گرفتگی‌ و درد پریود: شناخت دلایل درد و راهکارهای کاهش آن

امروزه درد پریود از نظر نظام فرهنگی حاکم بر جوامع یک درد طبیعی تلقی می‌شود و روش هایی برای درمان و کاهش درد پریودی وجود دارند. این طبیعی انگاشتن درد پریود باعث می‌شود که در نظام بهداشت عمومی مساله‌ی پریود نادیده گرفته شود، در چنین وضعیتی ما زنان خودمان را موظف می‌دانیم که بی‌صدا رنج ببریم چرا که درد پریود بخش طبیعی زندگی هر کدام از ماست. در نتیجه كمتر به دنبال درمان درد آن هستیم زیرا روایت غالب این است كه به هر حال آن را تحمل خواهیم کرد. گرفتگی‌ و دردهای دوران پریود، ممکن است از دردی یک یا دو روزه به دردی چند روزه تبدیل شوند که در فعالیت‌های روزمره اختلال ایجاد می‌کنند. دردهای لگنی از رایج‌ترین دردهای دوران پریود هستند و بسیاری از ما زنان آن‌ها را دقیقاً قبل و در دوران پریود تجربه می‌کنیم. این دردها به دلیل انقباض‌های رحمی هستند. اما چه عاملی باعث می‌شود بعضی از ما، درد بیشتری را تجربه کنیم؟ در این مقاله به گرفتگی و درد در دوران پریود نگاهی می‌اندازیم. سپس به دلایل شدت آن در برخی زنان نگاه می‌کنیم و راهکارهایی را برای بهبود آن معرفی می‌کنیم. آگاهی به ما کمک می‌کند که بهتر در مسیر درمان درد پریود گام برداریم.

نگاهی بر گرفتگی و درد دوران پریود

گرفتگی و درد دوران پریود نوعی درد ضربان‌دار یا گرفتگی شکمی است. در برخی موارد این دردها با فشار همراه هستند و ممکن است به قسمت تحتانی کمر و ران نیز راه پیدا کنند. این گرفتگی عضلات معمولاً یک یا دو روز قبل از پریود شروع می‌شود و حدود ۲۴ ساعت پس از شروع پریود به اوج خود می‌رسد و به طور معمول دو تا سه روز طول می‌کشد. گرفتگی و درد دوران پریود می‌تواند با علامت‌های دیگری همراه باشد، از جمله:

• حالت تهوع
• خستگی
• اسهال
• سردرد
• سرگیجه

گرفتگی‌های معمول اگرچه دردناک هستند، اما معمولاً به مسکن‌های بدون نسخه از جمله ایبوپروفن پاسخ خوبی می‌دهند. اما درد و گرفتگی‌های شدید زودتر از زمانی که باید شروع می‌شوند و بیشتر از گرفتگی‌های معمولی طول می‌کشند.

راهکارهایی برای درمان و کاهش درد در دوران پریود

مقابله با گرفتگی عضلات، برای ما چالشی است که هر ماه با آن روبرو می‌شویم. خوشبختانه روش‌های درمانی زیادی وجود دارد که ممکن است به کاهش گرفتگی‌های زمان پریود کمک کند. اگرچه این تکنیک‌ها برای افرادی با بیماری‌های مزمن چندان کاربرد ندارد، اما می‌توانند برای درمان دردهای خفیف تا متوسط پریودی کارایی داشته باشند.

آب بیشتری بنوشیم

نفخ می‌تواند باعث ناراحتی و بدتر‌شدن گرفتگی‌های پریود شود. نوشیدن آب می‌تواند نفخ معده و درد ناشی از آن را کاهش دهد. همچنین، نوشیدن آب گرم می‌تواند جریان خون را در سراسر بدن افزایش دهد و عضلات ما را شل کند. این موضوع گرفتگی‌های ناشی از انقباضات رحمی را هم کم می‌کند.

از چای‌های گیاهی لذت ببریم

دمنوش‌های گیاهی دارای خواص ضد‌التهابی و ترکیبات ضد‌ اسپاسم هستند که می‌توانند اسپاسم عضلانی رحم را کاهش دهند. نوشیدن چای بابونه، رازیانه یا زنجبیل راهی آسان و طبیعی برای رفع درد و گرفتگی‌های پریود است. به علاوه، دمنوش‌های گیاهی می‌توانند فواید دیگری مانند کاهش استرس و کمک به بی‌خوابی هم داشته باشند.

غذاهای ضد التهاب بخوریم

برخی از غذاها می‌توانند باعث تسکین طبیعی گرفتگی عضلات شوند. غذاهای ضد‌التهاب می‌توانند به جریان خون کمک و رحم ما را آرام کنند. توت‌فرنگی، گوجه‌فرنگی، آناناس و ادویجاتی مانند زردچوبه، زنجبیل یا سیر را در برنامه‌ی غذایی خود بگذاریم. سبزیجات برگ سبز، بادام، گردو و ماهی‌های چرب، مانند ماهی آزاد، نیز می‌توانند به کاهش التهاب کمک کنند. گرچه ممکن است خوردن یک پرس سیب‌زمینی سرخ‌کرده همیشه هوس‌انگیز به نظر برسد، اما غذاهای حاوی قند، چربی ترانس و نمک می‌توانند باعث نفخ و التهاب شوند و درد عضلات و گرفتگی آن‌ها را بدتر کنند. برای مقابله با ولع مصرف شکر، موز یا یک میوه‌ی دیگر میل کنیم. اگر چیز خوش‌طعم‌تری خواستیم می‌توانیم سراغ آجیل بدون نمک برویم.

مصرف کافئین را کاهش دهیم

کافئین باعث تنگ‌شدن رگ‌های خونی می‌شود. این موضوع می‌تواند رحم را منقبض و گرفتگی را دردناک‌تر کند. اگر برای غلبه بر کسالت بعد‌ازظهر معمولا روی کافئین حساب باز می‌کنیم، در دوران پریود به جای آن، میان‌وعده‌ای حاوی پروتئین زیاد بخوریم یا ۱۰ دقیقه سریع پیاده‌روی کنیم تا انرژی خودمان را بازیابی کنیم.

ماساژ درمانی را امتحان کنیم

طی یک مطالعه‌ی معتبر که در مجله‌ی تحقیقات و پرستاری ایران انجام شده است، نشان داده شد که ماساژ‌درمانی به طور قابل توجهی درد پریود را در زنان مبتلا به آندومتریوز کاهش می‌دهد. هم‌چنین ماساژ ممکن است اسپاسم رحم را کم کند. به منظور کنترل موثر گرفتگی‌های عضلانی، ماساژ درمانی باید بر روی ناحیه شکم متمرکز شود. اما ماساژ کامل بدن می‌تواند استرس کلی ما را کاهش دهد و در نتیجه ممکن است به تسکین گرفتگی و درد‌های پریود نیز کمک کند.

روش‌های سنتی جایگزین را امتحان کنید

برخی از ما با استفاده از طب جایگزین مانند طب سوزنی و طب فشاری (Acupressure) (در طب فشاری از سوزن استفاده نمی شود. فقط با فشار دادن نقاط خاصی از بدن و ماساژ آن بیماری ها را درمان و یا درد را کاهش می‌دهند.) تسکین پیدا می‌کنیم. طب سوزنی عملی است که با قرار‌دادن سوزن در پوست، بدن را تحریک می‌کند. طب فشاری با فشار آوردن به نقاط خاصی، بدن را تحریک می‌کند. این روش‌ها می توانند کمک کنند تا آرام شویم، تنش عضلانی را از بین می‌برند و جریان خون را بهبود می‌بخشند. اما بهتر است یادمان باشد که اگر دچار بیماری زمینه‌ای خاصی هستیم، پیش از امتحان طب جایگزین با پزشک خود مشورت کنیم.

استفاده از قرص‌های جلوگیری از بارداری

قرص‌های جلوگیری از بارداری ممکن است گرفتگی‌های شدید را کاهش دهند. گرچه استفاده از این قرص‌ها نیاز به مجوز پزشک دارد، اما نباید از آن‌ها غافل شد زیرا در کاهش درد و گرفتگی‌های دوران پریود بسیار موثر هستند. اگر همه‌ی روش‌های درمانی موجود را امتحان کردیم و هنوز پریودهای دردناکی داریم و یا اگر می‌خواهیم بدانیم کدام روش مناسب ماست، می‌توانیم با پزشک یا متخصصین بهداشت زنان مشورت کنیم. آن‌ها می‌توانند درمان‌های قوی‌تری را برای درد و گرفتگی‌های پریود تجویز کنند. استفاده از کمک پزشک، بهترین راه برای غلبه بر ترس از پریود شدن است.

علامت‌های جدی گرفتگی و درد شدید

گاه تشخیص تفاوت درد و گرفتگی شدید با درد معمولی سخت می‌شود. در این زمان برای فهمیدن این تفاوت بهتر است به این موضوعات توجه کنیم که درد و گرفتگی شدید دوران پریود، با مصرف داروهای ضد درد بهبود پیدا نمی‌کند. علاوه بر آن این درد در کارهای روزمره‌مان تداخل ایجاد می‌کند و با خونریزی شدید یا لخته‌شدن همراه است.

علت‌های گرفتگی و درد شدید در دوران پریود

در طول چرخه‌ی پریود، رحم منقبض می‌شود تا به بیرون راندن پوشش داخلی آن کمک کند. این انقباض‌ها توسط شبه هورمونی به نام پروستاگلاندین ایجاد می‌شوند. سطح بالای پروستاگلاندین با گرفتگی‌های شدید پریود مرتبط است. برخی از ما بدون دلیل خاصی ممکن است گرفتگی‌های شدیدتری را تجربه کنیم. برای برخی دیگر اما ممکن است این درد و گرفتگی شدید در دوران پریود علامت یک بیماری زمینه‌ای باشد.

آندومتریوز و ارتباط آن با دردهای شدید پریود

آندومتریوز یک بیماری مزمن و غیرسرطانی است که در آن سلول‌هایی که شبیه پوشش رحم هستند، و سلول‌های آندومتر نامیده می‌شوند، در خارج از رحم رشد می‌کنند. درد لگن شایع‌ترین علامت آندومتریوز است و علامت‌ها دیگر عبارتند از:

• پریود‌های سنگین
• پریودهایی که بیش از هفت روز طول می‌کشد
• خونریزی بین پریودها
• درد دستگاه گوارش
• درد در هنگام مقاربت
• حرکات روده‌ای دردناک
• مشکل در بارداری

سندرم تخمدان پلی کیستیک(Polycystic Ovary Syndrome (PCOS)) و دردهای شدید پریود

سندروم تخمدان پلی‌کیستیک نوعی اختلال هورمونی شایع است که تقریباً از هر ده زنی که در سنین باروری هستند، یک زن به آن مبتلاست. سطح بالاتر آندروژن‌ها که هورمون‌های مردانه هستند و پریودهای نامنظم از علامت‌ها رایج این سندروم است. علامت‌ها دیگر آن عبارتند از:

• پریودهای سنگین
• پریودهای طولانی مدت
• موهای زائد زیاد در صورت و بدن
• افزایش یا کاهش وزن
• آکنه
• نازک‌شدن یا ریزش مو
• زگیل‌های پوستی
• لکه‌های تیره‌ی پوستی، به‌ویژه در چین‌های گردن و کشاله‌ی ران

تاثیر فیبروم‌ها بر دردهای پریود

فیبروم‌ها، توده‌های غیر‌سرطانی‌ای هستند که در داخل یا خارج رحم ایجاد می‌شوند. این توده‌ها می‌توانند به کوچکی یک‌دانه و یا به شکل توده‌هایی بزرگ باشند. فیبروم‌ها می‌توانند باعث بزرگ‌ شدن رحم شوند. ما زنان می‌توانیم از یک تا چند فیبروم داشته باشیم، که اغلب هم بدون علامت هستند. وقتی فیبروم باعث ایجاد علامت‌ می‌شود، این علامت‌ها بسته به تعداد فیبروم‌ها، اندازه و محل آن‌ها ممکن است متفاوت باشند. علاوه بر گرفتگی و درد شدید در دوران پریود، فیبروم‌ها می توانند باعث بروز علامت‌های زیر شوند:

• احساس فشار در لگن
• درد پایین کمر
• درد پا
• پریودهای سنگین
• پریودهایی که بیش از یک هفته طول می‌کشند
• یبوست
• تکرر ادرار
• مشکل در تخلیه‌ی مثانه

بیماری التهابی لگن و گرفتگی‌های زمان پریود

بیماری التهابی لگن (PID) یک عفونت باکتریایی است که اندام‌های تولید مثل زنان را درگیر می‌کند و حضور و بروز آن می‌تواند یکی از عوامل درد و گرفتگی شدید در دوران پریود باشد. این عارضه معمولاً به دلیل عفونت‌های منتقل‌شده از راه مقاربت، مانند کلامیدیا و سوزاک ایجاد می‌شود. سایر عفونت‌هایی که از طریق آمیزش منتقل نمی‌شوند نیز می‌توانند باعث بروز این عارضه شوند. درد لگن شایعترین علامت PID است. علامت‌های دیگر آن عبارتند از:

• مقاربت دردناک
• خونریزی در حین یا بعد از رابطه‌ی جنسی
• ترشحات واژن با بوی بد
• احساس سوزش هنگام ادرار کردن
• تب
• لکه‌بینی بین پریودها

تنگی دهانه‌ی رحم و تاثیر بر دردهای پریود

تنگی دهانه‌ی رحم که به آن دهانه‌ی رحم بسته نیز گفته می‌شود، هنگامی اتفاق می‌افتد که دهانه‌ی رحم باریک یا کاملاً بسته باشد. می‌توانیم با تنگی دهانه‌ی رحم به دنیا بیاییم یا بعداً به آن مبتلا شویم. دهانه‌ی رحم بسته می‌تواند از خروج خون پریود از بدن جلوگیری کند و پریودها را بسیار سبک یا نامنظم کند. هم‌چنین این عارضه می‌تواند منجر به مسائلی در زمینه‌ی باروری شود.

آدنومیوز (Adenomyosis) و تاثیر آن بر شدت درد پریود

آدنومیوز ضخیم‌ شدن رحم است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که بافت آندومتر که رحم ما را پوشانده است به داخل عضلات رحم رشد کند. در طول چرخه‌ی پریود، بافت داخل رحم مدام در حال فعالیت است. ضخیم، خراب و از بدن خارج می‌شود. این باعث می شود رحم دو تا سه برابر اندازه‌ی طبیعی رشد کند. آدنومیوز همیشه با علامت‌ همراه نیست. در صورت بروز علامت‌، ممکن است گرفتگی‌های شدیدی در زمان پریود تجربه کنیم. این درد و گرفتگی‌ها به‌ طور فزاینده‌ای بدتر می‌شوند. خونریزی شدید یا طولانی مدت در زمان پریود نیز می‌تواند یکی دیگر از علامت‌های آدنومیوز باشد.

پیگیری عامل‌های درد شدید پریود

اگر گرفتگی یا درد پریودمان بسیار دردناک باشد و درد آن بیش از دو یا سه روز طول بکشد، بهتر است با پزشک خود قرار ملاقات بگذاریم. پزشک احتمالاً با بررسی سابقه‌ی پزشکی ما و انجام معاینه‌ی بالینی، از جمله معاینه‌ی لگن، کار خود را آغاز می‌کند. یکی دیگر از آزمایش‌هایی که پزشک ممکن است به سراغ آن برود، تست پاپ‌اسمیر است. بسته به علامت‌های دیگر ما، ممکن است آزمایش‌های اضافی هم توصیه شوند، از جمله:

• سونوگرافی برای بررسی اندازه و ضخامت رحم و همچنین تشخیص فیبروم یا کیست.
• سی تی اسکن، که می‌تواند نمای مفصلی از اندام‌های تولید مثل را نشان دهد.
• لاپاراسکوپی، که یک روش جراحی با حداقل تهاجم برای تایید تشخیص آندومتریوز است.

کنترل و کاهش درد و گرفتگی‌های پریود

تحمل گرفتگی‌های شدید پریود کار آسانی نیست و این چیزی است که بهتر است همه‌ی ما به آن واقف باشیم. اما آگاهی می‌تواند به درک منشا درد و کنترل آن کمک کند. نکته‌هایی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد ممکن است به کمک ما بیایند. در صورت انجام این کارها می‌توانیم دلیلایل درد شدید پریود را یک‌به‌یک کاهش داده و تشخیص منشاء درد را برای خود و پزشک آسان کنیم. پیش از هر چیز باید یادمان باشد که ورزش منظم داشته باشیم. نتایج یک مطالعه‌ی معتبر در سال ۲۰۱۵ که در مجله‌ی Journal of Education and Health Promotion چاپ شده است، نشان می‌دهد که انجام ۳۰ دقیقه ورزش هوازی، سه بار در هفته، طی هشت هفته، به طور قابل توجهی از شدت درد و گرفتگی پریود کم می‌کند. یکی دیگر از روش‌های خوب کاهش درد پریود، استفاده ازکیسه‌ی آب گرم است. در تحقیقی که در سال ۲۰۱۲ در مجله‌ی BMC women’s health منتشر شد، نشان داده شده است که گرما می‌تواند درست به اندازه‌ی ایبوپروفن برای تسکین درد و گرفتگی پریود موثر باشد. پس بهتر است که حتما از این روش استفاده کنیم.

در کنار این دو مورد، مدیریت استرس نیز بسیار کمک می‌کند. استرس در کار و زندگی، با دردهای پریود ارتباط دارد. ورزش‌های هوازی، یوگا و صرف وقت برای انجام کارهایی که از آن‌ها لذت می‌بریم می‌توانند استرس ما را کاهش دهند. ورزش هم‌چنین می‌تواند به کاهش استرس کمک کند، که خود یکی از عوامل ایجاد درد است. اگر یوگا انجام می‌دهیم، بهتر است تمرکزمان را روی حرکت‌هایی بگذاریم که باعث کشش و تحریک شکم می‌شوند، مانند حالت‌های کبری، گربه و ماهی. هم‌چنین می‌توانیم در صورت توصیه‌ی پزشک یا مشورت با او، مکمل مصرف کنیم. برخی از مکمل‌ها ممکن است به کاهش شدت گرفتگی کمک کنند. تعدادی از این مکمل‌ها اسیدهای چرب امگا ۳، منیزیم و ویتامین‌های B1 و B6 هستند. مسکن‌هایی، مانند ایبوپروفن و استامینوفن، اغلب برای از بین‌ بردن کامل درد و گرفتگی‌های شدید پریود کافی نیستند. اگر آن‌ها را یک روز قبل از اینکه گرفتگی عضلات داشته باشیم مصرف کنیم، ممکن است موثرتر باشند.

نکات دیگری که بهتر است بدانیم

• یک مکمل دارای منیزیم نیز می‌تواند به کاهش دردهای پریود کمک کند. این ماده‌ی معدنی در طولانی‌مدت می‌تواند بر کاهش درد پریود و در نتیجه عدم نیاز به مسکن، موثر باشد.
• بیشتر ما اولین بار حدود ۶ ماه تا یک سال پس از اولین پریود متوجه درد و گرفتگی می‌شویم. در ابتدا، این دردها ممکن است بیایند و بروند، اما هر چه میزان تخمک‌گذاری‌ها بیشتر شود، این گرفتگی‌ها نیز بیشتر می‌شوند.
• آشنایی با چرخه‌ی پریود می‌تواند به ما کمک کند تا ماهیت درد خود را بشناسیم و بتوانیم تشخیص دهیم که چه درمانی می‌تواند به بهبود آن کمک کند.

سخن آخر

گرفتگی‌های زمان پریود می‌توانند “اولیه” یا “ثانویه” باشند. دیسمنوره‌ی اولیه (کلمه‌ی بالینی برای گرفتگی‌های شدید پریود) دردی است که توسط خود پریود ایجاد می‌شود. دیسمنوره‌ی ثانویه، دردی است که دلیل اصلی دیگری دارد، مانند بیماری آندومتریوز که پیش‌تر درباره‌ی آن حرف زدیم. انقباض شدید رحم بر اثر ترشح پروستاگلاندین، باعث کاهش جریان خون و کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت عضلانی رحم می‌شود و این موضوع گرفتگی ایجاد می‌کند. برای بسیاری که گرفتگی‌های شدید دارند، هنوز دقیقا مشخص نیست که چه چیزی آن‌ها را مستعد این دردهای پرتنش می‌کند. التهاب بدن ممکن است در این میان نقش داشته باشد و بافت ملتهب تمایل به تولید پروستاگلاندین بیشتری دارد. همچنین نشان داده شده است که در برخی از ما که زمان پریود درد شدید داریم، حتی پس از تنظیم عوامل مرتبط با التهاب مزمن، باز هم در زمان پریود، دردهای شدید وجود دارد. برخی از این عوامل التهاب‌زا عبارت هستند از BMI بالا، سیگار‌کشیدن و مصرف الکل که البته کاهش آن‌ها در بیشتر موارد به کاهش درد و گرفتگی شدید در زمان پریود کمک می‌کند. نیازی نیست که حتما درد و گرفتگی‌های شدید پریود را تحمل کنیم. اگر این درد توانایی ادامه‌ی زندگی را از ما گرفته است یا بیش از دو یا سه روز طول می‌کشد، بهتر است با پزشک یا متخصص خود صحبت کنیم. آن‌ها می‌توانند به ما کمک کنند تا از دلیل‌های این دردها مطلع شویم و راهکارهایی برای کنترل درد داشته باشیم.