آزمایش هورمون زنانه؛ گامی مهم برای تضمین سلامتی

از تشخیص علت ناباروری گرفته تا اختلالات قاعدگی، یائسگی زودرس، پرمویی یا علت یابی کاهش میل جنسی، آزمایش هورمون زنانه می‌تواند کمک کننده باشد. این آزمایش که اغلب با نمونه گیری از خون انجام می‌شود، در تشخیص بسیاری از مشکلات زنانه و درمان آن‌ها کاربرد دارد. 

برای دریافت نتایج دقیق از این آزمایش، باید آن را در بهترین شرایط انجام داد. بهترین زمان برای انجام آزمایش هورمونی زنان را پزشک متخصص بر اساس نوع هورمون مورد بررسی و هدف از انجام آزمایش پیشنهاد می‌کند. در این راهنما به بررسی انواع آزمایش هورمونی زنان، کاربرد هر یک، تفسیر نتایج آزمایش و مواردی از این قبیل خواهیم پرداخت.

آزمایش هورمون زنانه برای چیست؟

آزمایش هورمون زنانه به عنوان یک ابزار تشخیصی مهم و کاربردی محسوب می‌شود که کار آن ارزیابی عملکرد غدد درون ریز و شناسایی اختلالات هورمونی در زنان است. در واقع این آزمایش سطح مولکول‌های هورمونی را در خون، ادرار یا بزاق فرد اندازه گیری می‌کند. پزشکان از طریق این سری از آزمایش‌ها، سطح هورمون‌های مختلف را در خون تعیین می‌کنند که این می‌تواند به تشخیص علت بروز برخی از بیماری‌ها کمک کند.

اهمیت آزمایش هورمون زنانه در این است که می‌تواند به بهبود کیفیت کلی زندگی، از توانایی تولید مثل گرفته تا بهبود رابطۀ جنسی کمک کند، زیرا عدم تعادل هورمونی می‌تواند بر بسیاری از جنبه‌های زندگی تأثیر منفی بگذارد. بنابراین، انجام منظم آزمایش هورمون زنانه، به ویژه برای زنانی که علائم اختلالات هورمونی را تجربه می‌کنند، بسیار توصیه می‌شود.

کاربرد آزمایش هورمون زنانه

عدم تعادل هورمونی زمانی خود را نشان می‌دهد که مقدار یک یا چند هورمون در خون کم یا زیاد باشد. این عدم تعادل با انجام آزمایش قابل تشخیص است و طیف وسیعی از مشکلات و اختلالات را دربرمی‌گیرد. بر همین اساس از سری کاربردهای آزمایش زنانه می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم.

بررسی مشکلات قاعدگی

چرخۀ قاعدگی به کمک ۴ هورمون مختلف یعنی استروژن، پروژسترون، هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینیزه کننده (LH) تنظیم می‌شود که هر ماه برای ایجاد تغییرات لازم در پوشش رحم فعالیت می‌کنند. استروژن به عنوان هورمونی زنانه توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود. این هورمون نقش مهمی در ایجاد ویژگی‌های زنانه مانند افزایش حجم سینه‌ها، تنظیم چرخۀ قاعدگی و فعالیت دستگاه تناسلی ایفا می‌کند. 

این در حالی است که پروژسترون هم توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود و کار آن آماده سازی رحم برای باروری است. اما (FSH) هورمونی است که توسط غدۀ هیپوفیز در مغز تولید می‌شود و به رشد فولیکول در تخمدان کمک می‌کند. (LH) نیز توسط غدۀ هیپوفیز تولید می‌شود و باعث تخمک گذاری می‌شود.

حال اگر دچار بی نظمی در پریود شوید، به احتمال زیاد سیستم غدد درون ریز شما به درستی کار نمی‌کند که می‌تواند به هر دلیلی باعث تغییر در سطح هورمون‌های شما شود. زمانی که نسبت به انجام آزمایش هورمون زنانه اقدام کنید، پزشک متخصص زنان با بررسی علائم شما و تفسیر نتایج آزمایش، بهترین درمان را برای تنظیم هر یک از هورمون‌های معرفی شده در نظر می‌گیرد تا بدن شما به شرایط عادی برگردد.

بررسی ناباروری

وقتی صحبت از ناباروری می‌شود، همه با تصوری از شرایط سخت و پرهزینه مواجه خواهند شد. این در حالی است که یک عدم تعادل هورمونی ساده هم می‌تواند علت ناباروری در زنان باشد. از سری هورمون‌هایی که می‌توانند در توانایی باروری نقش داشته باشند، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• هورمون آنتی مولرین (AMH)
• استرادیول
• هورمون لوتئینه کننده (LH)
• هورمون محرک فولیکول (FSH)
• پرولاکتین
• پروژسترون
• هورمون‌های تیروئید

حال این هورمون‌ها که هر یک نقش خاص خود را در تخمک گذاری و باروری دارند، در صورتی که از سطح طبیعی خود خارج شوند، می‌توانند ناباروری را به دنبال داشته باشند. 

تشخیص یائسگی زودرس

بی نظمی در قاعدگی، تعریق شبانه، بدخلقی، بد خوابی و افزایش وزن از جمله علائم یائسگی زودرس هستند که می‌توانند برخی از زنان را درگیر کنند. عدم تعادل هورمونی غیر مرتبط با یائسگی نیز می‌تواند علائمی مشابه با یائسگی ایجاد کند، زیرا هورمون‌ها اغلب فرآیندهای اصلی بدن را تنظیم می‌کنند، بنابراین زمانی که تعادلشان به هم می‌خورد، می‌توانند طیف وسیعی از علائم را در سراسر بدن ایجاد کنند. انجام آزمایش هورمون زنانه می‌تواند به تشخیص این دو از هم کمک کند و خطرات ناشی از یائسگی زودرس مانند بیماری‌های قلبی را کاهش دهد.

علت یابی آکنه و ریزش مو

آکنه یکی از مشکلات رایج پوست در بانوان است که به دلیل تولید بیش از حد چربی پوست رخ می‌دهد. هورمون‌های استروژن و پروژسترون در زنان می‌توانند روی عملکرد این غدد تأثیر داشته و باعث بروز آکنه شوند. زنان در زمان‌های مختلف خصوصاً حین ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است آکنه را تجربه کنند که ارتباط مستقیمی با عدم تعادل هورمونی دارد. علاوه بر این مشکل، زنان ممکن است با به هم ریختگی هورمون‌های بدن خود، ریزش مو را نیز تجربه کنند. این مشکلات را نیز می‌توان با انجام آزمایش هورمون زنانه علت یابی و برطرف کرد.

بررسی علت تغییرات خلقی

هورمون استروژن به عنوان یک هورمون کاربردی در بدن زنان بر انتقال دهنده‌های عصبی در مغز مثل سروتونین (هورمون تقویت کنندۀ خلق و خو) مؤثر است. بنابراین اگر زنان با نوساناتی در این هورمون مواجه شوند، ممکن است تغییراتی ناخوشایند را در خلق و خوی خود مشاهده کنند. یک مثال بارز از این تغییرات، نزدیک شدن به زمان پریودی است که علائم ناخوشایند آن با نام سندرم پیش از قاعدگی (PMS) شناخته می‌شوند. این تغییرات خلقی ناشی از عدم تعادل هورمونی از طریق انجام آزمایش هورمون زنانه قابل پیگیری و درمان هستند.

علت یابی کاهش میل جنسی

هورمون‌ها به عنوان پیام‌ رسان‌های شیمیایی بدن، نقش بسیار مهمی نیز در تنظیم میل جنسی دارند. در واقع، هنگامی که تعادل هورمونی به هم می‌خورد، می‌تواند بر بسیاری از جنبه‌های زندگی، از جمله میل جنسی، تأثیر بگذارد. برای مثال، هورمون‌های جنسی مانند استروژن و پروژسترون نقش کلیدی در تنظیم میل جنسی دارند. کاهش سطح این هورمون‌ها می‌تواند منجر به کاهش میل جنسی، خشکی واژن و مشکلات در رسیدن به ارگاسم شود.

از طرف دیگر، عدم تعادل هورمونی همچنین می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی مانند خستگی مزمن، درد مزمن و اختلالات خواب شود که همۀ این عوامل می‌توانند بر میل جنسی تأثیر بگذارند. این موضوع می‌تواند از طریق انجام آزمایش هورمونی زنان بررسی و پیگیری شود.

تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)

در سندرم تخمدان پلی کیستیک سطح هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) به طور غیر طبیعی بالا می‌رود و تعادل بین آندروژن‌ها و استروژن به هم می‌خورد. افزایش آندروژن‌ها می‌تواند منجر به بروز مشکلات زیر شود:

• اختلال در تخمک‌ گذاری: آندروژن‌های اضافی می‌توانند از آزاد شدن تخمک جلوگیری کنند که این امر به نوبۀ خود بر سطح استروژن و پروژسترون تأثیر می‌گذارد.
• افزایش تستوسترون: تستوسترون بالا می‌تواند باعث ایجاد علائمی مانند موهای زائد، آکنه و کاهش میل جنسی شود.
• کاهش سطح هورمون‌های جنسی زنانه: استروژن و پروژسترون پایین می‌توانند باعث خشکی واژن، کاهش میل جنسی و اختلالات قاعدگی شوند.

بررسی شرایط فیبروم رحمی

فیبروم‌ها تومورهای خوش‌ خیمی هستند که به هورمون استروژن حساس هستند. با افزایش سن و در دوران بارداری، زمانی که سطح استروژن بالاست، فیبروم‌ها ممکن است بزرگ‌تر شوند. پزشک متخصص زنان برای بررسی این بیماری نیز ممکن است سطح برخی از هورمون‌های بدن را به کمک آزمایش بررسی کند.

بررسی شرایط آندومتریوز

آندومتریوز بیماری است که در آن بافتی شبیه به پوشش داخلی رحم (اندومتر) در خارج از رحم رشد می‌کند. این بافت به هورمون‌های زنانه، به ویژه استروژن، حساس است. به همین دلیل، عدم تعادل هورمونی نقش بسیار مهمی در ایجاد، پیشرفت و شدت علائم آندومتریوز دارد. پزشک متخصص می‌تواند با تعیین سطوح هورمون‌های بدن از طریق آزمایش، به کاهش سطح استروژن یا تغییر حساسیت بافت آندومتریوزی به استروژن برای درمان این مشکل کمک کند.

علت یابی تغییرات وزن غیر معمول

یکی دیگر از کاربردهای آزمایش هورمون زنانه، علت یابی تغییرات وزنی است، زیرا عدم تعادل هورمونی می‌تواند منجر به کاهش یا افزایش وزن شود. برای مثال، از آن جایی که هورمون‌های تیروئید در متابولیسم بدن و سوزاندن انرژی نقش فعالی دارند، زمانی که به شکل کمتر از حد معمول ترشح شوند، با کاهش متابولیسم بدن، افزایش وزن را به دنبال خواهند داشت.

از طرف دیگر، هورمون استروژن با کاهش در دوران یائسگی، در افزایش وزن زنان یائسه نقش دارد. عدم تعادل هورمونی ناشی از سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز مثالی دیگر از افزایش وزن به دلیل عدم تعادل هورمونی است. در چنین شرایطی کمبود برخی هورمون‌ها خطر شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد.

تشخیص علت پوکی استخوان

پوکی استخوان به عنوان یک مشکل شایع در زنان خصوصاً بانوان سالخورده محسوب می‌شود. بیشتر زنان یائسه به دلیل کمبود استروژن به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند. البته شاید بپرسید پس هورمون‌های تنظیم کنندۀ کلسیم چه نقشی در سلامت استخوان دارند؟ در پاسخ باید بگوییم که علاوه بر این مورد، هورمون‎‌های جنسی نیز در تنظیم اسکلت، حفظ توده و استحکام استخوان نقشی عمده دارند. 

در بین زنان این استروژن است که برای سلامت استخوان‌ها هورمونی ضروری محسوب می‌شود. بنابراین با انجام آزمایش هورمونی می‌توان از بروز چنین حالتی پیشگیری کرد. علاوه بر این هورمون، بروز اختلالات غدد درون ریز شایع به دلیل دیابت یا سطوح بالای تیروئید پوکی استخوان را در پی دارند. زیرا هورمون‌هایی که برای اطمینان از رشد و تکامل استخوان‌های سالم مورد نیاز هستند به خطر می‌افتند.

تشخیص بیماری‌های تیروئید

تیروئید، غده‌ای پروانه‌ای شکل در گردن، هورمون‌هایی تولید می‌کند که متابولیسم بدن را تنظیم می‌کنند. از سوی دیگر، غدد جنسی، هورمون‌هایی تولید می‌کنند که ویژگی‌های جنسی ثانویه را تعیین و چرخۀ قاعدگی را تنظیم می‌کنند. عدم تعادل در هر یک از این سیستم‌ها می‌تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر دیگری تأثیر بگذارد. در زیر به برخی از این تأثیرات می‌پردازیم:

کم‌ کاری تیروئید

کاهش هورمون‌های تیروئیدی می‌تواند باعث اختلالات قاعدگی مانند پریودهای نامنظم، خونریزی شدید یا کاهش خونریزی شود.

پرکاری تیروئید

افزایش هورمون‌های تیروئیدی نیز می‌تواند باعث اختلالات قاعدگی، از جمله پریودهای نامنظم یا توقف قاعدگی شود که با انجام آزمایش هورمون زنانه چنین مشکلاتی قابل تشخیص خواهند بود.

علاوه بر مواردی که ذکر کردیم، آزمایش هورمون زنانه در برخی دیگر از موارد نیز کاربرد دارد. برای مثال، گاهی این آزمایش به منظور ارزیابی وضعیت هورمونی قبل از شروع درمان با هورمون‌های جایگزین یا سایر داروهای هورمونی استفاده می‌شود. در برخی از موارد هم پزشک متخصص برای بررسی سلامت کلی و پیشگیری از بیماری‌ها آزمایش هورمونی را به عنوان بخشی از چکاپ سالانه تجویز می‌کند.

نکتۀ مهم

این لیست کامل نیست و ممکن است دلایل دیگری نیز برای تجویز آزمایش هورمون زنانه وجود داشته باشد. بنابراین در صورت داشتن هرگونه نگرانی یا علائم غیر عادی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

نشانه‌های عدم تعادل هورمونی

یکی از سؤالات مهم بانوان در شرایط خاص این است که عدم تعادل هورمونی چه نشانه‌هایی دارد و پزشک متخصص در چه زمانی نسبت به تجویز آزمایش هورمون زنانه اقدام می‌کند. شما اگر یک یا چند مورد از علائم زیر را دارید، باید زیر نظر پزشک سطح هورمون‌های خود را بررسی کنید.

پزشک متخصص برای تجویز آزمایش هورمون زنانه اول علائم بالینی شما را بررسی می‌کند. علائم عدم تعادل هورمونی می‌توانند بسته به غده‌ای که تحت تأثیر قرار گرفته، متفاوت باشند. از طرفی، تشخیص عدم تعادل هورمونی به تنهایی و بدون انجام آزمایش تقریباً غیرممکن خواهد بود. از سری علائم عدم تعادل هورمونی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.

• سیکل‌های قاعدگی نامنظم
• نوسانات خلقی شدید
• افزایش وزن
• میل جنسی کم
• ریزش مو یا بروز موهای زائد
• لکه بینی بین چرخه‌های پریود
• آکنه

علاوه بر موارد فوق، زنان گاهی ممکن است با یبوست و اسهال، درد در ناحیۀ شکم و کمر در دوران قاعدگی، بی خوابی، استخوان‌های شکننده و حتی بثورات پوستی مواجه شوند.

انواع آزمایش هورمونی

آزمایش عدم تعادل هورمونی بسته به شرایط فرد انواع گوناگونی دارد، زیرا تنوع هورمون‌های بدن و عملکرد هر یک از آن‌ها زیاد است. برخی از آزمایشاتی که ممکن است توسط پزشک تجویز شوند عبارتند از:

آزمایش خون

رایج‌ترین و البته کاربردی‌ترین تست سنجش عدم تعادل هورمونی، آزمایش خون است که در بیمارستان یا آزمایشگاه قابل انجام است. این آزمایش که با یک خون گیری معمولی انجام می‌شود، غلظت هورمون‌های خاصی را بدن را که در جریان خون وجود دارند، بررسی می‌کند. این آزمایش در محدودۀ زمانی کوتاهی باید مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد، با این حال محدودۀ وسیع‌تر و کامل‌تری از هورمون‌های بدن زنان را بررسی می‌کند. از هورمون‌هایی که با کمک آزمایش خون قابل سنجش و ارزیابی هستند می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:

• استروژن (استرادیول)
• پروژسترون
• هورمون لوتئینه کننده
• هورمون محرک فولیکول 
• پرولاکتین
• دی هیدرواپی آندروسترون (DHEA-S)
• گلوبولین متصل به هورمون جنسی (SHBG)
• کورتیزول
• انسولین
• هورمون‌های تیروئید

آزمایش بزاق

این نوع تست شاید ساده‌ترین روش آزمایش باشد، زیرا فرد دارای مشکل باید مقداری از نمونۀ بزاق خود را با ریختن آب دهان در لولۀ آزمایشگاهی طی یک یا چند روز جمع آوری کند. آزمایشگاه نیز نمونه را برای تعیین سطح هورمون‌های مورد نظر، تجزیه و تحلیل می‌کند. این آزمایش بر خلاف آزمایش خون که مقدار کل هورمون‌های موجود در جریان خون را نشان می‌دهد، تصویر خوبی را از هورمون‌های آزاد در بدن نشان می‌دهد. 

البته به دلیل غلظت کم یا زیاد هورمون‌های موجود در بزاق به نسبت خون یا ادرار، این نوع آزمایش محدودیت‌هایی نیز دارد. ضمن اینکه برخی از متغیرها مثل مصرف غذا، مسواک زدن و استفاده از لوازم آرایش ممکن است باعث تأثیر روی هورمون‌های موجود در بزاق دهان شوند. از سری هورمون‌های قابل آزمایش با این روش می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:

• استروژن (استریول، استرادیول و استرون)
• پروژسترون
• دهیدرواپی آندروسترون (DHEA-S)
• کورتیزول

آزمایش ادرار

آزمایش ادرار شامل جمع آوری چند نوبت از نمونه ادرار در خانه و تحویل آن به آزمایشگاه طی ۲۴ ساعت یا چند روز می‌شود. نمونه‌های متعدد می‌توانند برای دستیابی به یک بینش عالی در مورد نوسانات هورمونی شما حیاتی باشند. در واقع، حجم نمونه و تنوع بیشتر می‌توانند به پزشکان کمک کنند تا به نتایج دقیق‌تری از عدم تعادل هورمونی دست پیدا کنند. 

آزمایش ادرار می‌تواند به پزشکان کمک کند تا چگونگی متابولیسم هورمون‌ها را در بدن ارزیابی کنند. فرصتی که برای شناسایی برخی خطرات مثل سرطان (زمانی که هورمون ها به طور مطلوب در بدن تجزیه نمی‌شوند) کاربرد دارد. این نوع آزمایش به نسبت دو آزمایش قبل رواج کمتری دارد و البته هورمون‌های زیر را تحت بررسی قرار می‌دهد:

• استروژن (استرون، استرادیول و استریول)
• پروژسترون
• کورتیزول
• ملاتونین
• دهیدرواپی آندروسترون

بهترین زمان برای آزمایش هورمونی زنان

بهترین زمان برای انجام آزمایش هورمونی زنان، به نوع هورمون مورد تست بستگی دارد، زیرا سطح هورمون‌ها در طول ماه ثابت نیست. برای مثال، اغلب در روزهای ۲ تا ۵ قاعدگی، اندازۀ سطح دو هورمون (LH) و (FSH) اندازه گیری می‌شود. این در حالی است که بهتر است برای سنجش سطح استروژن خون، در روزهای ۲-۳ یا ۲۱-۲۳ سیکل قاعدگی آزمایش انجام شود. 

سطح پروژسترون ۵ تا ۷ روز پس از تخمک گذاری که در فاز لوتئال (نیمۀ دوم چرخه) قرار دارد، به بالاترین حد خود می‌رسد. به همین دلیل است که آزمایش در روزهای ۱۹ تا ۲۲ سیکل ۲۸ روزه توصیه می‌شود. این در حالی است که میزان تستوسترون در زنان در صبح به بیشترین میزان خود می‌رسد. بنابراین بهتر است این آزمایش حوالی ساعات ۷ تا ۱۰ صبح انجام شود. جالب است بدانید که سطح این هورمون در هر زمانی از ماه قابل اندازه گیری است. 

سطح تستوسترون بسته به سن متفاوت است؛ بنابراین نتایج باید بر اساس آن تفسیر شوند. پزشک احتمالاً باید هم تستوسترون تام و هم تستوسترون آزاد (Free and Total) و گلوبولین باندینگ هورمون جنسی (SHBG) را آزمایش کند. این هورمون اغلب زمانی که دچار کاهش میل جنسی، خستگی و حتی افسردگی می‌شویم اندازه گیری می‌شود.

تفسیر آزمایش هورمون زنانه

تفسیر آزمایش هورمون زنانه می‌تواند برای تشخیص و درمان طیف گسترده‌ای از مشکلات سلامتی زنان از جمله ناباروری، اختلالات قاعدگی، یائسگی زودرس و حتی برخی از انواع سرطان‌ها مفید باشد. در ادامه به بررسی تفسیر برخی از مهم‌ترین انواع آزمایش هورمونی از طریق خون می‌پردازیم:

آزمایش استروژن 

این آزمایش به بررسی و اندازه گیری استرون (E۱)، استرادیول (E۲) یا استریول (E۳) می‌پردازد. میزان آن در زنان بسته به زمان متفاوت و مطابق با موارد زیر است:

• قبل از یائسگی: ۳۰ تا ۴۰۰ (pg/ml)
• بعد از یائسگی: صفر تا ۳۰ (pg/ml)
• فاز فولیکولار: ۲۰ تا ۱۵۰ (pg/ml)
• اواسط سیکل قاعدگی: ۱۵۰ تا ۱۷۰ (pg/ml)
• فاز لوتئال: ۴۰ تا ۵۰ (pg/ml)

آزمایش پروژسترون

این هورمون نقش اصلی آماده کردن بدن زنان را برای بارداری بر عهده دارد. میزان این هورمون اغلب با آزاد شدن تخمک یا شروع بارداری بالا می‌رود و با افت مقدار آن پریود شروع می‌شود. اندازه گیری آن برای زنان بر اساس مقادیر زیر است:

• قبل از سن بلوغ: ۷ تا ۵۲ (ng/dl)
• مرحلۀ فولیکولار: ۱۵ تا ۷۰ (ng/dl)
• مرحلۀ لوتئال: ۲۰۰ تا ۲۵۰۰ (ng/dl)
• بعد از یائسگی: کمتر از ۴۰ (ng/dl)
• ۳ ماهۀ اول حاملگی: ۷۲۵ تا ۴۴۰۰ (ng/dl)
• ۳ ماهۀ دوم حاملگی: ۱۹۵۰ تا ۸۲۵۰ (ng/dl)
• ۳ ماهۀ سوم حاملگی: ۶۵۰۰ تا ۲۲۹۰۰ (ng/dl)

آزمایش تستوسترون

این آزمایش ارزیابی هورمون آندروژن تولید شده توسط تخمدان‌ها در زنان است که نقش مهمی در تخمک گذاری دارد. مقدار طبیعی آن در بدن زنان برابر با ۰/۳ تا ۱/۹ (ng/dl) است.

آزمایش هورمون لوتئینه کننده (LH)

این آزمایش در زنان برای ارزیابی باروری، تشخیص اختلالات قاعدگی (مانند نامنظمی قاعدگی، خونریزی شدید یا عدم وجود قاعدگی)، ارزیابی عملکرد تخمدان‌ها و تشخیص یائسگی زودرس انجام می‌شود. مقادیر طبیعی آن برابر با موارد زیر است:

• مرحلۀ فولیکولی: ۱/۶۸ تا ۱۵ (IU/L)
• میانۀ دوره: ۲۱/۹ تا ۵۶/۶ (IU/L)
• مرحلۀ لوتئال: ۰/۶۱ تا ۱۶/۳ (IU/L)
• پس از یائسگی: ۱۴/۲ تا ۵۲/۳ (IU/L)

آزمایش هورمون محرک فولیکول (FSH)

این هورمون در زنان برای ارزیابی باروری، تشخیص اختلالات قاعدگی، ارزیابی عملکرد تخمدان‌ها و تشخیص یائسگی زودرس انجام می‌شود و مقادیر آن بر اساس موارد زیر ارزیابی می‌شوند:

• مرحلۀ فولیکولی: ۱/۳۷ تا ۹/۹ (IU/L)
• میانۀ دوره: ۶/۱۷ تا ۱۷/۲ (IU/L)
• مرحلۀ لوتئال: ۱/۰۹ تا ۹/۲ (IU/L)
• پس از یائسگی: ۱۹/۳ تا ۱۰۰/۶ (IU/L)

آزمایش پرولاکتین

پرولاکتین هورمونی است که در غدۀ هیپوفیز تولید می‌شود و در زنان به تولید شیر پس از زایمان کمک می‌کند. سطح این هورمون برای تشخیص علل عدم شیردهی، تشخیص تومورهای هیپوفیز، بررسی علل قاعدگی نامنظم و تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک مطابق با توضیحات زیر ارزیابی می‌شود:

• زنان بالغ: ۰ تا ۲۵ (ng/mL)
• ۳ ماهۀ اول حاملگی: کمتر از ۸۰ (ng/mL)
• ۳ ماهۀ دوم حاملگی: کمتر از ۶۰ (ng/mL)
• ۳ ماهۀ سوم حاملگی: کمتر از ۴۰۰ (ng/mL)

علائم اختصاری آزمایش هورمونی زنان

در آزمایش‌های هورمونی، برای سادگی و استانداردسازی، از علائم اختصاری برای نشان دادن هورمون‌های مختلف استفاده می‌شود. این علائم اختصاری در گزارش‌های آزمایشگاهی و مقالات علمی به کار می‌روند. در زیر برخی از مهم‌ترین علائم اختصاری هورمون‌های زنانه که معمولاً در آزمایش‌ها ارائه می‌شوند معرفی خواهند شد. اگرچه ممکن است در خلال مطلب نیز به برخی از آن‌ها اشاره کرده باشیم:

• علامت (E2) یا (Estradiol): قوی‌ترین نوع استروژن
• علامت (P) یا (Progesterone): هورمون پروژسترون
• علامت (FSH) یا (Follicle-Stimulating Hormone): هورمون محرک فولیکول
• علامت (LH) یا (Luteinizing Hormone): هورمون لوتئین‌ سازی
• علامت (Prolactin): هورمون پرولاکتین
• علامت (TSH) یا (Thyroid-Stimulating Hormone): هورمون محرک تیروئید
• علائم (T3) و (T4): فرم‌های فعال هورمون‌های تیروئید (که در فرم‌های هورمن کلی و هورمون آزاد اندازه گیری می‌شوند)
• علامت (Androstenedione): هورمون آندروژن
• علامت (Testosterone): هورمون تستوسترون

با دانستن این علائم، می‌توانید گزارش آزمایش خود را بهتر درک کرده و سؤالات مناسب‌تری از پزشک خود بپرسید.

هزینه آزمایش هورمون زنانه

هزینۀ آزمایش هورمون زنانه بر اساس عوامل مختلفی تعیین می‌شود، بنابراین نمی‌توان یک قیمت ثابت را برای آن تعیین کرد. از سری عوامل متغیر تأثیرگذار بر این نوع آزمایش می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.

نوع آزمایش

بسته به نظر پزشک و بر اساس نوع مشکلی که دارید، تعداد هورمون خاصی باید مورد بررسی قرار گیرند. بر اساس تعداد و میزان پیچیدگی آن‌ها، هزینۀ آزمایش هورمونی متفاوت خواهد بود. در واقع، هرچه تعداد هورمون‌های مورد بررسی بیشتر باشد، هزینۀ آزمایش نیز بیشتر خواهد بود. از طرفی، برخی روش‌های آزمایش ممکن است پیچیده‌تر و گران‌تر باشند.

آزمایشگاه و مواد مصرفی

هزینۀ آزمایش در آزمایشگاه‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد. آزمایشگاه‌های خصوصی معمولاً هزینۀ بیشتری نسبت به آزمایشگاه‌های دولتی دارند. ضمن اینکه هزینۀ مواد مصرفی مورد استفاده در آزمایشگاه نیز بر قیمت نهایی تأثیر می‌گذارد.

بیمه

بیمه یکی از اصلی‌ترین عوامل مؤثر بر قیمت آزمایش است. برخی از بیمه‌ها هزینۀ زیادی از آزمایشات را تحت پوشش ندارند، این در حالی است که برخی دیگر مثل بیمۀ تکمیلی ممکن است حتی تمام هزینۀ آزمایش را پوشش دهند.

چگونه هزینه آزمایش هورمون زنانه را کاهش دهیم؟

هزینۀ انجام آزمایش زنانه ممکن است زیاد باشد، در این صورت می‌توانید با کمک برخی موارد، هزینه‌ها را کاهش دهید. برای مثال، با پزشک خود در مورد آزمایش‌های ضروری صحبت کنید و از انجام آزمایش‌های غیرضروری خودداری کنید. همچنین قبل از انجام آزمایش، هزینه‌های آزمایشگاه‌ها را مقایسه کنید تا بتوانید ارزان‌ترین گزینه را انتخاب کنید. اگرچه نباید در این زمان کیفیت کار آزمایشگاه را فدای هزینه کنید. در نهایت اینکه سعی کنید آزمایش خود را با وجود داشتن بیمه انجام دهید.

برای آزمایش هورمونی به چه دکتری مراجعه کنیم؟

جدا از متخص زن، یک پزشک غدد (Endocrinologist) به عنوان یک متخصص می‌تواند سطح هورمون‌های شما را بررسی کند. این پزشک با دانش و تخصص خود می‌تواند با مطالعۀ هورمون‌های بدن شما، عملکرد غدد درون ریز را بررسی کرده و بیماری‌های مختلف را تشخیص دهد یا علت یابی، درمان و مدیریت کند. علاوه بر این پزشک متخصص زنان نیز ممکن است در بسیاری از موارد برای تشخیص مشکلات مختلف آزمایش‌های هورمونی را تجویز کند.

نکات و توصیه‌های مهم

قبل از انجام آزمایش هورمونی، رعایت برخی نکات مهم به دقت و اطمینان از نتایج آزمایش کمک می‌کند. این نکات بسته به نوع هورمون مورد آزمایش و دستور پزشک ممکن است کمی متفاوت باشند، اما به طور کلی موارد زیر را می‌توان در نظر گرفت.

ناشتا بودن

در بسیاری از موارد، پزشک از شما می‌خواهد که قبل از انجام آزمایش خون ناشتا باشید. معمولاً توصیه می‌شود ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید و ننوشید.

زمان سیکل قاعدگی

برای برخی از هورمون‌ها، زمان انجام آزمایش در طول سیکل قاعدگی بسیار مهم است. معمولاً روز سوم تا پنجم سیکل قاعدگی برای اندازه‌ گیری برخی هورمون‌ها مانند (FSH) و (LH) مناسب است.

داروها و مکمل‌ها

برخی داروها و مکمل‌ها می‌توانند بر سطح هورمون‌ها تأثیر بگذارند. بنابراین، قبل از انجام آزمایش، لیستی از تمام داروها و مکمل‌هایی را که مصرف می‌کنید تهیه کرده و به پزشک خود اطلاع دهید.

فعالیت بدنی 

فعالیت بدنی شدید می‌تواند بر سطح برخی هورمون‌ها تأثیر بگذارد. بهتر است قبل از آزمایش از فعالیت بدنی شدید خودداری کنید.

استرس

استرس ممکن است روی سطح هورمون‌های شما تأثیر بگذارد. بنابراین سعی کنید آرامش خود را قبل از انجام آزمایش حفظ کنید.

تغذیه

برخی غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارند. بهتر است از مصرف غذاهای چرب، کافئین و الکل قبل از آزمایش خودداری کنید.

علاوه بر موارد بالا، حتماً قبل از انجام آزمایش، تاریخچۀ پزشکی خود را به طور کامل به پزشک خود اطلاع دهید. ضمن اینکه هر گونه سؤال یا نگرانی در این زمینه را باید با پزشک خود در میان بگذارید.

چرا آزمایش هورمون زنانه مهم است؟

• آزمایش هورمون زنانه برای ارزیابی سلامت و عملکرد سیستم تولید مثل زنان بسیار مهم است.
• از این آزمایش می‌توان برای تشخیص اختلالات هورمونی، بررسی باروری، نظارت بر درمان، تشخیص علل مشکلات و پیشگیری از برخی بیماری‌ها استفاده کرد.
• از سری هورمون‌هایی که در آزمایش مورد بررسی قرار می‌گیرند استروژن، پروژسترون، هورمون محرک فولیکول (FSH)، هورمون لوتئین‌ کننده (LH)، پرولاکتین (Prolactin) و در برخی از مواقع تستوسترون، هورمون‌های تیروئید و کورتیزول هستند.
• در صورتی که شما هم با مشکل عدم تعادل هورمونی مواجه شده‌اید، می‌توانید تجربۀ خود را از شرایط موجود برای خوانندگان هرلایف به اشتراک بگذارید. 
• ضمن اینکه با استفاده از اپلیکیشن هرلایف، می‌توانید چرخۀ قاعدگی خود را دقیق‌تر ثبت کرده و اطلاعات مفیدی دربارۀ تغییرات هورمونی بدنتان به دست آورید. این اطلاعات به شما کمک می‌کنند تا در زمان مناسب برای انجام آزمایش‌های هورمونی اقدام کرده و با پزشک خود بهتر ارتباط برقرار کنید.

پرسش‌های پرتکرار