آدنومیوز چیست؟ آدنومیوز یکی از بیماریهای زنان است که بنابه دلایل مختلفی رخ میدهد. در این بیماری، سلولهای بافت رحم در محلی دیگر رشد کرده و مشکلساز میشوند. اما چه چیزی باعث بیماری آدنومیوز میشود و این بیماری چگونه تشخیص داده شده و درمان میشود؟ برای پاسخ دقیق به این سوالات به مطالعات بیشتری نیاز است چون هنوز اطلاعات کافی در مورد این بیماری وجود ندارد. بههمیندلیل در این مقاله از بلاگ هرلایف تمام آنچه که برای آشنایی با این بیماری، علائم، روشهای تشخیص و درمان نیاز دارید ارائه خواهد شد.
بیماری آدنومیوز چیست؟
آدنومیوز (به انگلیسی Adenomyosis) یک وضعیت غیرسرطانی است که در دیواره عضلانی رحم (آدنومیوزیس رحمی) و کیسه صفرا (آدنومیوزیس کیسه صفرا) دیده میشود.
آدنومیوزیس رحمی زمانی رخ میدهد که بافتی از پوشش داخلی رحم (بافت آندومتر) در دیواره عضلات رحم رشد میکند. این بیماری میتواند باعث ۲ یا حتی ۳ برابر شدن اندازه رحم شود. ادنومیوز رحمی میتواند علائمی از جمله پریودهای دردناک و سنگین یا حتی طولانی همراه با لختهشدن خون، قاعدگیهای نامنظم، گرفتگی عضلات و درد شکم و لگن و همینطور درد حین رابطه جنسی داشته باشد.
همانطور که میدانید بافت آندومتر در طول هر سیکل قاعدگی به عملکرد طبیعی خود ادامه داده، در طی روزهای مختلف ابتدا ضخیمشده سپس دچار سستی شده و در نهایت ریزش و خونریزی میکند تا در یک دوره قاعدگی، پریود را تجربه کنید. ضخیمشدن بافت اندومتر امری طبیعی در بدن زنان است، اما رشد غیرعادی این بافت نشانهای از یک بیماری خواهد بود.
«ناگا مونچتی» مجری مشهور شبکه BBC، سال گذشته فاش کرد که از بیماری آدنومیوز رنج میبرد. مونچتی گفت این بیماری مزمن، رحم او را درگیر کرده و توضیح داد در مقطعی، دردها باعث شده بود نتواند حرکت کند. حتی مدتی بعد، بیماری آنقدر شعلهور شده و شدت پیدا کرده که شوهرش او را با آمبولانس به بیمارستان برده است. افشای این اطلاعات در شبکه بزرگی مانند BBC زنگ خطری را روشن کرد تا زنان بیشتر مراقب سلامت خود باشند.
علت ابتلا به آدنومیوز رحمی چیست؟
رحم از ۲ لایه اصلی زیر تشکیل شده است.
- آندومتر (Endometrium): لایه داخلی رحم، اندومتر نام دارد که جنین در آن لانهگزینی میکند. اما اگر حاملگی وجود نداشته باشد، این لایه در طول دوره قاعدگی میریزد و این ریزش دیواره رحم همان خونریزی پریود را منجر میشود.
- میومتر (Myometrium): لایه عضلانی رحم، میومتر نام دارد که در دوران بارداری گسترش پیدا کرده و در واقع مسئول انقباضات رحمی است.
وقتی افراد به بیماری ادنومیوز رحم مبتلا شوند، سلولهای آندومتر مانندی در مکانی نامناسب یعنی میومتر رشد کرده و مشکلساز میشوند. اگر چه تعداد زیادی از زنان مبتلا به آدنومیوز به بیماری آندومتریوز نیز مبتلا هستند، اما آدنومیوز یک بیماری کاملا متمایز از آندومتریوز است. چون در آندومتریوز نیز سلولهایی مشابه با سلولهای آندومتر در محلی نامناسب یافت میشوند، اما در این بیماری، سلولها خارج از رحم و عمدتا در حفره لگنی یافت میشوند.
به لطف تحقیقات زیاد پزشکان، برنامههای آگاهیرسانی عمومی و مشارکت جمعی و بهخصوص کمپینهای شبکههای اجتماعی، آگاهی از بیماری آندومتریوز در سالهای اخیر افزایش یافته است، اما آدنومیوز هنوز نسبتاً بیماری ناشناختهای است.
