سه ماه اول بارداری، حساس‌‎ترین دوران زندگی جنین

یک بارداری معمولی ۴۰ هفته از اولین روز آخرین پریود (LMP) تا تولد نوزاد طول می‌کشد. این ۹ ماه به سه مرحله تقسیم می‌شود که سه ماه اول بارداری، سه‌ماهه دوم و سه‌ماهه سوم نامیده می‌شود. سه ماه اول، اولین مرحله از سه مرحله (یا سه ماهه) بارداری است و یک مرحله مهم در رشد جنین محسوب می‌شود. جنین در این مرحله به سرعت در حال رشد است. رشد مغز و قلب، شکل گیری ویژگی‌های صورت، و حتی رشد پاهای کوچک، دست‌ها، ناخن‌های دست و پا. در سه ماه اول بارداری، تمام اندام‌ها و سیستم‌های اصلی جنین شکل می‌گیرد. به همین دلیل، در این مرحله بیشترین آسیب ممکن است از طریق مصرف الکل، مواد مخدر، برخی داروها و مواد سمی به جنین برسد. برای اطلاعات بیشتر در مورد رشد جنین در سه‌ماهه اول، در ادامه با ما همراه باشید.

شروع بارداری

عقب افتادن پریود اغلب اولین علامتی است که نشان می‌دهد ممکن است باردار باشید، اما چگونه مطمئن شوید؟ بسیاری از زنان از تست‌های بارداری خانگی استفاده می‌کنند تا بفهمند باردار هستند یا خیر. با این حال، این تست‌ها زمانی که حداقل یک هفته پس از آخرین پریود یک زن استفاده شوند، دقیق هستند.اگر این آزمایش را کمتر از ۷ روز قبل از آخرین پریود خود انجام دهید، ممکن است نتیجه کاذب به شما بدهد. اگر آزمایش مثبت باشد، احتمال اینکه شما واقعاً باردار باشید بیشتر است. با این حال، اگر آزمایش منفی باشد، احتمال اشتباه بودن تست وجود دارد. پزشک شما برای تشخیص بارداری دقیق‌ آزمایش خون را پیشنهاد خواهد کرد.

سه ماه اول بارداری

تغییرات اولیه که نشان دهنده بارداری هستند در سه ماه اول بارداری ظاهر می‌شوند. عقب افتادن پریود ممکن است اولین علامتی باشد که نشان می‌دهد لقاح و لانه گزینی اتفاق افتاده است، تخمک گذاری متوقف شده است و شما باردار هستید. تغییرات دیگری نیز رخ خواهد داد.

در سه ماه اول بارداری، بدن شما در حال تغییر و پر شدن با هورمون‌های بارداری HCG ، استروژن و پروژسترون است. تغییرات هورمونی ممکن است علائم ناخوشایندی را ایجاد کند که در سه ماه اول بارداری شایع است، این علائم شامل مواردی است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت:

تغییرات فیزیکی، جسمی و عاطفی در سه ماه اول بارداری

سه ماه اول بارداری

تغییرات اولیه که نشان دهنده بارداری هستند در سه ماه اول بارداری ظاهر می‌شوند. عقب افتادن پریود ممکن است اولین علامتی باشد که نشان می‌دهد لقاح و لانه گزینی اتفاق افتاده است، تخمک گذاری متوقف شده است و شما باردار هستید.

در سه ماه اول بارداری، بدن شما در حال تغییر و ترشح هورمون‌های بارداری HCG ، استروژن و پروژسترون است. تغییرات هورمونی ممکن است علائم ناخوشایندی را ایجاد کند که در سه ماه اول بارداری شایع است، این علائم شامل مواردی است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت:

تغییرات فیزیکی، جسمی و عاطفی در سه ماه اول بارداری

در حالی که برخی از زنان در سه ماه اول بارداری هیچ یک از علائم بارداری یا علائم خفیفی ندارند، اکثر آن‌ها برخی یا همه علائم زیر را تجربه می‌کنند.تغییرات هورمونی تقریباً بر تمام اندام‌های بدن تأثیر می‌گذارد. برخی از علائم بارداری اولیه در بسیاری از زنان شامل علائمی مانند:

لکه بینی و خونریزی

ممکن است در چند روز یا هفته اول بارداری لکه‌هایی از خون یا خونریزی خفیف مشاهده کنید. این امر رایج است، اما بهتر است به پزشک خود اطلاع دهید تا بررسی کنند که آیا همه چیز درست است یا خیر

اسهال

مدفوع شل یا آبکی ممکن است در اوایل بارداری ایجاد شود. این اتفاقات معمولاً نگران کننده نیستند، اما اسهال مداوم می‌تواند شما را دچار کم آبی کند.

سردرد

تغییرات هورمونی ممکن است موجب سردردهای سه ماه اول بارداری شود. این سردرد ها می‌توانند در اثر استرس، آلرژی، کمبود خواب یا کم آبی بدن ایجاد شوند.

گرفتگی عضلات

شاید انتظار نداشتید که در دوران بارداری دچار گرفتگی عضلات شوید – درست زمانی که فکر می‌کردید گرفتگی عضلات تمام شده است! علت معمول این گرفتگی ها در اوایل بارداری، لانه گزینی است، زمانی که تخمک بارور شده به رحم می‌چسبد. همچنین، رحم شما در حال بزرگ شدن است و با باردار شدن سازگار می‌شود، می‌تواند باعث گرفتگی در اوایل بارداری شود.

کمردرد

کمردرد در سه‌ماهه دوم و سوم بیشتر خود را نشان می‌دهد، اما احساس آن در سه ماه اول بارداری غیر معمول نیست.

نفخ

نفخ در دوران بارداری رایج است زیرا پروژسترون ماهیچه‌ها را در سراسر بدن از جمله دستگاه گوارش شما شل می‌کند. این هورمون پیشرفت غذا از طریق روده شما را آهسته می‌کند و به باکتری‌های سالم روده زمان بیشتری برای تولید گاز از هر وعده غذایی می‌دهد.

بی خوابی

برخی از زنان در به خواب رفتن مشکل دارند یا بیدار شدن مکرر در شب برایشان دردسر ایجاد می کند. بی‌خوابی می‌تواند از اوایل بارداری شروع شود و تا زمان زایمان ادامه یابد، اما چند راهکار ساده می‌تواند به شما کمک کند خواب بهتری داشته باشید.

خستگی

ممکن است بیش از آنچه تصور می‌کردید خسته شوید. در سه ماه اول بارداری، خستگی شدید به احتمال زیاد به دلیل افزایش چشمگیر پروژسترون است.

تهوع صبحگاهی

متأسفانه، «تهوع صبحگاهی» می‌تواند تمام روز طول بکشد و حدود سه چهارم زنان باردار در سه ماه اول بارداری به آن مبتلا می‌شوند. اگر شدت تهوع خفیف باشد، برخی از اقدامات نسبتاً ساده می‌تواند کمک کند. اما اگر از وضعیت تهوع مداوم رنج می‌برید، با پزشک خود در مورد داروهای مناسب برای بهبود تهوع صبحگاهی صحبت کنید.

ترشحات واژن

ممکن است در سه ماه اول بارداری به دلیل افزایش استروژن متوجه افزایش ترشحات واژن شوید. این مورد معمولاً بی ضرر است، اما اگر درد، خارش یا ترشحی دارید که بوی بد یا غیرعادی دارد، با پزشک خود مطرح کنید.

درد سینه

تغییرات سینه، از جمله سینه‌های حساس و درد نوک سینه‌ها، معمولاً یکی از اولین علائم بارداری هستند. خوشبختانه، درد سینه در پایان سه ماه اول بارداری کمتر می شود

یبوست

از آنجایی که پروژسترون باعث کند شدن حرکت در دستگاه گوارش می‌شود، همه فعالیت‌های گوارشی کمی کند می‌شود که می‌تواند منجر به یبوست شود.

تنگی نفس

در دوران بارداری، به اکسیژن بیشتری نیاز دارید و این می‌تواند منجر به احساس تنگی نفس شود. در سه ماه اول بارداری، تنگی نفس ممکن است به عنوان افزایش آگاهی از نیاز به نفس کشیدن ظاهر شد.

انتخاب پزشک متخصص زنان و یا ماما

در سه ماه اول بارداری شما باید یک پزشک یا ماما را برای مراقبت از خود و جنین انتخاب نمایید، هنگامی که برای اولین بار متوجه شدید باردار هستید، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید تا مراقبت از کودک در حال رشد را شروع کنید. اگر از قبل از ویتامین های دوران بارداری استفاده نمی‌کنید، بلافاصله آنها را شروع کنید. در حالت ایده آل، زنان یک سال قبل از بارداری اسید فولیک (در ویتامین های دوران بارداری وجود دارد) مصرف می‌کنند. زنان به طور معمول یک بار در ماه در طول سه‌ماهه اول به پزشک خود مراجعه می‌کنند.

هر ویزیت قبل از زایمان در طول سه ماه اول بارداری شامل یک روال مشابه است: پزشک وزن و فشارخون شما را بررسی می‌کند. به سوالات شما پاسخ می‌دهد.دردها و احساسات عجیب و غریب زیادی در دوران بارداری به وجود می‌آیند که تشخیص اینکه چه چیزی طبیعی است و چه چیزی غیرعادی است، دشوار است.

در اولین ویزیت، پزشک یک تاریخچه کامل سلامتی می‌گیرد و یک معاینه کامل فیزیکی و لگنی انجام می دهد. پزشک همچنین ممکن است:

• برای تایید بارداری سونوگرافی انجام دهید.
• تست پاپ اسمیر انجام دهد.
• فشار خون را بسنجد.
• تست عفونت های مقاربتی، اچ آی وی و هپاتیت را توصیه کند.
• تاریخ بارداری را با توجه به آخرین پریود تخمین بزند.
• عوامل خطر مانند کم خونی را بررسی کند.
• عملکرد تیروئید را بررسی کنید.
• وزن شما ثبت و بررسی کند.

در حدود ۱۱ هفته، پزشک آزمایشی به نام اسکن شفافیت نوچال (Nuchal Translucency Scan (NT)) انجام می دهد. این آزمایش از سونوگرافی برای اندازه گیری سر و ضخامت گردن نوزاد استفاده می کند. اندازه‌گیری‌ها می‌توانند به تعیین شانس تولد نوزاد شما با یک اختلال ژنتیکی به نام سندرم داون کمک کنند.

همچنین از پزشک خود بپرسید که آیا غربالگری ژنتیکی برای بارداری شما توصیه می شود یا خیر. غربالگری ژنتیکی آزمایشی است که برای تشخیص خطر ابتلای کودک شما به بیماری های ژنتیکی خاص استفاده می شود.

سایر بررسی‌های بهداشتی در طول سه ماه اول بارداری عبارت‌اند از:

• آزمایش ادرار برای تشخیص عفونت‌های ادراری، (یک بیماری شایع اما قابل کنترل که در صورت عدم درمان می‌تواند باعث زایمان زودرس شود.)
• آزمایش خون برای بررسی گروه خون شما، به ویژه وضعیت Rh ، سطح آهن، قند خون (برای دیابت بارداری)، ایمنی سرخجه (سرخک آلمانی)
• بررسی‌های کلی سلامت و تندرستی مادر، از جمله بحث در مورد نگرانی‌هایی که ممکن است در مورد بارداری یا سلامت عمومی خود داشته باشید، و بررسی داروها (از جمله داروهای طبیعی یا جایگزین) برای بررسی ایمنی در دوران بارداری

به بسیاری از زنان در حدود هفته دوازدهم سونوگرافی پیشنهاد می شود. ممکن است در این اسکن ضربان قلب کودک را بشنوید. این سونوگرافی همچنین نشان می دهد که آیا شما چندقلو (مثلاً دوقلو) دارید یا خیر و می تواند به تخمین اندازه و تاریخ زایمان و همچنین بررسی برخی از شرایط سلامتی کمک کند.

افزایش وزن در سه ماه اول بارداری

افزایش وزن نشانه بارداری سالم است. متخصصان می‌گویند افزایش وزن بین ۲ تا ۳ کیلوگرم در سه ماه اول بارداری طبیعی است – اگرچه برخی از زنان ممکن است به دلیل تهوع صبحگاهی یا دلایل دیگر در سه‌ماهه اول وزن از دست بدهند.پزشک شما وزن بارداری شما را کنترل می‌کند تا مطمئن شود که در محدوده سالمی قرار دارید و با سرعت مناسبی وزنتان افزایش پیدا می کند. همچنین می‌توانید از نمودار کنترل وزن بارداری برای ادامه مسیر استفاده کنید.اگر نمی‌توانید در سه ماه اول بارداری خود از یک رژیم غذایی کامل پیروی کنید نگران نباشید (این اتفاق به دلیل بیزاری از برخی غذاها یا حالت تهوع اتفاق می‌افتد)، بهترین کاری را که می‌توانید انجام دهید این است که با خوردن تنقلات کوچک، مکرر و حاوی کربوهیدرات احساس بهتری داشته باشید.بهتر است تا می‌توانید یخچال و فریزر خود را از غذاهای سالم مانند آجیل، میوه‌های تازه و خشک، ماکارونی چند غله و ماست پر کنید.در دوران بارداری، از مصرف غذاهایی که ممکن است حاوی باکتری، انگل یا سم باشند اجتناب کنید، غذاهایی مثل گوشت نیم پز، پنیرهای نرم غیر پاستوریزه، هر چیزی که حاوی تخم مرغ خام است، سوشی تهیه شده با ماهی خام، صدف خام و ماهی که ممکن است حاوی جیوه باشد.

تغییرات روال روزانه یک زن در سه ماه اول بارداری

برخی از تغییراتی که در سه ماه اول بارداری تجربه می‌کنید ممکن است باعث شود که در برنامه روزانه خود تجدیدنظر کنید. ممکن است لازم باشد زودتر به رختخواب بروید یا وعده‌های غذایی مکرر یا کوچک‌تر بخورید. برخی از زنان ناراحتی زیادی را تجربه می‌کنند و برخی دیگر ممکن است اصلاً مشکلی نداشته باشند. هر خانم باردار ممکن است بارداری متفاوت تجربه می‌کنند و حتی اگر قبلاً بارداری را تجربه کرده باشد. زنان باردار ممکن است با هر بارداری بعدی احساس کاملاً متفاوتی داشته باشند.

تغییرات خلق و خو و احساسات یک زن در سه ماه اول بارداری

بارداری ممکن است باعث شود شما احساس شادی، اضطراب و یا افسردگی کنید.گاهی اوقات با اینکه ممکن است از باردار شدن هیجان‌زده باشید، نوزاد جدید، باعث ایجاد استرس در شما شودطبیعی است که نگران سلامتی کودک، سازگاری خود با والدین و نیازهای مالی تربیت فرزند باشید. اگر کار می‌کنید، ممکن است نگران این باشید که چگونه بین خواسته‌های خانواده و شغل تعادل برقرار کنید. همچنین ممکن است نوسانات خلقی را تجربه کنید. آنچه شما احساس می‌کنید طبیعی است. مواظب خود باشید و برای درک بیشتر از عزیزانتان کمک بگیرید. اگر تغییرات خلقی شما شدید شد، با پزشک خود مشورت کنید.

مراقبت های سه ماه اول بارداری

یک ماما یا متخصص زنان، در طول اولین مراقبت های سه ماه اول بارداری، بارداری شما را با آزمایش ادرار یا خون تأیید خواهد کرد. این تست‌ها نسبت به تست‌های بارداری خانگی قابل اعتمادتر هستند. بررسی‌های سلامت دوران بارداری در سه‌ماهه اول معمولاً هر ۴ تا ۶ هفته انجام می‌شود، اما این می‌تواند بسته به سلامت شما و نحوه رشد جنین متفاوت باشد.پس از اولین ویزیت، از شما خواسته می‌شود که هر چهار هفته یک‌بار برای ۳۲ هفته اول بارداری برای معاینات برنامه ریزی کنید. با این حال، بسته به وضعیت سلامتی و سابقه پزشکی خود، ممکن است نیاز به قرار ملاقات‌های بیشتر یا کمتر داشته باشید. در طول این قرار ملاقات‌ها، هرگونه نگرانی یا ترسی که ممکن است در مورد بارداری، زایمان یا زندگی با یک نوزاد تازه متولد شده داشته باشید، با پزشک و یا ماما در میان بگذارید. به یاد داشته باشید، هیچ سوالی بی‌اهمیت نیست و پاسخ‌ها می‌توانند به شما کمک کنند از خود و جنین‌تان مراقبت کنید.

اکنون که باردار هستید، ممکن است وعده‌های غذایی، تمرینات و برنامه‌های روزانه شما بسیار متفاوت به نظر برسد. مهم‌ترین مراقبت های سه ماه اول بارداری که باید انجام دهید شامل موارد زیر است:

مصرف مکمل مولتی ویتامین

اگر قبلاً این کار را نکرده‌اید، فوراً مصرف یک مکمل مولتی ویتامین دوران بارداری را شروع کنید. با انجام این کار در سه‌ماهه اول اطمینان حاصل می‌شود که کودک شما ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز در دوران بارداری را دریافت می‌کند.

تهیه برنامه غذایی مناسب

اکنون زمان آن است که کافئین را کاهش دهید و یاد بگیرید که از کدام غذاها اجتناب کنید و کدام را در رژیم بارداری خود قرار دهید تا بتوانید مطابق با آن برنامه غذایی خود را مدیریت کنید.

ورزش و حفظ تناسب اندام

زمانی را برای تناسب اندام اختصاص دهید. ورزش در دوران بارداری فواید زیادی برای شما و جنین دارد که می‌تواند انگیزه خوبی برای ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی شما در بیشتر روزهای هفته باشد.

در فهرست مراقبت های سه ماه اول بارداری مواردی نیز هست که باید در مورد آن ها احتیاط کنیم ، این موارد شامل:

گربه

مدفوع گربه می‌تواند حاوی یک انگل بالقوه مضر باشد که می‌تواند باعث عفونتی به نام توکسوپلاسموز شود. در مراحل اولیه بارداری، توکسوپلاسموز می‌تواند خطرات جدی تری برای سلامتی جنین از جمله مشکلات چشم، شنوایی و سایر مشکلات ایجاد کند، در حالی که در اواخر بارداری، این عوارض می‌تواند کمتر جدی باشد. اگر فکر می‌کنید به این انگل مبتلا شده‌اید، از پزشک خود بخواهید تا با آزمایش خون اطمینان حاصل کند.

جکوزی و سونا

باید از هر فعالیتی که می‌تواند دمای مرکزی بدن شما را به بیش از حد نرمال برساند، از جمله جکوزی، سونا یا حتی غوطه ور شدن در وان حمام با آب گرم خودداری کنید.

الکل

هیچ مقدار الکلی وجود ندارد که در دوران بارداری بی‌خطر باشد. نوشیدن الکل می‌تواند باعث عوارضی مانند سندرم جنینی الکل (fetal alcohol syndrome) شود.

غذاهای خام یا نیم پز

باید تا پایان دوران بارداری خود از خوردن سوشی های خام و استیک‌های نیم پز خودداری کنید. گوشت خام و نیم پز، غذاهای دریایی و تخم مرغ می‌توانند حاوی باکتری‌ها و انگل‌های عامل عفونت باشند که برای شما یا جنین مفید نیستند.

مصرف سیگار

سیگار کشیدن می‌تواند خطراتی مانند وزن کم جنین هنگام تولد و زایمان زودرس را به همراه داشته باشد.

نزدیکی در سه ماه اول بارداری

در سه ماه اول بارداری، ممکن است آن‌قدر احساس خستگی، بدخلقی یا حالت تهوع داشته باشید که نتوانید مانند سابق عشق ورزی کنید. اما اگر این طور نیست، (و هیچ عارضه‌ای ندارید که ممکن است رابطه جنسی خطرناک باشد) نزدیکی در سه ماه اول بارداری به جنین آسیبی نمی‌رسد. هنگام رابطه جنسی در بارداری کیسه آمنیوتیک و ماهیچه‌های قوی رحم از جنین محافظت می‌کنند و پلاک مخاطی غلیظی که دهانه رحم را می‌بندد به محافظت در برابر عفونت کمک می‌کند.

رشد کودک در سه ماه اول بارداری

در طول سه‌ماهه اول، کودک شما به تنهایی به عنوان یک سلول لقاح یافته (زیگوت) شروع به رشد می‌کند. پس از لانه گزینی جنین در دیواره رحم، رشد جنین آغاز می‌شود و اندام‌ها و سیستم‌های بدنش به مرور تشکیل شده و رشد خواهند کرد.

چند مورد از مهم ترین تغییرات در این دوره شامل:

استخوان‌های کودک

حدفاصل هفته ششم بارداری تا هفته دهم بارداری، دست‌ها و پاها و انگشتان دست و پایِ جنین شروع به جوانه زدن می‌کند.

مو و ناخن

پوست جنین بین هفته‌های پنجم تا هفته هشتم بارداری شروع به شکل گیری می‌کند و فولیکول‌های مو و بستر ناخن در حدود هفته ۱۱ تشکیل می‌شود.

دستگاه گوارش

در حدود هفته هشتم بارداری، شروع تشکیل روده‌های جنین اتفاق می‌افتد.

حس لامسه

حدود هفته هشتم بارداری گیرنده‌های لمسی روی صورت (عمدتاً لب‌ها و بینی) جنین تشکیل می شود. تا هفته دوازدهم، گیرنده‌ها روی اندام تناسلی، کف دست و کف پا رشد می‌کنند.

بینایی

اعصاب بینایی (که اطلاعات را از چشم‌ها به مغز منتقل می‌کنند) و عدسی‌ها در هفته چهارم بارداری شروع به تشکیل شدن می‌کنند و شروع تشکیل شبکیه چشم حدود هفته هشتم بارداری است.

قلب

در هفته پنجم، لوله‌ای که به قلب جنین شما تبدیل می‌شود، به طور خود به خود شروع به تپیدن می‌کند و به مرور، این تپش قوی‌تر و منظم‌تر خواهد شد و در حدود هفته ۹ یا ۱۰ شما می‌توانید این ضربان را بشنوید! – (البته گاهی اوقات دیرتر، بسته به موقعیت جنین در رحم).

مغز

تقریباً در هفته هشتم بارداری، مغز جنین اندام‌های در حال رشد را تکان می‌دهد.

حس چشایی

کودک شما تا حدود هفته هشتم بارداری جوانه‌های چشایی ایجاد می‌کند که به مغز متصل می‌شوند. اما از آنجایی‌که منافذ چشایی هنوز در حال ساخت هستند، جنین نمی‌تواند مایع آمنیوتیک اطراف را بچشد (که طعمی شبیه به آخرین وعده غذایی شما دارد).

سایر نقاط عطف اصلی سه‌ماهه اول شامل تشکیل ماهیچه‌ها، تولید گلبول‌های سفید خون برای مبارزه با میکروب‌ها و توسعه تارهای صوتی است.

علائم نیازمند مراجعه به پزشک در هفته هفتم بارداری

زمانی که وارد هفته هفتم بارداری شدید می‌توانید این اطمینان را داشته باشید که دیگر در حال دور شدن از ریسک های اساسی هستید. در اغلب موارد، هیچ دلیل خاصی برای سقط جنین وجود ندارد، اما مهم است که برخی از نشانه‌های موجود را تشخیص دهیم. بارداری خارج رحمی نیز یکی از خطراتی است که نمی‌تواند ادامه پیدا کند و در صورت درمان نشدن، درنهایت بافت جنین باید از بدن مادر خارج شود. بنابراین پس از مشاهدۀ هر یک از علائم زیر در هفته هفتم بارداری بلافاصله با یک پزشک تماس بگیرید:

• خونریزی واژینال یا لکه‌بینی
• خروج بافت از واژن
• انقباض و درد شدید پایین شکم
• درد در شانه‌ها
• درد یا حساسیت در ناحیۀ شکم یا لگن
• نبض ضعیف، تپش قلب یا غش

حرف آخر

بارداری حدود ۴۰ هفته طول می‌کشد. هفته‌ها به صورت، سه‌ماهه گروه بندی می‌شوند. سه ماه اول بارداری زمان بین لقاح تخمک توسط اسپرم (بارداری) و هفته ۱۲ بارداری است.بدن یک زن در طول ۱۲ هفته اول بارداری دچار تغییرات زیادی می‌شود. زنان اغلب نگران این هستند که چگونه می‌توانند از سالم ماندن جنین خود اطمینان حاصل کنند؟ درک بارداری هفته به هفته می‌تواند به شما در تصمیم‌گیری آگاهانه و آماده شدن برای تغییرات بزرگی که در راه است کمک کند.