همه‌چیز درباره سرطان دهانه رحم؛ از علت تا راه‌های درمان

سرطان دهانه رحم یک سرطان بسیار آهسته پیش رونده است و سال‌ها طول می‌کشد تا علائم آن بروز کنند. چون زمان زیادی لازم است تا عفونت HPV به یک توده سرطانی مهاجم تبدیل شود. به‌‌دلیل همین رشد آهسته، انجام منظم و دوره‌ای تست پاپ اسمیر بسیار اهمیت دارد. این تست، تغییرات غیرطبیعی در سلول‌های دهانه رحم که می‌تواند به ایجاد سلول‌های پیش‌سرطانی و سپس سرطانی شود را تشخیص می‌دهد. 

این ‌بدان معناست که می‌توان قبل از اینکه سرطان به‌طور کامل رشد کند، فرد را تحت درمان قرار داد. با توجه به اهمیت سلامت زنان و آمار بالای ابتلا به این سرطان در ایران و دیگر کشورها، در این مقاله از بلاگ هرلایف به بررسی عوامل ایجاد سرطان دهانه رحم، نشانه‌ها و روش‌های تشخیص و درمان می‌پردازیم.

سرطان دهانه رحم چیست؟

سرطان دهانه رحم یا سرویکال کنسر (Cervical Cancer) از سطح دهانه رحم شروع می‌شود. این سرطان زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های دهانه رحم شروع به تبدیل شدن به سلول‌های پیش سرطانی می‌کنند. البته تمامی سلول‌های پیش سرطانی به سرطان تبدیل نمی‌شوند، اما وجود این سلول‌ها مشکل‌ساز بوده و درمان آن‌ها قبل از تغییر، برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم بسیار مهم است.

دهانه رحم کجاست؟

گردن رحم یا دهانه رحم (Cervix) پایین‌ترین قسمت رحم است که آن را به واژن متصل می‌کند. دهانه رحم از سلول‌ها پوشیده شده اما اگر همین سلول‌ دهانه رحم تغییرات غیرعادی و رشد زیاد کند، پتانسیل تبدیل شدن به سلول‌های پیش‌سرطانی را خواهند داشت و می‌توانند خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش دهند.

چه چیزی باعث ابتلا به سرطان دهانه رحم می‌شود؟

بیشتر افراد به‌دلیل ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV که یک عفونت مقاربتی است به سرطان‌های دهانه رحم مبتلا می‌شوند. HPV از طریق تماس جنسی (واژینال، دهانی و مقعدی) گسترش پیدا کرده و از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. این ویروس می‌تواند منجر به بیماری‌های دیگری مانند زگیل تناسلی نیز شود؛ اما یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که HPV عامل اصلی آن است، سرطان‌ دهانه رحم خواهد بود.  

اکثر افراد در مقطعی از زندگی خود به یکی از سویه‌های ویروس HPV از طریق رابطه جنسی مبتلا می‌شوند. در برخی موارد، ویروس به‌صورت خودکار حذف می‌شود، چون بدن با عفونت مبارزه کرده است. اما زمانی‌که فردی به سویه پُرخطر HPV مبتلا شود، احتمال بهبود خودبه‌خودی پایین خواهد بود. چون اگر بدن شما با عفونت مبارزه نکند، HPV می‌تواند سلول‌های سالم دهانهٔ رحم را به سلول‌های سرطانی تبدیل کند.

HPV و سرطان دهانه رحم

بیش از ۱۰۰ سویه HPV وجود دارد که حدود ۱۲ نوع از آن‌ها منجر به سرطان می‌شوند. این ویروس تقریبا ۹۹% از موارد ابتلا به سرطان دهانه رحم است. ۷۰% از سرطان‌های دهانه رحم توسط ۲ سویه از HPV ایجاد می‌شوند که شامل HPV 16 و HPV 17 هستند. بنابراین تشخیص زودهنگام ویروس HPV در پیشگیری از سرطان دهانه رحم نقشی کلیدی دارد. غربالگری‌های منظم و ملاقات با پزشک متخصص زنان که می‌تواند علائم کنسر را با روش‌های مختلف شامل آزمایش و تست بررسی کند، به تشخیص سلول‌های پیش‌سرطانی قبل از تبدیل‌شدن به سلول‌های سرطانی کمک بزرگی خواهد کرد.