چه عواملی باعث آدنومیوز می شوند؟
نوع رشد بافت آدنومیوز در میومتر میتواند با ضایعات مختلفی همراه باشد که به شرح زیر هستند.
- ضایعات کانونی و موضعی تنها در یک قسمت از رحم
- ضایعات منتشر شده در ناحیه وسیعی از عضله رحم
بیماری آدنومیوز را میتوان بسته به عمق تهاجم بافت مشابه اندومتر به میومتر طبقهبندی کرد. پزشکان هنوز در حال بررسی این موضوع هستند که آیا نوع یا عمق ضایعات با علائم مرتبط هستند یا خیر. اما مشاهدات تابهحال نشان داده که شدت علائم و میزان ضایعات همیشه با یکدیگر مطابقت ندارند.
بررسی علل ابتلا به آدنومیوز
پزشکان هنوز نمیدانند که چرا برای از زنان به آدنومیوز مبتلا میشود. اگرچه شواهد نشان دادهاند که با افزایش سن، احتمال شیوع این بیماری نیز در زنان افزایش پیدا میکند.
فرضیه اصلی این است که بافت ناحیه بین آندومتر و میومتر، توسط فرآیندهای طبیعی چرخه قاعدگی و یا بهدلیل بارداری و زایمان یا برخی اقدامات پزشکی آسیب میبیند. در برخی از زنان، آسیب به لایه بافت آندومتر آنطور که باید بهبود پیدا نکرده و سپس سلولهای آندومتر وارد میومتر شده و بهطور غیرطبیعی رشد میکنند.
این سلولها عملکرد طبیعی میومتر را مختل میکنند که منجر به ایجاد درد و خونریزی خواهد شد. اما این امکان نیز وجود دارد که مکانیسمهای مختلفی در این امر نقش داشته باشند و یک عامل بیماریزای مشترک در پشت بیماری آدنومیوز وجود نداشته باشد. نظریههای دیگری نیز وجود دارد که به شرح زیر هستند.
رشد بافت تهاجمی (Invasive Tissue Growth)
برخی از متخصصان بر این باورند که سلولهای آندومتر از پوشش داخلی رحم به عضلهای که دیوارهها را تشکیل داده حمله میکنند. برشهای رحمی که در طی یک عمل جراحی مانند سزارین ایجاد میشود، ممکن است باعث تهاجم مستقیم سلولهای آندومتر به دیواره رحم شود.
التهاب رحم مربوط به زایمان (Uterine Inflammation Related to Childbirth)
نظریه دیگری ارتباط بین آندومیوز و بارداری و زایمان را نشان میدهد. التهاب پوشش رحم در طول دوره پس از زایمان ممکن است باعث شکستهشدن مرز طبیعی سلولهای پوشاننده رحم شود. شاید بارداری با ادنومیوز ارتباط نداشته باشند؛ اما روشهای زایمان میتواند بستر را برای ابتلا به این بیماری فراهم کند.
سلولهای بنیادی (Stem Cell Origins)
نظریه دیگری ارائه شده که در آن احتمال حمله سلولهای بنیادی مغز استخوان به عضله رحم و ابتلا به بیماری آدنومیوز را بررسی میکند.
صرفنظر از چگونگی ابتلا به آدنومیوز، رشد سلولهای آندومتر به هورمون استروژن در گردش بدن بستگی دارد. بنابراین بیشتر موارد آدنومیوز که به استروژن بستگی دارد، در زنان ۴۰ تا ۵۰ ساله مشاهده میشود. آدنومیوز در این زنان میتواند با قرار گرفتن طولانیتر در معرض استروژن در مقایسه با زنان جوانتر مرتبط باشد. بااینحال، تحقیقات تاکنون نشان داده که این بیماری ممکن است در زنان جوانتر نیز شایع باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقابه سایت mayoclinic.org را مطالعه کنید.
این وضعیت همچنین میتواند بر باروری تأثیر بگذارد. در زنان مبتلا به آدنومیوز که باردار میشوند، خطر سقط جنین، زایمان زودرس، پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری یا افزایش فشار خون و علائم دیگر در حین بارداری) و خونریزی بعد از زایمان کمی بیشتر از سایرین است.
علائم ادنومیوز چیست؟
علائم رحم ادنومیوز و شدت آن بین بیماران متفاوت است. خوشبختانه تا یکسوم زنان مبتلا به آدنومیوز ممکن است حداقل علائم را تجربه کنند یا کلا هیچ علائمی نداشته باشند. مطالعات سایت my.clevelandclinic.org نشان داده که ۱ نفر از ۳ زن مبتلا به آدنومیوز، علائمی ندارند. اما برخی دیگر از زنان ممکن است علائم زیر را تجربه کنند.
- قاعدگیهای دردناک (دیسمنوره به انگلیسی Dysmenorrhea)
- خونریزی شدید قاعدگی (منوراژی به انگلیسی Menorrhagia)
- قاعدگی غیرطبیعی
- درد لگن (با یا بدون گرفتگی شدید)
- رابطه جنسی دردناک (دیسپارونی به انگلیسی Dyspareunia)
- ناباروری
- درد هنگام اجابت مزاج
- افزایش اندازه رحم
- حساسیت یا فشار در قسمت پایین شکم
- نفخ یا حالت پُری شکم (آدنومیوز شکم)
لازم است بدانید که خونریزی شدید ناشی از ادنومیوز میتواند خطر کمخونی در زنان را افزایش دهد. کمخونی نیز باعث احساس خستگی یا سرما در بدن خواهد شد.
علائم مرحله اول آدنومیوز (آدنومیوز خفیف یا اولیه)
مرحله اول آدنومیوز با حداقل نفوذ بافتهای آندومتر در دیواره رحم مشخص شده و در سلولهای آندومتر در عضله رحم رشد میکنند. اغلب علائم بسیار خفیف بوده یا وجود ندارند، بنابراین تشخیص زودهنگام چالشبرانگیز خواهد بود.
علائم مرحله دوم آدنومیوز (آدنومیوز متوسط)
با پیشروی آدنومیوز به مرحله دوم، بخش بزرگی از بافتهای رحم تحت تاثیر قرار میگیرند. این مرحله اغلب با پریودهای سنگینتر از قبل و افزایش درد قاعدگی همراه است. علائم دیگر ممکن است شامل نفخ و درد و ناراحتی حین رابطه جنسی باشد.
علائم مرحله سوم آدنومیوز (آدنومیوز شدید)
در مرحله سوم، آدنومیوز آنقدر رشد کرده که منجر به انحراف در شکل رحم میشود. علائم در این مرحله شدیدتر شده و بهصورتبالقوه در زندگی فرد اختلال ایجاد میکنند.
علائم مرحله چهارم آدنومیوز (آدنومیوز پیشرفته)
مرحله چهارم آدنومیوز با نفوذ گسترده بافتی و آسیب احتمالی رحم همراه است. علائم اغلب شدیدتر از قبل و مزمن هستند. از جمله علائم این مرحله میتوان به درد مداوم لگن، خونریزی شدید و رابطه جنسی دردناک اشاره کرد.
آدنومیوز چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص قطعی ادنومیوز دشوار است. بهصورتکلی، وجود سلولهایی مشابه آندومتر در میومتر را تنها میتوان با ارزیابی پاتولوژی تایید کرد که در آن میومتر پس از هیسترکتومی (جراحی برای برداشتن رحم) زیر میکروسکوپ بررسی خواهد شد. اما در سالهای اخیر و با توسعه فناوریهای تصویربرداری مانند MRI و سونوگرافی دقیق لگن، قدرت تشخیص ادنومیوز نیز افزایش یافته است.
اگرچه آدنومیوز درحالحاضر و معمولا بدون نیاز به هیسترکتومی نیز کامل شناسایی میشود، اما راه تشخیصی دقیقتر و سادهتری مورد نیاز خواهد بود. در همین راستا، پزشکان و متخصصان همچنان در حال توسعه روشی استاندارد برای تشخیص غیرجراحی آدنومیوزیس در رحم هستند. بنابراین هنوز تا پاسخ قطعی به سوال «بهترین درمان ادنومیوز چیست» اندکی فاصله داریم.
