کمبود ویتامین (D) زمانی رخ می‌دهد که سطح این ویتامین از حد طبیعی در بدن پایین‌تر باشد. ویتامین دی به جذب بهتر کلسیم در بدن کمک می‌کند و برای سلامت استخوان‌ها، دندان‌ها و سیستم ایمنی بدن بسیار مهم است. از علل کمبود ویتامین دی می‌توانیم به اصلی‌ترین دلیل آن یعنی کمبود جذب نور خورشید اشاره کنیم. ضمن اینکه مشکلات جذب روده و استفاده از برخی داروها نیز می‌توانند باعث بروز چنین حالتی شوند.
علائم کمبود ویتامین دی در زنان اغلب شامل افسردگی، کاهش ایمنی بدن و افزایش احتمال عفونت، درد مفاصل و خستگی و ضعف هستند. از عوارض کمبود ویتامین دی در زنان نیز می‌توانیم پوکی استخوان، نرمی استخوان (در کودکان)، افزایش خطر شکستگی استخوان، سردرد، سرگیجه و ریزش مو را نام ببریم.
شایع‌ترین عوارض کمبود ویتامین دی در زنان کاهش کلسیم خون (هایپوکلسمی)، کاهش فسفر خون (هایپوفسفاتمی)، استئومالاسی (نرم شدن استخوان‌ها در افراد بالغ) و تضعیف عملکرد سیستم ایمنی بدن محسوب می‌شوند.
منظور از کمبود ویتامین (D) در زنان چیست؟
ویتامین دی به عنوان یک ویتامین ضروری در بدن برای عملکردهای مختلف به خصوص رشد و نگهداری طبیعی از استخوان، سیستم اسکلت عضلانی، سیستم ایمنی بدن و سیستم عصبی نقش دارد. این مادۀ ضروری از روش‌های مختلفی جذب بدن میشود که نور خورشید مهمترین منبع آن محسوب میشود. برخی مواد غذایی و مکمل‌ها نیز حاوی این ویتامین هستند. با وجود این، کمبود ویتامین دی یک مشکل رایج در کل دنیا و خصوصاً در کشور ماست.
چرا ویتامین دی مهم است؟
ویتامین دی به عنوان یک مادۀ ضروری در فرآیند استخوان سازی به کمک کلسیم و فسفر شناخته میشود. زمانی که بدن ویتامین دی کافی نداشته باشد، کلسیم و فسفر کمتری جذب بدن می‌شوند. این روند منجر به کاهش سطح کلسیم خون (هیپوکلسمی) میشود. برای جبران این کمبود، غده‌های پاراتیروئید فعال‌تر می‌شوند (هیپرپاراتیروئیدیسم) که ممکن است به استخوان‌ها آسیب برسانند.
به دنبال بروز شدید هیپوکلسمی و هیپرپاراتیروئیدیسم ممکن است با علائمی همچون افسردگی و گرفتگی عضلات مواجه شوید. در ادامه حتی بدن ممکن است کلسیم مورد نیاز را از استخوان‌های شما بگیرد که در این شرایط استخوان‌ها سریع‌تر از موعد ضعیف و شکننده می‌شوند. این وضعیت در افراد بزرگسال به استئومالاسی (نرمی استخوان) و در کودکان به راشیتیسم منجر میشود که هر دو در نهایت منجر به افزایش احتمال شکستگی استخوان می‌شوند.
چرا زنان کمبود ویتامین دی دارند؟ (بررسی دلیل کمبود ویتامین دی در زنان)
کمبود ویتامین دی در زنان به دلیل قرار نگرفتن کافی در معرض نور خورشید شایع است. اما این مورد تنها دلیل کمبود این مادۀ مغذی نیست. از سایر دلایل چنین وضعیتی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- افرادی با پوست‌های تیره‌تر و رنگدانۀ پوست بیشتر
- مصرف داروهای خاص مانند:
- ملین‌ها
- داروهای کاهندۀ کلسترول (مانند کلستیرامین و کلستیپول)
- استروئیدها (مانند پردنیزون)
- داروی کاهش وزن اورلیستات
- داروی سل ریفامپین
- داروهای پیشگیری کننده از تشنج (مانند فنوباربیتال و فنی توئین)
- ابتلا به انواع خاصی از سرطان همچون لنفوم
- نارسایی کبد و کلیه (مانع پردازش ویتامین دی کافی توسط بدن می‌شوند)
- ابتلا به راشیتیسم در کودکی
- داشتن سابقۀ خانوادگی کمبود ویتامین دی
- سوء تغذیه
- چاقی (بی ام ای بالای سی)
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان عمومی
بیماری‌های مؤثر در عدم جذب ویتامین دی
علاوه بر مواردی که برشمردیم، ابتلا به برخی از مشکلات جسمی ممکن است مانع از جذب ویتامین (D) کافی توسط بدن شوند که از جملۀ آن‌ها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- افرادی که به بیماری سلیاک مبتلا هستند.
- بانوانی که دارای فیبروز سیستیک هستند.
- زنانی که به منظور کاهش وزن خود جراحی بای پس یا اسلیو یا مشابه انجام داده‌اند.
- افرادی که قسمت‌هایی از رودۀ کوچک خود را برداشته‌اند.
- وضعیت‌هایی مثل نارسایی برون ریز پانکراس که روی لوزالمعده اثر می‌گذارند.
- کسانی که به بیماری‌های التهابی روده همچون کرون یا کولیت اولسراتیو مبتلا هستند.
علائم کمبود ویتامین (D) در زنان
در صورت ابتلا به کمبود ویتامین دی در بیشتر موارد ممکن است هیچ علامتی را مشاهده نکنید. با این حال برخی از افراد ممکن است به علائمی دچار شوند که ممکن است با برخی از بیماری‌ها نیز مشابه باشند. برای آگاهی بیشتر در ادامه به لیستی از علائم کمبود ویتامین دی و کلسیم در زنان می‌پردازیم:
- درد استخوانی
- درد عضلانی
- اسپاسم عضلانی
- انقباضات یا لرزش عضلانی
- سابقۀ شکستگی استخوان
- افزایش حساسیت به درد
- ایجاد حالت خمیده در پاها
- بروز ضعف در عضلات چسبیده به تنه همچون ران‌ها یا بازوها
- داشتن حس گزگز یا سوزن سوزن شدن در دست یا پا
عوارض کمبود ویتامین دی در زنان
در مورد عوارض شدید ویتامین دی پیش از این صحبت کردیم. اما در شرایطی که مقدار متوسط ویتامین دی در بدن کم باشد، فرد ممکن است هر یک از علائم زیر را احساس کند:
سردرد
بر اساس نتایج حاصل از مطالعات گوناگون منتشر شده در سایت وری ول هلث، سردرد می‌تواند یکی از عوارض کمبود ویتامین دی در زنان و سایر افراد باشد. طی یک مطالعه مشخص شد که هرچه از خط استوا دورتر می‌شویم، نور خورشید کمتری جذب میشود که در نتیجه روی افت سطح ویتامین دی در بدن اثر دارد. این کمبود باعث درد و حساس شدن سیستم عصبی میشود که ممکن است منجر به بروز سردرد شود.
از آن گذشته، برای جذب منیزیوم نیاز به ویتامین دی است که در شرایط کمبود منیزیم افراد با سردردهای تنشی مواجه می‌شوند. بنابراین کمبود ویتامین دی در چنین مناطقی ممکن است بیش از سایر مناطق باعث بروز سردرد شود. البته مطالعات بیشتری نیز در این زمینه نیاز است.
سرگیجه
بر اساس نتایج حاصل از مطالعات متخصصان گوش، حلق، بینی و جراحی بیمارستان‌های دانشگاه یدی تپه استانبول، بسیاری از کمبودهای بدنی از جمله کمبود ویتامین دی می‌توانند منجر به بروز حالت سرگیجه شوند. علاوه بر این، کم خونی فقر آهن و کمبود ویتامین (B12) نیز در بروز چنین وضعیت ناخوشایندی دخیل هستند.
ریزش مو
در حالی که ویتامین دی نقش مهمی در سلامت مو ایفا می‌کند، رشد مو به عنوان یک فرآیند پیچیده تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله ژنتیک، بیماری‌های زمینه‌ای، هورمون‌ها، مواد مغذی و سلامت کلی بدن قرار دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که ویتامین (D) به طور مستقیم با فولیکول‌های مو در ارتباط است.
هنگامی که سطح ویتامین (D) در بدن کافی باشد، این ویتامین به رشد و عملکرد صحیح فولیکول‌های مو کمک می‌کند و باعث تحریک فاز آناژن (فاز رشد مو) میشود. در این فاز، موهای ضخیم و سالم تولید می‌شوند. در حالی که کمبود این ویتامین می‌تواند منجر به ریزش مو شود.
بیماری سلیاک
بیماری سلیاک بیش از اینکه به عنوان یکی از عوارض کمبود ویتامین دی در زنان باشد، به عنوان یکی از علل شناخته شدۀ کمبود این ویتامین در بدن محسوب میشود. در واقع بسیاری از بیماری‌های گوارشی می‌توانند توانایی بدن در جذب مواد مغذی، از جمله ویتامین دی را مختل کنند. این اختلال در جذب باعث کاهش سطح ویتامین دی و کلسیم در بدن میشود که در نهایت بر سلامت استخوان‌ها اثرات منفی می‌گذارد.
درمان کمبود ویتامین (D) در زنان
ویتامین د به دو شکل اصلی ارگوکلسیفرول (D2) و کوله کلسیفرول (D3) در بدن یافت میشود که هر دو مورد برای بدن مفید هستند. اما ویتامین (D3) اغلب به شکل راحت‌تری جذب بدن میشود. به همین دلیل است که پزشکان آن را بیشتر تجویز می‌کنند. اما مقدار دقیق ویتامین د که شما نیاز دارید، به عوامل مختلفی همچون سن، وزن، میزان قرار گرفتن در معرض نور خورشید و سایر شرایط پزشکی بستگی دارد. پزشک با توجه به نتایج آزمایش ممکن است از روش‌های درمانی زیر برای رفع عوارض کمبود ویتامین دی در زنان استفاده کند:
درمان خانگی
نور خورشید به عنوان بهترین، طبیعی‌ترین و راحت‌ترین منبع دریافت ویتامین دی است. پوست بدن با تابش نور خورشید این ویتامین را تولید می‌کند. قرار گرفتن روزانه بین 15 تا 20 دقیقه در معرض نور خورشید، بدون کرم ضد آفتاب (البته با رعایت احتیاط) برای بسیاری از افراد باعث تأمین بخش زیادی از ویتامین دی مورد نیاز آن‌ها میشود. به این منظور روزانه باید بین ساعات 11 صبح تا 3 بعدازظهر پوست خود را در معرض آفتاب قرار دهید. اگرچه باید مراقبت باشید تا پوستتان نسوزد.
البته این زمان ممکن است از منطقه‌ای به منطقۀ دیگر و در فصول مختلف سال متغیر باشد. برای مثال در تابستان جذب این ویتامین بیشتر است. این در حالی است که در زمستان این جذب کمتر میشود. هرچند گفته میشود که حتی در روزهای ابری نیز می‌توان مقداری ویتامین دی از نور خورشید جذب کرد.
رژیم غذایی مناسب
مواد غذایی زیادی وجود دارند که با قرار دادن آن‌ها در رژیم غذایی خود می‌توانید به طور طبیعی ویتامین دی را جذب بدن کنید. از جملۀ این مواد غذایی می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- جگر گاو
- قزل آلا
- زردۀ تخم مرغ
- قارچ
- روغن کبد ماهی
علاوه بر این مواد غذایی، برخی از محصولات خوراکی موجود در بازار نیز ممکن است با ویتامین دی غنی شده باشند. این گزینه‌ها نیز می‌توانند با قرار گرفتن در رژیم غذایی به رفع مشکل کمبود ویتامین دی در زنان کمک کنند:
- غلات صبحانه
- آب پرتقال
- شیر گاو
- شیر سویا
- شیر بادام
- سایر محصولات لبنی همچون ماست
درمان های دارویی
علاوه بر راهکارهای قبلی باید بگوییم که رفع کردن عوارض کمبود ویتامین دی در زنان بیش از هر چیز با مصرف مکمل این ویتامین قابل انجام است. اگرچه در کنار مکمل، در برخی موارد خاص ممکن است پزشک داروهای دیگر را نیز تجویز کند. مکمل‌های ویتامین دی به صورت قرص، کپسول و قطره موجود هستند که بسته به نیاز بدن خود می‌توانید آن‌ها را تهیه کنید.
اگر به عنوان یک فرد بزرگسال با کمبود ویتامین دی شدید مواجه باشید، پزشک ممکن است روزانه 6000 واحد بین المللی از این ویتامین را برای شما تجویز کند و پس از رسیدن این ویتامین به سطح نرمال، اغلب دوز آن را به 1000 تا 2000 واحد بین المللی کاهش می‌دهد تا سطح ویتامین دی ثابت نگه داشته شود. اگر جزو گروه پرخطر برای جذب ویتامین دی هستید (افرادی که با اختلال در جذب این ویتامین درگیر هستند)، پزشک ممکن است حتی تا 10000 واحد بین المللی در روز برایتان تجویز کند. سپس این میزان به 3000 تا 6000 واحد در روز کاهش یابد.
معمولاً پزشکان برای درمان کمبود ویتامین در کودکان مکمل‌هایی با دوز 2000 واحد بین المللی در روز تجویز می‌کنند. این تجویز بسته به شرایط بیمار می‌تواند تا 6 هفته ادامه پیدا کند تا سطح این ویتامین در خون کودک به حد مطلوب (حدود 30 نانوگرم در میلی لیتر) برسد. سپس دوز مکمل به 1000 واحد بین المللی در روز کاهش پیدا می‌کند. در نهایت این پزشک شماست که با توجه به وضعیت سلامتی بدنتان دوز مناسب را برای شما تجویز می‌کند.
خلاصۀ نکات مهم در مورد عوارض کمبود ویتامین دی در زنان
- کمبود ویتامین دی یک عارضۀ شایع خصوصاً در بین بانوان است که به دلایل متعددی از جمله عدم دریافت کافی نور خورشید، تغذیۀ نامناسب، ابتلا به برخی بیماری‌ها و مصرف بعضی داروهای خاص رخ می‌دهد.
- از علائم کمبود ویتامین دی می‌توانیم به افسردگی، ضعف، درد و اسپاسم عضلانی، درد استخوانی و خستگی اشاره کنیم.
- راشیتیسم، پوکی استخوان، ابتلا به ریزش مو، سردرد و سرگیجه از عوارض کمبود ویتامین در زنان هستند.
- مکمل ویتامین دی به صورت قرص، قطره و کپسول با مقادیر مختلف در بازار موجود است.
- شما نیز می‌توانید با انجام آزمایش‌های لازم، از کمبود ویتامین دی احتمالی در بدن خود آگاه شده و در مشورت با پزشک جهت رفع آن اقدام کنید. به این منظور می‌توانید از قابلیت‌های «کلینیک» و «پرس و گوی» اپلیکیشن هرلایف استفاده کنید.
پرسش‌های پرتکرار
بله کمبود ویتامین دی می‌تواند در موارد شدید خطراتی برای فرد داشته باشد که ابتلا به مشکلات استخوانی مانند پوکی استخوان و نرمی آن در کنار ضعف عضلانی، در مفاصل و اختلالات سیستم ایمنی تنها بخشی از آن‌ها هستند.
از عوارض کمبود ویتامین دی در زنان می‌توانیم ابتلا به بیماری‌هایی همچون سطوح پایین کلسیم خون (هیپوکلسمی)، سطوح پایین فسفات خون (هیپوفسفاتمی)، نرم شدن استخوان در بزرگسالی (استئومالاسی) و نرم شدن استخوان ها در دوران کودکی (راشیتیسم) را نام ببریم.
مهمترین عارضۀ کمبود ویتامین دی در زنان به ویژه در سنین بالاتر، افزایش احتمال پوکی استخوان و شکستگی آن است. اگرچه بروز افسردگی، خستگی و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های خودایمنی و ضعیف شدن سیستم ایمنی نیز در چنین شرایطی دور از انتظار نیست.
منابع:
