با فرا رسیدن ماه رمضان، دغدغه‌ای برای خانم‌های باردار ایجاد می‌شود که “آیا روزه بگیرم یا خیر؟” تصمیم روزه گرفتن حتی در دوران بارداری، یک تصمیم شخصی است اما اکنون می‌خواهیم از جنبه علمی آن را بررسی کنیم. روزه گرفتن در بارداری به علت اینکه باید به بدن مادر آب کافی برسد و یک رژیم سالم و متعادل داشته باشد، توصیه نمی‌شود تا هم مادر و هم جنین بتوانند مواد مغذی مورد نیاز خود را به صورت روزانه دریافت کنند. از طرفی به نظر می‌رسد روزه گرفتن برای خانم‌های شیرده هم مناسب نباشد. اگر با این حال می‌خواهید روزه بگیرید بهتر است با پزشک خود مشورت داشته باشید. با این مقاله همراه ما باشید تا در مورد روزه در بارداری و شیردهی و نکات سلامتی در این حوزه، مطالبی بخوانیم.
روزه در بارداری
برخی از خانم‌ها به دلیل علاقه به روزه گرفتن در دوران بارداری علاقمند هستند روزه بگیرند، اما برای حفظ سلامتی مادر و جنین بهتر است روزه نگیرند. طبق توصیه پزشکان عمومی کالج رویال استرالیا (Royal Australian College of General Practitioners) بانوانی که به دیابت بارداری مبتلا هستند، نباید روزه بگیرند، زیرا روزه گرفتن سطح قند خون را از تنظیم درمی‌آورد. با این حال اگر تصمیم به روزه گرفتن دارید، باید یک سری نکات مهم را در نظر داشته باشید.
همانطور که در مقاله علائم بارداری گفته شد، در مورد روزه در بارداری قبل از هر چیز، بهتر است حتما با پزشک خود در این مورد مشورت کنید. پزشک به تاریخچه بارداری شما نگاه می‌کند و در مورد وزن، سبک زندگی، چند هفته بارداری و این که آیا هیچ گونه عارضه‌ای داشته‌اید یا خیر، صحبت می‌کند.
اگر تصمیم به روزه گرفتن دارید، هر روز استراحت کنید. اگر در سه‌ماهه سوم بارداری روزه هستید، بیشتر مراقب باشید، زیرا در این زمان ممکن است در صورت جنب و جوش زیاد، به کالری اضافی نیاز داشته باشید. زمانی که روزه هستید استراحت کافی داشته باشید، زیرا احتمالا انرژی کمتری خواهید داشت.
در حالت کلی اگر وزن مناسب و سبک زندگی سالمی دارید، احتمالا با روزه داری بهتر کنار می‌آیید. کودک شما به مواد مغذی نیاز دارد که از شما تامین می‌شود و اگر بدن شما ذخایر انرژی کافی داشته باشد، احتمالا روزه‌داری تاثیر کمتری خواهد داشت.
نحوه برخورد بدن شما با روزه نیز به موارد زیر بستگی دارد:
- سلامت عمومی‌شما قبل از بارداری
- این که در چه مرحله‌ای از بارداری هستید
- چه مدت در طول روز روزه می‌گیرید، این بسته به زمان سال می‌تواند متغیر باشد.
روزه گرفتن در ماه‌های تابستان به دلیل طولانی بودن روزها و دمای بالاتر احتمالا کار سخت‌تری نسبت به زمستان خواهد بود.
شرایط روزه گرفتن در بارداری و شیردهی در دین اسلام
مطابق با احکام دین مبین اسلام هر فرد بالغ سالمی از طلوع تا غروب خورشید در نهمین ماه سال که ماه رمضان نام دارد، روزه می‌گیرد. از آن جایی که ماه رمضان بر اساس تقویم قمری تعیین می‌شود، تاریخ شمسی (میلادی) سال به سال تغییر می‌کند. بسته به اینکه ماه رمضان در زمستان باشد یا تابستان، طول روزه بین ۱۱ تا ۱۹ ساعت در روز متغیر است.
سوالی که پیش می‌آید این است که آیا روزه در بارداری و شیردهی واجب است؟ در جواب این سوال با استناد بر بیانیه‌های شورای اسلامی ویکتوریا (Islamic Council of Victoria) باید بگوییم که زن مسلمانی که در ماه رمضان باردار یا شیرده باشد از روزه معاف است. با این حال، اگر او احساس سلامتی می‌کند، ممکن است بخواهد روزه بگیرد. همچنین مراجع تقلید مختلف ایران نیز گفته‌اند در صورتی که مادر به دلایل عقلانی می‌داند که روزه برای جنین در هنگام باردای یا برای کودک موقع شیردهی ضرر دارد، روزه بر او واجب نیست.
شیر دادن و روزه گرفتن
طبق توصیه انجمن تغذیه با شیر مادر استرالیا (Australian Breastfeeding Association) زنان شیرده بهتر است روزه نگیرند، به خصوص اگر کودکشان زیر ۶ ماه است و فقط از شیر مادر تغذیه می‌کند. با این حال، بسته به سن کودک و احساس شما، ممکن است بخواهید در حالی که هنوز شیر می‌دهید، روزه بگیرید.
اگر روزه گرفتن را انتخاب می‌کنید، بهتر است که ابتدا با یک متخصص بهداشت صحبت کنید. آن‌ها می‌توانند به شما در مورد غذاهای مناسب برای کمک به افزایش مواد مغذی برای شیر مادر در هنگام روزه گرفتن، توصیه کنند. همچنین ممکن است به شما توصیه شود که در ابتدا به صورت آزمایشی روزه بگیرید تا میزان کاهش شیر سنجیده شود.
در صورت امکان، در روزهای منتهی به روزه داری و در حین آن مایعات اضافی بنوشید. سعی کنید در زمان روزه داری تا حد امکان فعالیت بدنی و قرار گرفتن در معرض گرما را به حداقل برسانید.
ممکن است متوجه شوید که برای روز بعد، کودک شما گرسنه‌تر به نظر می‌رسد و می‌خواهد دفعات بیشتری شیر بخورد. این طبیعی است و شما پس از چند روز به روال معمول تغذیه خود باز خواهید گشت.
آیا روزه گرفتن برای فرزندم در دوران شیردهی خطرناک است؟
تحقیقات خوب و کاملی در زمینه آسیب‌های روزه گرفتن در هنگام شیردهی برای کودک انجام نگرفته است اما با استناد به بیانیه کالج آمریکایی متخصصین زنان و زایمان، شیردهی (American College of Obstetricians and Gynecologists Breastfeeding) روزه گرفتن در دوران شیردهی به احتمال زیاد هیچ آسیبی به کودک شما وارد نمی‌کند و می‌توانید در کنار روزه‌داری به شیردهی خود ادامه دهید. برای هیدراته نگه داشتن نوزادتان، تغذیه با شیر مادر بسیار مهم است. می‌توانید با نظارت بر مدفوع و میزان مصرف شیر و مقایسه آن با یک روز معمول، میزان هیدراتاسیون فرزندتان را بررسی کنید. اگر نگران هیدراتاسیون کودک خود هستید، با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنید.
چگونه برای روزه داری آماده شوم؟
همانطور که در بالا اشاره کردیم، برای سهولت روزه در بارداری ، قبل از همه با پزشک خود صحبت کنید، او می‌تواند سلامت شما را بررسی کند. بارداری می‌تواند زمان سختی برای بدن شما باشد. شما و کودکتان به مقدار زیادی مواد مغذی و مایعات نیاز دارید. پزشک یا ماما می‌تواند به شما کمک کند تا نیازهای غذایی خود را برآورده کنید. همچنین ممکن است در طول روزه داری نیاز به معاینات مکرر داشته باشید.
- اگر دیابت دارید و می‌خواهید روزه بگیرید، حتما با ماما یا پزشک خود صحبت کنید و برنامه غذایی و نوشیدنی خود را به دقت برنامه‌ریزی کنید.
- اگر به طور معمول نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند: قهوه، چای و نوشابه مصرف می‌کنید، بهتر است قبل از شروع روزه‌داری مصرف آن را کاهش دهید تا از سردرد جلوگیری کنید. زمانی که باردار هستید نباید بیش از ۲۰۰ میلی گرم کافئین در روز مصرف کنید، یعنی حدود دو فنجان قهوه فوری. به یاد داشته باشید که شکلات و چای سبز نیز حاوی مقداری کافئین هستند.
- اگر شاغل هستید، در مورد مدیریت کار خود در ماه رمضان با کارفرما صحبت کنید. ممکن است این امکان برای شما وجود داشته باشد که ساعات کاری خود را کاهش دهید یا استراحت اضافی‌تری داشته باشید.
- یک دفتر ثبت کالری یا غذای مصرفی داشته باشید تا بدانید چه می‌خورید و چه می‌نوشید.
نگاهی به تغذیه رمضان در دوران بارداری
پیش از خواندن این مقاله می‌توانید مقاله تغذیه دوران بارداری را مطالعه نمایید. مانند هر رژیم غذایی متعادل بارداری، طیف وسیعی از غذاهای سالم را انتخاب کنید، از جمله:
- غذاهای غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند: آهن و کلسیم
- غذاهای انرژی‌زا مانند: ماکارونی سبوس‌دار، غلات جو دوسر یا سبوس دار، حبوبات، آجیل بدون نمک و نان سبوس‌دار
- غذاهای غنی از پروتئین مانند: گوشت، لوبیا و تخم مرغ
یادتان باشد که تغییر در عادات غذایی و کمبود مایعات می‌تواند شما را دچار یبوست کند. اگر روزه هستید، حتما مایعات زیادی بنوشید تا خطر کم آبی بدنتان کاهش یابد. به یاد داشته باشید که اسید فولیک (تا هفته ۱۲ بارداری) و مکمل‌های ویتامین D خود را نیز مصرف کنید.
بهترین راه برای افطار چیست؟
روزه در بارداری قضیه بسیار مهمی است که باید به نحوه صحیح افطار، سحری و … توجه بیشتری نشان دهید. سعی کنید هنگام افطار آهسته غذا بخورید. با غذاهای سبک مانند سوپ شروع کنید. غذاهای حاوی قندهای طبیعی مانند: میوه و نوشیدنی‌های شیری نیز انتخاب خوبی هستند، زیرا انرژی مورد نیاز بدن را تامین می‌کنند.
پس از این که روزه خود را افطار کردید، غذاهایی را انتخاب کنید که تعادل سالمی از غذاهای نشاسته‌ای، میوه و سبزیجات، لبنیات و پروتئین مانند گوشت، ماهی، تخم مرغ یا لوبیا به خوبی پخته شده، داشته باشند. این نوع افطار به رشد خوب کودک کمک می‌کند.
کربوهیدرات‌های پیچیده مانند غلات کامل و دانه‌ها و غذاهای پرفیبر مانند حبوبات و میوه‌های خشک را انتخاب نمایید. این مواد غذایی به شما کمک می‌کنند تا به آرامی انرژی را آزاد کنید. به جای غذاهای پرچرب و تصفیه شده، گزینه‌های سالم‌تری مانند سیب زمینی یا نخود را انتخاب کنید.
اگر می‌توانید مقدار کم و به دفعات زیاد غذا بخورید و مطمئن شوید که مایعات زیادی مانند: آب، نوشیدنی‌های بدون کافئین و کم قند می‌نوشید، این نوشیدنی‌ها به شما کمک کند تا هیدراته بمانید.
سعی کنید غذاهای شیرین زیادی که سطح قند خون شما را به سرعت بالا می‌برند، مصرف نکنید. ممکن است قند خون شما به سرعت کاهش یابد و در نهایت باعث ضعف و سرگیجه شود.
هنگام افطار از چه غذاها و نوشیدنی‌هایی باید اجتناب کرد؟
کافئین
کافئین می‌تواند باعث شود بیشتر احساس کم آبی کنید. مهم است که مصرف کافئین خود را در دوران بارداری محدود کنید.
غذاهای اسیدی یا چرب
غذاهای اسیدی یا چرب می‌توانند باعث سوزش سر دل شوند.
غذاها و نوشیدنی‌های شیرین بیش از حد
غذاها و نوشیدنی‌های شیرین بیش از حد در همان لحظه انرژی شما را افزایش می‌دهند اما تاثیرشان موقتی است.
مطالعات روزه داری در بارداری چه چیزی را نشان می‌دهد؟
با استناد به وب سایت ان اچ اس (nhs.uk) روزه گرفتن در بارداری تاثیر کمی بر نوزادان تازه متولد شده‌ای که مادرانشان در بارداری روزه گرفته‌اند، دارد. با این حال، برخی از زنان ممکن است به دلیل روزه گرفتن دچار کم آبی یا کمبود انرژی شوند. در حالت کلی با جمع‌بمندی اطلاعات نوشته شده در همان وب سایت در مورد روزه در بارداری می‌توان به نتایج زیر رسید:
- روزه گرفتن باعث نمی‌شود که نوزاد شما زودتر (نارس) به دنیا بیاید.
- روزه گرفتن در دوران بارداری به این معنی نیست که نوزاد شما وزن کمتری در هنگام تولد دارد.
- اگر روزه بگیرید ممکن است انرژی کمتری داشته باشید، زیرا به اندازه نیاز، غذا و آب مصرف نمی‌کنید.
هنگام روزه داری به چه علائم هشداردهنده‌ای توجه کنم؟
- مراقب علائم کم آبی بدن مانند: ادرار تیره، سرگیجه یا ضعف و سردرد باشید. کم آبی بدن همچنین می‌تواند منجر به عفونت‌های دستگاه ادراری (Urinary Tract Infection) یا UTI شود که در بارداری شایع است، بنابراین مراقب علائم UTIنیز باشید.
- طبق تحقیق موسسه ملی تعالی بهداشت و مراقبت (National Institute for Health and Care Excellence 2010) در مورد روزه در بارداری، اگر شما به اندازه کافی وزن اضافه نمی‌کنید یا در حال کاهش وزن هستید، این موضوع می‌تواند برای جنین شما مضر باشد. بنابراین اگر بدون منع پزشکی، روزه هستید، خود را به طور منظم در خانه وزن کنید.
- اگر به طور کلی احساس ناخوشی دارید یا احساس می‌کنید که چیزی کاملا درست نیست، فورا با ماما یا پزشک خود تماس بگیرید.
- شما بسیار تشنه می‌شوید، کمتر گریه می‌کنید، یا اگر شیر شما تیره رنگ می‌شود. این نشانه کم آبی بدن است و می‌تواند شما را مستعد ابتلا به عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI) یا سایر عوارض کند.
- اگر حتی پس از استراحت خوب، احساس سرگیجه، ضعف، گیجی یا خستگی می‌کنید. فورا با یک نوشیدنی شیرین و یک میان وعده نمکی روزه خود را افطار کنید و با پزشک خود تماس بگیرید.
برای دانلود پریود کلندر هرلایف کلیک نمایید
چگونه می‌توانم داشتن روزه در بارداری را آسان کنم؟
- تا جایی که می‌توانید هیدراته بمانید. اگر هوا گرم است، در سایه باشید، زیاد به خودتان فشار نیاورید و در سحری مایعات فراوان بنوشید. زمانی که باردار هستید باید بیش از حد معمول بنوشید، بنابراین غذاهایی که حاوی آب زیادی هستند، مانند انواع سوپ را میل کنید.
- تغییرات در عادات غذایی و کمبود مایعات می‌تواند شما را دچار یبوست کند. هنگام افطار از غذاهای پرفیبر مانند غلات سبوس دار، میوه، سبزیجات و لوبیا استفاده کنید.
- روزه در بارداری گاهی اوقات باعث سوء هاضمه می‌شود، به خصوص اگر قبل از سحر غذا می‌خورید و سپس به رختخواب می‌روید. سعی کنید اغلب در ساعات غیر روزه‌داری وعده‌های غذایی کوچک بخورید.
- همه چیز را آسان بگیرید و در صورت ارائه کمک، حتما بپذیرید. لازم است ماه رمضان را با آرامش بیشتری سپری کنید.
- از خانواده یا دوستانی که در دوران بارداری روزه گرفته‌اند، راهنمایی و پیشنهاد بخواهید.
- سعی کنید مسافت‌های طولانی را پیاده نروید و چیزهای سنگین حمل نکنید.
- موقع روزه گرفتن در بارداری انجام کارهای خانه و هر کاری که شما را خسته می‌کند را کاهش دهید.
جمع‌بندی :
روزه گرفتن در دین اسلام امری پسندیده و ضروری است اما برای خانم‌های باردار و شیرده هیچ اجباری وجود ندارد و فقط با خواسته خودشان می‌توانند روزه بگیرند. حتما می‌دانید که مرحله بارداری و پس از آن شیردهی، جز مراحل حساس زندگی هر خانمی هستند. در این مراحل به مواد مغذی و نوشیدنی به مقدار فراوانی نیاز احساس می‌شود.
اگر در مرحله بارداری یا شیردهی می خواهید روزه بگیرید، قبل از هر چیزی باید با پزشک خود مشورت کنید و پزشک بر اساس آزمایش و نتایج شما می‌تواند راهنمایی بیشتری انجام دهد. یادتان باشد که مدام وزن خودتان را اندازه‌گیری کنید و حتی به کوچکترین علائم هم دقت داشته باشید. در صورت مشاهده هرگونه علائم بیش از حد، سریعا این موضوع را با پزشک مطرح کنید. در حالت کلی رسیدگی به تغذیه سبک زندگی سالم استراحت و… می‌توانند به شما در روزه گرفتن آسان کمک کنند.
