آموزش شیردهی: معرفی 9 نکتۀ طلایی که باید بدانید

تغذیه با شیر مادر بهترین راه برای سلامت نوزاد است. اما بر خلاف این توصیه از سازمان جهانی بهداشت، بسیاری از نوزادان به صورت کامل با شیر مادر تغذیه نمی‌شوند. بر اساس اعلام این سازمان از فواید شیردهی با شیر مادر می‌توانیم به موجود بودن ترکیبات آنتی بادی برای محافظت در برابر بیماری‌ها، تأمین انرژی و مواد مغذی مورد نیاز، تقویت هوش و کاهش خطر چاقی و دیابت در آینده اشاره کنیم.

البته مزایای شیر دادن تنها برای نوزاد نیست و می‌تواند منجر به کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه و تخمدان در مادران نیز شود. با ما همراه باشید تا علاوه بر بررسی این مزایا و آموزش شیردهی، پاسخ تمام سؤالات مرتبط با شیردهی را دریافت کنید.

مزایای شیردهی

بر اساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در ایالات متحده (CDC) تغذیه با شیر مادر می‌تواند هم برای نوزاد و هم مادر فواید بسیار زیادی را به دنبال داشته باشد.

فواید شیردهی برای نوزاد:

• پیشگیری از آسم و ابتلا به بیماری‌های شدید تنفسی
• پیشگیری از چاقی  و دیابت نوع 1
• پیشگیری از عفونت گوش میانی
• جلوگیری از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS)
• جلوگیری از عفونت‌های گوارشی (اسهال و استفراغ)
• پیشگیری از التهاب روده (در نوزادان نارس)

فواید شیردهی برای مادر:

• کاهش ابتلا به فشار خون بالا
• کاهش ابتلا به دیابت نوع 2
• کاهش ابتلا به سرطان تخمدان
• کاهش ابتلا به سرطان سینه

آموزش شیردهی به نوزاد

نحوۀ صحیح شیردهی به نوزاد مراحل خاص خود را دارد که بهتر است با آن‌ها آشنا شوید:

1. نوزاد را طوری نگه دارید ک نوک سینۀ شما به دهانش نزدیک باشد.
2. سر نوزاد را کمی به عقب خم کنید تا لب بالایی او به سینۀ شما برسد. این کار به نوزاد کمک می‌کند تا دهانش را کاملاً باز کند.
3. وقتی دهان نوزاد به اندازۀ کافی باز باشد، چانه‌اش باید ابتدا سینۀ شما را لمس کند.
4. در حالی که سر نوزاد عقب است، زبانش باید تا حد امکان به سینۀ شما برسد.
5. وقتی نوزاد به سینه متصل است، باید قسمت تیره‌تر نوک سینه را بیشتر در بالای لب بالایی او (تا زیر لب پایینی) ببینید.
6. گونه‌های نوزاد حین شیر خوردن باید گرد و پر به نظر برسند.
7. نوزاد با چند مکیدن سریع و سپس مکیدن‌های طولانی‌تر شروع به شیر خوردن می‌کند.
8. شما باید صدای قورت دادن شیر توسط نوزاد را بشنوید. همچنین او حین شیر خوردن آرام به نظر می‌رسد و وقتی که سیر شد خودش سینه را رها می‌کند.

بهترین پوزیشن برای شیردهی چیست؟

چنین روش صحیح شیردهی وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها کمک بگیرید. اما در حالت خوابیده روال کار به صورت زیر است:

قرارگیری مناسب

1. شما و نوزادتان رو به روی هم بنشینید.
2. مطمئن شوید که گردن و کمر شما راحت و دارای تکیه گاه مناسب است.
3. قفسۀ سینۀ نوزاد باید رو به سینۀ شما باشد.

حمایت از نوزاد

1. بازویی که روی آن دراز کشیده‌اید را زیر سر خود قرار داده و از آن برای حمایت از نوزاد استفاده کنید.
2. می‌توانید از یک بالش یا پتوی رول شده در پشت نوزاد برای حمایت بیشتر استفاده کنید.

اتصال به سینه

1. بینی نوزاد باید نزدیک به نوک سینۀ شما باشد.
2. از خم کردن سینه به سمت دهان نوزاد خودداری کنید. زیرا این کار می‌تواند منجر به اتصال نامناسب شود.
3. نوزاد باید قسمت‌های زیادی از سینۀ شما را در دهان بگیرد.
4. قرار دادن نوزاد در سطح بینی در کنار نوک پستان او را تشویق می‌کند تا دهانش را کاملاً برای شیردهی باز کند و به خوبی به سینه متصل شود.

جدول شیردهی نوزاد

شیر مادر بهترین و کامل‌ترین غذا برای نوزادان است و همانطور که گفتیم تغذیه با آن فواید زیادی برای سلامت و رشد کودک دارد. اگرچه میزان شیردهی به نوزاد بسته به نیاز وی متفاوت است، با این حال بر اساس یک قاعدۀ کلی می‌توانید از جدول زیر برای اطلاع از مدت زمان شیردهی و مقدار آن در سنین مختلف نوزادی اطلاع کسب کنید:

سن	تعداد شیردهی	مدت زمان شیردهی	نکات مهم
روزهای اول	9 تا 12 بار	10 تا 15 دقیقه از هر سینه	شیردهی بر اساس تقاضا، توجه به علائم گرسنگی نوزاد
1 تا 2 ماهگی	7 تا 9 بار	15 تا 20 دقیقه از هر سینه	افزایش فاصله بین شیردهی‌ها، منظم شدن الگوی شیردهی
2 تا 6 ماهگی	6 تا 8 بار	20 تا 30 دقیقه از هر سینه	افزایش حجم شیر دریافتی در هر وعده، کاهش دفعات شیردهی شبانه
6 ماهگی به بعد	4 تا 6 بار	همراه با غذای کمکی	شروع غذای کمکی در کنار شیر مادر، کاهش تدریجی دفعات شیردهی

چگونه متوجه شویم نوزاد شیر کافی دریافت می‌کند؟

نشانه‌های مختلفی برای کافی بودن مدت زمان شیردهی به نوزاد وجود دارند که باید به آن‌ها توجه کنید. از جملۀ این موارد می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• توجه به رنگ، بافت و تعداد مدفوع و ادرار نوزاد (به طور کلی مدفوع نوزاد شیرخوار باید زرد رنگ و نرم باشد و دفعات ادرار او به میزان کافی باشد.)
• آرامش و رضایت نوزاد بعد از شیر خوردن
• نرم شدن سینه‌های مادر بعد از شیردهی
• افزایش وزن مناسب نوزاد
• شیر خوردن نوزاد به مقدار توصیه شده در جدول حتی در شب 

توجه داشته باشید که نیاز نوزاد با رشد او به طور مداوم در حال تغییر است و بدن مادر نیز با این تغییرات سازگار می‌شود. در دوران جهش رشد (اوایل تولد) نوزاد ممکن است بیشتر و طولانی‌تر شیر بخورد. همچنین باید به نوزاد اجازه دهید تا هر وقت که می‌خواهد و تا زمانی که سیر شود، شیر بخورد.

مواردی که قبل از شیردهی باید بیاموزید

قبل از اقدام به شیردهی، حتی قبل از اینکه زایمان کنید باید به برخی نکات مهم در این زمینه توجه داشته باشید تا به عنوان یک فرد بی تجربه با مشکلات کمتری حین شیردهی مواجه شوید:

• آموزش قبل از زایمان با استفاده از کلاس‌های آموزشی نه تنها اعتماد به نفس شما را افزایش می‌دهد، بلکه نحوه صحیح قرارگیری نوزاد، اتصال به سینه و رفع مشکلات رایج را به شما یاد می‌دهد.
• برای آموزش می‌توانید از ماما، مادر، اعضای خانواده و دوستان نیز کمک بگیرید.
• تماس پوست به پوست نه تنها به گرم شدن نوزاد و ایجاد آرامش او کمک می‌کند، بلکه فرصتی مناسب برای اولین شیردهی و ایجاد پیوند عاطفی فراهم می‌کند.
• در روزهای اول سینۀ مادر مایعی به نام آغوز تولید می‌کند که سرشار از مواد مغذی است. نوزاد در هر وعده تنها به مقدار کمی آغوز نیاز دارد.
• هرچه بیشتر به نوزاد شیر بدهید، تولید شیر شما نیز بیشتر تحریک می‌شود.
• به نوزاد تا زمانی که برای شیر خوردن تمایل دارد، شیر بدهید.
• ممکن است شیر مادر به طور ناگهانی از سینه نشت کند؛ به همین دلیل استفاده از پد سینه و تعویض منظم آن از خیس شدن لباس‌ها جلوگیری می‌کند. در این شرایط در صورت نیاز می‌توانید مقداری از شیر اضافی را بدوشید اما از تحریک بیش از حد تولید شیر با دوشیدن آن خودداری کنید.

تغذیه در دوران شیردهی

مادران شیرده اغلب به دلیل شیردهی و رفع نیازهای تغذیه‌ای نوزاد به کالری بیشتری (حدود 340 تا 400 کالری بیشتر) نیاز دارند. میزان مناسب کالری دریافتی برای زنان به شاخص تودۀ بدنی سطح فعالیت و نوع شیردهی (تغذیه کامل با شیر مادر یا ترکیبی از شیر خشک و شیر مادر) برمی‌گردد. نیاز مادر در دوران شیردهی به ید و کولین نیز افزایش پیدا می‌کند که در برخی مواد غذایی همچون محصولات لبنی، تخم مرغ، نمک یددار، غذاهای دریایی، گوشت‌ها و حبوبات یافت می‌شوند. از سایر نکات مهم تغذیه‌ای در دوران شیردهی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• غذاهای دریایی با وجود غنی بودن از ویتامین‌ها و مواد معدنی باید با احتیاط مصرف شوند. زیرا بیشتر ماهی‌ها حاوی جیوه هستند. در ضمن، می‌توانند با انتقال از طریق شیر به نوزاد روی مغز و سیستم عصبی شیرخوار تأثیر داشته باشند.
• در این دوران باید از مصرف بیش از حد انواع کافئین، چای، نوشابه‌های گازدار، شکلات و نوشیدنی‌های انرژی زا به دلیل تحریک پذیری نوزاد، بی قراری و الگوی خواب نامناسب پیشگیری کنید.
• در دوران شیردهی به هیچ عنوان الکل مصرف نکنید.
• مصرف بادام زمینی در دوران شیردهی مگر اینکه به آن حساسیت داشته باشید منعی ندارد.
• حین استفاده از شیر گاو برای نوزاد خود باید به علائم شیرخوار توجه کنید، زیرا بسیاری از شیرخوران با بروز علائم آلرژیک به آن واکنش نشان می‌دهند.
• هیچ غذایی وجود ندارد که مصرف آن در دوران شیردهی ممنوع باشد. با این حال اگر کودک شما کولیکی است باید تا زمان بهبود از مصرف غذاهای نفاخ در دوران شیردهی مانند حبوبات، سبزیجات کلمی (کلم بروکلی، گل کلم و کلم پیچ)، پیاز و سیر پرهیز کنید.
• لبنیات، گندم، سویا، تخم مرغ، ماهی و صدف به عنوان آلرژن‌های رایج دوران شیردهی باید با احتیاط مصرف شوند. زیرا برخی نوزادان به آن‌ها واکنش حساسیتی نشان می‌دهند.

مشکلات دوران شیردهی

از مشکلات رایج شیردهی و راه حل آن‌ها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• نوک سینه‌های زخمی و ترک خورده به دلیل اتصال نادرست به سینه رخ می‌دهد که با اصلاح وضعیت شیردهی قابل رفع است.
• شیر ناکافی مادر به جز در مواردی ممکن است به دلیل عدم تحریک کافی سینه باشد که با شیردهی مکرر و تماس پوستی با نوزاد برطرف می‌شود.
• پر شدن بیش از حد سینه به دلیل عدم تعادل بین تولید و مصرف شیر است که با شیردهی منظم و دوشیدن شیر حل می‌شود.
• برفک دهان به دلیل عفونت قارچی ناشی از ترک نوک سینه رخ می‌دهد که برای درمان باید به ماما یا پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
• مسدود شدن مجاری شیر به دلیل عدم تخلیۀ کامل سینه رخ می‌دهد که برای رفع آن باید از کمپرس گرم و شیردهی مکرر از سینۀ آسیب دیده کمک گرفت.
• ماستیت یا التهاب سینه اغلب به دلیل عدم درمان انسداد مجاری شیر رخ می‌دهد که علاوه بر ادامۀ شیردهی باید برای درمان به پزشک مراجعه کرد.
• آبسۀ سینه نیز به دلیل عدم درمان ماستیت رخ می‌دهد که باید برای درمان آن به شکل فوری به پزشک مراجعه کرد.

نکات کامل مرتبط با زمان شیردهی

شیردهی یک تجربۀ زیبا و مهم برای مادر و نوزاد است که ممکن است با برخی فعالیت‌ها تداخل داشته باشد. به همین دلیل بهتر است با مطالعۀ موارد زیر اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهید:

ریزش مو در شیردهی

تغییرات هورمونی بعد از زایمان و در دوران شیردهی می‌توانند منجر به ریزش موی طولانی در مادران شوند. اگرچه این مسئله رایج است، اما در زمان ادامه دار بودن باید برای بررسی دقیق (به دلیل عدم داشتن تغذیۀ مناسب یا ابتلا به دیگر عارضه‌ها)، به پزشک متخصص پوست و مو مراجعه کنید.

رنگ مو در شیردهی

بر اساس بررسی گروه سلامت کالینگوود (Collingwood)، اگرچه تحقیقات محدودی در مورد استفاده از رنگ مو در دوران شیردهی وجود دارند، اما به نظر می‌رسد رنگ کردن مو در این دوران بی‌ خطر است. مقدار بسیار کمی از مواد شیمیایی موجود در رنگ مو جذب جریان خون مادر می‌شود. بنابراین احتمال انتقال قابل توجه آن به نوزاد از طریق شیر مادر بسیار پایین است.

قرص اورژانسی در شیردهی

مطابق با اعلام مؤسسه ملی بهداشت ایالات متحده (NIH) و بر اساس شواهد موجود، مصرف لوونورژسترول به عنوان یک روش پیشگیری از بارداری اورژانسی، خطری برای نوزاد ندارد. مادر در چنین شرایطی می‌تواند بعد از گذشت 3 تا 4 ساعت پس از مصرف قرص، شیردهی را از سر بگیرد.

بارداری در شیردهی

بسیاری اعتقاد دارند که شیردهی از بارداری جلوگیری می‌کند. با این حال هنوز هم زنان امکان باردار شدن در شیردهی را دارند. بر این اساس، در 6 ماهگی از هر 100 نفر 2 نفر امکان باردار شدن دارند.

مصرف دارو در شیردهی

بر اساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در ایالات متحده (CDC)، مصرف بیشتر داروها در دوران شیردهی بی خطر است. اما همچنان در زمان مصرف هر دارویی در این دوران باید با پزشک مشورت کرد چون امکان انتقال ترکیبات دارو از طریق شیر به نوزاد وجود دارد. بر این اساس، مصرف قرص سرماخوردگی در شیردهی توصیه نمی‌شود. از طرف دیگر، مصرف قرص کلداکس در شیردهی ممنوع است، زیرا ممکن است به تحریک پذیری غیر عادی نوزاد منجر شود.

همچنین اگر برای شما سؤال است که مصرف مترونیدازول در شیردهی چگونه است، باید بگوییم که اگرچه استفاده از آن بی خطر است اما باید با مشورت با پزشک در مصرف آن احتیاط لازم را داشته باشید.

بوتاکس در شیردهی

بر اساس مطالعاتی که تا کنون انجام شده است، بوتاکس تا به حال به هیچ نوزادی آسیب نرسانده است. بنابراین بعید به نظر می‌رسد که خطرناک باشد.

لیزر در شیردهی

لیزر در شیردهی تا زمانی که روی ناحیۀ بافت سینه انجام نشود، مشکلی ندارد. اگرچه هورمون‌ها در این زمان هنوز تثبیت نشده‌اند و ممکن است جواب مناسب را از لیزر موهای زائد در این دوران دریافت نکنید.

واکسن گارداسیل در شیردهی

تزریق واکسن گارداسیل (به منظور پیشگیری از انتقال ویروس اچ پی وی) به طور کلی در دوران شیردهی بی خطر است و مادران می‌توانند آن را در دوران شیردهی دریافت کنند.

جراحی بینی در شیردهی

به طور خلاصه بهتر است برای حفظ سلامت نوزاد جراحی بینی را تا پایان دوران شیردهی به تعویق بیندازید. زیرا داروهای بیهوشی و مسکن‌ها امکان انتقال به شیر مادر را دارند و البته شرایط شما منجر به اختلال در شیردهی می‌شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در دوران شیردهی توجه به سلامت خود و نوزاد اهمیت ویژه‌ای دارد. به همین دلیل در صورتی که به عنوان مادر با درد نوک سینه یا ترک خوردن آن (بدون بهبودی)، تورم و قرمزی، تب با لرز، تودۀ سفت در سینه، درد شدید یا مداوم حین شیردهی، ترشح غیرطبیعی از سینه و احساس خستگی و تغییرات خلقی شدید مواجه شدید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. از مشکلات مربوط به نوزاد که نیاز به بررسی پزشکی دارند نیز می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• عدم افزایش وزن مناسب
• کم آبی بدن نوزاد
• بی قراری یا گریۀ مداوم 
• تغییر در رنگ و بوی مدفوع 
• عدم مکیدن صحیح شیر
• خواب آلودگی بیش از حد
• برفک دهان نوزاد (مشاهدۀ لکه‌های سفید در دهان که با شیر پاک نمی‌شوند.)

هر آنچه که در مورد شیردهی باید بدانید

• شیر مادر بهترین روش تغذیه و کامل‌ترین غذا برای نوزاد است که به رشد و نمو سالم شیرخوار کمک کرده و منجر به تقویت سیستم ایمنی بدن او می‌شود.
• شیردهی برای مادر نیز مزایایی دارد که از جملۀ آن‌ها می‌توانیم به کاهش خطر ابتلا به فشار خون، دیابت، سرطان سینه و سرطان تخمدان اشاره کنیم.
• برای شیردهی مناسب باید نوزاد را در وضعیت مناسب قرار دهید، او را به سینۀ خود نزدیک کنید و بعد از اینکه نوزاد دهانش را باز کرد، نوک سینه را در دهان او قرار دهید.
• برای اطمینان از شیردهی مناسب به آرامش نوزاد و علائم گرسنگی او مانند مکیدن انگشت توجه کنید.
• اگر در زمینۀ شیردهی با هر گونه سؤال یا مشکلی مواجه هستید، می‌توانید از پزشکان هرلایف کمک بگیرید. 

پرسش‌های پرتکرار