واکسن HPV که در سنین بین ۹ تا ۴۵ سال تزریق می‌شود می‌تواند با برخی از اصلی‌ترین سویه‌های سرطانی این ویروس مقابله کند. واکسن گارداسیل و دیگر انواع واکسن‌های HPV تا ۹۰% از سرطان‌های دهانه رحم ناشی از عفونت HPV جلوگیری خواهند کرد. بنابراین دیگر نیازی به استفاده از دیگر روش‌های درمانی مانند پرتو درمانی و شیمی درمانی نخواهد بود، چون از ابتلا به سرطان جلوگیری شده است.

علاوه‌بر ویروس HPV عوامل دیگری در افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم نیز شناخته‌ شده‌اند که به شرح زیر هستند.

• ابتلا به تبخال یا کلامیدیا
• سیگار کشیدن
• قرار گرفتن در معرض داروی دی اتیل استیل بسترول (DES) در رحم مادر
• دسترسی محدود به مراقبت‌های بهداشتی و عدم انجام دوره‌ای تست پاپ اسمیر
• داشتن رابطه جنسی محافظت نشده در سنین پایین با افراد در معرض خطر HPV
• سیستم ایمنی ضعیف و ابتلا به HIV
• ابتلا به دیگر سرطان‌ها
• گیرندگان پیوند اعضا
• مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی

انواع سرطان دهانه رحم کدامند؟

دو نوع اصلی سرطان دهانه رحم وجود دارد که شامل کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous Cell Carcinomas) و آدنوکارسینوم (Adenocarcinomas) هستند. حدود ۸۰% تا ۹۰% سرطان‌های دهانه رحم را سرطان سلول سنگفرشی تشکیل داده و ۱۰% تا ۲۰% آن را سرطان آدنوکارسینوم تشکیل می‌دهد.

کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous Cell Carcinomas)

از هر ۱۰ مورد سرطان دهانه رحم، ۹ مورد سرطان مربوط به سرطان سلول سنگفرشی (SCC) است. این سرطان از سلول‌های قسمتی شروع می‌شود که رحم خارجی به داخل رحم می‌پیوندد.

آدنوکارسینوم (Adenocarcinomas)

آدنوکارسینوم از آن دسته سرطان‌هایی است که در سلول‌های غده‌ای ایجاد می‌شود، بنابراین این نوع از سرطان دهانه رحم از سلول‌های غده مخاطی غده‌های درون رحم ایجاد می‌شود.

سرطان دهانه رحم چقدر سریع رشد می‌کند؟

سرطان دهانه رحم بسیار کند رشد می‌کند. ممکن است سال‌ها یا حتی دهه‌ها طول بکشد تا تغییرات غیرطبیعی در دهانه رحم به سلول‌های سرطانی مهاجم تبدیل شوند. البته این سرطان ممکن است در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف‌تر سریع‌تر رشد کند اما مطالعات سایت healthline.com نشان داده که حداقل ۵ سال زمان می‌برد تا این سرطان رشد کند.

خوشبختانه رشد کُند سرطان دهانه رحم به‌این معناست که فرصت کافی برای تشخیص و درمان زودهنگام وجود دارد. تست پاپ اسمیر می‌تواند هرگونه تغییر غیرطبیعی و علائم پیش‌سرطانی را تشخیص دهد؛ به‌همین‌دلیل پزشکان متخصص زنان انجام دوره‌ای آن را توصیه می‌کنند.

لازم است بدانید که سرعت گسترش سرطان دهانه رحم به عواملی مانند سرعت درمان، سن تشخیص و سلامت کلی و سطح ایمنی بدن فرد بستگی دارد. البته گسترش سرطان به عوامل دیگری مانند نوع سلول سرطانی و سیگاری بودن فرد نیز بستگی دارد.

شایع‌ترین علائم و نشانه های سرطان دهانه رحم چیست؟

مرحله اولیه سرطان دهانه رحم معمولاً با علائمی همراه نیست و به سختی قابل تشخیص است. شاید همین امر باعث شده تا احتمال تبدیل سلول‌های پیش‌سرطانی به سرطان و همین‌طور آمار ابتلا به سرطان دهانه رحم افزایش پیدا کند.

ایجاد اولین علائم مرحله سرطان رحم ممکن است سال‌ها طول بکشد. تشخیص سلول‌های غیرطبیعی در طول غربالگری سرطان بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به سرطان دهانه رحم و تشخیص سلول سرطانی است. بنابراین انجام تست پاپ اسمیر و نمونه‌برداری از دهانه رحم می‌تواند به تشخیص زودهنگام پیش‌سرطانی شدن سلول‌های این ناحیه از بدن زنان کمک کرده و آمار ابتلا به سرطان دهانه رحم را کاهش دهد. 

از طرفی وقتی پزشک متخصص زنان سریع‌تر متوجه ابتلا به این نوع سرطان شود، می‌توان برای درمان سرطان به موقع اقدام کرد.

علائم و نشانه های مرحله ۱ سرطان دهانه رحم

• اولین علائم سرطان در مرحلهٔ اول شامل ترشحات آبکی یا همراه با خون از واژن خواهد بود که ممکن است میزان آن زیاد بوده و با بوی بد همراه باشد.
• افراد بعد از رابطه جنسی، بین دوره‌های قاعدگی یا حتی بعد از یائسگی خونریزی واژینال دارند.
• دوره‌های قاعدگی ممکن است سنگین‌تر از قبل بوده و حتی طولانی‌تر از حد معمول باشد.

علائم سرطان گسترش یافته به بافت‌ها و اندام‌های مجاور

• ادرار دشوار یا دردناک و گاهی اوقات همراه با خون
• اسهال یا درد و احتمال خونریزی از مقعد هنگام مدفوع
• درد غیرقابل توجیه در لگن یا کمر
• خونریزی بعد از یائسگی
• خونریزی بعد از معاینه لگن
• خونریزی بعد از رابطه جنسی
• درد در هنگام رابطه جنسی
• پریود دردناک
• خستگی
• کاهش اشتها و کاهش وزن
• احساس کلی بیماری
• تورم در پاها
• درد شکم

اگر خونریزی غیرطبیعی، ترشحات غیرعادی واژن یا هر علامت غیرقابل توضیح دیگری را تجربه کرده‌اید، باید توسط پزشک متخصص زنان معاینه شده و برای اطمینان آزمایش‌های لازم به همراه آزمایش پاپ اسمیر انجام شود.

مراحل سرطان دهانه رحم چیست؟

مراحل سرطان دهانه رحم به ۴ دسته اصلی تقسیم می‌شود.

تقسیم‌ بندی مراحل سرطان دهانه رحم

مراحل سرطان دهانه رحم بر اساس اندازه تومور و عمیق بودن نقطه تهاجم تومور به مرحله IA و IB تقسیم می‌شوند. مرحله IA بر اساس عمیق‌ترین نقطه تهاجم تومور به مراحل IA1 و IA2 تقسیم خواهد شد. 

• در مرحله IA1، مقدار بسیار کمی از سلول‌‌های سرطانی تنها با میکروسکوپ قابل مشاهده هستند که در بافت‌های دهانهٔ رحم یافت می‌شوند. 
• عمیق‌ترین نقطهٔ تهاجم تومور در مرحلهٔ IA2، حدود ۳ میلی‌متر یا کمتر است. در این مرحله نیز مقدار بسیار کمی از سلول‌های سرطانی فقط با میکروسکوپ قابل مشاهده خواهند بود.
• عمیق‌ترین نقطهٔ تهاجم بعدی تومور، بین ۳ میلی‌متر تا ۵ میلی‌متر است. مرحلهٔ IB بر اساس اندازه تومور و عمیق‌ترین نقطه تهاجم آن به مراحل IB1 ،IB2 و IB3 تقسیم می‌شود. در مرحله IB1، تومور ۲ سانتی‌متر یا کوچک‌تر بوده و عمیق‌ترین نقطه تهاجم آن بیش از ۵ میلی‌متر است.
• در مرحله IB2، تومور بین ۲ تا ۴ سانتی‌متر بوده و در مرحله IB3، اندازه تومور به بزرگ‌تر از ۴ سانتی‌متر می‌رسد.

مرحله دوم سرطان دهانه رحم

سرطان به بخش‌هایی فراتر از دهانهٔ رحم و رحم گسترش یافته اما هنوز به دیوارهٔ لگن (بافت‌هایی که بخشی از بدن بین باسن را می‌پوشانند) و تا یک‌سوم پایینی واژن گسترش پیدا نکرده است.

مرحله سوم سرطان دهانه رحم

سرطان به بخش پایین واژن (یک‌سوم تحتانی واژن) گسترش پیدا کرده و ممکن است دیوارهٔ لگن، لوله‌هایی که ادرار را حمل می‌کنند و غدد لنفاوی مجاور را درگیر کرده باشد. سرطان در این مرحله ممکن است باعث اختلال عملکرد کلیه شود.

مرحله چهارم سرطان دهانه رحم

سرطان به مثانه، رکتوم (لوله‌ای پیوسته و طولانی شامل کولون و مقعد) یا راست روده و دیگر قسمت‌های بدن مانند استخوان‌ها و ریه‌ها گسترش یافته است.

درد سرطان دهانه رحم چگونه است؟

درد ناشی از سرطان دهانه رحم ممکن است در مراحل اولیه بیماری چندان احساس نشود. همان‌طور که سرطان پیشرفت می‌کند و از سطح اولیه گذشته و پیشرفته می‌شود، به بافت‌ها و اندام‌های مجاور گسترش پیدا کرده و ممکن است درد در لگن خود احساس کنید یا مشکلاتی در ادرار کردن داشته باشید. برخی از افراد نیز ممکن است احساس ناخوشی کلی، خستگی یا بی‌اشتهایی را تجربه کنند.

سرطان دهانه رحم چطور تشخیص داده می‌شود؟

سرطان دهانه رحم به کندی و در طی سال‌های متمادی ایجاد می‌شود. قبل از اینکه به سرطان مبتلا شوید، سلول‌های دهانه رحم تغییرات زیادی را تجربه خواهند کرد. سلول‌های طبیعی دهانه رحم ظاهری غیرطبیعی و نامنظم پیدا می‌کنند که نشانه‌ای از ایجاد سلول‌های سرطانی خواهد بود.

تشخیص سرطان دهانه رحم با تست پاپ اسمیر

سلول‌های پیش‌سرطانی، غیرطبیعی یا نامنظم دهانهٔ رحم ممکن است از بین بروند، ثابت بمانند یا به سلول‌های سرطانی تبدیل شوند. بنابراین غربالگری منظم با آزمون پاپ اسمیر می‌تواند در بیشتر موارد به تعیین و تشخیص علائم کنسر احتمالی در گردن رحم یا همان دهانهٔ رحم کمک کند. 

تست پاپ اسمیر با خراش دادن دهانهٔ رحم و برداشتن سلول‌‌های این ناحیه، سلول‌ها را از نظر ظاهر و وجود علائم پیش‌سرطانی یا سایر بی‌نظمی‌ها بررسی خواهد کرد.

تشخیص سرطان دهانه رحم با آزمایش HPV

اگر تست پاپ اسمیر وجود سلول‌های غیرطبیعی را تشخیص داد، پزشک متخصص برای انجام آزمایشات بیشتر اقدام خواهد کرد که می‌تواند شامل آزمایش HPV باشد که یک تست خاص برای بررسی دقیق‌تر سلول‌های دهانهٔ رحم است. این تست می‌تواند انواع خاصی از عفونت را که با HPV مرتبط هستند بررسی کند. همان‌طور که اشاره شد، حدود ۱۲ سویه از ویروس HPV به سرطان منجر می‌شوند که یکی از شایع‌ترین آن‌ها سرطان دهانه رحم است.

در آزمایش HPV پزشک متخصص به‌دنبال نشانه‌های ابتلا به ویروس یا عفونت HPV است. با تشخیص زودهنگام احتمال ابتلا به این ویروس می‌توان قبل از اینکه HPV سلول‌های دهانهٔ رحم را سرطانی کند از ابتلا به سرطان جلوگیری کرد.

تشخیص سرطان دهانه رحم با معاینه رحم (کولپوسکوپی)

پزشک متخصص زنان همچنین ممکن است دهانهٔ رحم را با ابزارهای لازم معاینه کند تا در صورت وجود موارد مشکوک به سرطان، نمونه‌ای از بافت دهانهٔ رحم و بافت رحم (اندومتر) را برای بیوپسی بردارد. 

تشخیص سرطان دهانه رحم با سونوگرافی ترانس واژینال (TUV)

سونوگرافی ترانس واژینال یکی از انواع روش‌ها برای تشخیص سرطان دهانه رحم است که در آن از یک اسکنر کوچک میله‌ای شکل استفاده می‌شود. این اسکنر تصویری دقیق در محیط واژن و دهانه رحم ارائه می‌کند.

تشخیص سرطان دهانه رحم با بیوپسی یا نمونه‌برداری

در شرایطی که تغییرات سلول‌های دهانهٔ رحم با سونوگرافی ترانس واژینال درست تشخیص داده نشد، پزشک متخصص برای اطمینان بیشتر، بیوپسی یا نمونه‌برداری از دهانهٔ رحم را تجویز می‌کند. تکنیک‌های مختلفی برای برداشتن بافت دهانهٔ رحم برای بیوپسی وجود دارد که شامل موارد بیوپسی پانچ یا کورتاژ اندوسرویکال هستند. در موارد دیگر از یک حلقهٔ سیمی یا Conization برای جمع‌آوری بافت از دهانهٔ رحم برای بیوپسی استفاده می‌شود. اگر بیوپسی با بررسی تغییرات و احتمال سرطانی شدن سلول‌های دهانه رحم سرطان را تأیید کند، آزماش‌های بیشتر می‌تواند میزان گسترش بیماری (متاستاز) را مشخص کند. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد.

• آزمایش خون و ادرار
• عکس‌برداری با اشعه ایکس از مثانه، راست روده، روده‌ها و حفره شکم
• بررسی عملکرد کبد و کلیه
• انجام سی تی اسکن یا ام آر آی

سرطان دهانه رحم چطور درمان می‌شود؟

اگر سرطان دهانه رحم زود تشخیص داده شود، قابل درمان خواهد بود. گزینه‌های درمانی این نوع سرطان به میزان پیشرفت آن بستگی دارند. پزشک ممکن است آزمایش‌های مختلفی مانند آزمایش خون، تصویربرداری‌های متعدد و همچنین بیوپسی را برای تعیین مرحله سرطان و میزان گستردگی آن تجویز کند. 

پس از تشخیص، برنامهٔ درمانی ممکن است شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشد.

• شیمی درمانی
• پرتو درمانی
• جراحی برداشتن رحم
• مصرف برخی داروها

سرطان دهانه رحم چقدر شایع است؟

طبق آخرین آمار از سایت my.clevelandclinic سالانه حدود ۱۴.۰۰۰ زن در آمریکا به سرطان دهانه رحم مبتلا می‌شوند. این مطالعه نشان داده که زنان بین ۳۵ تا ۴۴ سال بیشتر در معرض ابتلا به سرطان رحم و دهانهٔ رحم قرار دارند. 

واقعیت نگران‌کننده این‌جاست که میانگین سنی در هنگام تشخیص سرطان، ۵۰ سال بوده و به‌همین دلیل سالانه حدود ۴.۰۰۰ نفر بر اثر سرطان دهانه رحم می‌میرند. البته این میزان مرگ‌ومیر به دلیل غربالگری و تزریق گسترده واکسن HPV رو به کاهش است.

آیا سرطان دهانه رحم قابل پیشگیری است؟

به طور قطع نمی‌توان خطر ابتلا به سرطان رحم را از بین برد، اما می‌توان با اقداماتی خطر ابتلا به آن را کاهش داد. سازمان جهانی بهداشت (WHO) برای پیشگیری مؤثر از اکثر سرطان‌های دهانهٔ رحم واکسیناسیون HPV به‌همراه غربالگری تست پاپ اسمیر را پیشنهاد می‌کند. 

این اقدامات علاوه بر کمک به پیشگیری از سرطان دهانه رحم، امکان تشخیص سرطان در مراحل اولیه را فراهم می‌کند که درمان آن راحت‌تر خواهد بود. بنابراین برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم اقدامات زیر را انجام دهید.

• واکسن HPV بزنید.
• تست پاپ اسمیر را به‌صورت منظم انجام دهید.
• رابطهٔ جنسی ایمن داشته باشید.
• سیگار نکشید.
• غذاهای سالم و سرشار از آنتی‌اکسیدان مصرف کنید.
• از خوردن غذاهایی با قند، چربی اشباع و ترانس و سدیم زیاد اجتناب کنید.
• به‌صورت منظم ورزش کنید.

سرطان دهانه رحم، پیشگیری و درمان

سرطان دهانه رحم به کندی رشد می‌کند و ممکن است چند دهه زمان ببرد تا ویروس HPV به سرطان تبدیل شود. بنابراین اگر واکسن HPV دریافت کرده و به‌صورت منظم تست پاپ اسمیر انجام دهید، احتمال تشخیص به موقع سرطان به حداکثر رسیده و از طرفی درمان در مراحل اولیه نیز بهتر جواب می‌دهد و هزینه کمتری دارد. 

روش‌های درمانی مانند مصرف دارو و جراحی رحم ممکن است با عوارض مختلفی مانند تغییر در سطح هورمون و غیره همراه باشد که زندگی شما را به خطر می‌اندازد و علاوه‌براین، درمان سرطان دهانه رحم در مراحل پیشرفته بسیار دشوارتر خواهد بود. بنابراین تزریق واکسن HPV و انجام منظم تست پاپ‌ اسمیر برای تشخیص زودهنگام را جدی بگیرید.

سرطان دهانه رحم؛ تشخیص و درمان

• سرطان دهانه رحم  (Cervical Cancer) از سطح دهانۀ رحم شروع می‌شود. در حالی که در چهار مرحلۀ مختلف رشد خواهد کرد.
• ویروس اچ پی وی یکی از مهم‌ترین عوامل ابتلا به سرطان دهانۀ رحم است. اما واکسن گارداسیل برای پیشگیری آن کاربرد دارد.
• کارسینوم سلول سنگفرشی و آدنوکارسینوم دو نوع سرطان دهانۀ رحم به حساب می‌آیند.
• ترشحات آبکی یا همراه با خون از واژن، خونریزی واژینال بین دو پریود و دوره‌های قاعدگی سنگین از علائم مهم سرطان دهانۀ رحم هستند.
• شما برای مطالعۀ مقالات علمی دربارۀ سلامت زنان در حوزه بارداری، پریود، یائسگی و مواردی از این دست، می‌توانید اپلیکیشن هرلایف را نصب کنید.
• در ضمن امکان استفاده از خدمات متنوع هرلایف برای شما وجود دارد.