اندومتر یا آستر رحم بافتی است که سطح داخلی رحم را می‌پوشاند. این بافت تحت تاثیر هورمون‌های زنانه یعنی استروژن و پروژسترون دچار تغییراتی میشود. یکی از کاربردهای جذاب این بافت، لانه‌گزینی تخمک بارور شده است. اگر لانه‌گزینی اتفاق نیفتد، این بافت فرو می‌ریزد که همان خونریزی پریود است. اندومتریوز (Endometriosis) هم زمانی اتفاق می‌افتد که بافتی مشابه بافت اندومتر در خارج از رحم رشد کند. این بافت سرطانی نیست اما می‌تواند منجر به ایجاد اسکار (Scar) و چسبندگی شده و در نتیجه لوله‌های فالوپ را مسدود کرده و باعث ایجاد کیست شود. حتی ممکن است که شکل اندام‌های تولیدمثل تغییر کند.
اندومتریوز می‌تواند زنان را در سنین مختلف درگیر کند. چون یک بیماری شایع زنانه است که تا ۱۰ درصد از زنان را درگیر می‌کند. پس اگر فکر می‌کنید ممکن است به اندومتریوز مبتلا باشید، بدانید که تنها نیستید. این بیماری سالانه صد‌ها هزار زن را درگیر می‌کند. در این مقاله، رابطه بین اندومتریوز و دردهای شدید پریود را بررسی کرده و راهکارهای درمان آن را معرفی می‌کنیم.
اندومتریوز چیست؟
بیماری اندومتریوز بیماری دردناک و مزمنی به حساب می‌آید. در پی این بیماری بافتی شبیه به دیوارۀ داخلی رحم (آندومتر) خارج از رحم رشد می‌کند. این رشد غیرطبیعی ممکن است در بخش‌های مختلفی از بدن، مانند تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، سطح خارجی رحم و حتی در نواحی دیگر شکم و لگن دیده شود. در موارد نادر این امکان وجود دارد که رشد آندومتر در نواحی دورتر از رحم رشد کند.
اندومتریوز عموماً با درد زیادی همراه است. این درد به ویژه در زمان خونریزی پریود افزایش پیدا می‌کند. علت آن را هم میتوان به ضخامت بیشتر دیوارۀ داخلی رحم نسبت داد که با فرو ریختن در چرخۀ قاعدگی درد قابل توجهی به وجود می‌آورد.
انواع آندومتریوز
آندومتریوز با توجه به محل رشد و میزان پخش شدن آن در بدن، در دسته بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرد. انواع آندومتریوز عبارتند از:
آندومتریوز سطحی (Peritoneal Endometriosis)
هنگامی که آندومتر روی پردۀ صفاق که شکم و لگن را می‌پوشاند، رشد کند، آندومتریوز سطحی (Peritoneal Endometriosis) را به وجود می‌آورد. این بیماری با علائم خفیفی همراه است و با پیگیری به موقع در همان مراحل اولیه قابل تشخیص و درمان است.
آندومتریوز عمقی (Deep Infiltrating Endometriosis)
هنگامی که رشد لایۀ آندومتر در ناحیۀ عضلات لگن و بافت همبند آن یا اندام‌های نزدیک به رحم انجام شود، آندومتریوز عمقی (Deep Infiltrating Endometriosis) شکل می‌گیرد. در این حالت خانم‌ها درد بیشتری را حس می‌کنند. از آنجایی که روده‌ها و مثانه نیز ممکن است درگیر شده باشند، مشکلات گوارشی هم رخ می‌دهند و روابط جنسی دردناک خواهند بود.
آندومتریوز تخمدانی (Endometrioma)
نوع دیگری از انواع آندومتریوز به اسم آندومتریوز تخمدانی (Endometrioma) شناخته میشود. در این حالت رشد آندومتر روی تخمدان‌ها صورت می‌گیرد و باعث تشکیل کیست‌های تخمدانی به اسم آندومتریا میشود. این کیست‌ها عموماً با دردهای لگنی، به ویژه در زمان تخمک گذاری همراه هستند. از طرفی به دلیل اختلال عملکرد تخمدان‌ها احتمال ناباروری را افزایش می‌دهند. از طرفی، به خاطر اینکه آندومتریوز تخمدانی دیرهنگام تشخیص داده میشود، جراحی بهترین راهکار درمان آن خواهد بود.
آندومتریوز دیافراگم و دستگاه تنفسی (Thoracic and Diaphragmatic Endometriosis)
این نوع از آندومتریوز که بسیار کمیاب است، به دلیل رشد آندومتر در نزدیکی دیافراگم و دستگاه تنفسی به وجود می‌آید. محل تشکیل این بیماری، باعث اختصاص چنین نامی به آن شده است. در این بیماری خانم‌ها درد قفسه سینه و شانه، مشکلات تنفسی و خونریزی ریوی را تجربه می‌کنند. در حالی درمان آن با جراحی امکان پذیر است.
آندومتریوز خارج لگنی (Extrapelvic Endometriosis)
تشکیل آندومتریوز در اطراف بافت‌های مختلفی خارج از لگن با علائم مختلفی همراه است. اما یکی از علائم شایع این بیماری خونریزی‌های نامعمول به خصوص هنگام قاعدگی است. در حالی که درمان آن پیچیدگی‌های خاص و نیاز به بررسی دقیقی دارد.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
مهم‌ترین علائم اندومتریوز
نشانه‌های وجود اندومتریوز در هر خانی متفاوت است. در بعضی از زنان علائم خفیفی مشاهده می‌شوند، در حالی که بعضی دیگر می‌توانند علائم متوسط تا شدیدتری را تجربه کنند.
این اختلال معمولا با درد همراه است. البته شدت درد فرد مبتلا هیچ گاه نشان دهنده درجه یا مرحله بیماری نیست. شما ممکن است یک نوع خفیف از این بیماری داشته باشید اما درد بیشتری احساس کنید. همچنین ممکن است نوع شدید این بیماری را داشته باشید و ناراحتی بسیار کمی را حس کنید.
اما به طور کلی شایع‌ترین علامت اندومتریوز، درد لگن است که دردهای دیسمنوره و دردهای مزمن لگن را شامل میشود. همچنین ممکن است علائم زیر را هم تجربه کنید:
پریود‌های دردناک
به دلیل ریزش دیواره‌های داخلی رحم با ضخامت بیشتر از سایر فازهای سیکل قاعدگی، بیماران آندومتریوز درد بیشتری را نسبت به حالت عادی تجربه می‌کنند.
احساس درد در قسمت تحتانی شکم
اگر بافت‌های همبند و عضلانی لگن و سایر اندام‌های لگن با آندومتریوز درگیر شده باشند، خانم‌ها در علائم (PMS) و هنگام خونریزی پریود، درد غیرمعمولی را تجربه می‌کنند
خونریز‌های غیرطبیعی
خونریزی شدید در روزهای چرخۀ قاعدگی (Menorrhagia) و لکه بینی بین چرخه‌های قاعدگی (Intermenstrual Spotting) به دلیل آندومتریوز رخ می‌دهند.
مشکلات گوارشی و ادراری
به دلیل آندومتریوز عمیق که روده‌ها و مثانه نیز توسط آندومتر پوشیده می‌شوند. بنابراین خانم‌های مبتلا به این نوع از آندومتریوز، مشکلات گوارشی و ادراری خواهند داشت.
ناباروری
خانم‌های مبتلا به آندومتریوز به دلیل چسبندگی‌ها، التهاب یا اختلال در عملکرد تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ اغلب با مشکل ناباروری مواجه هستند.
درد بعد از رابطه جنسی (Dyspareunia)
بسیاری از خانم‌های دارای آندومتریوز هنگام یا پس از رابطۀ جنسی دردهای زیادی را متحمل می‌شوند. علت آن عموماً وجود بافت نا به جا در نزدیکی واژن است که با دردهای آندومتریوز عمیق همراه میشود.
خستگی مفرط
خستگی شدید و کاهش انرژی مسائلی هستند که غالباً مبتلایان به آندومتریوز از آن شکایت می‌کنند. علل آن هم ممکن است التهاب مزمن، خونریزی‌های شدید یا درد مداوم باشند.
علت بروز آندومتریوز چیست و چطور تشخیص داده میشود؟
دلایل ابتلا به اندومتریوز هنوز ناشناخته است. اما آنچه که مشخص است، این است که در طول پریود، بعضی از بافت‌ها از طریق لوله‌های فالوپ به داخل شکم برمی‌گردند، نوعی «پریود معکوس» روی داده و سپس در جایی متصل شده و رشد می‌کند.
البته نظریه‌ای هم وجود دارد که می‌گوید، سلول‌ها در هر مکانی ممکن است به سلول‌های اندومتر تبدیل شوند. همچنین ممکن است که بعد از سزارین، دیواره شکم به اندومتریوز تبدیل شود. در بعضی از خانواده‌ها هم این بیماری، یک عامل ژنتیکی دارد و از طریق وراثت منتقل میشود.
نظریه‌ها و عوامل متعددی که در ایجاد این بیماری نقش دارند عبارتند از:
برگشت خون قاعدگی به عقب
گاهی خون قاعدگی به جای اینکه از واژن خارج شود، از طریق لوله‌های فالوپ به حفرۀ لگنی برمی‌گردد که به آن برگشت خون قاعدگی به عقب (Retrograde Menstruation) می‌گویند. این خون حاوی سلول‌های دیوارۀ آندومتر است و احتمال رشد سلول‌های آندومتر را در بافت‌های مختلف درون لگن امکان پذیر می‌کند.
اختلال در سیستم ایمنی
اگر سیستم ایمنی نتواند بافت‌های آندومتر را که خارج از رحم در حال رشد هستند، به درستی تشخیص دهد و علیه آن اقدامی نکند، باعث پیشرفت بیماری آندومتریوز میشود.
متاپلازی سلولی
مسئلۀ متاپلازی سلولی (Cellular Metaplasia) هنگامی رخ می‌دهد که سلول‌های بالغ اندام‌های موجود، به جای بافت به آندومتر تبدیل شده و باعث پیشرفت بیماری اندومتریوز می‌شوند.
انتقال آندومتر از طریق خون و مایع لنفی
گاهی سلول‌های آندومتر از طریق خون یا مایع لنفی به سایر اندام‌ها منتقل می‌شوند، به همین دلیل خانم‌ها متوجه رشد آندمتر در بافت‌هایی با فاصله از رحم می‌شوند. آندومتریوز پس از سزارین نیز گاهی به همین علت به وجود می‌آید. پس نباید آن را نادیده گرفت.
عوامل هورمونی
عدم تعادل هورمونی و نوساناتی که استروژن و پروژسترون دارند، از مهم‌ترین علل ابتلای خانم‌ها به آندومتریوز به حساب می‌آیند. البته این بیماری در سنین باروری شایع‌تر خواهد بود که سطح استروژن بالاست.
عوامل محیطی و سبک زندگی
شاید بتوان گفت آلودگی‌های محیطی که خانم‌ها در آن زندگی و کار می‌کنند، در ابتلا به آندومتریوز مؤثر هستند. به بیانی دیگر، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مخرب هورمونی می‌تواند احتمال ابتلا به آندومتریوز را افزایش دهد.
سابقۀ خانوادگی
خانم‌هایی که اعضای خانوادۀ آنها به بیماری آندومتریوز مبتلا شده‌اند، بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
تشخیص بیماری اندومتریوز
به دلیل شباهت آندومتریوز به بیماری‌های دیگر حوزۀ زنان و زایمان، مشکلات گوارشی و همچنین مشکلات لگن، تشخیص آن گاهی دشوار خواهد بود. اما روش‌هایی وجود دارند که پزشک زنان با کمک آنها می‌تواند این بیماری را تشخیص دهد. این راهکارها عبارتند از:
- معاینۀ فیزیکی و دریافت شرح حال: علائم، شدت درد، و سابقۀ خانوادگی در کنار معاینۀ لگن انجام می‌شوند.
- سونوگرافی شکم و لگن: با انجام سونوگرافی میتوان موقعیت اندومتریوز و گستردگی آن را مشاهده کرد.
- ام آر آی: برای درک جزئیات بیشتری از بافت‌ها و محل ضایعات آندومتریوز ام آر آی انجام میشود.
- جراحی لاپاراسکوپی: لاپاراسکوپی روش تشخیص کم تهاجمی دیگری است که پزشکان با ارسال یک دوربین کوچک از طریق برش کوچکی در شکم، آندومتریوز را دقیق‌‌تر مشاهده می‌کنند.
- آزمایش خون و مارکرهای زیستی: مارکرهای زیستی مانند (CA-125) ممکن است هنگام آندومتریوز افزایش یابند. بررسی آنها به تشخیص بیماری کمک می‌کند.
راه‌های درمان آندومتریوز
روش‌های مختلفی وجود دارند که خانم‌های مبتلا به آندومتریوز می‌توانند از طریق آنها بیماری خود را درمان کنند. بدن هر فرد واکنش متفاوتی به گزینه‌های درمانی مختلف نشان می‌دهد. پزشک متخصص زنان با تجربه به خانم کمک می‌کند تا بهترین گزینه را برای خود انتخاب کند.
دارودرمانی
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن راهکار مناسبی برای کاهش درد و التهاب به حساب می‌آیند. اگرچه این داروها در کاهش علائم نقشی ایفا نمی‌کنند. در حالی که با روش هورمون درمانی میتوان سطح استروژن را کاهش و پروژسترون را افزایش داد. در این زمینه داروی لتروزول تجویز میشود تا استروژن را کم کند. هورمونی که در افزایش رشد آندومتر نقش مهمی دارد و کاهش آن مانع از گسترده‌تر شدن بیماری میشود.
از سایر روش‌های دارویی و البته هورمونی می‌توانیم به داروهای هورمونی اشاره کنیم که برای کنترل بارداری استفاده می‌شوند. در حالی که با مصرف داروهای مبتنی بر پروژسترون یا آگونیست‌های هورمون آزاد کنندۀ گنادوتروپین (GnRH) و همچنین به کار گیری آی یو دی (IUD) برای افزایش سطح پروژسترون میتوان مانع از رشد سلول‌های آندومتر شد.
جراحی
راهکار دیگری که در این زمینه کاربرد دارد، جراحی است. انجام لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی برای حذف یا تخریب ضایعات حاصل از آندومتریوز انتخاب دیگر پزشک زنان است. البته لاپاراسکوپی روش کم تهاجمی به حساب می‌آید و برای تسکین درد و بهبود شرایط باروری کاربرد دارد. اما هیستروسکوپی در مواردی که بیماری سطح شدیدی دارد، برای درمان انتخاب میشود. در این شرایط نه تنها ضایعات، بلکه احتمالاً رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ نیز بر اساس گستردگی بیماری برداشته می‌شوند.
درمان‌های مشکل ناباروری
با کمک لقاح مصنوعی (IVF) و درمان دارویی پس از آن میتوان مشکل ناباروری را تا حد زیادی رفع کرد. اگرچه روش‌های دارودرمانی و جراحی به موفقیت بیشتر لقاح آزمایشی کمک می‌کنند.
درمان‌های حمایتی و مکمل
سایر راهکارهایی که به تسریع و تسهیل روند درمان کمک می‌کنند، شامل اصلاح سبک زندگی، انجام ورزش منظم و مدیریت استرس هستند. از طرفی پیروی از رژیم غذایی سالم که حاوی میوه‌ها، سبزیجات و غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 هستند نیز در بهبود روند درمان اصلی مؤثر هستند. در حالی که بهتر است مصرف نوشیدنی‌های الکلی و کافئین دار را به حداقل رساند.
ماساژ درمانی راهکار مناسبی برای کاهش انقباضات و گرفتگی‌های حاصل از بیماری آندومتریوز است. در حالی که بعضی از خانم‌ها سراغ طب سوزنی می‌روند. روان درمانی نیز در مدیریت استرس بسیار کمک کننده است.
اندومتریوز در کجاها تشکیل میشود؟
این سؤال شایع است که اندومتریوز در کجاها تشکیل میشود؟ در پاسخ می‌توانیم به جدول زیر نگاه کنیم که از شایع‌ترین بافت‌ها در لگن تا نادرترین حالت در قلب و مغز را ذکر می‌کند.
| محل‌های تشکیل آندومتریوز | اندام‌های درگیر بیماری |
| محل‌های شایع در لگن | – تخمدان‌ها: تشکیل کیست‌های آندومتریوما – لوله‌های فالوپ: ایجاد چسبندگی‌ها و اختلال در عملکرد لوله‌ها – سطح خارجی رحم: رشد آندومتر روی دیوارۀ خارجی رحم – دیوارۀ لگن (پریتوئن): رشد آندومتر روی بافت پوشانندۀ اندام‌های لگن |
| محل‌های کمتر شایع در لگن | – روده‌های بزرگ و کوچک: بروز مشکلات گوارشی – مثانه و مجاری ادراری: ایجاد بیماری‌های ادراری |
| محل‌های خارج از لگن (نادر) | – دیافراگم: درد شانه و قفسۀ سینه، به ویژه در زمان خونریزی قاعدگی – ریه‌ها: مشکلات تنفسی، سرفۀ خونی و درد قفسه سینه – دیوارۀ شکم: رشد آندومتر در محل زخم جراحی مانند سزارین – اعصاب لگن: انتشار درد در پاها |
| محل‌های بسیار نادر | – مغز: دارای علائم عصبی یا سردرد مرتبط با چرخۀ قاعدگی – چشم: همراه با تغییرات بینایی یا خونریزی در چشم – قلب: همراه با علائم مرتبط با مشکلات قلبی |
سطوح اندومتریوز
اندومتریوز بر اساس علائم، چهار نوع سطح مختلف دارد که فرد ممکن است به یکی از موارد زیر مبتلا باشد:
- کم
- خفیف
- متوسط
- شدید
عوامل مختلفی، مرحله اختلال را تعیین می‌کنند. این عوامل می‌تواند شامل محل، تعداد، اندازه و عمق ایمپلنت‌های اندومتر باشد. به بافت آندومتر که خارج از رحم رشد می‌کند، ایمپلنت‌های اندومتر گفته میشود.
سطح کم
در اندومتریوز حداقلی، ضایعات یا زخم‌های کوچک و کاشت‌های سطحی اندومتر روی تخمدان وجود دارد. همچنین ممکن است التهاب در حفره لگن یا اطراف آن وجود داشته باشد.
خفیف
اندومتریوز خفیف شامل ضایعات سبک و ایمپلنت‌های (Implants) سطحی روی تخمدان و پوشش لگن است. این ایمپلنت‌ها به دلیل تغییرات هورمونی و رشد بافت اندومتر خارج از رحم، تشکیل می‌شوند.
متوسط
اندومتریوز متوسط شامل ایمپلنت‌های عمیق روی تخمدان و لگن است. همچنین ممکن است ضایعات بیشتری هم وجود داشته باشد.
شدید
شدیدترین مرحله اندومتریوز شامل ایمپلنت‌های عمیق روی لگن و تخمدان‌ها است. همچنین ممکن است ضایعاتی در لوله‌های فالوپ و روده وجود داشته باشد. علائم اندومتریوز در این سطح، می‌تواند شبیه علائم سایر بیماری‌ها مانند کیست تخمدان و بیماری التهابی لگن باشد. علائمی مثل نفخ شکم، پریود نامنظم و درد در هنگام رابطه جنسی هم تجربه می‌شوند.
مراحل بیماری آندومتریوز
بیماری آندومتریوز را با توجه به شدت علائم و گستردگی لایۀ آندومتر در چهار مرحلۀ مختلف تقسیم بندی می‌کنند.
1- مرحلۀ حداقلی (Minimal)
در این مرحله ضایعات آندومتریوز کوچک و سطحی هستند و عموماً حفرۀ لگن و پریتوئن درگیر بیماری می‌شوند. در این حالت چسبندگی و التهاب در کمترین میزان خود هستند و دردهای قاعدگی مهم‌ترین نشانۀ آن محسوب می‌شوند.
2- خفیف (Mild)
در مرحلۀ دوم ضایعات آندومتریوز کمی عمیق‌تر بوده و در بافت‌های همبند و عضلات لگن به چشم می‌خورند. علائم هم شدیدتر از مرحلۀ اول و همچنان قابل تحمل هستند.
3- متوسط (Moderate)
در وضعیت متوسط هم رشد آندومتر را در اندام‌هایی مانند تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ مشاهده می‌کنیم. تشکیل کیست‌های اندومتریوما در تخمدان‌ها و همچنین چسبندگی‌های واضح بین اندام‌های لگنی مانند رحم، روده‌ها، یا مثانه از علائم آن هستند. از طرفی درد شدید لگن، قاعدگی‌های دردناک، و مشکلات باروری را میتوان ناشی از اندومتریوز متوسط دانست.
4- شدید (Severe)
در شدیدترین مرحلۀ آندومتریوز، ضایعات اندومتریوز به مقدار قابل توجهی رسیده‌اند، عمق آنها به گونه‌ای است که اندام‌های درون لگن به مقدار نسبتاً زیادی توسط آندومتر پوشیده شده‌اند. در ضمن کیست‌های تخمدان بزرگ هستند. درد مزمن، ناباروری، و اختلالات عملکردی در روده و مثانه نیز از علائم این بیماری به حساب می‌آیند.
عوارض و موارد خطرناک آندومتریوز
بیماری اندومتریوز علاوه بر علائم دردناک و مزمن، عوارضی دارد که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. این عوارض سلامت جسمانی و روانی بیماران را تحت الشعاع قرار می‌دهند. از جملۀ این عوارض میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ناباروری: حدود نیمی از بیماران با مشکل ناباروری مواجه هستند. علل آن هم چسبندگی و التهاب اندام‌های تناسلی هستند که عملکرد آنها را مختل می‌کنند.
- درد مزمن لگن: این دردها به مرور امور روتین زندگی خانم‌ها را مختل می‌کنند.
- کیست‌های تخمدانی: ایجاد کیست‌ها با کاهش ذخیرۀ تخمدانی و مشکلات ناباروری همراه است.
- چسبندگی مثانه و روده‌ها: منجر به بروز مشکلات گوارشی و ادراری میشود.
- اختلالات مثانه: درد و سوزش هنگام ادرار کردن، مشاهدۀ خون در ادرار و نیاز به دفع مکرر ادرار
- مشکلات گوارشی: اسهال، یبوست، دردهای شکمی و انسداد روده
- مشکلات تنفسی: درد شدید شانه، سرفۀ خونی و دشواری در نفس کشیدن از نشانه‌های آن هستند.
- استرس و اضطراب: ممکن است فرد دچار نگرانی و اضطراب شدید شود.
- بروز مشکلات زناشویی: کیفیت روابط جنسی و عاطفی افت پیدا می‌کند.
درمان اندومتریوز چیست؟
در صورت عدم درمان، عوارض و درد ناشی از این بیماری می‌تواند زندگی فرد مبتلا را تحت تاثیر قرار دهد. به‌طورکلی اندومتریوز درمانی ندارد، اما علائم آن قابل کنترل است. برای مثال درمان‌های دارویی و جراحی برای کمک به کاهش درد و مدیریت عوارض احتمالی وجود دارند.
پزشک ممکن است اول درمان‌های دارویی را امتحان کند. چنانچه بهبودی در وضعیت حاصل نشود، راه‌های دیگر از جمله جراحی را توصیه می‌کند.
بدن هر فرد واکنش متفاوتی به گزینه‌های درمانی مختلف نشان می‌دهد. پزشک به شما کمک می‌کند تا بهترین گزینه را برای خود پیدا کنید. هنگام تصمیم گیری در مورد اینکه کدام درمان برای شما مناسب است، نکات زیر را باید در نظر بگیرید:
- سن شما چقدر است
- علائم اصلی مانند درد یا مشکل در بارداری چیست
- آیا می‌خواهید باردار شوید، بعضی از درمان‌ها ممکن است مانع بارداری شوند
- آیا مشکلی با جراحی ندارید
راهکارهای درمان اندومتریوز شامل موارد زیر است:
داروهای ضد درد
می‌توانید از داروهای ضد التهابی و مسکن برای کاهش درد استفاده کنید. امکان خرید این نوع داروها بدون نسخه وجود دارد و معمولا عوارض جانبی زیادی ایجاد نمی‌کند. اما اگر چند ماه است که از داروهای مسکن استفاده می‌کنید و هنوز هم درد دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
هورمون درمانی
هدف از درمان هورمونی محدود کردن یا توقف تولید استروژن (Estrogen) در بدن است، چون استروژن باعث رشد و ریزش بافت اندومتریوز میشود. محدود کردن استروژن می‌تواند میزان این بافت را کاهش دهد.
اما درمان هورمونی هیچ تاثیری بر چسبندگی (نواحی «چسبنده» بافت که می‌تواند باعث ادغام اندام‌ها شود) ندارد و نمی‌تواند باروری را بهبود بخشد.
بعضی از درمان‌های اصلی مبتنی بر هورمون برای اندومتریوز عبارتند از:
- قرص ضد بارداری خوراکی
- استفاده از پروژستروژن (Progesterone)
- دستگاه پیشگیری از بارداری آی یو دی (IUD)
- تزریق داروی ضد بارداری
- ایمپلنت
شواهد نشان می‌دهد که درمان‌های هورمونی به یک اندازه در درمان اندومتریوز موثر هستند اما عوارض جانبی متفاوتی دارند. اکثر داروهای هورمونی شانس بارداری شما را کاهش می‌دهند، اما همه آنها مانع باردار شدن شما نمی‌شوند. پیشگیری از بارداری هورمونی با جلوگیری از رشد ماهیانه و تجمع بافت اندومتر، باروری را کاهش می‌دهد. قرص‌های ضد بارداری و حلقه‌های واژن می‌توانند درد را در اندومتریوز کاهش داده یا حتی از بین ببرند. اما به‌طورکلی هیچ کدام از درمان‌های هورمونی بر باروری شما تاثیر دائمی ندارند.
هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (Gonadotropin) یا GnRH
GnRH هورمون‌های مصنوعی هستند که با کاهش تولید استروژن باعث یائسگی موقت می‌شوند. گاهی اوقات قبل از جراحی برای کمک به کاهش میزان بافت اندومتر تجویز می‌شوند و معمولا ۳ ماه قبل از عمل از آنها استفاده میشود.
داروهای کاهش علائم اندومتریوز
طبق مقالهای که در وب سایت هلت لاین (healthline) منتشر شده است، داروهایی وجود دارند که میتوان از آنها برای توقف پریود و کاهش علائم اندومتریوز استفاده کرد.
ما در هرلایف، مصرف هیچ دارویی را بدون نظارت و توصیه پزشک پیشنهاد نمی‌کنیم، چرا که بدن هر فرد شرایط متفاوتی دارد و ممکن است تاثیرات دارو و عوارض آن برای هر شخص مناسب نباشد. بهترین راهکار درمان را با کمک پزشک خود انتخاب کنید.
لاپاراسکوپی
جراحی کم تهاجمی برای زنانی است که می‌خواهند باردار شوند یا درد شدیدی را تجربه می‌کنند و درمان هورمونی برای آنها مؤثر نیست. منظور از جراحی‌های کم تهاجمی، تکنیک‌های جراحی خاصی است که برش کوچکتری برای انجام عمل مورد نیاز است و همچنین مدت زمان التیام زخم و خطر ابتلا به عفونت کمتری دارند. هدف از جراحی کم تهاجمی برداشتن یا از بین بردن رشد اندومتر بدون آسیب رساندن به اندام‌های تولیدمثل است.
لاپاراسکوپی، یک جراحی با حداقل تهاجم است که برای تشخیص اندومتریوز استفاده میشود. همچنین این جراحی برای برداشتن بافت اندومتر هم کاربرد دارد. جراح، برش‌های کوچکی در شکم ایجاد می‌کند تا رویش‌ها را با جراحی برداشته، آنها را بسوزاند. در حال حاضر، معمولا از لیزر به عنوان راهی برای از بین بردن این بافت‌ها استفاده میشود.
جراحی هیسترکتومی (Hysterectomy)
اگر جراحی کم تهاجمی و سایر روش‌های درمانی موثر نبوده و تصمیم گرفته‌اید دیگر فرزندی نداشته باشید، برداشتن رحم (هیسترکتومی) می‌تواند آخرین راه حل درمان اندومتریوز باشد.
تصمیم گیری برای انجام هیسترکتومی یک تصمیم بزرگ است که باید با پزشک عمومی یا متخصص زنان در مورد آن صحبت کنید. هیسترکتومی برگشت‌پذیر نیست و بعید است که علائم اندومتریوز پس از عمل عود کند. اما اگر تخمدان‌ها در جای خود باقی بمانند، احتمال بازگشت اندومتریوز بیشتر است.
پیشگیری از ابتلا به اندومتریوز ممکن است؟
آندومتریوز بیماری پیچیده‌ای است. با توجه به این مسئله استفاده از راهکارهای مختلف، به طور قطعی مانع از ابتلای خانم‌ها به این بیماری نمی‌شود. با این حال چند راهکار کاربردی وجود دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم:
- مصرف داروهای جلوگیری از بارداری تحت نظر پزشک زنان
- مدیریت چرخۀ قاعدگی با داشتن تقویم قاعدگی و توجه به علائم مختلف
- اصلاح سبک زندگی با پیروی از رژیم غذایی سالم، مدیریت استرس و انجام ورزش منظم
- انجام چکاپ‌های منظم تحت نظر پزشک‌های متخصص
راهنمای مراجعه به دکتر
شما با توجه به علائمی که تجربه می‌کنید، افزایش شدت و مدت زمان آنها بهتر است به پزشک زنان مراجعه کنید. باید به دردهای شدید و مزمن لگنی، به ویژه در زمان خونریزی پریود توجه کنید. همچنین باید به دردناک بودن رابطۀ جنسی، مشکلات گوارشی و ادراری، به ویژه هنگام چرخۀ قاعدگی، قاعدگی‌های سنگین و نامنظم و همچنین مشکلات ناباروری خود توجه داشته باشید. این علائم به شما هشدار می‌دهند که باید برای درمان آندومتریوز سریع‌تر اقدام کنید.
آندومتریوز چیست و چه علائمی دارد؟
- اندومتریوز ناشی از رشد سلول‌های اندومتر در محلی به غیر از رحم است. بافت‌های لگن، اندام‌های لگنی و در موارد نادر ریه‌ها و اندام‌های دیگر دچار اندومتریوز می‌شوند.
- دردهای مزمن و شدید لگن، خونریزی‌های سنگین پریود، ناباروری، مشکلات گوارشی و ادراری و کیست‌های تخمدانی از علائم رایج آندومتریوز هستند.
- برای درمان آن مسکن‌ها، داروهای هورمونی، لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی و درمان‌های ناباروری استفاده میشود.
- شما برای مشاوره با پزشک متخصص می‌توانید از خدمات کلینیک هرلایف بهره مند شوید. همچنین خرید داروها و لوازم بهداشتی مربوط به سلامت زنان را می‌توانید از فروشگاه اینترنتی هرلایف تهیه کنید.
منابع:
