید. اما 50 درصد شانس ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد) دیده می‌شود. 

البته افراد مبتلا به دیابت بارداری هم با تجویز پزشک متخصص می‌توانند از داروهای خوراکی دیابت استفاده کنند. این داروها انواع مختلفی دارند و با توجه به نیاز بیمار تجویز می‌شوند. متفورمین، یکی از رایج‌ترین داروها برای کنترل این بیماری به شمار می‌رود. 

انسولین

افراد مبتلا به دیابت نوع یک برای ادامۀ زندگی نیاز به انسولین دارند. زیرا بدن آن‌ها به طور طبیعی انسولین تولید نمی‌کند. البته گاهی مبتلایان به دیابت نوع 2 هم به انسولین نیاز پیدا می‌کنند. انسولین‌های مصنوعی مختلفی وجود دارند که هر یک برای مدت زمان متفاوتی در بدن باقی می‌مانند. 

رژیم غذایی

با یک رژیم غذایی اصولی و سالم تا حدودی می‌توانید دیابت را کنترل کنید. اگر به این بیماری مبتلا هستید، کافی است کربوهیدرات‌های مصرفی خود را بشمارید. با این کار شما می‌توانید بیماری خود را بهتر کنترل کنید.

ورزش

فعالیت بدنی، حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهد و به کاهش مقاومت آن کمک می‌کند. به همین دلیل، ورزش، یکی از مهم‌ترین راه‌های مدیریت و کنترل بیماری دیابت محسوب می‌شود.

کدام نوع دیابت خطرناک تر است؟

بسیاری می‌پرسند دیابت نوع یک خطرناک است یا نوع دو؟ به طور کلی اگر هر دو نوع دیابت پیگیری و درمان نشوند مشکل ساز هستند. اما نوع اول نسبت به نوع دوم آن جدی‌تر و خطرناک‌تر به شمار می‌رود. زیرا دیابت نوع یک، بیماری خود ایمنی و بدون درمان است و تنها با انسولین کنترل می‌شود. در صورتی که دیابت نوع دو به دلیل سبک زندگی ناسالم به وجود می‌آید و عمدتاً هم با تغییر عادات پیشگیری می‌شود.

از کجا بفهمیم دیابت داریم؟

استفاده از دستگاه آزمایش قند خون خانگی می‌تواند نخستین گامی برای تشخیص اولیۀ این بیماری باشد. اگر می‌‎خواهید بدانید که به دیابت مبتلا شده‌اید یا خیر باید یک سری علائم را در نظر داشته باشید. مهم‌ترین علائمی که به واسطۀ این بیماری در بدن ایجاد می‌شوند عبارتند از:

• تکرر ادرار
• تشنگی بیش از حد
• زیاد شدن ادرار
• خستگی مفرط ناشی از تکرر ادرار شبانه و قطع خواب
• تاری دید
• گرسنگی و ضعف شدید
• پوست خشک و خارش دار

در صورت داشتن هر یک از این علائم باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. برای دسترسی راحت‌ و آسان به پزشک می‌توانید وارد کلینیک آنلاین هرلایف شوید و از پزشک متخصص مشورت بگیرید.

نکات مهم دربارۀ دیابت

• دیابت نوع یک، بیماری خود ایمنی است که باعث می‌شود بدن نتواند به طور طبیعی انسولین تولید کند.
• در دیابت نوع دو بدن انسولین تولید می‌کند اما نمی‌تواند به درستی از آن استفاده کند. 
• دیابت بارداری در این دوران اتفاق می‌افتد و بعد از آن نیز از بین می‎رود.
• دیابت خاموش، علائم واضحی ندارد و گاهی تا چندین سال نهفته باقی می‌ماند.
• دیابت بی مزه تعادل مایعات بدن را برهم می‎زند و باعث تکرر ادرار می‌شود.
• برای تشخیص و درمان دیابت می‌توانید وارد کلینیک آنلاین هرلایف شوید و با پزشک متخصص در ارتباط باشید.

پرسش‌های پرتکرار