بیماری ایدز و تمام حقایقی که باید دربارۀ آن بدانید

بیماری ایدز (AIDS) که توسط ویروسی به نام اچ آی وی (HIV) ایجاد می‌شود، با حمله به سیستم ایمنی بدن، باعث افزایش آسیب پذیری آن در برابر انواع عفونت‌ها و بیماری‌ها می‌شود. ویروس اچ آی وی از طریق رابطۀ جنسی محافظت نشده، تماس با خون آلوده (مثل سرنگ مشترک یا تزریق خون آلوده) و از مادر به فرزند قابل انتقال است.

بیماری (AIDS) ممکن است در ابتدا به صورت بی علامت در بدن فرد باقی بماند، اما در مراحل پیشرفته، شرایط را برای ابتلا به انواع بیماری‌ها به دلیل ضعف سیستم ایمنی فراهم می‌کند. تشخیص ایدز با آزمایش خون قابل انجام است و در حال حاضر درمانهای مؤثری برای بیماری وجود دارد که بیماری را متوقف کرده و حتی تعداد ویروس در بدن را به نزدیک صفر می‌رسانند. در این مطلب به شما خواهیم گفت که ایدز چیست؟ علائم ایدز، عوارض و راه‌های انتقال آن شامل چه مواردی هستند؟ سپس در مورد تشخیص و روش‌های درمان آن صحبت خواهیم کرد.

ایدز در واقع به مرحلۀ بروز بیماری ناشی از ویروس نقص ایمنی انسانی گفته می شود. در واقع ایدز بخش انتهایی روند این بیماری است که در صورت درمان مناسب ممکن است به این مرحله نرسد یا در همین مرحله هم کاملاً کنترل شود.

بیماری ایدز چیست؟

برای شما هم سؤال است که (aids) چیست؟ ایدز (AIDS) یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی به پیشرفته‌ترین مرحلۀ ابتلا به ویروس نقص ایمنی انسان یا همان اچ آی وی (HIV) گفته می‌شود. ویروس اچ آی وی با حمله به سلول‌های سیستم ایمنی باعث از بین رفتن آن‌ها می‌شود. در این شرایط بدن توانایی خود را برای مبارزه با عفونت‌ها و از بین بردن عوامل بیماری زا از دست می‌دهد. زمانی که بر اثر این ویروس سیستم ایمنی فرد به شدت دچار آسیب شود، فرد مورد نظر در واقع به ایدز مبتلا شده است.

ویروس اچ آی وی به سلول‌های خاصی از سیستم ایمنی بدن که با نام (CD4) یا سلول‌های لنفوسیت (T) کمکی شناخته می‌شوند، حمله می‌کند. اچ آی وی با از بین بردن این سلول‌ها، تضعیف سیستم ایمنی را در پی دارد. در نهایت بدن نمی‌تواند به شکل مؤثری با عفونت‌ها مبارزه کند. در مراحل پیشرفتۀ بیماری و ابتلای بیماری به ایدز، حتی عفونت‌های معمولی که در افراد سالم مشکلی ایجاد نمی‌کنند ممکن است مشکل ساز شوند.

راه‌های انتقال ایدز

احتمال ابتلا به ایدز بیش از هر چیز از طریق سرنگ، سوزن یا سایر تجهیزات تزریق مواد مخدر آلوده به ویروس و رابطۀ جنسی مقعدی یا واژینال محافظت نشده با فرد مبتلا به اچ آی وی افزایش می‌یابد. به طور کلی تماس مستقیم با مایعات زیر هر کدام یک راه انتقال ایدز محسوب می‌شود.

• خون
• مایع منی
• مایع پیش منی
• مایعات رکتوم
• مایعات واژن
• شیر مادر

نکته: از آنجایی که اچ آی وی از طریق بزاق منتقل نمی‌شود، بنابراین بوسیدن نمی‌تواند باعث انتقال این بیماری شود. البته در شرایطی که هر دو نفر زخم‌های باز دهانی یا خونریزی لثه داشته باشند، ممکن است با بوسیدن عمیق باعث انتقال بیماری شوند.

تفاوت بین ویروس (hiv) و ایدز

گفتیم که (hiv) مخفف (Human immunodeficiency virus) یا ویروس نقص ایمنی انسان است. در حالی که ایدز (AIDS) مخفف (Acquired immune deficiency syndrome) و به معنای سندرم نقص ایمنی اکتسابی است. اچ آی وی یک ویروس است، اما ایدز یک بیماری و مرحلۀ پیشرفتۀ ابتلا به اچ آی وی محسوب می‌شود.

زمانی که فرد به اچ آی وی مبتلا می‌شود، می‌تواند تا چند سال مانند هر فرد سالم دیگری زندگی کند بدون اینکه متوجه بیماری خود شود. در حالی که ایدز باعث آسیب پذیری بالای بیمار در برابر هر نوع عفونت ساده‌ای می‌شود و می‌تواند کشنده باشد. هر دو بیماری با داروهای ضد رتروویروسی تا حدی قابل کنترل هستند. با این حال درمان زودهنگام اچ آی وی کمک می‌کند تا از پیشرفت بیماری و ابتلا فرد به ایدز جلوگیری شود.

مراحل بیماری ایدز

با ورود ویروس اچ آی وی به بدن، بیمار مراحل مختلفی از بیماری را طی خواهد کرد که در جدول زیر به شرح آن‌ها می‌پردازیم:

مرحله	نام مرحله	ویژگی‌های اصلی	مدت زمان
1	عفونت اولیه	ورود ویروس به بدن با پاسخ اولیۀ سیستم ایمنی	حدوداً 2 تا 4 هفته
2	تأخیر بالینی یا عفونت مزمن	ویروس فعال در بدن با علائم خفیف یا بدون علامت	چند سال تا 1 دهه (گاهی بیشتر)
3	ایدز	سیستم ایمنی به شدت ضعیف شده، فرد مستعد ابتلا به عفونت‌های فرصت‌ طلب	متغیر (کوتاه‌تر از مراحل قبلی)

علائم بیماری ایدز

در ابتدا که فرد به بیماری اچ آی وی مبتلا می‌شود، ممکن است علائمی شبیه به آنفولانزا داشته باشد که این وضعیت اغلب بین 2 تا 4 هفته بعد از ورود عفونت به بدن ایجاد می‌شود. اگرچه برخی از افراد ممکن است هیچ علامتی هم نداشته باشند. در ادامه به تفکیک مراحل به علائم اچ آی وی اشاره خواهیم کرد:

علائم مرحلۀ 1: عفونت اولیه

در این مرحله بدن برای دفاع در برابر ویروس موادی را آزاد می‌کند که می‌توانند باعث التهاب شوند. علائمی که اگرچه شبیه به آنفولانزا هستند اما می‌توانند مغز، مفاصل، پوست، ماهیچه‌ها و دستگاه تنفسی را درگیر کنند:

• تب
• لرز
• سردرد
• گلودرد
• زخم‌های دهان
• تورم غدد لنفاوی
• درد مفاصل
• درد عضلانی
• عرق شبانه
• خستگی

علائم مرحلۀ 2: نهفتگی بالینی

بیماران مبتلا به اچ آی وی در عرض 10 سال و گاهی بیشتر (یا کمتر) به بیماری ایدز مبتلا می‌شوند. اما در صورتی که اچ آی وی کنترل نشود، این زمان ممکن است به 2 سال هم کاهش پیدا کند. ژنتیک، سلامت عمومی، سبک زندگی و دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی در جلوگیری از پیشرفت بیماری مؤثر هستند. علائم مرحلۀ تأخیر یا نهفتگی بالینی اچ آی وی عبارتند از:

• خستگی مداوم
• عفونت قارچی ناخن
• زخم‌های مکرر دهان
• برفک دهان
• غدد لنفاوی متورم
• اسهال مزمن
• پوست قرمز و لکه دار
• عفونت‌های تنفسی مکرر از جمله پنومونی باکتریایی

علائم مرحلۀ 3: ایدز

امروزه به دلیل استفاده از داروهای ضد رتروویروسی، ابتلا به ایدز کمتر رایج است. با این حال ایدز پیشرفته‌ترین مرحۀ ابتلا به اچ آی وی است که با علائم زیر به تفکیک اندام‌های بدن همراه است.

علائم مغزی

• سردرد دردناک
• اختلال شنوایی
• ضعف عضلانی
• بی حسی یا درد عصبی
• گیجی
• تشنج
• زوال عقل
• مشکل در راه رفتن
• تغییر در بینایی
• تغییر در رفتار

علائم چشمی

• خشکی مداوم چشم
• مات یا سفید شدن قرنیه
• کاهش بینایی
• کوری
• حساسیت شدید به نور

علائم گوارشی

• زخم‌های دهان و گلو
• درد شدید شکم
• ورم پایین شکم
• نفخ و گاز
• درد مقعد
• استفراغ خونی
• مدفوع سیاه یا قیری رنگ
• تهوع و استفراغ
• اسهال
• یبوست
• مشکل در بلع
• از دست دادن اشتها

علائم مرتبط با کبد

• یرقان
• جمع شدن مایع در شکم (آسیت)
• درد بالای شکم
• مدفوع به شکل خاک رس

علائم مرتبط با ریه

• تنگی نفس
• خس خس سینه
• سرفۀ مزمن
• بلغم
• مشکل در تنفسی
• درد قفسۀ سینه
• خستگی سریع با فعالیت بدنی
• ذات الریه

علائم پوستی

• ضایعات کبودی بدون درد
• بروز تاول
• بروز زخم‌های دردناک
• بدشکل شدن ناخن‌ها
• سلولیت
• بثورات پوستی
• جوش‌های چرکی
• سایر عفونت‌های پوستی

نحوه تشخیص بیماری ایدز

تنها راه مطمئن برای تشخیص بیماری ایدز، انجام آزمایش اچ آی وی است. انجام آزمایش (hiv) از طریق دریافت خون بسیار ساده است. این تست معمولاً در مراکز بهداشت، کلینیک‌های ترک اعتیاد، بیمارستان‌ها و مطب‌ها قابل تجویز خواهد بود. اگر نتیجۀ آزمایش مثبت باشد، باید بلافاصله برای درمان اقدام کنید. اما اگر برای شما سؤال است که ازمایش ایدز بعد از چند روز از ابتلا مشخص میشود، در پاسخ باید بگوییم که اغلب 2 تا 4 هفته بعد از ابتلا به ویروس اچ آی وی، نتیجه از طریق آزمایش تعیین می‌شود.

البته علاوه بر این شاید بخواهید از کیت‌های خانگی تشخیص بیماری ایدز یا ویروس اچ آی وی استفاده کنید. این کیت‌ها نتیجه را به شکلی سریع (در عرض حدود 20 دقیقه) مشخص می‌کنند. این کیت‌ها از طریق داروخانه‌ها قابل خریداری هستند. البته برای اطمینان از نتیجۀ آن حتماً بر اساس دستورالعمل روی جعبه اقدام به انجام آزمایش کنید.

چگونه (hiv) تبدیل به ایدز می‌شود؟

با پیشرفت بیماری بدون کنترل و درمان اچ آی وی، بیمار به ایدز مبتلا می‌شود. در واقع این ویروس به تدریج سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند تا جایی که سیستم ایمنی به شدت آسیب ببیند. مراحل تبدیل (HIV) به ایدز شامل موارد زیر است:

1. حمله به سلول‌های (CD4)
2. تضعیف سیستم ایمنی با کاهش سلول‌های (CD4)
3. ابتلا به بیماری‌های فرصت طلب
4. ابتلا به ایدز با کاهش سلول‌های (CD4) به زیر 200 سلول در هر میلی لیتر خون

آزمایش ایدز

آزمایش ایدز با گرفتن نمونه خون از بیمار انجام می‌شود و شامل انواع آزمایش آنتی بادی، آنتی ژن و آزمایش اسید نوکلئیک (NAT) است. هزینۀ آزمایش ایدز در سال 1403 به صورت آزاد حدود 125 هزار تومان است. این آزمایش با بیمۀ درمانی بین 40 تا 100 هزار تومان و به شکلی متغیر هزینه به دنبال دارد. البته ممکن است برخی از مراکز این آزمایش را به شکلی رایگان انجام دهند. از شرایط انجام این آزمایش می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.

• در صورت نگرانی در مورد اچ آی وی
• قبل از انجام عمل جراحی
• قبل از اهدای خون
• قبل از شروع رابطۀ جنسی جدید
• در صورت داشتن رفتار پرخطر

عوامل پرخطر در ایجاد بیماری ایدز

این تصویر اشتباهی است که بیماری ایدز تنها افراد خاصی را مبتلا می‌کند. در واقع هر کسی، به هر شکلی که در معرض ویروس اچ آی وی قرار بگیرد، ممکن است به آن دچار شود. از عوامل خطر ابتلا به این بیماری موارد زیر هستند:

• رابطۀ جنسی محافظت نشده
• استفاده از سرنگ مشترک برای تزریق مواد مخدر
• افراد همجنسگرا و دوجنسه
• افراد سیاه پوست و اسپانیایی تبار
• کارگران جنسی (افرادی که بدون چارچوب مشخصی با شرکای جنسی متعددی رابطۀ جنسی دارند.)

درمان بیماری ایدز

در گذشته راهی برای درمان اچ آی وی وجود نداشت، اما امروزه با پیشرفت پزشکی در مورد این ویروس، بیشتر افراد مبتلا به اچ آی وی به مرحلۀ پیشرفت بیماری یعنی ایدز نمی‌رسند. زیرا مصرف منظم داروهای تجویز شده برای کنترل بیماری، از تکثیر ویروس اچ آی وی در بدن جلوگیری کرده و مانع از تبدیل آن به بیماری ایدز می‌شوند. اما زمانی که فرد به ایدز مبتلا شود، می‌تواند به طور متوسط تا چند سال بعد زنده بماند.

البته این زمان در صورت ابتلا به برخی بیماری‌های فرصت طلب (عفونت‌هایی که در افراد با سیستم ایمنی سالم به ندرت ایجاد می‌شوند) کاهش پیدا می‌کند. ایدز بدون درمان بسیار خطرناک است و می‌تواند عمر فرد را به کمتر از یک سال کاهش دهد. این بیماری با استفاده از ترکیبی از داروها که به صورت روزانه مصرف می‌شوند، کنترل می‌شود. این ترکیب دارویی، درمان ضد رتروویروسی (ART) نامیده می‌شود. از سری داروهای کاربردی در این زمان می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• مهارکننده‌های نوکلئوزیدی رونوشت معکوس (NRTIs)
• مهارکننده‌های ترانس کریپتاز معکوس غیر نوکلئوزیدی (NNRTIs)
• مهار کننده‌های پروتئاز
• مهار کننده‌های فیوژن
• آنتاگونیست‌های (CCR5)
• مهارکننده‌های انتقال رشته اینتگراز (INSTIs)
• تقویت کننده‌های فارماکوکینتیک

هزینه درمان ایدز در ایران

بر اساس اعلام خبرگزاری میزان، هزینۀ درمان بیماری ایدز در ایران بسته به شرایط بیمار در هر ماه بین 2 تا 10 میلیون تومان در سال 1403 خواهد بود.

عوارض جانبی داروهای ایدز

برخی از داروهای مبارزه با ایدز ممکن است عوارض زیر را ایجاد کنند:

• اسهال
• احساس خستگی
• سردرد
• مشکلات کبدی
• ناراحتی معده
• تهوع
• استفراغ
• کم اشتهایی

پیشگیری از بیماری ایدز

روش‌های پیشگیری از ایدز شامل استفادۀ صحیح از کاندوم، پرهیز از رابطۀ جنسی پرخطر با شرکای متعدد، عدم استفاده از سرنگ مشترک، استفاده از داروهای پیشگیری قبل از مواجهه (PrEP) و پیشگیری پس از مواجهه (PEP) هستند.

هر آنچه که باید دربارۀ بیماری ایدز بدانید

• بیماری ایدز پیشرفته‌ترین مرحلۀ ابتلا به اچ آی وی و به معنای نقص ایمنی اکتسابی است.
• اچ آی وی به سیستم ایمنی حمله کرده و آن را تضعیف می‌کند. علائم این بیماری که شبیه به آنفولانزا هستند اغلب 2 تا 4 هفته پس از ابتلا بروز پیدا می‌کنند. اگرچه برخی از افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند.
• رابطۀ جنسی بدون محافظ، استفاده از سوزن مشترک در تزریق مواد و خون آلوده از راه‌های انتقال این بیماری هستند. البته مادر باردار مبتلا به ایدز نیز این بیمار را به جنین خود منتقل می‌کند.
• درمان ایدز با ترکیبی از داروهای ضد رتروویروسی قابل انجام است. این درمان‌ها در مراحل اولیه مانع از ابتلا بیمار مبتلا به اچ آی وی به ایدز می‌شوند.
• شما نیز می‌توانید برای اطمینان از سلامتی خود برای تجویز آزمایش ایدز یا سایر آزمایشات با پزشکان متخصص و عمومی هرلایف در تماس باشید.

پرسش‌های پرتکرار