در نبود شیوههای غیرجراحی برای درمان آدنومیوز خفیف یا شدید، هنوز مشخص نیست چه تعدادی از زنان به این این بیماری مبتلا هستند. از تنها اطلاعات دقیقی که در دسترس است میتوان به این موضوع اشاره کرد که حدود ۲۰% از زنانی که به هر دلیلی به غیر از ابتلا به آدنومیوز تحت جراحی هیسترکتومی قرار گرفتهاند، بعدها در پاتولوژی آنها مشخص شده که به بیماری آدنومیوز نیز مبتلا هستند.
روشهای تشخیص آدنومیوز رحمی
- معاینه لگن: در طول معاینه لگن، پزشک متخصص زنان ممکن است متوجه مواردی مانند بزرگتر شدن رحم، نرمتر شدن رحم یا لمس دردناک شود که میتوانند نشانههایی از ابتلا به آدنومیوز باشند.
- سونوگرافی ترانس واژینال: در سونوگرافی ترانس واژینال از امواج صوتی بررسی اندامهای لگنی استفاده میشود. این تصاویر گاهی میتوانند ضخیمشدن دیواره رحم را نشان دهند.
- MRI: در MRI لایههای اندامهای لگنی بهدقت بررسی شده و پزشک متخصص با بررسی نتیجه این روش میتواند برای انجام آزمایش علائم جدیتر بیماری اقدام کند.
در برخی موارد ممکن است پزشک متخصص زنان برای بیوپسی آندومتر و برداشتن نمونه کوچکی از بافت رحم اقدام کند تا آزمایشات دقیقتری انجام شود.
آدنومیوز چگونه درمان می شود؟
پس از تشخیص، درمان آدنومیوز رحم مهمترین بخش خواهد بود. روشهای درمانی اندومتریوز شامل روشهای درمانی هورمونی، روشهای درمانی غیرهورمونی و جراحی هستند. لازم است بدانید که هدف تمامی این روشهای درمانی به حداقل رساندن خونریزی قاعدگی است. درد ناشی از بیماری نیز اغلب با داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی درمان خواهد شد.
در آدنومیوز، درمانهایی که برای برخی از زنان موثر است، ممکن است برای برخی دیگر مفید نباشد. این امر به اعتبار این فرضیه و این استدلال که بیش از یک نوع آدنومیوز وجود دارد، میافزاید. از طرفی، استراتژیهای درمانی باید متناسب با خواستههای بیماران و دیدگاه آنها درباره باروری باشد.
باید اشاره کرد اگرچه آدنومیوز یک اختلال رایج است که بسیاری از زنان از جمله زنان در سنین باروری را تحت تاثیر قرار میدهد، اما آنچنان که باید از لحاظ بالینی و تحقیقاتی به این بیماری توجه کافی نمیشود. کمبود آگاهی در مورد آدنومیوز در میان بسیاری از پزشکان متخصصان هم وجود دارد. این موضوع و ناآگاهی باید تغییر کند تا بتوانیم درک از علائم بیماری، نحوه تشخیص و گزینههای درمانی را بهبود بخشیم.
دانشمندان و پزشکانی که در آدنومیوز تخصص دارند در جستجوی یافتن یک روش تشخیصی دقیق و غیرتهاجمی بیماری هستند و امید دارند روزی درمان ساده و موثری برای آن بیابند.
روشهای درمان آدنومیوز
از آنجاییکه هورمون استروژن باعث رشد بافت اندومتر میشود، علائم آدنومیوز اغلب پس از یائسگی از بین میروند. در عین حال، روشهای درمانی زیر میتوانند درد را کاهش داده و به بهبود خونریزی شدید و سایر علائم کمک کنند.
روشهای درمانی هورمونی
استراتژیهای درمانی شامل داروهای هورمونی با تجویز قرصهای ضدبارداری خوراکی، قرصهای حاوی پروژسترون، قرار دادن یک ایمپلنت آزادکننده پروژسترون یا دارویی به نام GnRHa است که تولید طبیعی هورمونهای جنسی را متوقف میکند.
روشهای درمانی غیرهورمونی
درمانهای غیرهورمونی شامل تجویز داروی «ترانگزامیک اسید» میشوند.
روشهای جراحی
اگر درمانهای دارویی بهبود مناسب یا تسکین کافی علائم را ارائه ندهند، گزینههای جراحی زیر توسط پزشک متخصص پیشنهاد میشوند.
- آدنومیومکتومی: برداشتن کانون ضایعات (برداشتن آدنومیوز از عضله رحم)
- هیسترکتومی: برداشتن کل رحم
- آمبولیزاسیون شریان رحمی: قرار دادن یک لوله در شریان اصلی در کشاله ران و تزریق ذرات کوچک برای جلوگیری از رسیدن خون به منطقه درگیر با آدنومیوز
- ابلیشن آندومتر: ایجاد زخم در پوشش داخلی رحم برای سبکتر کردن پریود
آیا آدنومیوز خطرناک است؟
سوالی که ذهن بسیاری از خانمها را درگیر کرده این است که «آیا آدنومیوزیس خطرناک است؟» در پاسخ به این سوال باید گفت که اگر برای درمان آدنومیوز اقدام نشود میتواند خطراتی را برای فرد مبتلا به همراه داشته باشد که در ادامه بررسی میشوند.
علل و عوامل خطر آدنومیوز
عوامل متعددی وجود دارد که برخی از زنان را بیشتر در معرض خطر ابتلا به آدنومیوز قرار میدهد. بهصورتکلی میتوان گفت که برخی از عوامل خطر آدنومیوز شامل موارد زیر هستند.
- جراحی قبلی رحم مانند سزارین، برداشتن فیبروم یا کورتاژ
- زایمان
- استروژن
- افزایش سن
- ابتلا به اندومتریوز
عوارض و پیامدهای آدنومیوز درمان نشده
همانطور که اشاره شد در آدنومیوز، همان بافتی که رحم را پوشانده (بافت آندومتر) در داخل دیوارههای عضلانی رحم رشد میکند. بنابراین در صورت عدم درمان، آدنومیوز میتواند منجر به ناباروری یا سقط جنین و زایمان زودرس شود. از همینجا میتوان ارتباط ادنومیوز و بارداری را درک کرد.
ناباروری و سقط جنین در اثر عدم درمان آدنومیوز عمدتا بهایندلیل است که جنین نمیتواند در دیواره رحم لانهگزینی کند. سایر مشکلات ممکن است شامل خونریزی شدید، خونریزی طولانی قاعدگی، درد مزمن لگن و شکم باشند.
آناتومی غیرطبیعی حفره رحم ممکن است از جمله دلایل مهم نازایی باشد. اگرچه مکانیسم اصلی که بهدلیل ابتلا به آدنومیوز رحمی تاثیرات منفی بر باروری میگذارد هنوز آنچنان شناخته شده نیست. اما آدنومیوز دهانه رحم را تغییر شکل داده و میتواند منجر به انسداد منفذ لولهای و همینطور تداخل با مهاجرت اسپرم شود. همینامر میتواند رابطه بین آدنومیوز و انتقال جنین را نشان دهد.
بهصورتکلی میتوان گفت که آدنومیوز در برخی از زنان عوارض جدی ایجاد نمیکند. اما باتوجهبه اینکه میتواند روی بارداری، سقط جنین و زایمان زودرس تاثیر بگذارد این عوامل را میتوان بهعنوان عوامل خطر در نظر گرفت. چون این موارد میتوانند زندگی روزمره بیمار را مختل کنند و باعث آسیب روحی شوند. البته نباید درد و دیگر علائم آن را نادیده گرفت.
بهترین روشهای پیشگیری از آدنومیوز چیست؟
از آنجا که علت آدنومیوز بهخوبی شناختهشده نیست، پزشکان متخصص پیشنهادی برای روشهای پیشگیری از ابتلا به آدنومیوز ارائه نکردهاند.
تفاوت اندومتریوز و ادنومیوز چیست؟
آدنومیوز و آندومتریوز اختلالاتی هستند که بافت آندومتر را درگیر میکنند. هر ۲ بیماری میتواند دردناک باشد. اما آدنومیوز به احتمال زیاد باعث خونریزی شدید قاعدگی خواهد شد. اصلیترین تفاوت ادنومیوز و اندومتریوز محل درگیر شدن بافتهای لگنی است.
- آدنومیوز: در این بیماری، بافت آندومتر مانند در عضله رحم رشد میکند.
- آندومتریوز: در این بیماری، بافت مشابه آندومتر در خارج از رحم و در مکانهایی مانند تخمدانها یا لولههای فالوپ رشد میکند.
در طول چرخه قاعدگی یک فرد، سلولهای دیواره رحم، توسط هورمونهای چرخه قاعدگی، شبیه به پوشش غشای مخاطی رحم، تحریک میشوند. این موضوع میتواند دردهای قاعدگی و خونریزی شدیدتر از گذشته را بههمراه داشته باشد.
بیماریهای آندومتریوز و آدنومیوز به یک اندازه گسترده هستند. اگرچه اندومتریوز بیشتر در زنان ۳۰ تا ۴۰ سال رخ میدهد، درحالیکه زنان ۴۰ تا ۵۰ سال بیشتر به آدنومیوز مبتلا میشوند. اما ممکن است فردی به هر دو بیماری مبتلا باشد. لازم است بدانید که علائم آندومتریوز و آدنومیوز بعد از یائسگی کاهش پیدا میکند.
تفاوت آدنومیوز با فیبروم رحم چیست؟
فیبروم رحم علائمی مشابه آدنومیوز دارد بنابراین گاهی این دو بیماری با یکدیگر اشتباه گرفته میشوند. زنان مبتلا به فیبروم رحم و آدنومیوز معمولا علائمی مانند احساس درد لگن، نفخ، دورههای طولانیمدت و سنگین قاعدگی، رابطه جنسی دردناک و ناباروری را تجربه خواهند کرد. اصلیترین تفاوت آدنومیوز با فیبروم رحم به شرح زیر است.
فیبروم رحم تومورهای خوشخیمی هستند که در داخل یا روی دیواره رحم رشد میکنند. اما آدنومیوز مثل یک توده مشخص نیست و از خود سلولهای دیواره رحم ایجاد میشود.
آدنومیوز و شرایط متأثر از آن
- وقتی افراد به بیماری ادنومیوز رحم مبتلا شوند، سلولهای آندومتر مانندی در مکانی نامناسب یعنی میومتر رشد کرده و مشکلساز میشوند.
- پزشکان هنوز نمیدانند که چرا برای از زنان به آدنومیوز مبتلا میشود. اگرچه شواهد نشان دادهاند که با افزایش سن، احتمال شیوع این بیماری نیز در زنان افزایش پیدا میکند.
- خوشبختانه تا یکسوم زنان مبتلا به آدنومیوز ممکن است حداقل علائم را تجربه کنند یا کلا هیچ علائمی نداشته باشند.
- شما برای کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ بیماریهایی که زنان به آن مبتلا میشوند و همچنین سلامت قاعدگی، بارداری و یائسگی، میتوانید اپلیکیشن هرلایف را روی دستگاه خود نصب کنید. با عضویت در هرلایف، امکان استفاده از خدمات این مجموعه برای شما وجود دارد.
پاسخ به سؤالات رایج درمورد ادنومیوز
آدنومیوز میتواند باردار شدن را برای بیماران سختتر کند و همچنین میتواند منجر به عوارض بیشتری در دوران بارداری شود. تحقیقات اخیر نشان داد که در زنان مبتلا به آدنومیوز احتمال سقط جنین، زایمان زودرس، پارگی زودرس کیسه آب و اختلالات فشار خون مادر افزایش مییابد. با این حال، ایجاد ارتباط مستقیم این موارد با آدنومیوز دشوار است و مجموعه مطالعات در مورد این موضوع نسبتا کوچک است.
در صورتیکه مشکوک به آدنومیوز هستید، پزشک متخصص ممکن است روشهای تشخیصی سونوگرافی، MRI و معاینه لگن را در پیش بگیرد. بهاینترتیب، منطقه درگیر و وسعت بیماری مشخص خواهد شد تا هرچهسریعتر برای درمان اقدام شود.
تغییرات آدنومیوز در واقع همان علائمی هستند که ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. شایعترین تغییراتی که آدنومیوز ایجاد میکنند شامل خونریزی شدید قاعدگی، دردهای لگنی و گرفتگی عضلانی طولانیمدت مشابه سندرم پیش از قاعدگی (PMS) هستند.
برخی از متخصصان طب سنتی درمان گیاهی آدنومیوز را پیشنهاد میکنند، اما باتوجهبه اینکه برخی از روشهای درمان سنتی پایه علمی ثابت شده ندارد، بهتر است با پزشک متخصص زنان مشورت کنید.
منابع: