ندول یا گره تیروئید (nodule) توده‌ای است که به واسطۀ رشد غیر معمول سلول‌ها در غدۀ تیروئید به وجود می‌آید. تقریباً در تمام موارد، ندول‌ها غیرسرطانی یا همان خوش خیم هستند. معمولاً هم علامت خاصی به همراه نمی‌آورند. در موارد بسیار نادری، این توده‌ها سرطانی هستند. در ادامه، برایتان می‌گوییم که علت و علائم احتمالی آن‌ها چیست و چطور درمان می‌شوند.
ندول‌های تیروئید عموماً خوش خیم هستند و معمولاً علامتی هم ایجاد نمی‌کنند اما در برخی موارد ممکن است علائمی چون تغییر صدا، درد در گلو یا پشت حلق، تغییرات در وزن، احساس توده در گردن و مشکل در بلع یا تنفس را موجب شوند.
آشنایی با ندول یا گره تیروئید
ندول یا گره تیروئید توده‌ای در این غده است و در اثر رشد غیر معمولی سلول‌ها ایجاد می‌شود. تیروئید غده‌ای کوچک به شکل پروانه است که در جلوی گردن قرار دارد. این غده هورمون‌های تیروکسین یا تی چهار (T4/Thyroxine) و تری یدوتیرونین یا تی سه (Triiodothyronine/T3) تولید می‌کند. این هورمون ها در برخی از عملکردهای بدن نقش دارند، از جمله:
- متابولیسم یا همان سوخت و ساز
- خلق و خو و تحریک پذیری
- نبض و ضربان قلب
- تنظیم دمای بدن
- هضم غذا
ندول‌های تیروئید به صورت زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
- چندگانه (بیش از یک گره)
- منفرد (یک گره منفرد)
- کیستیک (پر از مایع)
- جامد
بیش از ۹۰ درصد ندول‌ها در بزرگسالان غیر سرطانی (خوش خیم) هستند.
علت بروز ندول تیروئید
هنوز علت دقیق بروز ندول یا گره تیروئید مشخص نیست. ندول‌ها می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند و انواع مختلفی دارند، از جمله:
- گره‌های کلوئیدی (Colloid nodules): ندول کلوئیدی یک یا چند تودۀ رایج و معمولاً خوش خیم است و شاید بزرگ شود، اما اندازۀ آن بیشتر از کل غده تیروئید نمی‌شود.
- کیست‌های تیروئید: توده‌هایی پر از مایع هستند که گاهی هم بخشی از آن‌ها جامد است. کیست‌ها بدخیم نیستند و اگر بزرگ‌تر از ۲ سانتی متر باشند، باید تحت نظر و بیوپسی قرار بگیرند.
- ندول‌های التهابی: این ندول‌ها در نتیجۀ تورم (التهاب) طولانی مدت (مزمن) غدۀ تیروئید ایجاد می‌شوند و می‌توانند با درد همراه باشند.
- گواتر چند ندولار (Nodular): گاهی اوقات یک تیروئید بزرگ شده (گواتر) از گره‌های زیادی (که معمولاً خوش خیم هستند) تشکیل می‌شود.
- ندول‌های تیروئید پرکار: این ندول‌ها هورمون تیروئید اضافی تولید می‌کنند و شاید منجر به پرکاری تیروئید شوند. پرکاری تیروئید نیاز به درمان دارد.
- سرطان تیروئید: توده‌های بدخیم باعث بروز سرطان می‌شوند. خوشبختانه، سرطان تیروئید بسیار نادر است.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان عمومی
علائم گره تیروئید
بیشتر گره‌های تیروئید علائمی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، اگر چندین ندول یا گره تیروئید دارید، احتمالاً آن‌ها را احساس خواهید کرد. در موارد نادر، گره‌ها می‌توانند به اندازه‌ای بزرگ شوند که علائم زیر را ایجاد کنند:
- بزرگ شدن غدۀ تیروئید (گواتر)
- مشکل در بلع یا تنفس
- گرفتگی صدا یا تغییر آن
- درد ناحیۀ جلوی گردن
عملکرد بیش از حد بعضی از ندول‌های دیگر تیروئید می‌تواند منجر به تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئید شود. به این حالت پرکاری تیروئید می‌گوییم. علائم آن هم به این شکل ظاهر می‌شوند:
- کاهش وزن
- افزایش اشتها
- اختلالات خواب
- تغییرات قاعدگی
- بزرگ شدن غدۀ تیروئید
- اسهال و اجابت مزاج مکرر
- ضربان قلب سریع (تپش قلب)
- احساس لرزش دست و یا عصبی بودن
گره‌های تیروئید می‌توانند با کم کاری این غده هم همراه شوند. سطح پایین هورمون‌ها به معنای کم کاری تیروئید است و علائم زیر را ایجاد می‌کند:
- افسردگی
- افزایش وزن
- یبوست و خستگی
- زبری و خشکی پوست و مو
- قاعدگی‌های مکرر و سنگین
- بی حسی و گزگز در دست‌ها
عوارض ندول تیروئید
ندول یا گره تیروئید بزرگ می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در غذا خوردن و بلع شود. این توده‌ها اگر بزرگ باشند به نای و مری فشار وارد می‌کنند و روی بلع و تنفس، اثرات منفی می‌گذارند. گاهی هم باعث اختلالاتی در اعصاب حنجره می‌شوند و صدا را تغییر می‌دهند.
نحوه تشخیص بیماری ندول تیروئید
برای شناسایی ندول یا گره تیروئید از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. پزشکان از موارد زیر برای تشخیص گره یا ندول کمک می‌گیرند:
| روش تشخیص | هدف آزمایش | شیوۀ انجام | مزایا | معایب |
|---|---|---|---|---|
سونوگرافی | تعیین ماهیت ندول (جامد یا کیست)، اندازه گیری ندول، هدایت بیوپسی | امواج صوتی برای ایجاد تصویر دقیق از غدۀ تیروئید | بدون درد، غیر تهاجمی، کمک به انجام بیوپسی | نمی‌تواند نوع سلول‌های ندول را مشخص کند |
نمونه‌برداری با سوزن ظریف (FNA) | تشخیص نوع سلول‌های ندول (خوش خیم یا بدخیم) | با استفاده از سوزن نازک نمونه‌ای از سلول‌های ندول برداشته می‌شود | تشخیص قطعی نوع ندول | ممکن است نتایج نامشخص باشند، خطر عفونت دارد |
آزمایش خون | بررسی سطح هورمون‌های تیروئید | نمونه گیری خون و بررسی در آزمایشگاه | ارزیابی عملکرد کلی تیروئید، تشخیص پرکاری یا کم کاری تیروئید | نمی‌تواند به تنهایی نوع ندول را تشخیص دهد |
اسکن تیروئید | ارزیابی فعالیت ندول، تشخیص ندول‌های گرم و سرد | تزریق ماده رادیواکتیو و اسکن غدۀ تیروئید | اطلاعات دقیق در مورد فعالیت ندول، تشخیص ندول‌های سرطانی | استفاده از مادۀ رادیواکتیو، نیاز به زمان برای انجام آزمایش |
سونوگرافی
سونوگرافی نوعی تصویربرداری است که در آن از امواج صوتی استفاده می‌شود. با این امواج، امکان ثبت تصاویر از غده تیروئید به وجود می‌آید. با عکس‌هایی که از این آزمایش به دست می‌آید، مشخص می‌شود که ندول جامد یا کیستی پر از مایع است. خطر ابتلا به سرطان در ندول‌های جامد بیشتر است. با سونوگرافی می‌توان رشد ندول‌ها را هم بررسی کرد.
نمونه برداری
در نمونه برداری، از یک سوزن بسیار نازک برای برداشتن نمونه از سلول‌های یک یا چند گره تیروئید استفاده می‌شود. سپس نمونه‌ها را برای ارزیابی به آزمایشگاه می‌فرستند. بیشتر ندول‌ها غیر سرطانی هستند. با این حال، اگر نتایج آزمایش قطعی نباشند، شاید نیاز به تکرار آن باشد.
آزمایش خون
این آزمایش سطح هورمون تیروئید را در خون بررسی می‌کند. سطح هورمون‌ها معمولاً طبیعی است؛ حتی اگر گره‌هایی در ناحیۀ تیروئید داشته باشید. در برخی موارد هم هورمون‌ها می‌توانند غیرطبیعی باشند و بیماری تیروئید را نشان دهند.
اسکن تیروئید
در این آزمایش، شما مقدار کمی ید رادیواکتیو را به صورت خوراکی مصرف می‌کنید. پزشک بررسی می‌کند تا ببیند که ندول‌های تیروئید چه مقدار از ید رادیواکتیو را دریافت می‌کنند و بافت طبیعی تیروئید تا چه اندازه، آن‌ها را به سمت خود جذب می‌کند.
ندول تیروئید در بارداری
وجود ندول یا گره تیروئید در دوران بارداری کمی نگران کننده است. این وضعیت می‌تواند باعث بروز مشکلاتی برای مادر و جنین شود. از عوارض وجود آن در بارداری باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- زایمان زودرس
- خطر سقط جنین
- مشکلات رشد جنین
- نوسانات هورمونی پس از زایمان
اندازه نرمال ندول تیروئید
یک ندول کوچک با قطر کمتر از ۱ سانتی متر اغلب خوش خیم است، اما اگر اندازۀ آن به بیش از ۲ سانتی متر برسد، خطر ابتلا به سرطان افزایش پیدا می‌کند. البته دقت کنید که لزوماً اندازۀ ندول نمی‌تواند در تشخیص نوع آن، کمکی کند. در واقع، وجود هر گره و توده‌ای به بررسی دقیق نیاز دارد.
درمان گره تیروئید
درمان بستگی به نوع ندول یا گره تیروئید دارد. گزینه‌های درمانی عبارتند از:
- زیر نظر گرفتن توده: اگر ندول‌ها سرطانی نباشند، ممکن است که نیازی به درمان فوری نباشد. با این حال، باید مدام تحت نظر باشید.
- ید رادیواکتیو: شاید از ید رادیواکتیو برای درمان ندول‌های تیروئید پرکار و گواتر با چندین گره استفاده شود. غده تیروئید ید رادیواکتیو را جذب می‌کند و باعث کوچک شدن گره‌ها می‌شود.
- جراحی: جراحی برای خارج کردن ندول‌ها بهترین درمان برای گره‌هایی است که سرطانی به شمار می‌روند و علائم انسدادی مانند مشکلات تنفسی یا بلع ایجاد می‌کنند.
گره تیروئید بدخیم
بعضی از گره‌ها یا ندول‌های تیروئید سرطانی هستند. در واقع، با رشد غیرعادی و زیاد از حد سلول‌های غده تیروئید مواجه می‌شوید. رشد کنترل نشده سلول‌ها باعث بروز توده‌هایی می‌شود که به بافت‌های اطراف نفوذ می‌کنند. خوشبختانه، درمان زودهنگام و مناسب چنین توده‌هایی به مدیریت وضعیت و درمان سرطان کمک خواهد کرد.
علائم
از نشانه‌های توده‌های بدخیم تیروئید، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- توده برجسته در گردن
- سرفه‌های خشک
- گرفتگی صدا
- مشکلات بلع
- درد در گردن
درمان
برای درمان سرطان تیروئید به مرحله، نوع و میزان گستردگی آن، توجه می‌شود. جراحی شایع‌ترین روش برای رفع این بیماری است. برای از بین‌بردن سلول‌های سرطانی از ید رادیواکتیو هم استفاده می‌شود. برخی داروها هم برای کنترل سطح هورمون تیروئید و مهار کردن رشد سلول‌های ناخوشایند کاربرد دارند. برخی درمان‌های هدفمند هم انواع خاصی از این سرطان را درمان می‌کنند.
آیا ندول تیروئیدی بدخیم سرطانی قابل درمان است؟
بله، خوشبختانه امکان درمان سرطان تیروئید وجود دارد. در واقع، توده‌های بدخیمی که در ناحیۀ تیروئید رشد می‌کنند، از قابل درمان‌ترین انواع توده‌های سرطانی هستند. از روش‌های مختلفی مانند موارد زیر، در این مورد استفاده می‌شود:
- جراحی برای برداشتن توده‌های بدخیم
- دارو درمانی با لووتیروکسین (Levothyroxine)
- ید رادیواکتیو برای سلول‌های سرطانی باقی مانده
نکات تکمیلی دربارۀ ندول یا گره تیروئید
- ندول یا گره تیروئید به توده‌های خوش خیم یا بدخیم در غدۀ تیروئید گفته می‌شود.
- دلیل ایجاد ندول‌ها مشخص نیست، اما احتمالاً پای کمبود ید، التهاب غده، تغییرات هورمونی یا عوامل ژنتیکی به میان است.
- از علائم ندول یا گره تیروئید باید به حس توده یا گرفتگی و درد گردن اشاره کنیم. مشکل در بلع، تنگی نفس و گرفتگی صدا هم از علائم دیگر آن هستند.
- از دارو درمانی، جراحی و ید رادیواکتیو برای درمان این ندول‌ها استفاده می‌شود.
پرسش‌های پرتکرار
ندول‌های زیر ۱ سانتی متر معمولاً خطرناک نیستند، اما اندازه شاخصی قطعی برای تعیین نوع ندول نیست.
وجود چنین گره‌ای عموماً خطرناک نیست، اما نیاز به بررسی دارد.
منابع:
