ادرار خونی یا هماچوری می‌تواند برای بسیار از افراد نگران کننده باشد. این وضعیت ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد که از جملۀ آن‌ها می‌توانیم به عفونت‌های دستگاه ادراری، سنگ کلیه، بزرگ شدن پروستات، تومورها و برخی بیماری‌های کلیوی اشاره کنیم. علائم همراه این عارضه شامل درد حین دفع ادرار، تکرر ادرار، سوزش و تغییر رنگ ادرار هستند.
هماچوری همیشه نشانۀ یک مشکل خطرناک نیست اما گاهی اوقات ممکن است خبر از یک بیماری جدی دهد. به همین دلیل است که توصیه می‌کنیم در صورت مشاهدۀ خون در ادرار حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک متخصص با انجام آزمایش ادرار و در مواقع لزوم سایر آزمایشات تکمیلی، همچون سونوگرافی و سی تی اسکن یا سایر روش‌های تصویربرداری نسبت به تشخیص علت هماچوری در زنان، مردان و کودکان اقدام می‌کند.
خون در ادرار ممکن است با چشم دیده شود (تغییر رنگ آشکار) یا به صورت میکروسکوپی باشد. ولی در هر دو صورت باید جدی گرفته شود. سنگ‌های ادراری، عفونت مثانه و کلیه یا بیماری‌های عفونی مقاربتی و به ویژه در مردان ناشی از مشکل پروستات دلایل مشاهدۀ خون در ادرار هستند.
ادرار خونی یا هماچوری چیست؟
برای شما هم سؤال است که هماچوری چیست؟ هماچوری در واقع یک اصطلاح پزشکی برای توصیف ادرار در خون است که می‌تواند در صورت مشاهده برای افراد ترسناک باشد. با این حال این عارضه همیشه جدی و خطرناک نیست. هماچوری شدید زمانی رخ می‌دهد که ادرار شما به اندازه‌ای با خون ترکیب شده باشد که با چشم غیر مسلح هم بتوانید آن را مشاهده کنید. این تغییر رنگ ممکن است باعث شود که ادرار به رنگ صورتی کم رنگ یا قرمز روشن درآید.
اما زمانی که صحبت از ادرار خونی یا هماچوری میکروسکوپی می‌شود، در واقع خون در ادرار به صورت معمول قابل مشاهده نیست و وجود آن تنها زیر میکروسکوپ تشخیص داده می‌شود. این عارضه شیوع بالایی دارد تا جایی که در کشوری مثل ایالات متحده بین 2 تا 30 درصد از جمعیت کل را درگیر می‌کند.
خون در ادرار چه علائمی ایجاد می‌کند؟
بسیاری از افرادی که به ادرار خونی یا هماچوری مبتلا هستند، ممکن است هیچ علامت دیگری را تجربه نکنند. در این شرایط پزشکان بیمار را بدون علامت نامگذاری می‌کنند. اما بسته به علت ادرار خونی ممکن است تمام علائم زیر یا برخی از آن‌ها در فرد دیده شوند:
- تکرر ادرار
- درد حین ادرار
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس نیاز فوری و ناگهانی برای دفع ادرار
- درد در ناحیۀ پایین شکم یا پشت
- تب و لرز
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
علت خون در ادرار
علت ادرار خونی یا هماچوری می‌تواند عفونت دستگاه ادراری، پیلونفریت (عفونت بافت کلیه)، سیستیت (التهاب مثانه به دلایل عفونی و غیرعفونی)، سنگ کلیه، مثانه یا حالب، بزرگ شدن پروستات (هیپرتروفی خوش خیم پروستات)، آسیب به دستگاه ادراری، قاعدگی، آندومتریوز، بیماری‌های کلیوی یا بیماری سلول داسی شکل باشد. برخی از سرطان‌ها همچون سرطان مثانه، سرطان کلیه، سرطان حالب، سرطان مجاری ادرار و سرطان پروستات هم ممکن است باعث ادرار خونی در مردان و زنان شوند. در جدول زیر به تفکیک این موارد را بررسی می‌کنیم:
| علت خون در ادرار | وجود خون در ادرار زنان | وجود خون در ادرار مردان | وجود خون در ادرار بعد از رابطه |
| عفونت های دستگاه ادراری | عفونت مثانه، عفونت کلیه | عفونت مثانه، عفونت پروستات، عفونت کلیه | بیماری‌های عفونی مقاربتی (مانند کلامیدیا، سوزاک) |
| سنگ های کلیه یا مثانه | انسداد مجاری ادراری، تحریک دیوارۀ مجاری | انسداد مجاری ادراری، تحریک دیوارۀ مجاری | – |
| تومورها | تومورهای مثانه، کلیه، رحم، تخمدان | تومورهای مثانه، کلیه، پروستات | – |
| بیماری‌های کلیوی | گلومرولونفریت، بیماری پلی کیستیک کلیه | گلومرولونفریت، بیماری پلی کیستیک کلیه | – |
| بزرگی پروستات | – | بزرگ شدن خوش خیم پروستات، سرطان پروستات | – |
| تروما | ضربه به ناحیۀ لگن، جراحی‌های لگن | ضربه به ناحیۀ لگن و جراحی‌های لگن | رابطۀ جنسی خشن |
| اختلالات انعقادی خون | اختلالات ارثی یا اکتسابی انعقاد خون | اختلالات ارثی یا اکتسابی انعقاد خون | – |
| علل خوش خیم دیگر | کیست‌های تخمدان، فیبروم رحم | واریکوسل، بیماری‌های التهابی روده | – |
آيا وجود خون در ادرار خطرناک است؟
خیر وجود خون در ادرار همیشه خطرناک نیست و گاهی ممکن است به علت یک مشکل عادی همچون عفونت جزئی یا فعالیت جنسی خشن رخ دهد. حتی گاهی مصرف برخی داروها یا سبک زندگی خاص ممکن است عاملی برای بروز چنین شرایطی باشند. با این حال در برخی موارد این عارضه می‌تواند حتی نشانه‌ای از بروز بیماری‌های جدی‌تر همچون سرطان باشد که البته در چنین شرایطی بیمار معمولاً با علائم دیگری نیز درگیر است. به همین جهات توصیه می‌شود در صورت قرار گرفتن در چنین وضعیتی در اسرع وقت آن را پیگیری کنید.
روش تشخیص هماچوری
در طول ویزیت پزشک معالج با گرفتن شرح حال کامل پزشکی و انجام معاینۀ فیزیکی، تلاش خواهد کرد تا علت خون در ادرار شما را مشخص کند. این معاینه ممکن است شامل معاینۀ لگن (در زنان) یا معاینۀ رکتوم (در مردان) نیز باشد. پس از معاینۀ فیزیکی، ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز برای شما تجویز شوند تا تشخیص دقیق‌تری حاصل شود. این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند. پزشک بعد از بررسی نتایج آزمایش می‌تواند تشخیص دهد که ادرار خونی در زنان نشانه چیست.
- آزمایش ادرار: این آزمایش ساده شامل نمونه ادرار شما برای بررسی در آزمایشگاه می‌شود.
- کشت ادرار: این نوع تست به منظور بررسی وجود عفونت در ادرار توسط پزشک تجویز می‌شود.
- سیتولوژی ادرار: در این آزمایش سلول‌های موجود در ادرار از نظر وجود سلول‌های غیر طبیعی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- سیستوسکوپی: در این شیوه پزشک معالج با استفاده از یک وسیلۀ باریک با قابلیت انعطاف به نام سیستوسکوپ داخل مثانه و مجاری ادرار را بررسی می‌کند.
- سونوگرافی: با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از کلیه‌ها، حالب و مثانه تهیه می‌شود.
- سی تی اسکن: این آزمایش به کمک اشعۀ ایکس، تصاویری دقیق از شکم و لگن ایجاد می‌کند.
- ام آر آی: در این آزمایش با استفاده از امواج مغناطیسی، تصاویر بسیار دقیقی از اندام‌های داخلی بدن قابل تهیه خواهد بود.
نکته: اینکه پزشک کدام یک از آزمایش‌های بالا را برای شما تجویز کند، به نتایج معاینۀ فیزیکی و تشخیص اولیۀ پزشک بستگی دارد. به طور کلی در صورت ادرار خونی در بارداری، هماچوری در کودکان و خون در ادرار مردان هر یک از این آزمایش‌ها کارایی خواهند داشت.
نحوه درمان هماچوری
درمان خون در ادرار کاملاً وابسته به علت اصلی آن است. پزشک شما با استفاده از اطلاعاتی که از معاینه و تفسیر آزمایش‌ها به دست می‌آورد، علت دقیق خونریزی را مشخص کرده و سپس مناسب‌ترین درمان را برای شما تجویز خواهد کرد. در ادامه به برخی از این درمان‌ها می‌پردازیم:
درمان هماچوری ناشی از عفونت
برای درمان خون در ادرار ناشی از عفونت، پزشک معمولاً آنتی بیوتیک تجویز می‌کند. این داروها با کشتن باکتری‌هایی که باعث عفونت شده‌اند، خونریزی را قطع می‌کنند.
درمان هماچوری ناشی از پروستات بزرگ شده
اگر ادرار خونی به دلیل پروستات بزرگ شده باشد، پزشکان متخصص معمولاً از دو نوع داروی آلفا بلوکرها و مهار کننده‌های 5 آلفا ردوکتاز بهره می‌برند. البته در شرایطی که این عارضه به داروها پاسخ مناسبی ندهد، پزشک ممکن است جراحی را پیشنهاد کند.
درمان هماچوری ناشی از سرطان
درمان سرطان به عوامل مختلفی از جمله نوع سرطان، مرحلۀ پیشرفت آن و شرایط عمومی بیمار بستگی دارد. پزشک شما با توجه به این عوامل، بهترین برنامۀ درمانی را برای شما طراحی می‌کند. این برنامه ممکن است شامل جراحی برای برداشتن تومور، پرتو درمانی برای کشتن سلول‌های سرطانی، شیمی درمانی برای پیشگیری از رشد سلول‌های سرطانی، ایمونوتراپی به منظور تقویت سیستم ایمنی یا هورمون درمانی برای تغییر عملکرد هورمون‌ها باشد. در برخی از مواقع بسته به شرایط بیمار پزشک معالج ممکن است از ترکیبی از این روش‌های درمانی استفاده کند.
درمان هماچوری ناشی از سلول داسی شکل
برای درمان بیماری سلول داسی، پزشک ممکن است داروهایی مانند هیدروکسی اوره، مسکن‌ها، آنتی بیوتیک‌ها و داروهایی برای جلوگیری از تخریب گلبول‌های قرمز تجویز کند.
درمان هماچوری ناشی از بیماری کلیوی
اگر ادرار خونی ناشی از بیماری‌های کلیوی باشد، پزشک امکان دارد از داروهایی همچون دیورتیک، داروهای کاهندۀ فشار خون و کلسترول یا داروهایی برای افزایش گلبول‌های قرمز تجویز کند.
سایر روش‌های درمانی هماچوری
از دیگر روش‌های درمان ادرار خونی می‌توانیم داروهای هورمونی برای آندومتریوز، دیالیز برای دفع مواد زائد و حتی پیوند کلیه در شرایط اضطراری را نام ببریم. در نهایت شیوۀ درمان بسته به علت، وضعیت بیمار و تشخیص پزشک معالج متفاوت است.
چه زمانی به متخصص اورولوژی مراجعه کنیم؟
شما هیچ وقت نباید با مشاهدۀ ادرار خونی یا هماچوری این وضعیت را نادیده بگیرید. خصوصاً اگر ادرار شما به طور مکرر با خون همراه یا تغییر رنگ داده است. از آن گذشته در شرایطی که ادرار خونی همراه با سایر علائم خطر بود، باید هرچه سریع‌تر برای بررسی دقیق به پزشک متخصص اورولوژی مراجعه کنید.
چگونه می‌توان از هماچوری جلوگیری کرد؟
برخی از افراد به دلیل شرایط خاص سلامتی بیش از سایرین در معرض ابتلا به ادرار خونی یا هماچوری هستند. از این سری افراد می‌توانیم به گروه‌های زیر اشاره کنیم:
- افراد مبتلا به بیماری‌های شناخته شدۀ دستگاه ادراری یا سابقۀ سنگ کلیه
- سابقۀ ابتلا به بیماری‌های کلیوی
- برخی بیماری‌های ژنتیکی
- مصرف برخی داروها
با این شرایط برخی از رفتارها نیز ممکن است باعث افزایش ابتلا به هماچوری شوند. به همین علت توصیه می‌شود که از انجام چنین اقداماتی خودداری کنید. از این سری اقدامات می‌توانیم به سیگار کشیدن، استفادۀ بیش از اندازه از داروهای مسکن، قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی، فعالیت جنسی خشن، خطرات شغلی (ناشی از کار با فلزات، بخار، رنگ، پلاستیک) و دویدن در مسافت‌های طولانی نام ببریم.
چه داروهایی باعث تغییر رنگ ادرار می‌شوند؟
تغییر رنگ ادرار می‌تواند به عنوان یکی از عوارض برخی از داروها محسوب شود. برای مثال اگر پزشک برای شما داروهایی مانند ریفامپین، دوکسوروبیسین و پروپوفول تجویز کند، احتمال دارد که رنگ ادرار شما به یکی از رنگ‌های قرمز، نارنجی یا سبز-آبی تغییر پیدا کند. از طرف دیگر، مصرف دیگر داروها همچون استفادۀ بیش از اندازه از استامینوفن و مترونیدازول در کنار مصرف نیتروفورانتوئین می‌تواند منجر به ادرار قهوه‌ای، تیره و حتی در برخی از مواقع سیاه شود.
تفسیر آزمایش ادرار
تفسیر نتایج آزمایش ادرار باید توسط پزشک انجام شود. پزشک با توجه به نتایج آزمایش، سایر علائم شما و سابقۀ پزشکی‌تان، تشخیص دقیق را ارائه می‌دهد. در تفسیر آزمایش ادرار ممکن است بررسی موارد زیر کمک کننده باشند:
- کریستال‌ها: وجود برخی کریستال‌ها در ادرار می‌توانند نشان دهندۀ سنگ کلیه باشند.
- سلول‌های اپیتلیال: این سلول‌ها در دستگاه ادراری وجود دارند. افزایش تعداد آن‌ها ممکن است نشان دهندۀ عفونت، التهاب یا حتی سرطان باشد.
- باکتری‌ها، مخمرها و انگل‌ها: وجود این میکروب‌ها در ادرار نشان دهندۀ عفونت است.
- گلبول‌های قرمز: افزایش گلبول‌های قرمز در ادرار می‌تواند نشانۀ خونریزی در دستگاه ادراری باشد.
- گلبول‌های سفید: افزایش این گلبول‌ها نیز نشان دهندۀ عفونت یا التهاب در دستگاه ادراری است.
- گچ‌های ادراری: این ذرات ریز از پروتئین ساخته شده‌اند و وجود آن‌ها می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات کلیوی باشد.
نکته: توضیحات بالا صرفاً جهت آگاهی بیشتر شما در بررسی نتایج آزمایش است. به همین علت تفسیر دقیق نتایج آزمایش ادرار باید توسط پزشک متخصص انجام شود.
خلاصۀ نکات مهم دربارۀ ادرار خونی یا هماچوری
- ادرار خونی یا هماچوری به مشاهدۀ خون در ادرار با میکروسکوپ یا در شرایط عادی گفته می‌شود. البته در هماچوری شدید ادرار خونی بدون دستگاه قابل مشاهده است.
- از علائم احتمالی هماچوری می‌توانیم به درد و سوزش ادرار، تکرر ادرار، تهوع و استفراغ، درد پشت یا زیر شکم، احساس نیاز فوری و ناگهانی برای دفع ادرار و تب و لرز را نام ببریم.
- هماچوری ممکن است به دلایل متعدد از جمله عفونت دستگاه ادراری، پیلونفریت، سیستیت (التهاب مثانه به دلایل عفونی و غیرعفونی)، سنگ کلیه، مثانه یا حالب، بزرگ شدن پروستات، آسیب به دستگاه ادراری و قاعدگی ایجاد شود.
- شما برای تجویز یا تفسیر آنلاین آزمایش خود می‌توانید از پزشکان هرلایف کمک بگیرید.
پرسش‌های پرتکرار
مشاهدۀ خون در ادرار همیشه نشان دهندۀ یک عارضۀ خطرناک نیست؛ به طوری که حتی ممکن است علت آن یک عفونت جزئی باشد. با این حال گاهی این وضعیت می‌تواند خبر از یک وضعیت جدی دهد. بنابراین بهتر است تحت بررسی قرار گیرد.
بسیاری از داروها ممکن است منجر به تغییر رنگ ادرار شوند. برای مثال داروهایی مانند ریفامپین، دوکسوروبیسین و پروپوفول گاهی باعث می‌شوند که ادرار به رنگ قرمز، نارنجی یا حتی سبز-آبی دیده شود. همچنین مصرف دیگر داروها همچون نیتروفورانتوئین، استامینوفن (با مصرف بیش از حد) و مترونیدازول می‌توانند رنگ ادرار را به قهوه‌ای تیره یا سیاه تغییر دهند.
منابع:
