دیابت بارداری وضعیتی است که در آن خانم بدون دیابت، در طول بارداری دچار قند خون بالا می‌شود. این عارضه معمولاً علائم کمی دارد، با این حال خطر پره اکلامپسی، افسردگی و نیاز به سزارین را افزایش می‌دهد. همچنین نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به دیابت بارداری که کنترل نشده است، در معرض افزایش خطر ابتلا به ماکروزومی، هیپوگلیسمی پس از تولد و زردی هستند.
اگر دیابت درمان نشود، می‌تواند منجر به مرده زایی نیز شود. از علائم این عارضه می‌توانیم به افزایش تشنگی، نیاز به دفع ادرار بیش از حد معمول و تاری دید اشاره کنیم. جهت آشنایی بیشتر با دیابت بارداری، علائم و درمان آن این مطلب را از دست ندهید.
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری عارضه‌ای است که برای اولین بار در دوران بارداری تشخیص داده می‌شود. مانند سایر انواع دیابت، دیابت بارداری هم بر نحوهٔ استفاده سلول‌های شما از قند (گلوکز) تأثیر می‌گذارد. دیابت بارداری باعث افزایش قند خون می‌شود که می‌تواند بر بارداری و سلامت جنین شما تأثیر بگذارد.
البته در دوران بارداری می‌توانید با خوردن غذاهای سالم، ورزش و در صورت لزوم مصرف دارو به کنترل دیابت بارداری کمک کنید. کنترل قند خون می‌تواند شما و کودکتان را سالم نگه دارد و از زایمان سخت جلوگیری کند. اگر در دوران بارداری دیابت حاملگی دارید، عموماً قند خون شما بلافاصله پس از زایمان به سطح معمول خود باز می‌گردد. البته در صورتی که دیابت بارداری داشته‌اید، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ بیشتر است. بنابراین نیاز به آزمایش بیشتر برای تغییرات قند خون دارید.
علائم دیابت بارداری
در بیشتر مواقع، دیابت بارداری علائم یا نشانهٔ قابل توجهی ایجاد نمی‌کند. بیشتر موارد تنها زمانی کشف می‌شوند که سطح قند خون شما در طول غربالگری دیابت بارداری آزمایش شود. البته برخی از زنان ممکن است در صورت افزایش بیش از حد قند خون (هیپرگلیسمی) علائمی مانند موارد زیر را تجربه کنند:
- افزایش تشنگی
- نیاز به ادرار کردن بیشتر از حد معمول
- خشکی دهان
- خستگی
- تاری دید
- خارش یا برفک ناحیه تناسلی
اما برخی از این علائم در دوران بارداری شایع هستند و لزوماً نشانهٔ دیابت بارداری نیستند. اگر در مورد علائمی که تجربه می‌کنید نگران هستید با ماما یا پزشک خود صحبت کنید.
علت دیابت بارداری
محققان هنوز نمی‌دانند که چرا برخی از زنان به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نه. اضافه وزن قبل از بارداری اغلب در بروز آن نقش دارد. معمولاً هورمون‌های مختلف برای کنترل سطح قند خون کار می‌کنند. اما در دوران بارداری، سطح هورمون‌ها تغییر می‌کند و پردازش قند خون را برای بدن سخت‌تر کرده که همین امر باعث افزایش قند خون می‌شود.
تشخیص دیابت بارداری
دیابت بارداری، قند خون بالا (گلوکز) است که در دوران بارداری ایجاد می‌شود و معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود. این عارضه می‌تواند در هر مرحله از بارداری اتفاق بیفتد، اما در سه ماههٔ دوم یا سوم شایع‌تر است. دیابت حاملگی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما نتواند انسولین کافی (هورمونی که به کنترل سطح قند خون کمک می‌کند تا نیازهای اضافی شما را در بارداری برآورده کند.) تولید کند.
دیابت بارداری می‌تواند در دوران بارداری و پس از تولد مشکلاتی را برای شما و کودکتان ایجاد کند. اما اگر این بیماری به موقع تشخیص داده و به خوبی مدیریت شود، می‌توان خطرات را بسیار کاهش داد. برای تشخیص این عارضه پزشک شما در حدود هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری آزمایشات دیابت بارداری را انجام می‌دهد. اکثر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی معتقدند که این زمان، بهترین وقت برای به دست آوردن دقیق‌ترین نتایج است. اما پزشک شما ممکن است کمی زودتر شما را از نظر دیابت بارداری غربالگری کند، به خصوص اگر عوامل خطر این بیماری را داشته باشید. اگر غربالگری را پشت سر نگذارید، پزشک متخصص شما آزمایش خون دوم را که جامع‌تر است، تجویز می‌کند.
تست غربالگری گلوکز
این آزمایش گاهی اوقات تست غربالگری گلوکز یا تست تحمل گلوکز یک ساعته نامیده می‌شود. یک مایع شیرین می‌نوشید و یک ساعت در اتاق انتظار منتظر می‌مانید. پس از یک ساعت، از بازوی شما نمونه خون گرفته می‌شود. اگر قند خون شما خیلی بالا باشد، پزشک شما آزمایش تحمل گلوکز را تجویز می‌کند.
تست تحمل گلوکز
این آزمایش را گاهی تست گلوکز دو ساعته یا سه ساعته می‌نامند. این تست فقط در صورتی انجام می‌شود که نتایج تست غربالگری گلوکز شما مشکوک باشند. قبل از تست تحمل، ناشتا باشید (هشت تا ده ساعت غذا نخورید). پزشک قبل و در فواصل یک، دو و یا سه ساعت پس از نوشیدن یک مایع شیرین، خون شما را می‌گیرد. تست تحمل می‌تواند تشخیص دیابت بارداری را تأیید کند.
عوارض دیابت بارداری
اگر دیابت حاملگی به دقت مدیریت نشود، می‌تواند منجر به افزایش سطح قند خون شود. قند خون بالا نیز می‌تواند مشکلاتی را برای شما و کودکتان ایجاد کند که احتمال نیاز به عمل جراحی برای زایمان (سزارین) از جملۀ این عوارض است. در صورت داشتن دیابت بارداری عوارض آن شامل دو دسته می‌شوند؛ عوارضی که بر نوزاد تأثیر می‌گذارند و عوارضی که بر مادر تأثیرگذار هستند. به این ترتيب اگر دیابت بارداری دارید، جنین شما ممکن است در معرض خطر ابتلا به موارد زیر باشد:
وزن بیش از حد هنگام تولد
اگر سطح قند خون شما بالاتر از حد استاندارد باشد، می‌تواند باعث بزرگ شدن بیش از حد جنین شود. از طرفی نوزادان بسیار بزرگ، آن‌هایی که ۴ کیلوگرم یا بیشتر وزن دارند، احتمال بیشتری دارد که روند زایمانشان متوقف شود، آسیب‌های زایمانی داشته یا نیاز به زایمان سزارین داشته باشند.
زایمان زودرس (نوزاد نارس)
قند خون بالا ممکن است خطر زایمان زودرس و زایمان قبل از موعد مقرر را افزایش دهد. یا ممکن است زایمان زودرس توصیه شود زیرا کودک بزرگ است.
مشکلات شدید تنفسی
نوزادانی که زودتر به دنیا می‌آیند ممکن است بیماری سندرم دیسترس تنفسی (ARDS) را تجربه کنند که تنفس را دشوار می‌کند.
قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
گاهی اوقات نوزادان، کمی پس از تولد قند خون پایین (هیپوگلیسمی) دارند. دوره‌های شدید هیپوگلیسمی ممکن است باعث تشنج در نوزاد شوند. تغذیۀ سریع و گاهی محلول گلوکز داخل وریدی می‌توانند سطح قند خون نوزاد را به حالت عادی برگردانند.
چاقی و دیابت نوع ۲ در مراحل بعدی زندگی
خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع ۲ در آینده، در نوزادان بیشتر است.
مرده زایی
دیابت حاملگی درمان نشده می‌تواند منجر به مرگ نوزاد، قبل و یا کمی بعد از تولد شود. افزون بر نوزاد، دیابت بارداری نیز ممکن است عوارضی را برای خود شما داشته باشد و خطر ابتلا به برخی عارضه‌ها را افزایش دهد.
فشار خون بالا و پره اکلامپسی
دیابت بارداری خطر ابتلا به فشار خون بالا و همچنین عارضهٔ جدی پره اکلامپسی بارداری را افزایش می‌دهد که باعث فشار خون بالا و سایر علائمی می‌شود که می‌تواند هم زندگی شما و هم زندگی کودکتان را تهدید کند.
انجام زایمان جراحی (C- section)
در صورت ابتلا به دیابت بارداری، احتمال سزارین بیشتر است.
دیابت آینده
اگر دیابت بارداری دارید، احتمال ابتلای شما به آن در بارداری آینده بیشتر است. همچنین با افزایش سن، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ نیز افزایش می‌یابد.
درمان دیابت بارداری
نکته کلیدی این است که سریع عمل کنید. دیابت بارداری به همان اندازه که قابل درمان است می‌تواند به شما و جنین شما آسیب برساند. هدف درمان، حفظ سطح گلوکز خون (قند خون) است. این درمان می‌تواند شامل برنامه‌های غذایی خاص و فعالیت بدنی منظم باشد. همچنین می‌تواند شامل آزمایش روزانهٔ قند خون و تزریق انسولین باشد.
در واقع اگر دیابت بارداری دارید، با کنترل سطح قند خون می‌توان احتمال بروز مشکلات را در بارداری کاهش داد. به شما یک کیت تست قند خون داده می‌شود تا بتوانید اثرات درمان را کنترل کنید. سطح قند خون ممکن است با تغییر رژیم غذایی و فعالیت بیشتر در صورت امکان کاهش یابد. فعالیت‌های ملایم مانند پیاده روی، شنا و یوگای دوران بارداری می‌توانند به کاهش قند خون کمک کنند. اما قبل از شروع فعالیتی که قبلا انجام نداده‌اید به ماما یا پزشک خود اطلاع دهید.
با این حال، اگر این تغییرات به اندازهٔ کافی سطح قند خون شما را کاهش ندادند، باید دارو نیز مصرف کنید که ممکن است قرص‌های دیابت یا تزریق انسولین باشد. همچنین در دوران بارداری و تولد برای بررسی مشکلات احتمالی، با دقت بیشتری تحت نظر خواهید بود.
پیشگیری از دیابت بارداری
هیچ تضمینی در مورد پیشگیری از دیابت بارداری وجود ندارد اما هر چه عادات سالم بیشتری قبل از بارداری اتخاذ کنید، بهتر است. اگر دیابت بارداری داشته‌اید، این انتخاب‌های سالم ممکن است خطر ابتلای مجدد به آن را در بارداری‌های آینده یا ابتلا به دیابت نوع ۲ در آینده نیز کاهش دهند.
- غذاهای سالم بخورید: غذاهای پرفیبر و کم چربی و کالری را انتخاب کنید. روی میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل تمرکز کنید.
- فعال باشید: ورزش قبل و حین بارداری می‌تواند از شما در برابر ابتلا به دیابت بارداری محافظت کند. در بیشتر روزهای هفته ۳۰ دقیقه فعالیت متوسط داشته باشید. پیاده روی سریع روزانه داشته باشید.
- بارداری را با وزن مناسب شروع کنید: اگر قصد بارداری دارید، کاهش وزن اضافی از قبل ممکن است به شما کمک کند بارداری سالم‌تری داشته باشید. روی ایجاد تغییرات پایدار در عادات غذایی خود مانند خوردن سبزیجات و میوه‌های بیشتر تمرکز کنید زیرا می‌توانند در دوران بارداری به شما کمک کنند.
- بیش از حد توصیه شده وزن اضافه نکنید: افزایش وزن در دوران بارداری طبیعی و سالم است. اما افزایش سریع وزن بیش از حد می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را افزایش دهد. از پزشک زنان خود بپرسید که افزایش وزن معقول برای شما چقدر است.
رژیم دیابت بارداری
مانند تمام انواع دیابت، رژیم غذایی می‌تواند به شما کمک کند که این دوره را به خوبی پشت سر بگذارید. در دیابت بارداری، حفظ یک رژیم غذایی متعادل برای موفقیت شما ضروری است. پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا یک برنامه غذایی تهیه کنید که برای شما منطقی باشد. به طوری که بهترین غذاها و ایده‌های وعده غذایی سریع را که می‌توانند به شما کمک کنند سالم و قوی بمانید شناسایی کنید.
شما می‌توانید با خوردن غذاهای مغذی که باعث افزایش قند خون شما به سطوح ناامن نمی‌شوند، به مدیریت دیابت بارداری کمک کنید. به این ترتيب در رژیم غذایی خود موارد زیر را رعایت کنید.
- سعی کنید از غذاهای فرآوری شده و نوشیدنی‌های شیرین پرهیز کنید.
- برای هر وعدۀ غذایی، تعادل سالمی از پروتئین، کربوهیدرات، فیبر و چربی انتخاب کنید.
- وعده‌های غذایی کوچک‌تر را بیشتر مصرف کنید.
- وعده‌های غذایی خود را هر روز در زمان مشخصی برنامه ریزی کنید.
متخصص تغذیه برای دیابت بارداری
یک متخصص تغذیۀ خوب به زنان باردار در مورد اصلاح سبک زندگی توصیه می‌کند تا بتوان این مشکل را مدیریت کرد. آن‌ها دستورالعمل‌های دقیقی را در مورد پیروی از یک رژیم کم کربوهیدرات و پروتئین بالا ارائه می‌دهند که سطح قند خون فرد را تنظیم می‌کنند. در اوایل بارداری، می‌توان این موضوع را برای سلامت طولانی مدت مادر و جنین مدیریت کرد.
بنابراین، اگر به عنوان یک مادر می‌خواهید فرزند متولد نشده‌تان سالم و قوی باشد، بهتر است از توصیه‌های بهداشتی متخصص تغذیه استفاده کنید.
برای دیابت بارداری چه زمانی و به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
در صورت امکان، زودتر از بروز احتمالی این عارضه، به دنبال مراقبت‌های بهداشتی باشید. بهترین زمان، هنگامی است که برای اولین بار به تلاش برای باردار شدن فکر می‌کنید تا متخصص زنان شما بتواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را همراه با سلامت کلی شما بررسی کند. هنگامی که باردار شدید نیز متخصص زنان، شما را از نظر دیابت بارداری به عنوان بخشی از مراقبت‌های دوران بارداری بررسی می‌کند.
اگر به دیابت بارداری مبتلا شوید، ممکن است نیاز به چکاپ بیشتر داشته باشید. این موارد به احتمال زیاد در سه ماه آخر بارداری رخ می‌دهند، زمانی که متخصص زنان شما سطح قند خون و سلامت کودک شما را کنترل می‌کند. حتی اگر مراقب وضعیت خود باشید، ممکن است شرایطی وجود داشته باشد که لازم باشد با متخصص زنان خود تماس بگیرید. در صورت ابتلا به دیابت بارداری و موارد زیر با متخصص زنان خود تماس بگیرید:
- در مدیریت سطح قند خون مشکل دارید: به این معنی است که سطح قند خون شما بالاتر از محدوده‌ای است که متخصص زنان برای چندین بررسی متوالی به شما داده است. آن‌ها ممکن است بخواهند برنامۀ مدیریت دیابت شما را تنظیم کنند.
- قند خون شما به طور مداوم پایین است: داشتن قند خون پایین نیز می‌تواند بسیار خطر آفرین باشد.
توصیه‌ها و مراقبت‌های دوران بارداری و بعد از زایمان
برای یک مادر مبتلا به دیابت بارداری، بعد از زایمان تیم مراقبت‌های بهداشتی اقدامات بیشتری را انجام خواهند داد تا مطمئن شوند که مادر و کودک شروعی سالم داشته باشند.
ممکن است نگران این باشید که به دلیل ابتلا به دیابت، فرزند شما نیز چنین خواهد شد. طبیعی است که نگران باشید، اما مطمئن باشید، بسیار نادر است که یک نوزاد این گونه به دیابت مبتلا شود. ابتلا به دیابت نوع ۱ یا نوع ۲ خطر ابتلای جنین به آن‌ها را افزایش نمی‌دهد. به این ترتیب مراقبت دوران بارداری و بعد از آن به صورت زیر است.
دوران بارداری
- در دوران بارداری مدیریت دیابت را بخشی از برنامهٔ روزانه خود قرار دهید. یک برنامهٔ زمانی ایجاد کنید و به آن پایبند باشید.
- سعی کنید سطح گلوکز خون خود را هر روز در زمان مشخصی بررسی کنید.
- سه روز در هفته را برای ۳۰ دقیقه ورزش سبک انتخاب کنید.
- وعده‌های غذایی کوچک و متعادل را از قبل برنامه ریزی کنید.
- با متخصص زنان خود یا یک متخصص دیابت در مورد نکات دیگر صحبت کنید.
بعد از زایمان
- شما معمولاً می‌توانید نوزاد خود را بلافاصله پس از زایمان ببینید، در آغوش بگیرید و به او غذا دهید.
- مهم است که نوزاد خود را در اسرع وقت پس از تولد (در عرض ۳۰ دقیقه) و سپس در فواصل زمانی مکرر (هر ۲ تا ۳ ساعت) تا زمانی که سطح قند خون کودک شما ثابت شود، تغذیه کنید.
- سطح قند خون کودک شما ۲ تا ۴ ساعت پس از تولد آزمایش می‌شود. اگر کم باشد، ممکن است نیاز باشد که کودک شما به طور موقت از طریق لوله یا قطره تغذیه شود.
- اگر حال کودک شما ناخوشایند است یا نیاز به نظارت دقیق دارد، ممکن است در یک بخش تخصصی نوزادان تحت مراقبت قرار گیرد.
- هر دارویی که برای کنترل قند خون مصرف می‌کردید معمولاً پس از زایمان قطع می‌شود. به شما توصیه می‌شود که قند خون خود را تا ۱ یا ۲ روز پس از زایمان بررسی کنید.
- اگر هر دو خوب هستید، شما و نوزادتان به طور معمول پس از ۲۴ ساعت می‌توانید به خانه بروید.
- ۶ تا ۱۳ هفته پس از زایمان نیز باید برای بررسی دیابت آزمایش خون بدهید. به این دلیل که تعداد کمی از زنان مبتلا به دیابت بارداری همچنان قند خون خود را پس از بارداری افزایش می‌دهند.
- اگر نتیجه طبیعی باشد، معمولاً به شما توصیه می‌شود که آزمایش سالانه دیابت انجام دهید. چرا که شما در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستید که یک نوع دیابت مادام العمر است.
باورهای نادرست و حقایق علمی
بارداری و مادر شدن می‌تواند یک ماجراجویی باورنکردنی باشد. بدن شما در این مدت تغییرات عمده‌ای را هم از نظر فیزیکی و هم از نظر هورمونی تجربه می‌کند. اگرچه علت دقیق دیابت بارداری ناشناخته است، هورمون‌ها احتمالاً در ایجاد آن نقش دارند. در اینجا چند افسانه و حقایق وجود دارند که به شما در درک بهتر دیابت بارداری کمک می‌کنند.
باور غلط: دیابت بارداری دائمی است
در مقابل این باور، واقعیت چیز دیگری است. در واقع دیابت بارداری دائمی نیست و سطح قند خون اکثر زنان پس از زایمان به حالت عادی باز می‌گردد. اما این وضعیت احتمال ابتلای مجدد به آن را در هر بارداری بعدی افزایش می‌دهد. نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری با افزایش سن در معرض خطر بیشتری برای مبارزه با چاقی و دیابت نوع ۲ قرار دارند.
باور غلط: دیابت بارداری در خانواده ایجاد می‌شود
در حالی که وراثت یک عامل خطر برای ابتلا به دیابت بارداری است، سابقهٔ خانوادگی در این بیماری قطعی بیان نمی‌کند که نوسانات هورمونی را تجربه می‌کنید یا خیر. اگر از نقش ژنتیک در دوران بارداری خود آگاه هستید، می‌توانید با تغذیۀ خوب و ایجاد یک سبک زندگی سالم، خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهید.
باور غلط: دیابت بارداری فقط افراد دارای اضافه وزن را تحت تأثیر قرار می‌دهد
اگرچه اضافه وزن خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد اما حتی زنانی که وزنشان کم است یا در محدودهٔ شاخص تودهٔ بدنی سالم (BMI) قرار دارند، ممکن است به دیابت بارداری مبتلا شوند. چرا که علاوه بر چاقی، عوامل خطر دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند در شانس شما برای تجربهٔ این بیماری نقش داشته باشند، از جمله:
- سبک زندگی بی تحرک
- فشار خون بالا
- تبار آفریقایی، بومی آمریکا، آسیایی، جزیره نشین اقیانوس آرام، یا اسپانیایی تبار
- سطوح پایین کلسترول خوب (HDL) در خون شما
- سطوح بالای تری گلیسیرید در خون شما
- به دنیا آوردن نوزادی با وزن بیش از ۴ کیلوگرم در بارداری قبل
در واقع دیابت بارداری نتیجۀ تعامل چندین عامل خطر است که همراه با وزن بالا در نظر گرفته می‌شوند.
دیابت بارداری و مدیریت آن در طول دوران حاملگی
- دیابت بارداری می‌تواند در دوران بارداری در زنانی که قبلاً دیابت نداشته‌اند ایجاد شود.
- این عارضه معمولاً در حدود هفتۀ ۲۴ ام بارداری ایجاد می‌شود.
- مدیریت دیابت بارداری به شما کمک می‌کند که بارداری بدون خطر و نوزادی سالم داشته باشید.
- دیابت بارداری اغلب هیچ علامتی ندارد. در واقع حتی اگر علائمی هم باشند، خفیف هستند.
- علائمی مانند تشنگی بیشتر از حد معمول یا دفع بیشتر ادرار نمونه‌ای از این علائم هستند. بنابراین برای اینکه مطمئن شوید دیابت بارداری دارید یا خیر، باید آزمایش بدهید.
- قبل از باردار شدن، ممکن است بتوانید با تغییر سبک زندگی از دیابت بارداری پیشگیری کنید. این موارد شامل کاهش وزن در صورت اضافه وزن، خوردن یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم است.
- برای مدیریت بهتر این مسئله نصب اپلیکیشن هرلایف کمک کننده خواهد بود. با بهره‌گیری از این برنامه حتی می‌توانید با پزشکان و کارشناسان متخصص به طور رایگان مشاوره داشته باشید.
پرسش‌های پر تکرار
بله. حتی اگر قبل یا در طول بارداری غذای سالم بخورید، امکان ابتلا به دیابت وجود دارد. چرا که چندین عامل دیگر مانند هورمون‌ها و ژنتیک که خارج از کنترل فرد هستند، در خطر ابتلا به دیابت مؤثر خواهند بود.
دیابت بارداری زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما نتواند انسولین کافی در دوران بارداری بسازد. انسولین هورمونی است که توسط پانکراس شما ساخته می‌شود.
مدیریت دیابت بارداری با اندازه گیری‌های غیر دارویی مانند اصلاح رژیم غذایی، ورزش و پایش گلوکز آغاز می‌شود.
منابع:
