آیا بین زنان و مردان فرقی وجود دارد؟ به نظر شما سؤال جالبی بود؟ در واقع می‌توان تا ساعت‌ها دربارۀ تفاوت‌های بین دو جنسیت مردان و زنان حرف زد، اما نقطه اشتراک آنها چیست؟ حالا اگر بپرسیم تفاوتی بین ورزش مردانه و زنانه وجود دارد، احتمالاً همچنان اولین پاسخ بله است. اما دقت کنید. آیا ورزشی وجود دارد که خاص مردان باشد و زنان نتوانند (یا نباید) آن را انجام دهند؟ در این مطلب به شما توضیح می‌دهیم که علم در این باره به چه نتایجی رسیده است و در خصوص این باور که «ورزش‌های مردانه» با «ورزش‌های زنانه» متفاوت هستند، چه می‌گوید.
بررسی تفاوت های بدنی و فیزیولوژیک زنان و مردان
برخی از ویژگی‌های فیزیکی که مردان در حین بلوغ کسب میکنند، باعث می‌شوند تا حدی در ورزش‌هایی که به قدرت و سرعت بیشتری نیاز دارند، بهتر از زنان عمل کنند. با این حال، آمار نشان می‌دهد که در بسیاری از رشته‌های ورزشی، این تفاوت ناچیز است. مردان اغلب قد بلندتری دارند و تغییرات ایجاد شده در سن بلوغ باعث می‌شوند تا وسعت بالاتنۀ آنان نیز بیشتر باشد، به این ترتیب ماهیچه‌های بیشتری در این ناحیه خواهند داشت. به همین دلیل است که مردان در قدرت بالاتنه اغلب بهتر از زنان عمل میکنند.
از سوی دیگر، مردان بالغ دارای تودۀ عضلانی بیشتری به نسبت زنان هستند، این در حالی است که میزان چربی بدن زنان بیشتر از مردان است. بر این اساس، مردان ورزشکار به طور متوسط ۴ تا ۱۲ درصد چربی و زنان ورزشکار ۱۳ تا ۲۳ درصد چربی در بدن خود دارند. از سوی دیگر مردان از نظر سایز ریه و قلب و همچنین تعداد گلبول‌های قرمز نیز سهم بیشتری به نسبت زنان دارند، به طوری که اندازۀ این اجزای بدن بیشتر از زنان است.
همانطور که می‌دانید، تعداد بیشتر گلبول‌های قرمز مزیت جذب هوازی بیشتر را به دنبال دارند. با این وجود، آیا این تفاوت‌ها در ورزش زنانه و مردانه به طور برجسته‌ای نمود پیدا میکنند؟ به این معنا که آیا تفاوت‌های جنسیتی باعث برتری مشهود مردان در ورزش به نسبت زنان هستند؟ قبل از پرداختن به این موضوع، در ادامه به بررسی مواردی می‌پردازیم که به عنوان تفاوت‌های فیزیولوژیکی زنان و مردان شناخته می‌شوند.
ضربان قلب
گفتیم که قلب زنان به طور کلی از نظر سایز، کوچک‌تر از قلب مردان است. در نتیجه این تفاوت باعث برون ده قلبی کمتری به نسبت مردان می‌شود. بنابراین، در یک تلاش فیزیکی مشابه از سوی هر دو گروه جنسیتی، این زنان هستند که حین انجام حرکات ورزشی، ضربان قلب بیشتری را حس میکنند. این میزان می‌تواند در زنان ۱۷۴ ضربان قلب و در مردان ۱۶۹ ضربان قلب در هر دقیقه باشد. این افزایش ضربان قلب در نهایت منجر به خستگی زودتر زنان به نسبت مردان می‌شود.
تودۀ عضلانی
حدود ۳۵ درصد از بدن مردان با تناسب اندام را عضلات تشکیل می‌دهند. از آن سو، میزان عضلات زنان با سهمی کمتر یعنی ۲۸ درصد برآورد می‌شود. در مورد چربی هم اشاره‌ای به آن داشتیم که نتایج نشان دادند زنان سهم بیشتری از چربی را در بدن خود دارند. این تفاوت‌ها در میزان عضله و چربی باعث می‌شود که زنان توانایی کمتری در قدرت داشته باشند.
تفاوت در (VO2max)
(VO2max) اصطلاحی است که برای حداکثر ظرفیت ذخیره، انتقال و مصرف اکسیژن در طول یک فعالیت بدنی به کار می‌رود. بنابراین هر چه میزان آن بالاتر باشد، بدن قادر است تا انرژی بیشتری تولید کند. از آنجایی که میزان هموگلوبین در زنان کمتر از مردان است، بنابراین سطح (VO2max) در زنان ۳۵-۴۰ میلی لیتر در دقیقه و این میزان در مردان ۴۵-۵۰ میلی لیتر در دقیقه است. این تفاوت همانطور که گفتیم عاملی برای سطح انرژی کمتر در زنان طی فعالیت ورزشی خواهد بود.
فشار خون
علاوه بر مواردی که تا حدی بر ورزش زنانه و مردانه تأثیر دارند، فشار خون نیز می‌تواند به عنوان یک فاکتور مؤثر مورد توجه قرار گیرد. فشار خون زنان به نسبت مردان کمتر است و این عاملی برای خستگی زودتر در زنان محسوب می‌شود.
ذخایر آهن
میزان ذخیرۀ آهن به عنوان یک مادۀ معدنی خونساز در بدن زنان کم است. یکی از علل اصلی این تفاوت، بروز قاعدگی در زنان است. بنابراین با وجود کمتر بودن میزان آهن، زنان اکسیژن را با کارایی کمتری به نسبت مردان در خون خود حمل میکنند.
نوسانات هورمونی
هورمون‌های زنانه بیش از هورمون‌های مردانه در حال نوسان هستند. برای مثال، استرادیول به عنوان یک استروژن از روز ۱ تا ۱۳ چرخۀ قاعدگی باعث استفادۀ بهتر بدن از قند می‌شود که در واقع سوختی عالی برای ماهیچه‌ها محسوب می‌شود. در مقابل، زنان وقتی وارد فاز دوم از چرخۀ قاعدگی خود می‌شوند، که این مصادف است با روزهای ۱۴ تا ۲۸ قاعدگی، پروژسترون کنترل شده و باعث می‌شود تا بدن از چربی بیشتر استفاده کند.
آیا بدن مردان و زنان به ورزش واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهد؟
بله، بدن زنان در زمان استراحت پس از تمرین نسبت به مردان گلوکز (قند) بیشتری می‌سوزاند. بدن مردان در این زمان چربی بیشتری نسبت به زنان می‌سوزاند. اما در حین ورزش، به ویژه در طول تمرین سبک با وزنه و هیت یا انفجاری (HIIT) -تمرینات تناوبی با شدت بالا-، زنان می‌توانند سریع‌تر چربی بسوزانند. همین جا یک باور غلط را رد کنیم: از قدیم بسیاری از افراد تصور می‌کردند ماهیچه‌های مردانه و زنانه از اساس با هم فرق دارند، اما این طور نیست.
این باور غلط احتمالاً ناشی از این یافته است که زنان در طول ورزش بیشتر به متابولیسم هوازی متکی هستند، در حالی که مردان بیشتر از متابولیسم بی هوازی در طول ورزش استفاده میکنند. فیبرهای عضلانی مردانه اگرچه از اساس مشابه فیبرهای عضلانی زنانه است اما به طور متوسط بزرگ‌تر از فیبرهای عضلانی در زنان است.
آیا تفاوتی بین قدرت بالاتنه و پایین تنه زن و مرد وجود دارد؟
تفاوت در قدرت و اندازۀ عضلات بین دو جنس بیشتر از آن چیزی است که فکر می‌کنید. قدرت بالاتنۀ زنان ۵۰ تا ۶۰ درصد مردان و قدرت پایین تنۀ زنان حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد قدرت پایین تنۀ مردان است.
تفاوت‌های ذاتی مردان و زنان از نظر خصوصیات بدنی و مهارتی چگونه است؟
زنان به طور طبیعی در موقعیت‌های استقامتی بهتر از مردانی با فیزیک مشابه خواهند بود. مردان هم معمولاً قویتر و سریع‌تر از زنانی با فیزیک مشابه خود خواهند بود (اما یادتان باشد تمرین مهم‌ترین فاکتور است. در واقع شما می‌توانید موضوعی را که به طور طبیعی در آن خوب نیستید به نحو قابل توجهی ارتقا دهید). از طرف دیگر، مردان در بسیاری از مهارت‌های حرکتی اساسی، به ویژه مهارت‌های کنترل اشیا (پرتاب، گرفتن، شوت زدن، لگد زدن) و کنترل بدن (چابکی) نسبت به زنان برتری دارند.
در نهایت اینکه توان دویدن در مسافت‌های بالا و دوی سرعت به ترتیب عمدتاً به ظرفیت هوازی و قدرت عضلانی ربط دارند. از آنجایی که مردان دارای ظرفیت هوازی و قدرت عضلانی بیشتری هستند، طبیعی است که در این دو مقوله عملکرد بهتری نسبت به زنان داشته باشند. اما نمی‌توان گفت مهارتی صرفاً مردانه است یا مهارتی وجود دارد که صرفاً زنانه باشد.
آیا موردی در ارتباط با ورزش وجود ندارد که زنان در آن بهتر باشند؟
تحقیقات نشان می‌دهند که زنان ورزشکار حرفه‌ای آسیب‌های عضلانی کمتری را تجربه میکنند و سریع‌تر از مردان حرفه‌ای مشابه خود بهبود می‌یابند. اما زنان آماتوری که ورزش را به تازگی شروع کرده‌اند، در صورت آسیب دیدگی، به زمان نقاهت بیشتری نیاز دارند. از طرف دیگر، رضایت کلی زنان ورزشکار حرفه‌ای و آماتورهای جدی از کیفیت زندگی‌شان بیشتر از مردان ورزشکار در سطح ورزش مشابه بود.
آیا یک زن می‌تواند به حدی تمرین کند که در سطح یک مرد قوی باشد؟
بله، قطعاً چنین چیزی امکان پذیر است. بدن زنان به طور متوسط ضعیف‌تر از مردان است. اما یک زن خاص اگر به اندازه کافی تمرینات سخت انجام دهد، می‌تواند از مردان با قدرت بدنی متوسط یا حتی از مردان قوی هم بهتر عمل کند.
بهترین ورزش‌ها برای تناسب اندام زنان چیست؟
در پاسخ به این سؤال میتوانیم به ورزش‌هایی مانند «شنا كردن، تنیس، حرکات موزون و موج سواری» اشاره کنیم. اما وقتی صحبت از این می‌شود که به طور کلی زنان در کدام یک از ورزش‌ها بهتر عمل میکنند، باید برگردیم به توضیحاتی که در خلال مطلب دادیم. گفتیم که مردان از نظر تودۀ عضلانی، قدرت و استقامت تا حدودی از زنان بهتر هستند. اما از آن سو، تمامی کارشناسان عقیده دارند که زنان از نظر ذهنی قویتر هستند و حتی با وجود عدم پذیرش این موضوع از سوی جوانان، زنان در شرایط استرس و فشار بهتر عمل میکنند.
از سوی دیگر، انعطاف پذیری در زنان بیشتر از مردان است که این موضوع باعث می‌شود تا زنان در ورزش‌هایی که به انعطاف نیاز دارند، بهتر عمل کنند. این حالت به دلیل عملکرد هورمون‌های زنانه بر شل شدن مفاصل و ماهیچه‌هاست. اثری که در اواسط چرخۀ قاعدگی، در زمان بارداری و به طور کل زمانی که سطح استروژن افزایش پیدا می‌کند، قویتر است. در نهایت، تفکر استراتژیک در زنان بهتر است که می‌تواند آنها را برای انجام برخی حرکات ورزشی آماده‌تر کند.
هورمون‌ها در مجزا کردن ورزش‌های مردانه و زنانه مؤثر هستند؟
در مطالعه‌ای دو هورمون جنسی اصلی استروژن و تستوسترون که در مردان و زنان بسیار متفاوت هستند، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این نکته را می‌دانیم که استروژن هورمون جنسی اولیۀ زنانه است طبق این مطالعه به نظر نمی‌رسد که استروژن بر تولید نیروی فیبر عضلانی یا سرعت انقباض فیبرهای عضلانی تأثیر بگذارد، بنابراین استروژن هیچ تأثیری بر اندازۀ فیبر عضلانی ندارد.
جالب است بدانید که استروژن به ترمیم عضلۀ آسیب دیده پس از ورزش کمک می‌کند. از سوی دیگر، مردان سطح تستوسترون بسیار بیشتری نسبت به زنان دارند. این در حالی است که تستوسترون به شدت با دو ویژگی توده و قدرت عضلانی ارتباط دارد. با این حال، به نظر نمی‌رسد تستوسترون بتواند به تنهایی و مستقیماً تولید نیروی عضلانی یا سرعت انقباض را افزایش دهد. اما به دلیل تستوسترون، افزایش کلی اندازۀ عضله باعث افزایش تولید نیروی کلی و قدرت می‌شود.
نتیجه تحقیقات چه می‌گوید؛ آیا زنان و مردان می‌توانند پا به پای هم ورزش کنند؟
مردان و زنان با در نظر گرفتن ترکیب فیبرهای عضلانی، سازگاری اولیه با تمرینات ورزشی و ریکاوری تمرین تفاوت چندانی با هم ندارند. اما تفاوت عمده بین جنسیت‌ها در نحوه متابولیسم، اندازۀ فیبر عضلانی و هورمون های آنابولیک آنهاست.
آیا این به آن معناست که زنان باید متفاوت از مردان تمرین کنند؟ قطعاً نه. دکتر ویلسون دوست دارد برنامۀ تمرینی خود را بر اساس ترکیب فیبر عضلانی برای هر گروه عضلانی قرار دهد. از آنجایی که مردان و زنان تفاوت قابل توجهی بین ترکیبات فیبر عضلانی ندارند، دلیلی برای طراحی پروتکل متفاوتی وجود ندارد. البته در یک برنامۀ بلند مدت ورزشی زمانی وجود دارد که یک زن به سرعت مردی که همزمان با او ورزش را شروع کرده، پیشرفت نمی‌کند. در این حالت ممکن است تغییرات آموزشی برای ادامه پیشرفت او، البته با سرعت کمتر، لازم باشد. از طرف دیگر، مردان ممکن است سریع‌تر از فشار و خستگی ناشی از تمرینات عادی خلاص شوند، اما زنان به طور متوسط آسیب عضلانی و التهاب کمتری را تجربه میکنند.
در مجموع، دلایل زیادی وجود ندارند که فکر کنیم مردان و زنان باید متفاوت تمرین کنند. اگرچه بعضی تفاوت‌های کلیدی بین جنسیت‌ها وجود دارند، اما این تفاوت‌ها بر توانایی انجام انواع خاصی از تمرین‌ها تأثیری ندارند. زنان به طور طبیعی در موقعیت‌های استقامتی بهتر خواهند بود و مردان معمولاً قویتر و سریع‌تر عمل خواهند کرد. در نهایت شما می‌توانید در هر حوزه و مبحثی ارتقا پیدا کنید. این کار با تمرین، ممارست، پیگیری و البته داشتن آگاهی کافی و یک استاد راهنمای مناسب ممکن خواهد شد.
تفاوت‌های فیزیولوژیک زنانه و مردان
- تفاوت‌های بدنی و فیزیولوژیک زنان و مردان باعث می‌شوند که عملکرد زنان در برخی از ورزش‌ها به نسبت مردان کمتر باشد. اگرچه زنان از نظر انعطاف پذیری، تفکر استراتژیک و قدرت ذهنی بهتر از مردان عمل میکنند که این موارد می‌توانند زنان را در برخی از ورزش‌ها پیش‌تر از مردان قرار دهد.
- بدن مردان بیشتر روی ساخت عضله تمرکز دارد، در حالی که زنان به نسبت مردان از چربی بیشتری برخوردار هستند.
- مردان از قلب با اندازۀ بزرگ‌تر، میزان هموگلوبین و ذخایر آهن بیشتر به نسبت زنان برخوردار هستند که همین تفاوت‌ها در نتایج عملکرد ورزشی تا حدودی مؤثر است. اگرچه زنان در صورت تمرینات لازم می‌توانند پا به پای مردان در رشته‌های ورزشی مختلف عملکردی عالی داشته باشند.
- نظر شما در مورد تفاوت زنان و مردان در ورزش چیست؟ تجربیات خود را با ما و سایر خوانندگان هرلایف به اشتراک بگذارید.
پرسش‌های پرتکرار
-دو گروه جنسیتی از لحاظ گوناگون از جمله سایز قلب و تعداد ضربان آن، نوسانات هورمونی، (VO2max)، توده‌های عضلانی، میزان فشار خون و ذخایر آهن با هم تفاوت‌هایی دارند.
زنان بیشتر در ورزش‌های استقامتی مانند دوچرخه سواری و شنا بهتر هستند، در حالی که مردان در ورزش‌های قدرتی مانند وزنه برداری و تمرینات تناسب اندام و ورزش‌های سریع عملکرد بهتری دارند.
درست است که زنان و مردان در بسیاری از فاکتورهای لازم برای انجام حرکات ورزشی در یک سطح نیستند، اما زنان در صورت داشتن یک برنامۀ تمرینی مداوم و منظم می‌توانند پا به پای مردان در رشته‌های ورزشی مختلف خوب عمل کنند. زنان به طور طبیعی در موقعیت‌های استقامتی بهتر خواهند بود و مردان معمولاً قویتر و سریع‌تر عمل خواهند کرد.
منابع:
