هپاتیت ب چیست و درمان آن

هپاتیت ب چیست و درمان آن چگونه است؟ هپاتیت ب نوعی عفونت ویروسی است که توسط ویروس هپاتیت ب (HBV) ایجاد می‌شود. این ویروس عموماً بر عملکرد کبد تأثیر می‌گذارد. تأثیرات ویروس هپاتیت ب بر بدن می‌تواند باعث بروز بیماری‌های کبدی حاد و مزمن شود. در صورتی که درمان به موقع انجام نشود، منجر به بروز عوارض جدی مانند سیروز کبدی، نارسایی کبدی یا سرطان کبد می‌شود.

اگر هپاتیت ب حاد باشد، درمان با تمرکز بر علائم و روش‌هایی است که علائم را کنترل و رفع می‌کنند. اما اگر هپاتیت مزمن و پرخطر باشد، عموماً به کبد آسیب می‌زند و فرد نیاز به پیوند کبد خواهد داشت.

هپاتیت (B) التهاب و آسیب سلول‌های کبد به واسطۀ حضور یک ویروس در بدن است که یا از راه خون و یا ارتباط جنسی انتقال می‌یابد. در چنین شرایطی، اگر درمان مؤثری برای آن صورت نگیرد، می تواند موجب سیروز کبدی، نارسایی کبدی و حتی گاهی سرطان کبد شود که می‌تواند مرگ بیمار را به دنبال داشته باشد.

بیماری هپاتیت ب چیست؟

هپاتیت ب نوعی عفونت ویروسی است که کبد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این عامل عفونت باعث التهاب در بافت‌های کبد می‌شود. در حقیقت این بیماری به صورت عفونتی حاد و معمولاً کوتاه مدت، شروع می‌شود. اما در برخی افراد، به یک عفونت مزمن تبدیل می‌شود که هرگز از بین نمی‌رود.

التهاب طولانی مدت در طول زمان آسیب جدی به کبد شما وارد می‌کند. این روند می‌تواند منجر به سیروز و نارسایی کبد نیز بشود. مانند سایر بیماری‌های مزمن کبدی، عفونت هپاتیت ب می‌تواند این آسیب را بدون ایجاد علائم ایجاد کند. بسیاری از مردم نمی‌دانند که آلوده به ویروس (HBV) شده‌اند. آنچه کمک کننده است، انجام چکاپ کامل زنان و مردان تحت نظارت پزشک متخصص است.

نشانه‌ها و علائم هپاتیت ب

• خستگی یا ضعف
• تب 
• بی اشتهایی
• تهوع و استفراغ
• درد مفاصل یا درد عضلانی
• زردی
• ادرار تیره و مدفوع کم رنگ
• تورم در شکم، دست یا پاها
• آسان کبود شدن
• نارسایی کبد

انواع هپاتیت ب

هپاتیت ب با توجه به دورۀ بیماری و شرایط پیشرفت آن به دو دستۀ کلی تقسیم می‌شود:

نوع هپاتیت	توضیح	علائم
هپاتیت (B) حاد	این یک عفونت کوتاه مدت است و در 6 ماه اول پس از قرار گرفتن در معرض ویروس هپاتیت (B) رخ می‌دهد.	– تب دار کردن – خستگی – تهوع و استفراغ – زردی  – ادرار تیره – درد شکم
هپاتیت (B)مزمن	هنگامی که عفونت هپاتیت ب بیش از شش ماه طول می‌کشد، مزمن نام دارد. این نوع عفونت زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی قادر به از بین بردن ویروس نیست.	– خستگی دائمی – زردی – التهاب و آسیب کبدی – سیروز – نارسایی کبد – سرطان کبد

چگونه هپاتیت ب تشخیص داده می‌شود؟

شاید این سؤال شما هم باشد که چگونه می‌توان بیماری هپاتیت (B) را تشخیص داد؟ در پاسخ می‌توان به اهمیت آزمایش خون، سونوگرافی کبد و همچنین نمونه برداری از کبد اشاره کرد که در ادامه آنها را کمی توضیح می‌دهیم.

آزمایش خون

آزمایش خون روش اصلی برای تشخیص هپاتیت (B) به حساب می‌آید. جواب آزمایش خون به تعیین حضور ویروس، مرحلۀ عفونت و سطح آسیب کبدی کمک می‌کند. آزمایش خون کلیدی شامل:

• (HBsAg): آنتی ژن سطحی (Hepatitis B) وجود ویروس را در خون تشخیص می‌دهد. نتیجۀ مثبت نشان دهندۀ عفونت فعال است.
• (Anti-HBs): آنتی بادی سطح هپاتیت (B) نشان دهندۀ ایمنی در مقابل ویروس هپاتیت ب است. این شرایط عموماً بعد از واکسیناسیون و یا درمان عفونت هپاتیت رخ می‌دهد.
• (Anti-HBc): آنتی بادی (Hepatitis B core antibody) قرار گرفتن بدن در معرض ویروس را نشان می‌دهد. این آنتی بادی کمک می‌کند تا بین عفونت‌های حاد و مزمن تمایز قائل شده و ویروس را از بین ببرد.
• آزمایش (HBV DNA): اندازه گیری مقدار (DNA) ویروسی در خون، برای ارزیابی بار ویروسی و نظارت بر اثربخشی درمان است.
• تست‌های عملکرد کبد (LFTs): سطح آنزیم‌های کبدی (مانند ALT و AST) را برای ارزیابی التهاب یا میزان آسیب وارد شده به کبد بررسی می‌کند.

سونوگرافی کبد

سونوگرافی شکم و به طور ویژه کبد، روش تشخیصی غیر تهاجمی به حساب می‌آید. به این واسطه تصویربرداری وضعیت کبد را نشان می‌دهد. پزشک داخلی با این تست، ناهنجاری‌های کبدی مانند فیبروز، سیروز یا تومورها را تشخیص می‌دهد. از طرفی، سفتی بافت کبد (liver stiffness) یا همان کاهش الاستیسیتۀ بافت کبد را اندازه گیری می‌کند که نشان دهندۀ زخم یا آسیب کبدی است. این روش برای تعیین نوع هپاتیت کاربرد دارد. پزشک در مورد افرادی که هپاتیت ب حاد دارند، با سونوگرافی کبد با اطمینان بیشتری نظر تشخیصی خود را ذکر می‌کند.

بیوپسی کبد

نمونه برداری از بافت کبد روشی تهاجمی برای به دست آوردن نمونه‌ای کوچک از بافت کبد برای معاینه میکروسکوپی است. بیوپسی اطلاعات دقیقی را در مورد میزان آسیب کبدی مانند التهاب، فیبروز و یا سیروز فراهم می‌کند. در ضمن، این روش کمک می‌کند تا پزشک متخصص روش درمانی مناسبی را برای رفع هپاتیت ب مزمن انتخاب نماید. اما این شیوه به هر حال با خطراتی همراه است.

راه های انتقال هپاتیت ب چیست؟

روش‌های مختلفی باعث می‌شوند که خانم‌ها و آقایان به بیماری هپاتیت ب مبتلا شوند. این روش‌ها عبارتند از:

• انتقال خون آلوده: به اشتراک گذاشتن سوزن یا سرنگ، دریافت خون یا پیوند عضو با خون آلوده و برخورد سوزن آلوده به ویروس با بدن کارکنان مراکز درمانی باعث انتقال هپاتیت ب می‌شوند.
• انتقال از مادر به فرزند: مادر باردار مبتلا به هپاتیت ب هنگام زایمان ممکن است نوزاد خود را به هپاتیت ب منتقل کند. البته با انتخاب روش سزارین احتمال این نوع انتقال ویروس به مقدار قابل توجهی کاهش می‌یابد.
• رابطۀ جنسی: رابطۀ جنسی ناایمن که ممکن است واژینال، مقعدی یا دهانی باشد، می‌تواند باعث ابتلای فرد سالم به هپاتیت ب شود.
• استفاده از لوازم شخصی بیمار مبتلا به هپاتیت: اگر ناخن گیر، قیچی، مسواک، ریش تراش و سایر لوازم شخصی مبتلایان به هپاتیت ب استفاده شود، احتمال سرایت ویروس هپاتیت ب وجود دارد. در حقیقت ممکن است که در صورت وجود زخم و تماس آن با لوازم آلوده، انتقال ویروس صورت گیرد.
• تماس زخم بدن فرد سالم با سطوح آلوده: اگر زخم‌های باز بدن فرد سالم با لوازم، خون یا مایع منی آلوده به هپاتیت برخورد کنند، بیماری منتقل می‌شود.
• خدمات بهداشتی و آرایشی با لوازم آلوده: استفاده از لوازم دندانپزشکی و وسایل آرایشی آلوده به ویروس هپاتیت ب، باعث انتقال ویروس می‌شود.

آیا راهی برای پیشگیری از بیماری هپاتیت ب وجود دارد؟

با توجه به روش‌هایی که باعث انتقال ویروس هپاتیت ب (HBV) به افراد می‌شوند، این سؤال وجود دارد که چگونه می‌توانیم مانع از انتقال این ویروس و شیوع بیماری شویم؟

واکسیناسیون

واکسیناسیون هپاتیت ب به عنوان مؤثرترین روش پیشگیری از هپاتیت ب به حساب می‌آید. این راهکار اثر طولانی مدتی دارد و برای گروه نوزادان، افراد واکسینه نشده و بزرگسالان دارای نقص سیستم ایمنی توصیه می‌شود.

• دوز تولد: در طی 24 ساعت پس از تولد و برای جلوگیری از انتقال (HBV) از مادر به کودک  تزریق می‌شود.
• دوزهای پیگیری: در 1 تا 2 ماهگی و همچنین 6 تا 18 ماهگی (به عنوان بخشی از یک سری سه دوز) انجام خواهد شد.
• یک سری واکسن سه دوز را می‌توان در هر سنی شروع کرد.
• افرادی با سیستم ایمنی ضعیف و کسانی که در معرض ابتلا به عفونت قرار دارند، باید یک دورۀ سه دوزی از واکسن را تزریق کنند.

افراد گروه خاص چه کسانی هستند؟

• نوزادان
• کارکنان مراکز درمانی
• افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه یا کبد
• افرادی با همخانۀ فرد آلوده به (HBV)
• مسافران به مناطق با شیوع (HBV) بالا
• تزریق کنندگان مواد مخدر 
• افراد دارای رابطۀ جنسی محافظت نشده و یا دارندگان شرکای متعدد

 استفاده از تجهیزات محافظ حین کار در محیط آلوده

کارکنان مراکز درمانی مانند بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و آزمایشگاه‌ها باید هنگام انجام شیفت‌های کاری خود دقت عمل بالایی داشته باشند. به این واسطه احتمال انتقال ویروس هپاتیت یا سایر عوامل عفونی کاهش می‌یابد. در ضمن، بهتر است که کارکنان مراکز درمانی از تجهیزات مناسب و محافظت کننده هنگام کار استفاده کنند.

داشتن رابطه جنسی سالم و محافظت شده

پزشکان همیشه توصیه می‌کنند که افراد رابطۀ جنسی محافظت شده با شریک جنسی خود داشته باشند. استفاده از کاندوم یکی از این روش‌هاست. رعایت بهداشت فردی و جنسی در این زمینه نقش مهمی ایفا می‌کند.

عوارض هپاتیت ب چیست؟

هپاتیت (B)، به ویژه در شکل مزمن آن، می‌تواند منجر به چندین عارضۀ جدی به دلیل آسیب کبدی طولانی مدت شود. این عوارض عبارتند از:

• سیروز کبدی: زخم شدن بافت کبد به دلیل التهاب مداوم و آسیب سلول‌های کبدی است. با اختلال عملکرد کبد، نارسایی کبد، خستگی، احتباس مایعات و آسان کبود شدن بدن همراه است.
• نارسایی کبد: کبد توانایی عملکرد صحیح خود را به دلیل آسیب شدید از دست می‌دهد. به مراقبت‌های ویژه و گاهی پیوند کبد نیاز دارد.
• کارسینوم هپاتوسلولار (سرطان کبد): هپاتیت مزمن ب به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهد. چکاپ منظم و درمان دارویی ضد ویروسی می‌تواند مانع از ابتلای بیماران به سرطان شود.
• فشار خون پورتال: فشار خون ورید پورت به دلیل سیروز کبدی بیشتر می‎شود.
• آسیب دیدن سایر بافت‌های بدن: عملکرد نامناسب کبد می‎تواند به سایر بافت‎ها آسیب وارد کند. التهاب کلیه و همچنین التهاب عروق خونی می‌توانند از این علائم باشند.
• فعال سازی عفونت‌های قبلی: احتمال فعال کردن عفونت‌هایی که پیش از درمان کنترل شده‌اند، در اثر هپاتیت ب رخ می‌دهد.
• تضعیف سیستم ایمنی: احتمال ابتلا به سایر عفونت‌ها به دلیل ضعیف شدن سیستم ایمنی وجود دارد.

راهکارهای درمان هپاتیت (B)

درمان بیماری هپاتیت (B) با توجه به اینکه نوع آن حاد یا مزمن است، متفاوت خواهد بود. این علائم عبارتند از:

نوع هپاتیت	مراقبت	نظارت	درمان دارویی
هپاتیت ب مزمن	– استراحت برای کاهش خستگی – نوشیدن آب کافی برای مدیریت – علائمی مانند تهوع و استفراغ، تغذیه متعادل برای حمایت از سلامت کبد	آزمایش‌های منظم عملکرد کبد برای اطمینان از عدم پیشرفت هپاتیت مزمن (B)	درمان دارویی به طور کلی نیاز نیست، مگر در صورت بروز عفونتی مانند هپاتیت فولمینانت
هپاتیت ب حاد	– هپاتیت حاد (B) به مدیریت طولانی مدت برای کاهش تکثیر ویروس، محافظت از کبد و جلوگیری از عوارض مانند سیروز یا سرطان کبد نیاز دارد. – گاهی بیماران به پیوند کبد نیاز دارند.	– آزمایش خون منظم – انجام سونوگرافی و الاستوگرافی	– (Tenofovir -TDF) یا (TAF): در سرکوب ویروس بسیار مؤثر است. – (Entecavir): داروی ضد ویروسی قوی و قابل تحمل است. – اینترفرون آلفا یا پگیله اینترفرون (PEG-IFN): برای تقویت سیستم ایمنی کاربرد دارد.

رژیم غذایی افراد مبتلا به هپاتیت (B) چگونه باید باشد؟

یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای افراد مبتلا به هپاتیت (B) برای حمایت از سلامت کبد، افزایش ایمنی و کاهش التهاب کبد ضروری است. در غذای این افراد باید میوه و سبزیجات، غلات، پروتئین و چربی‌های سالم وجود داشته باشند.

احتمال ابتلا به هپاتیت (B) در چه کسانی بیشتر است؟

گروه‌هایی از افراد بیشتر در خطر ابتلا به هپاتیت ب قرار دارند. این افراد عبارتند از:

• نوزادان و کودکان
• افرادی با رابطۀ جنسی متعدد
• کارکنان مراکز درمانی
• تزریق کنندگان مواد مخدر
• افراد دیالیزی
• افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف
• افرادی با همخانۀ مبتلا به هپاتیت

هپاتیت ب و مهم‌ترین نکات درمان

• نوزادان و کودکان، کارکنان مراکز درمانی، افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه یا کبد، افرادی با همخانۀ فرد آلوده به (HBV)، تزریق کنندگان مواد مخدر و افراد دارای رابطۀ جنسی محافظت نشده به واکسن هپاتیت ب نیاز دارند.
• در ابتلا به هپاتیت (B) مزمن، بیمار به داروهای خاصی نیاز ندارد، مگر اینکه بیماری عفونی داشته باشد. اما در نوع حاد، بیمار به داروهایی برای بهبود عملکرد کبد و تقویت سیستم ایمنی نیاز خواهد داشت. 
• آزمایش خون، سونوگرافی کبد و بیوپسی کبد برای تشخیص هپاتیت (B) لازم هستند.
• در انتقال بیماری عواملی مانند انتقال خون آلوده، انتقال از مادر به فرزند، رابطۀ جنسی، استفاده از لوازم شخصی بیمار مبتلا به هپاتیت، تماس زخم بدن فرد سالم با سطوح آلوده و خدمات بهداشتی و آرایشی با لوازم آلوده مؤثر هستند.
• شما با کمک قابلیت‌های مختلف اپلیکیشن هرلایف مانند پرس و جو، کلینیک آنلاین و وبلاگ اپلیکیشن هرلایف می‌توانید اطلاعات مفیدی را به دست آورید یا با پزشکان متخصص مشورت کنید.

پرسش‌های پرتکرار