سه ماهه دوم بارداری برای اکثر زنان لذت بخش ترین سه‌ماهه است. تهوع صبحگاهی معمولاً در این زمان کاهش می‌یابد و خستگی شدید و حساس شدن سینه‌ها به مراتب کمتر احساس می‌شود. اندام‌های جنین در حال رشد و توسعه هستند و ممکن است بتوانید حرکت جنین را برای اولین بار در حدود ۲۰ هفتگی احساس کنید. سه ماهه دوم بارداری، تغییرات زیادی را برای جنین در حال رشد به همراه دارد و به احتمال زیاد، از علائم اولیه بارداری تمام خواهند شد. در این مقاله در مورد تغییرات و اتفاقات سه‌ماهه دوم بارداری صحبت خواهیم کرد.
محاسبه زمان سه‌ماهه دوم بارداری
سه ماهه‌ها روشی مفید برای فکر کردن در مورد بارداری هستند، زیرا تغییراتی که برای مادر و جنین اتفاق می‌افتد به ۳ دسته کلی بارداری در سه‌ماهه اول، دوم و سوم تقسیم می‌شوند. سه ماهه دوم بارداری نشان دهنده قسمت دوم بارداری یعنی، از هفته ۱۳ تا ۲۶ است. سه ماهه دوم حدوداً هفته ۱۴ بارداری شروع می‌شود و تا پایان هفته ۲۷ (ماه چهارم بارداری تا ماه ششم بارداری) ادامه دارد. در مجموع، سه‌ماهه دوم بارداری حدود ۱۴ هفته طول می‌کشد. یکی از بهترین اتفاقات این سه‌ماهه این است که حالت تهوع تقریبا از بین می‌رود. در سه‌ماهه دوم، جنین بزرگ‌تر و قوی‌تر می‌شود و تقریبا بارداری مادر محسوس می‌شود.
تغییرات فیزیکی، جسمی و عاطفی در سه‌ماهه دوم بارداری
در طول سه‌ماهه دوم بارداری، ممکن است تغییرات فیزیکی را تجربه کنید، از جمله:
رشد شکم و سینه
همان‌طور که جنین بزرگ می‌شود به فضای بیشتری نیاز دارد، شکم مادر نیز بزرگ می‌شود. سینه‌های مادر نیز به تدریج به افزایش اندازه خود ادامه می‌دهند.
انقباضات براکستون هیکس (Braxton hicks)
(انقباضات براکستون هیکس از نام دکتر جان براکستون گرفته شده است که در سال ۱۸۷۲ آن را به ثبت رساند) ممکن است این انقباضات خفیف و نامنظم را به عنوان یک سفتی خفیف در شکم خود احساس کنید. احتمال بروز آن‌ها در بعدازظهر یا عصر، بعد از فعالیت بدنی یا بعد از رابطه جنسی بیشتر است. اگر انقباضات منظم شد و به طور پیوسته قدرت خود را افزایش داد، با پزشک خود تماس بگیرید و موضوع را با او مطرح کنید.
تغییرات پوستی
ممکن است یک خط تیره در پایین شکم خود مشاهده کنید. این تغییرات پوستی شایع هستند و معمولاً پس از زایمان محو می‌شوند. اما قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند این موضوع را تشدید کند. وقتی بیرون از منزل هستید، از کرم ضد آفتاب استفاده کنید. همچنین ممکن است متوجه خطوط قرمز مایل به قهوه‌ای، سیاه، نقره‌ای یا بنفش در امتداد شکم، سینه‌ها، باسن یا ران خود شوید (این علامت کشش پوست است). اگرچه نمی‌توان از ترک‌های پوستی جلوگیری کرد، اما بیشتر آن‌ها در نهایت محو می‌شوند.
مشکلات بینی در دوران بارداری
سطح هورمون‌های شما افزایش می‌یابد و بدن شما خون بیشتری تولید می‌کند. این اتفاق می‌تواند باعث تورم و خونریزی غشای مخاطی شما شود و منجر به گرفتگی و خونریزی بینی شود. قطره‌های سالین (قطره‌های دست‌ساز با نمک طبیعی) یا آب نمک می‌تواند به رفع گرفتگی بینی کمک کند. همچنین مایعات زیادی بنوشید، از مرطوب‌کننده استفاده کنید و کمی وازلین را در اطراف لبه‌های بینی خود بمالید تا پوست مرطوب شود.
دهان و دندان
بارداری می‌تواند باعث شود لثه‌های شما نسبت به نخ دندان کشیدن و مسواک زدن حساس‌تر شوند و درنتیجه خونریزی جزئی ایجاد شود. شستشو با آب نمک و تغییر به مسواک نرم‌تر می‌تواند باعث کاهش سوزش شود. استفراغ مکرر همچنین می‌تواند مینای دندان شما را تحت تاثیر قرار دهد و شما را بیشتر در معرض پوسیدگی قرار دهد. در دوران بارداری حتماً به مراقبت از دهان و دندان خود ادامه دهید.
سرگیجه
بارداری باعث تغییراتی در گردش خون می‌شود که ممکن است باعث سرگیجه شما شود. برای رفع این موضوع، مایعات فراوان بنوشید، از ایستادن طولانی مدت خودداری کنید و هنگام ایستادن یا تغییر وضعیت به آرامی حرکت کنید. اگر موقع دراز کشیدن احساس سرگیجه می‌کنید، به پهلو دراز بکشید.
گرفتگی عضلات پا
گرفتگی عضلات پا در سه‌ماهه دوم بارداری شایع است که اغلب در شب ایجاد می‌شود. برای پیشگیری از آن، عضلات ساق پا را قبل از خواب بکشید، فعالیت بدنی داشته باشید و مایعات زیادی بنوشید. در دوران بارداری کفش‌های مناسب بارداری بپوشید،کفش باید راحت و قابل تنفس (هوا را از خود عبور دهد) باشد. کف پاها باید نرم و منعطف باشند و دارای قوس مناسب با پای شما باشد. پاشنه‌ها باید کم و بدون لغزش باشند و کفش وزن کمی داشته باشد. اگر گرفتگی ساق پا رخ داد، ماهیچه ساق پا را در سمت آسیب دیده بکشید. دوش آب گرم، حمام آب گرم یا ماساژ یخ نیز ممکن است کمک کننده باشد.
ترشحات واژن
ممکن است متوجه ترشحات چسبناک، شفاف یا سفید رنگ واژن شوید. این طبیعی است. اگر ترشحات بوی قوی، رنگ غیرمعمول، یا اگر همراه با درد یا خارش در ناحیه واژن باشد، با پزشک خود تماس بگیرید.
عفونت‌های دستگاه ادراری
این عفونت‌ها در دوران بارداری شایع هستند. اگر دچار تکرر ادرار، درد شدید هنگام ادرار کردن دارید، ادرار کدر یا با بوی قوی دارید یا دچار تب و کمردرد شده‌اید، با پزشک خود تماس بگیرید.
احساسات شما
در طول سه‌ماهه دوم بارداری، ممکن است احساس خستگی کمتری داشته باشید و بیشتر در چالش آماده‌سازی برای کودک خود باشید. کلاس‌های زایمان را بررسی کنید. یک دکتر برای کودک خود پیدا کنید. در مورد شیردهی بخوانید. اگر بعد از تولد نوزاد کار می‌کنید، با سیاست مرخصی زایمان کارفرمای خود آشنا شوید و گزینه‌های مراقبت از کودک را بررسی کنید. ممکن است در مورد زایمان یا والدین شدن قریب‌الوقوع نگران باشید. برای کاهش اضطراب خود، تا جایی که می‌توانید یاد بگیرید. روی انتخاب سبک زندگی سالم تمرکز کنید برای یک شروع خوب تمرکز کنید.
افزایش وزن سه‌ماهه دوم بارداری
اگرچه وزن جنین شما کمتر از یک کیلوگرم است، اما حجم خون شما برای پاسخگویی به نیازهای رشدی که در درون شما اتفاق می‌افتد، افزایش می‌یابد، که به این معنی است که وزن بیشتری اضافه خواهید کرد. در طول سه‌ماهه دوم بارداری افزایش وزن سالم شما بهتر است ثابت و تدریجی باشد. به طور متوسط حدود ۰.۲ تا ۰.۵ کیلوگرم (۰.۵تا ۱.۰ پوند) در هفته. اگر وزن بیشتری اضافه کردید، بهتر است برخی از عادات غذایی خود را تغییر دهید.
معاینات پزشکی در سه‌ماهه دوم بارداری
ویزیت‌های منظم قبل از زایمان بخش مهمی از سالم ماندن و اطمینان از سلامت جنین شما است. اینکه چند وقت یک‌بار به متخصص سلامت خود مراجعه می‌کنید به شرایط شخصی شما بستگی دارد، اما برای بسیاری از زنان، ویزیت‌ها هر ۴ تا ۶ هفته یک‌بار انجام می‌شود. در تمام ویزیت‌ها در سه‌ماهه دوم بارداری، باید فشارخون شما بررسی شود و دست‌ها و پاهای شما نیز از نظر ورم بررسی می‌شوند. ممکن است وزن شما ارزیابی شود، آزمایش خون و یا ادرار گرفته شود. پزشک یا ماما رشد جنین شما را بررسی می‌کند و به ضربان قلب جنین شما گوش می‌دهد. اگر در سه‌ماهه اول بارداری خود سونوگرافی انجام ندادید، ممکن است در هفته ۱۸ تا ۲۰ سونوگرافی به شما پیشنهاد شود. آزمایش‌های که ممکن است پزشک در طول ویزیت‌های سه‌ماهه دوم بارداری انجام دهد عبارتند از:
- سونوگرافی
- غربالگری دیابت با آزمایش خون
- نقص مادرزادی و سایر آزمایش‌ها غربالگری ژنتیکی
- آمنیوسنتز(Amniocentesis)
آمنیوسنتز (همچنین آمنیو نیز نامیده می شود) یک آزمایش قبل از تولد است که مایع آمنیوتیک اطراف جنین در رحم را مورد آزمایش قرار می‌دهد تا ببیند آیا جنین در شرایط سلامت مناسبی است یا خیر. در طول سه‌ماهه دوم، پزشک می‌تواند از آزمایش سونوگرافی برای تعیین جنسیت جنین شما، استفاده کند.
سونوگرافی سه‌ماهه دوم بارداری
این سونوگرافی که اسکن آناتومی ۲۰ هفته‌ای (anatomy scan) شما نیز نامیده می‌شود، معمولاً بین هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود. پزشک شما جنین را اندازه‌گیری می‌کند، اندام‌های در حال رشد را بررسی می‌کند، مقدار مایع آمنیوتیک را تعیین می‌کند و در صورت تمایل جنسیت جنین را به شما نشان می‌دهد.
مراقبت‌های سه‌ماهه دوم بارداری
خوب غذا خوردن و فعال ماندن در دوران بارداری همیشه مهم است. برای سلامت جسمی و روحی شما و همچنین برای جنین مفید است. ورزش‌های سبک تا متوسط در بارداری معمولاً بی‌خطر هستند: پیاده‌روی، شنا، یوگا و دوچرخه ثابت را در سه‌ماهه دوم بارداری خود در نظر بگیرید. ورزش و فعالیت‌هایی که در آن خطر افتادن، آسیب‌دیدگی (به ویژه در اطراف معده) یا گرمازدگی وجود دارد، توصیه نمی‌شود. انتخاب غذای شما در دوران بارداری نیز مهم است. آنچه که در دوران بارداری می‌خورید بر روی رشد جنین و همچنین سلامت جنین شما تاثیر می‌گذارد. در سه‌ماهه دوم بارداری بهتر است موارد زیر را انجام دهید:
- مصرف ویتامین‌های دوران بارداری را ادامه دهید .
- به طور منظم پیاده‌روی کنید.
- با انجام تمرینات کف لگن خود را تمرین دهید .
- از یک رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های کم‌چرب و فیبر استفاده کنید.
- آب زیاد بنوشید.
- کالری کافی بخورید (حدود ۳۰۰ کالری بیشتر از حد معمول).
- دندان‌ها و لثه‌های خود را سالم نگه دارید. بهداشت نامناسب دندان با زایمان زودرس مرتبط است.
از موارد زیر باید در سه‌ماهه دوم بارداری اجتناب کرد:
- ورزش شدید یا تمرینات قدرتی که می‌تواند به معده شما آسیب برساند.
- الکل
- کافئین (بیش از یک فنجان قهوه یا چای در روز)
- سیگار کشیدن
- ماهی خام یا غذاهای دریایی دودی
- اره‌ماهی، ماهی خال مخالی یا ماهی سفید (دارای سطح بالایی از جیوه)
- جوانه‌های خام
- مدفوع گربه، که می‌تواند حامل انگلی باشد که باعث توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) می‌شود
- شیر غیر پاستوریزه یا سایر محصولات لبنی
اگر در مورد داروهای تجویزی یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید نگرانی دارید از پزشک خود بپرسید.
کلاس‌های دوران بارداری:
از ماما یا پزشک خود در مورد آموزش‌های دوران بارداری موجود در منطقه خود بپرسید. به همراه همسرتان به کلاس‌ها بروید. نه تنها در مورد نحوه آماده شدن برای زایمان چیزهای زیادی یاد خواهید گرفت، بلکه با افرادی آشنا خواهید شد که تجربه خود را از پدر و مادر شدن به اشتراک خواهند گذاشت.
رشد جنین در سه‌ماهه دوم بارداری
جنین شما در سه‌ماهه دوم بارداری بسیار بسیار شلوغ است، زمانی که رشد جنین واقعاً شروع می‌شود. در ماه چهارم بارداری، وزن نوزاد به اندازه یک سینه مرغ است و حتی می‌تواند خمیازه بکشد و سکسکه کند. در حدود ماه پنجم بارداری، شما باید بتوانید بازوها و پاهای ژیمناستیک کوچک خود را که به تازگی هماهنگ شده‌اند احساس کنید، زیرا آن‌ها ضربات و لگدهای کوچکی به شما می‌دهند. حدوداً در ماه ششم بارداری، جنین شما یک نشانه از شما می‌گیرد و شروع به افزایش وزن می‌کند و حتی ممکن است تا چهار هفته آینده وزنش دو برابر شود. در پایان سه‌ماهه دوم، یک انسان ۲ پوندی در شکم خود خواهید داشت. چند مورد از برجسته‌ترین اتفاقات در این زمان هیجان‌انگیز شامل:
مو، پوست و ناخن
در حدود ماه چهارم بارداری، اولین موهای ریز جنین شروع به جوانه زدن می‌کنند از جمله، در آستانه ماه ششم بارداری، مژه‌ها و ابروها. اکنون پوست با لانوگو (lanugo) پوشیده شده است، یک «کت خزدار» که جنین را تا زمانی که چربی بیشتری در سه‌ماهه سوم تشکیل شود، گرم نگه می‌دارد و تا ماه چهارم بارداری، ورنیکس کازئوزا (Vernix caseosa) لایه چرب روغن و سلول‌های مرده پوست که از پوست محافظت می‌کند.
دستگاه گوارش
سیستم گوارشی نوزاد در پایان سه‌ماهه اول به طور کامل شکل گرفته است. در مرحله بعدی جنین شروع به مکیدن و بلعیدن می‌کند تا برای زندگی خارج از رحم آماده شود. جنین همچنین می‌تواند غذاهایی را که می‌خورید از طریق مایع آمنیوتیک (Amniotic fluid) خود بچشد که تحقیقات مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی (National Center for Biotechnology Information) یا NCBI نشان داده است می‌تواند بر ترجیحات غذایی آینده خارج از رحم تأثیر بگذارد. پس، از یک رژیم غذایی بارداری سالم پر از انواع میوه‌ها و سبزیجات تازه استفاده کنید. سیستم‌های ضایعات جنین نیز به سختی کار می‌کنند، اگرچه جفت شما مواد مغذی زیادی را از طریق بدن شما فراهم می‌کند، اما تمام این بلعیدن به معنای یک چیز است ادرار کردن زیاد.
حواس
گوش‌ها و چشم‌های جنین در حال حرکت به سمت موقعیت‌های صحیح خود هستند. در ماه ششم بارداری، حواس در حال رشد به جنین اجازه بوییدن، دیدن و شنیدن را می‌دهد.
قلب
در ابتدای ماه چهارم بارداری، قلب جنین دیگر خود به خود نمی‌تپد، زیرا اکنون توسط مغز تنظیم می‌شود. در ماه پنجم بارداری، باید بتوانید ضربان قلب را با گوشی پزشکی بشنوید. در اواخر ماه ششم بارداری، مویرگ‌ها شروع به شکل‌گیری می‌کنند تا خون اکسیژن‌دار را در بدن حمل کنند. مغز علاوه بر کنترل ضربان قلب جنین، در اواخر ماه پنجم بارداری، سبب پلک زدن‌های کوچک جنین می‌شود.
حرف آخر
اکثر زنانی که در سه‌ماهه اول بارداری احساس خوبی نداشتند، معمولاً در سه‌ماهه دوم بارداری احساس بهتری دارند. حالت تهوع و استفراغ ناشی از تهوع صبحگاهی باید به مرور زمان کاهش یابد. ممکن است با متعادل شدن هورمون‌ها انرژی بیشتری داشته و نوسانات خلقی کمتری را احساس نمایید. سه‌ماهه دوم بارداری زمان خوبی برای انجام بسیاری از کارهای ضروری برای آماده شدن برای تولد نوزاد است.
