بسیاری از خانمها این جمله را باور دارند که «افسردگی درد پریود را تشدید میکند.» البته این موضوع را پژوهشگران حوزه روانپزشکی و علوم اعصاب نیز به دفعات زیادی بررسی کردهاند. آنها ساختار مغز و ترشح انتقال دهندههای عصبی را از یک سو و رفتار بانوان را از سوی دیگر سنجیدهاند.
اگر شما هم با این سؤال مواجه هستید که «آیا افسردگی درد پریود را تشدید میکند؟» باید پاسخ دهیم، بله. افسردگی دردهای پریود را افزایش میدهد. پژوهشگران بریتانیایی و چینی مطالعات جدیدی دربارۀ رابطۀ افسردگی و درد پریود انجام شدهاند. در ادامه به یافتههای این مطالعات خواهیم پرداخت. برای کسب اطلاعات بیشتر تا پایان این بررسی همراه ما باشید.
اهمیت مغز در روند چرخۀ قاعدگی
مغز به عنوان حیاتیترین اندام کنترلگر بدن، در عملکرد دستگاه تناسلی زنان نقش مهمی را ایفا میکند. اگر به سراغ مغز برویم، متوجه نقش هیپوتالاموس و هیپوفیز در ترشح هورمونهایی میشویم که بر تعادل هورمونی اثر قابل توجهی دارند. در حقیقت، هیپوتالاموس هورمون آزاد کنندۀ گنادوتروپین (GnRH) را ترشح میکند که غدۀ هیپوفیز را تحریک کرده تا هورمون تحریک کنندۀ فولیکول (FSH) و همچنین هورمون لوتئینه کننده (LH) را آزاد کند. این هورمونها در فاز تخمک گذاری و لوتئال بر عملکرد تخمدانها اثر گذاشته و به این ترتیب ترشح استروژن و پروژسترون نیز تحت تأثیر قرار میگیرند.
تأثیر مغز بر علائم مرتبط با چرخۀ قاعدگی
اگر کمی چشم انداز خود را وسیعتر کنیم، متوجه میشویم که اگر مغز طبق روال معمول خود کار نکند، تغییراتی در سلامتی قاعدگی خانمها رخ میدهد. سیکلی که بین ۲۱ تا ۳۵ روز و یا به طور متوسط ۲۸ روز تخمین زده شده است.
در حقیقت اگر عملکرد هیپوتالاموس تحت تأثیر هیجانات مثبت و منفی در قالب استرس، فشارهای عصبی و حتی اتفاقات خوش زندگی باشد، ترشح هورمونهای نوراپی نفرین، سروتونین و دوپامین تغییر میکند.
به همین واسطه خانمها در حالت مضطرب، افسرده، عصبی، خشمگین، غمگین و خوشحال به سر میبرند. با توجه به این موضوع میتوان از تأثیر مغز بر حالت روحی خانمها مطلع شد. شرایطی که هنگام حضور خانمها در سندرم پیش از قاعدگی شدت بیشتری به خود میگیرد.
احساس درد بیشتر در پریود
مغز اندام کنترل کنندۀ اندامهای بدن است و از طریق نخاع و سیستم اعصاب محیطی پیامهای مختلف را به اندامها میرساند و از همین طریق پیامهایی را دریافت میکند. رحم، تخمدانها، واژن، شکم، لگن و کمر نیز از این فرآیند بی نصیب نیستند. این موضوع را میتوان هنگام خونریزی پریود به وضوح درک کرد. خانمها در این بازۀ زمانی ۳ تا ۷ روز، به دلیل ترشح پروستاگلاندینها، انقباضات رحمی، ریزش دیوارۀ داخلی رحم و سایر اعمالی که در بدن رخ میدهند، گرفتگی عضلات شکم، کمر درد و درد و گرفتگی لگن را تجربه میکنند.
طبق مطالعۀ منتشر شده در سی ان ان (CNN)، حدود ۹۰ درصد از خانمهایی که خونریزی قاعدگی را تجربه میکنند، در طول این دورهها درد را تجربه میکنند. برای برخی، درد ناشی از گرفتگی و انقباضات رحم شدید است و با علائم افسردگی ارتباط دارد. در حقیقت، میتوان گفت که در طی چرخۀ قاعدگی تغییراتی رخ میدهند که خانمها درد را بیشتر از حد معمول حس میکنند. این تغییرات عبارتند از:
ارسال سیگنال درد از سمت رحم به مغز
هنگامی که خانمها در مرحلۀ خونریزی قاعدگی قرار دارند، به دلیل تغییرات هورمونی دیوارۀ داخلی رحم میشکند و خونریزی رخ میدهد. از طرفی پروستاگلاندینهایی که در خون جریان دارند، انقباضات رحمی را به وجود میآورند تا فرآیند ریزش بافت اندومتر صورت گیرد. انقباضات رحم بر بافتهای همبند و عضلات شکمی و لگن اثر منفی میگذارد و خانمها درد پریود را تجربه میکنند. اما اگر خانمی استرس و علائم افسردگی را داشته باشد، درد بیشتری را تجربه خواهد کرد.
عملکرد مغز هنگام دریافت سیگنال درد از رحم
مغز از طریق نخاع سیگنالهای رحم را دریافت میکند. در چنین شرایطی تالاموس، آمیگدال و قشر پره فرونتال در دریافت، پردازش و ایجاد احساس درد نقش دارند. این در حالی است که احساسات منفی مانند اضطراب، استرس و افسردگی میتوانند آستانۀ درد مغز را کاهش دهند و به این ترتیب خانمها درد قاعدگی را بیشتر احساس میکنند.
انتقال دهندههای عصبی و احساس درد بیشتر
انتقال دهندههای عصبی که همان هورمونهای ترشح یافته از مغز هستند، عوامل تأثیرگذار دیگری به حساب میآیند که میتوانند به آسانی بر شدت یافتن دردهای قاعدگی اثر بگذارند. در حقیقت ترشح کم سروتونین در خانمهایی که استرس و افسردگی دارند، کاهش مییابد، همین موضوع باعث تشدید علائمی مانند نوسانات خلقی و کاهش آستانۀ تحمل درد در این خانمها میشود.
از طرفی اندورفین به عنوان مسکن درد به حساب میآید. ترشح این هورمون باعث میشود که خانمها درد کمتری را تجربه کنند. این در حالی است که اگر خانمی علائم افسردگی را داشته باشد، احتمالاً به دلیل کاهش ترشح اندورفین از هیپوتالاموس، درد پریود را بیشتر احساس میکند.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
بیماریهای اعصاب و روان چه تأثیری بر پریود دارند؟
با توجه به نقش مهمی که مغز بر سیکل قاعدگی و برنامۀ منظم پریود دارد، میتوان به ارتباط اختلال عملکرد این اندام و تغییراتی پی برد که در فازهای مختلف سیکل قاعدگی رخ میدهند. برای مثال در اختلالی به اسم (Central Sensitization)، مغز سیگنالهای درد را شدت میدهد و خانمها در چنین شرایطی، درد بیشتری را حس میکنند. به بیان دیگر، در بعضی از خانمها گیرندههای درد هنگام پریود حساستر شده و با ترشح پروستاگلاندینها به میزان طبیعی، باز هم میزان درد بیشتری حس میشود.
خانمهایی که مشکل میگرن داشته یا سابقۀ تشنج و صرع داشتهاند، نسبت به سایر بانوان، درد پریود را بیشتر حس میکنند. در حقیقت، نوسانات هورمونی خلق و خوی این افراد را بیشتر تحت تأثیر قرار میدهند. علاوه بر این گروه از افراد، خانمهایی که در شرایط افسردگی به سر میبرند، به دلیل تغییراتی که در میزان ترشح هورمونهای مغز آنها رخ میدهند، درد پریود را بیشتر حس میکنند.
پژوهشهایی در ارتباط افسردگی و درد پریود
به تازگی پژوهشهای مختلفی انجام شدهاند که تأثیر افسردگی را بر دردهای قاعدگی دقیقتر بررسی کردهاند. این مقالات رویکردی متفاوت داشتهاند. به این معنی که بعضی از این مطالعات به بررسی اثر ژنتیک و اختلالات روانی از جمله افسردگی بر دردهای پریود پرداختهاند.
ارتباط افسردگی و درد پریود از منظری دیگر
درد قاعدگی که به عنوان دیسمنوره نیز شناخته میشود در لگن یا شکم و به طور معمول طی سه روز آغازین خونریزی رخ میدهد. مطالعات سالهای قبل نشان دادهاند که بین دیسمنوره و افسردگی ارتباط وجود دارد. اما این ارتباط در سطح ژنتیکی بررسی نشده است.
در پژوهشی که اواخر سال ۲۰۲۴ منتشر شده است، محققان بریتانیایی و چینی با همدیگر همکاری کرده و متوجه شدهاند که ژنی فعال در خانمهای دارای افسردگی وجود دارد که باعث میشود که خانمها هنگام پریود شرایط دیسمنوره یا قاعدگی دردناک را بیشتر تجربه کنند.
یکی از محققین این تیم به اسم (Shuhe Liu) اعلام کرده است: «یافتههای پژوهش ما این موضوع را نشان میدهند که افسردگی خانمها از علل تجربۀ دیسمنورۀ آنهاست. اما هیچ کدام از یافتههای پژوهش ما به این نکته اشاره ندارد که «تجربۀ قاعدگی دردناک احتمال ابتلا به افسردگی را افزایش میدهد.»
این پژوهش ۶۰۰.۰۰۰ خانم از اروپا و ۸۰۰۰ زن آسیایی را تحت مطالعه قرار داده است. در این پژوهش، ۵۱ درصد خانمهای مبتلا به افسردگی، علائم قاعدگی دردناک را تجربه میکنند. محققان به وجود ژنی فعال در آنها پی بردهاند که اثر افسردگی را بر دردهای پریود افزایش میدهد.
افسردگی، مشکلات خواب و دردهای قاعدگی
یکی از چالشهایی که خانمها به دلیل علائم افسردگی تجربه میکنند، مشکلات خواب است. این افراد کمبود خواب دارند. گاهی به صورت منقطع میخوابند و از طرفی امکان آشفتگی رویاهای آنها نیز وجود دارد. اما همین خستگی، بی خوابی و علائم دیگر افسردگی دست به دست هم میدهند تا نوسانات هورمونی رخ داده و ترشح پروستاگلاندینها افزایش یابد. در پی این تغییرات، انقباضات رحمی و گرفتگی عضلات شکم و لگن بیشتر از حالت معمول بوده و درد پریود نیز بیشتر حس میشود.
آیا افسردگی باعث تشدید دردهای پریود میشود؟
- مغز یکی از مهمترین اندامهایی است که عملکرد آن، به خصوص از نظر ترشح هورمونهای سروتونین و اندورفین بر احساس درد قاعدگی اثر دارد.
- در بدن خانمهایی که مبتلا به افسردگی هستند، ژنی فعال است که باعث افزایش میزان درد پریود میشود. بنابراین افراد مبتلا به افسردگی درد بیشتری را هنگام پریود حس میکنند.
- شما برای کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ سلامت زنان میتوانید مقالات وبلاگ اپلیکیشن هرلایف را مطالعه کنید. در ضمن برای مشورت با پزشک متخصص میتوانید از خدمات کلینیک آنلاین هرلایف بهره مند شوید.
پرسشهای پرتکرار
کاهش ترشح سروتونین و اندورفین از یک سو و حساسیت بیشتر گیرندههای درد در دستگاه تناسلی باعث احساس بیشتر درد میشوند. در ضمن، افسردگی و استرس نوسانات هورمونی را افزایش داده و با تشدید انقباضات رحمی و گرفتگی عضلات شکم، درد بیشتری حس میشود.
بله. طبق آخرین پژوهش منتشر شده در مجلات علمی معتبر، در خانمهای دارای افسردگی ژنی فعال است که میزان درد قاعدگی را بیشتر میکند. به همین دلیل خانمهای مبتلا به افسردگی به دفعات بیشتری دیسمنوره را تجربه میکنند.
منابع:
