در دوران بارداری احتمالا هر خانمی تغییراتی را در پوست خود احساس می‌کند و شاید نگران شود. تغییرات پوست در بارداری اتفاقی است که اکثر خانم‌ها آن را تجربه می‌کنند و در اکثر مواقع، امری طبیعی است. در طول بارداری احتمال دارد که پوست صورت و یا بدن، جوش بزند و احتمال این که خارش پوست را تجربه کنید، وجود دارد. خیلی از خانمهای باردار نیز در دوران بارداری تیرگی پوست را تجربه می‌کنند. نیازی به نگرانی نیست هر یک از موارد ذکر شده، دارای روش‌های درمانی هستند که میتوانید اثرشان را کاهش دهید. با این مقاله همراه ما باشید تا در مورد رابطه بارداری و پوست مطالبی بخوانیم.
بارداری و پوست
بارداری جز مراحل حساس و نسبتا سخت برای خانمهاست که علائم خیلی زیادی روی بدن ظاهر می‌شود. تغییرات بارداری و پوست صورت و بدن یکی از این علائم مهم است؛ در حقیقت ما نمی‌توانیم رابطه بین بارداری و پوست را نادیده بگیریم. بیشتر خانم‌ها، به محض باردار شدن تغییراتی در پوست صورت و بدن خود مشاهده می‌کنند. از تغییرات و علائم بارزی که در این زمینه وجود دارد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تیره شدن پوست در دوران بارداری
- خارش پوست در دوران بارداری
- آکنه بارداری
همانطور که گفتیم این تغییرات پوست در بارداری، کاملا طبیعی است و جای نگرانی نیست. در این مقاله قصد داریم پیرامون موضوع بارداری و پوست بیشتر صحبت کنیم و به بررسی هر از یک موارد و روش‌های درمانی آن‌ها بپردازیم.
تیره شدن پوست در دوران بارداری
بارداری و تیرگی پوست رابطه تنگاتنگی باهم دارند که امری بسیار طبیعی است. به این وضعیت اصطلاحا ملاسما (Melasma) یا کلواسما (chloasma) گفته می‌شود. زنانی که رنگ پوست تیره‌تری دارند، بیشتر از زنان با پوست روشن‌تر به ملاسما مبتلا می‌شوند. تغییرات رنگدانه‌های پوست به دلیل ملاسما معمولا پس از زایمان خود به خود ناپدید می‌شوند و مسئله نگران‌کننده‌ای نیست.
علت ملاسما چیست؟
حال سوال پیش می‌آید که چرا خانمهای باردار ملاسما را تجربه می‌کنند؟ طبق تحقیقات مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری (National Center for Biotechnology Information) یا NBCI، ملاسما ممکن است توسط تغییرات هورمونی ایجاد شده در دوران بارداری تحریک شود. این تغییرات هورمونی، باعث افزایش موقتی میزان ملانین (Melanin) تولید شده در بدن می‌شود. (ملانین ماده طبیعی است که به مو، پوست و چشم‌ها رنگ می‌دهد.)
قرار گرفتن در معرض نور خورشید نیز نقش مهمی در ایجاد ملاسما دارد. همانطور که گفتیم زنانی که رنگ پوست تیره‌تری دارند، بیشتر از زنان با پوست روشن‌تر به ملاسما مبتلا می‌شوند. همچنین اگر ملاسما در خانواده خانم باردار قبلا دیده شده باشد، احتمال ابتلا به ملاسما افزایش می‌یابد.
آیا خط سیاه ایجاد شده روی پوست من مربوط به ملاسما است؟
افزایش تولید ملانین که باعث ایجاد لکه‌های ملاسما در صورت و ایجاد خط سیاه یا خط تیره‌ای روی شکم می‌شوند. این خطوط سیاه احتمالا چندین ماه پس از زایمان به رنگ قبل از بارداری خود بازگردند، اما ممکن است به طور کامل ناپدید نشوند، در این صورت میتوانید درمان پزشکی را شروع کنید.
چگونه می‌توان از بدتر شدن ملاسما در دوران بارداری جلوگیری کرد؟
تقریبا همه تغییرات در رنگدانه‌های پوستی ناشی از ملاسما پس از زایمان به خودی خود ناپدید می‌شوند، اما می‌توان چند کار را برای به حداقل رساندن لکه‌های تیره روی پوست در دوران بارداری انجام داد:
استفاده از ضدآفتاب
استفاده از ضدآفتاب اهمیت بسیار زیادی دارد، زیرا قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید باعث ایجاد ملاسما و تشدید تغییرات رنگدانه می‌شود. به صورت روزانه از ضد آفتاب با SPF 30 یا بالاتر استفاده کنید. حتی زمانی که هوا آفتابی نیست، استفاده از ضدآفتاب توصیه می‌شود.
اگر مدت زیادی در معرض نور آفتاب هستید، ضدآفتاب خود را در طول روز تمدید کنید. استفاده از ضدآفتاب حتی برای خانم‌هایی که رنگ پوست تیره دارند، پیشنهاد می‌شود. درست است که پوست تیره، ملانین (رنگدانه) بیشتری نسبت به پوست روشن‌تر دارد و به سرعت در آفتاب نمی‌سوزد، اما برای محافظت از شما در برابر اشعه‌های مضر UV کافی نیست.
حتی روزهایی که قصد بیرون رفتن از منزل را ندارید، بهتر است از ضدآفتاب به عنوان بخشی از روتین روزانه صبحگاهی خود استفاده کنید. آکادمی پوست آمریکا (American Academy of Dermatology) هشدار می‌دهد که هر زمان که در خیابان راه می‌روید، سوار ماشین می‌شوید یا حتی در نزدیکی پنجره می‌نشینید، پوست شما در معرض مقدار قابل توجهی نور UV قرار می‌گیرد.
هنگامی که بیرون هستید میتوانید از یک کلاه لبه پهن و همچنین یک پیراهن آستین بلند استفاده کنید. زمانی که زیر نور خورشید می‌گذرانید، به خصوص بین ساعت ۱۰ صبح تا ۲ بعد از ظهر را کاهش دهید. از برنزه کردن پوست در این دوران جدا خودداری نمایید.
اپیلاسیون نکردن
دوران بارداری بهتر است، اپیلاسیون نکنید. استفاده از موم برای از بین بردن مو می‌تواند باعث التهاب پوست شود که این موضوع تاثیر منفی روی ملاسما می‌گذارد، مخصوصا در مناطقی از بدن که تحت تاثیر تغییرات رنگدانه هستند.
استفاده از محصولات مراقبت از پوست ضد حساسیت
پاک کننده‌ها و کرم‌های صورت که پوست شما را تحریک می‌کنند، ممکن است شدت ملاسما را افزایش دهد.
(مرتبط بخوانید: آیا در پریود امکان بارداری وجود دارد؟)
ملاسما پس از بارداری از بین می‌رود؟
همانطور که در ابتدای مقاله ذکر کردیم، ملاسما معمولا بدون درمان پس از زایمان خود به خود از بین می‌رود. لکه‌های تیره احتمالا ظرف یک سال پس از زایمان محو می‌شوند و پوست شما باید به حالت طبیعی خود بازمی‌گردد، اگرچه گاهی اوقات تغییرات هرگز به طور کامل از بین نمی‌رود.
طبق تحقیقات کلینیک کلیولند (Cleveland Clinic) برای برخی از زنان، داروهای ضد بارداری حاوی استروژن (Estrogen) ، مانند قرص، چسب و حلقه واژینال نیز می‌توانند در ایجاد ملاسما نقش داشته باشند. اگر تغییرات پوستی آزاردهنده است، برای انتخاب گزینه دیگر با پزشک خود مشورت کنید.
خارش در دوران بارداری
مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری (NCBI) اعلام کرده است که خارش خفیف در بارداری به دلیل افزایش خون رسانی به پوست بسیار معمول است و خیلی از خانم‌ها بارداری و خارش پوست را تجربه کرده‌اند. با پیشرفت بارداری و رشد جنین، پوست شکم کشیده می‌شود و ممکن است احساس خارش به سراغ خانم‌ها بیابید.
خارش خفیف معمولا جای نگرانی ندارد، اما اگر خارش شدید شود می‌تواند نشانه یک بیماری جدی کبدی به نام کلستاز مامایی (obstetric cholestasis) باشد. این بیماری کمتر از ۱ نفر از هر ۱۰۰ زن باردار را تحت تاثیر قرار می‌دهد و نیاز به مراقبت پزشکی دارد. اگر خارش شدید در دوران بارداری را تجربه کردید، حتما به پزشک مراجعه نمایید.
خارش خفیف
پوشیدن لباس‌های گشاد ممکن است به جلوگیری از خارش کمک کند، زیرا لباس‌های شما کمتر به پوست بدن ساییده شده و باعث تحریک می‌شود. در انتخاب لباس در این دوران، از لباس‌هایی با مواد مصنوعی اجتناب نموده و پارچه‌های طبیعی مانند پنبه را انتخاب کنید. این نوع جنس لباس، اجازه می‌دهد هوا در نزدیکی پوست شما گردش پیدا کند. ممکن است متوجه شوید که داشتن یک حمام خنک یا استفاده از لوسیون یا مرطوب‌کننده می‌تواند به تسکین خارش کمک کند. برخی از زنان متوجه می‌شوند که محصولات با عطرهای قوی می‌توانند پوست آن‌ها را تحریک کنند، بنابراین میتوانید از لوسیون یا صابون ساده استفاده کنید.
خارش شدید: کلستاز مامایی
اگر نگران خارش خود هستید، یا اگر خارش شدید دارید، بهتر است که به پزشک خود مراجعه کنید. کلستاز مامایی (OC) که به آن کلستاز داخل کبدی بارداری نیز گفته می‌شود، یک اختلال جدی کبدی است که بر تعداد کمی از زنان باردار معمولا در ۳ ماه آخر بارداری تاثیر می‌گذارد.
علت کلستاز در دوران بارداری
علت کلستاز نامشخص است، اما تصور می‌شود که افزایش هورمون‌های بارداری در اواخر بارداری ممکن است جریان طبیعی صفرا (مایع گوارشی ساخته شده در کبد را که به سیستم گوارش کمک می‌کند تا چربی‌ها تجزیه شوند)، کند شود. در OC، نمک‌های صفراوی به جای خروج از کبد تجمع پیدا می‌کنند و در نهایت وارد جریان خون می‌شوند که این عملکرد می‌تواند باعث ایجاد احساس خارش در شما شود.
در مجله بین المللی مامایی و زنان (International Journal of Obstetrics & Gynaecology) به این نکته اشاره شده است که OC می‌تواند مربوط به سابقه خانوادگی باشد ولی بدون سابقه خانوادگی هم ممکن است مشاهده شود. همچنین کلستاز در زنان هندی و پاکستانی بیشتر دیده می‌شود. اگر در بارداری قبلی OC را تجربه کرده‌اید، احتمال اینکه در بارداری بعدی دوباره به آن مبتلا شوید، بیشتر خواهد بود.
احتمال اینکه نوزادان زنان مبتلا به OC زودتر از موعد به دنیا بیایند، وجود دارد. به همین دلیل، پزشک ممکن است قبل از موعد، زایمان را انجام دهد. بهتر است در این دوران تحت نظر کامل پزشک باشید تا نگرانی پیش نیاید.
علائم کلستاز مامایی
علامت کلاسیک OC خارش بدون بثورات پوستی (بثورات پوستی ، ناحیه ای از پوست است که متورم، ملتهب و یا تحریک شده است) است، معمولا در کف دست و کف پا احساس می‌شود، اما ممکن است نقاط بیشتری از بدن شما را هم درگیر کند. خارش می‌تواند بدون توقف یا غیرقابل تحمل باشد و در هنگام شب شدیدتر شود. سایر علائم آن شامل: ادرار تیره، یرقان (زردی پوست و سفیدی چشم) و… است. خارش OC معمولا در عرض چند روز پس از زایمان از بین می‌رود.
درمان کلستاز زنان و زایمان
OC از طریق گرفتن سابقه پزشکی و خانوادگی و آزمایش‌های خونی و بررسی عملکرد کبد چک می‌شود. آزمايش عملکردی (Liver Function Test یا LFT) برای تشخیص OC انجام می‌شود. هنگامی که OC تشخیص داده شد، تا زمانی که نوزادتان به دنیا بیاید، LFTهای منظم خواهید داشت، به طوری که پزشک بتواند وضعیت شما را کنترل کند.
استفاده از کرم‌هایی مانند لوسیون کالامین در بارداری بی خطر است و می‌تواند تا حدودی خارش را تسکین دهد. پزشک شما ممکن است دارویی برای کاهش نمک‌های صفراوی و کاهش خارش تجویز کند.
OC می‌تواند بر جذب ویتامین K نیز تاثیر بگذارد، بنابراین ممکن است مصرف مکمل ویتامین K توسط پزشک به شما پیشنهاد شود. اگر تشخیص داده شد که مبتلا به OC هستید، پزشک به صورت مرتب درباره سلامتی و گزینه‌های پیش رو با شما صحبت خواهد کرد.
آکنه بارداری
آکنه در افراد باردار به دلیل تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود. جوش زدن در بارداری بسیار شایع است. در واقع، بیش از نیمی از افراد باردار می‌توانند انتظار داشته باشند که به آکنه مبتلا شوند. در برخی موارد آکنه ممکن است شدت بیشتری داشته باشد.
علل آکنه بارداری
طبق تحقیقات سازمان متخصصان اطلاعات تراتولوژی (Organization of Teratology Information Specialists) احتمالا علت اصلی آکنه در دوران بارداری افزایش سطح هورمون در سه‌ماهه اول است. سطح بالاتر هورمون باعث افزایش تولید روغن طبیعی پوست شما می‌شود. پیش‌بینی اینکه چه کسی به آکنه بارداری مبتلا خواهد شد، دشوار است. با این حال، اگر سابقه آکنه دارید و یا در هنگان شروع پریود، با آکنه روبرو می‌شوید، احتمال مبتلا به آکنه بارداری نیز بیشتر است.
اگر در سه‌ماهه اول بارداری دچار آکنه نشوید، بعید است که در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری، جوش‌هایی غیرعادی داشته باشید. کنترل و پیشگیری از ایجاد آکنه در دوران بارداری می‌تواند مشکل باشد. به این دلیل که بسیاری از درمان‌های تجویزی و بدون نسخه برای از بین بردن آکنه، با خطر بالای ایجاد نقص‌های مادرزادی در جنین همراه هستند. به طور کلی، شما باید از هر دارویی که حتی احتمال آسیب رساندن به کودک شما را دارد، اجتناب کنید. (مگر تحت شرایط خاص که پزشک ضروری بودن آن را تشخیص دهد.)
درمان آکنه بارداری
آکنه بارداری یک موضوع بسیار طبیعی است که خانمهای زیادی آن را تجربه می‌کنند. معمولا زمانی که سطح هورمون شما به حالت عادی باز گردد، این جوش‌ها از بین می‌روند.
با استناد بر رویکرد طبقه‌بندی عمیق مبتنی بر CNN (Convolutional Neural Networks) برای آکنه (AcneNet) مطمئن‌ترین کار این است که از مصرف داروهای آکنه با نسخه یا درمان‌های شیمیایی بدون نسخه خودداری کنید. در عوض، میتوانید به درمان‌های خانگی بدون دارو روی آورید، اما قبل از شروع هر گونه درمان آکنه، در زمان بارداری (حتی زمانی که قصد بارداری دارید)، با پزشک خود در مورد بهترین و ایمن‌ترین روش مشورت کنید.
سایر درمان‌های آکنه بارداری
برخی از متخصصان، محصولات تجویزی موضعی حاوی آزلائیک اسید یا ازیترومایسین را برای درمان آکنه بارداری پیشنهاد می‌کنند. همچنین محصولات بدون نسخه که حاوی بنزوئیل پراکسید یا اسید گلیکولیک هستند. در وب‌سایت وب مد (WebMD) نوشته شده است که تنها حدود ۵ درصد از داروی فعالی که روی پوست اعمال می‌شود، جذب بدن می‌شود. بنابراین اعتقاد بر این است که چنین داروهایی خطر نقایص مادرزادی را افزایش نمی‌دهند.
اما به یاد داشته باشید که بسیاری از داروهای موضعی در دوران بارداری به اندازه کافی مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند. بنابراین، قبل از شروع هر گونه درمان آکنه، حتما با پزشک خود صحبت کنید.
پیشگیری از آکنه بارداری
آکنه بارداری یک وضعیت طبیعی است که معمولا پس از زایمان برطرف می‌شود. بنابراین ایمن ترین اقدام، مراقبت از پوست است. در اینجا با توصیه کلینیک مایو (Mayo Clinic) چند روش بدون دارو برای درمان آکنه بارداری آورده شده است:
- شستشو صورت روزانه دوبار و شستشو پس از تعریق شدید.
- استفاده از یک پاک کننده ملایم، بدون روغن، بدون الکل و غیر ساینده موقع شستشو.
- استفاده از یک پد پنبه‌ای یا پارچه شستشو برای شستن ملایم صورت خود (اما هر بار یک پارچه یا پد تمیز عوض شود).
- پس از شستشو، پوست خود را با آب ولرم بشویید. سپس به آرامی خشک کنید و مرطوب‌کننده بزنید.
- از پاکسازی بیش از حد خودداری کنید. این پاکسازی می‌تواند غدد چربی پوست را بیش از حد تحریک کند.
- روبالشی‌های خود را مرتبا عوض کنید.
- دست‌های خود را از صورت خود دور نگه دارید، زیرا باکتری روی انگشتان وجود دارد.
- از هدفون استفاده کنید تلفن همراه را روی صورت خود نگیرید.
مهم‌تر از همه، از وسوسه فشار دادن یا بیرون آوردن جوش‌هایتان اجتناب کنید. که می‌تواند منجر به زخم‌های دائمی آکنه شود.
جمع‌بندی :
در این مقاله رابطه بارداری و پوست را مطالعه کردیم. انواع تغییراتی که خانمهای باردار ممکن است مشاهده کنند، آکنه، خارش پوست، تیره شدن پوست است. از علائمی غیر از این موارد را تجربه کردید، حتما با پزشک خود در میان بگذارید. از روش‌های درمانی خودسرانه برای درمان هر یک از این علائم، استفاده نکنید زیرا ممکن است به جنین‌تان آسیب برسانند.
ممنون که تا آخر این مقاله همراه ما بودید، نظر شما در مورد رابطه بارداری و پوست چیست؟ شما چه علائمی را تجربه کرده‌اید؟ لطفا تجربه خود را با ما در میان بگذارید.
