مکمل رفع خستگی و انرژی زا

ویتامین‌ها و مواد معدنی در تأمین انرژی مورد نیاز خانم‌ها و آقایان نقش مهمی ایفا می‌کنند. کمبود هر کدام از این عناصر ضروری به مرور باعث ایجاد حس خستگی و ضعف در افراد می‌شود. به همین دلیل همیشه توصیه می‌شود که انواع مکمل رفع خستگی و انرژی زا را در برنامۀ رژیم غذایی خود بگنجانید.

ویتامین ب3، ب6، ب5، ب1 و ب2، ویتامین دی و آهن از جمله ویتامین‌ها و مواد معدنی مهمی هستند که در متابولیسم کربوهیدرات، چربی، پروتئین و تأمین انرژی نقش بسزایی ایفا می‌کنند. در ادامه به توضیح دقیق‌تری دربارۀ این مکمل‌های انرژی بخش خواهیم پرداخت.

این روزها استفاده از انواع مکمل‌ها و همچنین ویتامین‌ها برای افزایش انرژی و قدرت تمرکز رواج بسیار یافته‌اند. اما باید بدانید این مکمل‌ها در صورت مصرف بیش از اندازه می‌توانند موجب اختلالات خواب، تپش قلب، مشکلات گوارشی و پوستی و موارد دیگر شوند. به همین دلیل حتماً باید با نظر پزشک مصرف شوند.

مکمل رفع خستگی چیست؟

رفع خستگی به فرآیند تأمین انرژی فیزیکی، ذهنی و عاطفی پس از مدتی خستگی اشاره دارد. این فرآیند با داشتن استراحت، تغذیۀ مناسب، تأمین آب کافی، مدیریت استرس و خواب مناسب شکل می‌گیرد. اما این موارد کافی نیستند. شما برای اینکه خستگی را برای دوره‌ای طولانی تجربه نکنید، به رژیم غذایی مناسبی نیاز دارید. 

مکمل غذایی برای رفع خستگی به طور معمول حاوی ترکیبی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و ترکیبات طبیعی است. مجموعۀ آنها به افزایش سطح انرژی و کاهش خستگی کمک می‌کنند. انواع مکمل رفع خستگی و انرژی زا عبارتند از:

• ویتامین‌های ب کمپلکس (به ویژه B12 و B6) برای تأمین انرژی
• آهن برای جلوگیری از خستگی ناشی از کم خونی
• منیزیم برای آرامش عضلانی
• گیاهانی مانند جینسینگ برای افزایش استقامت و کاهش استرس
• بعضی از مکمل‌های حاوی کوآنزیم (Q10) یا (L-کارنیتین) برای پشتیبانی از تولید انرژی 

در حالی که این مکمل‌ها می‌توانند به رفع خستگی کمک کنند، حفظ یک رژیم متعادل، نوشیدن آب زیاد و خواب کافی برای داشتن سطح انرژی پایدار ضروری هستند.

کمبود چه ویتامین‌هایی باعث خستگی می‌شود؟

کمبود چندین ویتامین می‌تواند با افزایش خستگی و کاهش سطح انرژی همراه شود. ویتامین (B12) برای تولید گلبول‌های قرمز و بهبود عملکرد عصبی بسیار مهم است. از طرفی، کمبود آن می‌تواند باعث ضعف و خستگی شود. سطح پایین ویتامین (D) هم که برای سلامت استخوان و عملکرد ایمنی ضروری است، با خستگی ارتباط دارد.
سطح ناکافی ویتامین سی، که برای تولید کلاژن و تقویت سیستم ایمنی ضروری است، می‌تواند با افزایش خستگی ارتباط مستقیم داشته باشد. ویتامین‌های (B) کمپلکس از جمله (B1 ،B2 ،B3 ،B5 ،B6 و B9) نقش کلیدی در تأمین انرژی دارند. به این واسطه کمبود هر یک از آنها منجر به خستگی مداوم می‌شود.

مواد تشکیل دهنده مکمل های رفع خستگی چیست؟

مواد تشکیل دهندۀ مکمل‌های رفع خستگی با توجه به نام تجاری و فرمولاسیون آنها متفاوت هستند. اما اغلب شامل ترکیبی از ویتامین‌ها، مواد معدنی، اسیدهای آمینه و عصاره‌های گیاهی می‌شوند. بعضی از مواد تشکیل دهندۀ انواع مکمل رفع خستگی و انرژی زا عبارتند از:

• ویتامین (B) کمپلکس: برای تولید انرژی و کاهش خستگی ضروری است.
• ویتامین (C): باعث ارتقای سیستم ایمنی بدن شده و به کاهش استرس اکسیداتیو کمک می‌کند.
• منیزیم: نقش مهمی در عملکرد عضلات و آرامش دارند.
• آهن: به جلوگیری از کم خونی کمک می‌کند و می‌تواند باعث رفع خستگی شود.
• کوآنزیم (Q10): به پشتیبانی از تولید انرژی سلولی می‌پردازد.
• (L-کارنیتین): در متابولیسم چربی و تأمین انرژی نقش دارد.
• ویتامین دی: یکی ویتامین‌های مهم در تقویت سیستم ایمنی، کاهش التهابات و رفع خستگی است.

معرفی انواع مکمل ها برای رفع خستگی و انرژی زا 

انواع مکملی که در رفع خستگی و تأمین انرژی نقش دارند، با توجه به شرایط افراد متفاوت خواهند بود. برای مثال به موارد زیر اشاره می‌کنیم:

قرص انرژی زا مخصوص بانوان در بارداری و شیردهی

زنان باردار و شیرده به مکمل‌های تأمین کنندۀ انرژی نیاز دارند که به کودک آسیب نمی‌رساند. گزینه‌های رایج شامل ویتامین‌های قبل از تولد، آهن، اسید فولیک، ویتامین ب کمپلکس و اسیدهای چرب امگا 3 هستند. از طرفی کوآنزیم (Q10) که (CoQ10) نامیده می‌شود و منیزیم نیز ممکن است به بهبود سطح انرژی کمک کنند.

قرص انرژی زا برای درس خواندن

دانش آموزان اغلب به دنبال مکمل‌هایی هستند که تمرکز، حافظه و توان ذهنی آنها را افزایش می‌دهند. مکمل‌های مبتنی بر کافئین (مانند عصارۀ چای سبز) می‌توانند باعث افزایش فوری سطح انرژی شوند. (L-theanine) که در چای سبز یافت می‌شود، به بهبود تمرکز  کمک می‌کند. این در حالی است که ویتامین ب کمپلکس و رودیولا رزا از توانایی ذهنی دانش آموزان و دانشجویان حمایت می‌کنند. به این واسطه خستگی آنها را کاهش می‌دهند.

ویتامین برای رفع خستگی

کمبود ویتامین‌هایث خانواده ب، به ویژه (B12 و B6) منجر به خستگی مزمن می‌شود. ویتامین سی به کاهش استرس اکسیداتیو کمک کرده و فقدان آن در کاهش سطح انرژی و ابتلای آسان به بیماری‌ها نقش دارد. در ضمن، آشواگاندا و آداپتوژن‌ها هورمون‌های استرس را تنظیم می‌کنند و تعادل انرژی را بهبود می‌بخشند.

مکمل افزایش انرژی بدن

(CoQ10) کوآنزیم مهمی است که نقش اساسی در تولید انرژی سلولی دارد. این ماده برای کسانی مفید است که خستگی مزمن دارند. در ضمن، مکمل‌های آهن برای افراد مبتلا به خستگی ناشی از کم خونی نیز ضروری است. علاوه بر این، ریشۀ ماکا و جینسینگ به افزایش توانایی ذهنی، تمرکز و نشاط کمک می‌کنند.

مکمل افزایش انرژی در بدنسازی

کراتین مونوهیدرات باعث افزایش توانایی ذهنی و قدرت عضلانی می‌شود. اسیدهای آمینه زنجیره‌ای (BCAAs) خستگی عضلانی را کاهش می‌دهند. علاوه بر این، بتا آلانین خستگی عضلانی را در طول تمرینات با شدت بالا به تأخیر می‌اندازد. در حالی که تقویت کننده‌های کافئین و اکسید نیتریک (مانند L-arginine) باعث افزایش توانایی ذهنی و جسمی می‌شوند.

اشکال مکمل های رفع خستگی

مکمل‌‌های رفع خستگی در اشکال مختلفی وجود دارند که هر کدام بسته به میزان جذب، راحتی و اثربخشی دارای مزایای خاصی هستند.

• قرص: یکی از رایج‌ترین اشکال مکمل رفع خستگی و انرژی زا، قرص‌ها هستند. دوز‌های مختلف قرص مکمل افزایش انرژی در بازار وجود دارند. در حالی که ماندگاری آنها نسبت به نوع نوشیدنی، پودری و تزریقی بیشتر است. با این حال، ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا جذب شوند.
• کپسول: شبیه به قرص، اما اغلب با سرعت جذب سریع‌تری است. در ضمن، آنها ممکن است حاوی پودر، مایع یا ژل باشند.
• آمپول: ویال‌های مایع کوچک و تک دوز که امکان جذب سریع را فراهم می‌کنند، اغلب برای رفع خستگی سریع استفاده می‌شوند.
• سرم‌ها:به صورت وریدی در مراکز درمانی قابل استفاده هستند. اهمیت آنها در دریافت فوری و مؤثر مواد مغذی برای کاهش خستگی است.
• پودر (شاسه): این شکل از مکمل باید قبل از مصرف در آب یا مایع دیگری حل شود. آنها اغلب به عنوان نوشیدنی‌های انرژی زا یا فرمولاسیون‌های جوشان استفاده می‌شوند.
• مکمل‌های نوشیدنی (نوشیدنی‌های انرژی زا): این شکل از مکمل برای جذب سریع و استفادۀ راحت طراحی شده است. آنها اغلب حاوی ویتامین‎ها، مواد معدنی، اسیدهای آمینه و کافئین هستند.

نکات مهم در استفاده از انواع مکمل رفع خستگی و انرژی زا

• پیش از اینکه مکمل‌ های انرژی زا و رفع خستگی مصرف کنید، با پزشک مشورت کنید.
• مهم است که دلیل بروز خستگی و کمبود انرژی تشخیص داده شود تا مکمل‌های مناسب را مصرف نمایید.
• به انواع مکمل‌ها و نیازهای بدنی خود برای تأمین انرژی توجه داشته باشید.
• از مصرف بیش از اندازۀ مکمل‌ها، به خصوص به صورت خودسرانه، جداً بپرهیزید.
• برای آگاهی از مکمل‌های مورد نیاز بدن خود برای رفع خستگی، از وضعیت استرس، خواب، تغذیه و شرایط دیگر مطلع باشید.
• به عوارض جانبی مکمل‌ افزایش انرژی توجه داشته باشید. در صورت بروز عوارض آزار دهنده با پزشک معالج نیز مشورت کنید.

تداخلات دارویی و غذایی با مکمل رفع خستگی

بهترین مکمل برای رفع خستگی اغلب حاوی موادی مانند کافئین، (adaptogens) مانند جینسینگ و رودیولا، ویتامین (B) کمپلکس، اسیدهای آمینه مانند (L-tyrosine) و عصاره‌های گیاهی هستند. این اجزاء می‌توانند با داروها و غذاهای مختلف ارتباط برقرار کنند. در ضمن، بر اثربخشی آنها تأثیر می‌گذارند یا باعث بروز عوارض جانبی می‌شوند.

تداخلات کافئین

یکی از موادی که با مکمل‌های انرژی زا و رفع بی حالی تداخل دارند، کافئین است. این تداخلات با موارد زیر امکان پذیر است.

داروها

• محرک‌‎ها: از محرک‌ها می‌توان به آمفتامین و مودافینیل اشاره کرد. در اثر تداخلات ممکن است ضربان قلب و فشار خون افزایش یابد.
• مسدود کننده‌های بتا: برای مثال می‌توان به داروهایی مانند پروپرانولول (ایندرال) اشاره کرد. کافئین ممکن است اثربخشی این داروها را با کاهش ضربان قلب نشان دهد.
• آرام بخش‌ها: کافئین می‌تواند اثرات آرام بخش داروهای آرام بخش و بهبوددهندۀ خواب را خنثی کند.
• آنتی بیوتیک‌ها: بعضی از آنتی بیوتیک‌ها مانند سیپروفلوکساسین و نورفلوکساسین متابولیسم کافئین را کاهش می‌دهند و اثرات آن افزایش می‌یابد.
• تئوفیلین (داروی آسم): کافئین می‌تواند اثرات تحریک کنندۀ تئوفیلین را افزایش دهد. در ضمن، منجر به تهوع یا تپش قلب می‌شود.

غذاها و نوشیدنی ها

نوشیدنی‌های کافئین دار مانند قهوه، چای، نوشیدنی‌های انرژی زا و شکلات، در صورت مصرف بیش از حد، منجر به بی قراری، اضطراب و تپش قلب می‌شوند.

تداخلات آداپتوژن

نوع دیگری از مکمل‌های رفع کنندۀ کمبود انرژی آداپتوژن‌ها هستند که گاهی با داروها و نوشیدنی‌ها تداخل دارند.

داروها

• رقیق کننده‌های خون: داروهای رقیق کنندۀ خون مانند وارفارین و آسپرین گاهی بر اثر مصرف جینسینگ خطر خونریزی را افزایش می‌دهند. از طرفی ممکن است که آداپتوژن‌ها اثربخشی دارو را کاهش دهند.
• داروهای دیابت: جینسینگ و رودیولا گاهی بر عملکرد داروهای دیابت همچون متفورمین و انسولین اثر می‌گذارند. به این واسطه قند خون را کاهش داده و خطر هیپوگلیسمی را افزایش می‌دهند.
• سرکوب کننده‌های سیستم ایمنی: آداپتوژن‌ها ممکن است سیستم ایمنی بدن را تحریک کنند و اثربخشی داروهای بیماری‌های خود ایمنی را کاهش دهند.
• داروهای تیروئید: برخی از آداپتوژن‌ها می‌توانند سطح هورمون تیروئید را تغییر دهند. در نتیجه تأثیر داروهایی مانند لووتیروکسین را تحت الشعاع قرار می‌دهند.

غذاها و نوشیدنی‎ها

• نوشیدنی‌های کافئین دار: آداپتوژن‌ها می‌توانند اثرات تحریک کننده را تقویت کنند و منجر به کاهش تأثیر رفع خستگی قهوه، چای و هات چاکلت شوند.
• غذاهای با قند بالا: ممکن است با مزایای تثبیت کنندۀ قند خون آداپتوژن‌ها مقابله کنند.

عوارض مکمل رفع خستگی و انرژی زا چیست؟

مکمل‌های مناسب برای رفع خستگی و انرژی زا در صورت استفادۀ نامناسب و بیش از حد با مشکلاتی همراه هستند. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

نوع مکمل رفع خستگی و بی حالی	عوارض جانبی
مکمل های مبتنی بر کافئین	– اختلالات خواب – اضطراب – تپش قلب سریع و آریتمی – افزایش فشار خون – سردرد
آداپتوژن‌ها	– نوسانات خلقی – تغییرات هورمونی – مشکلات گوارشی – سردرد – اختلالات خواب
ویتامین ب کمپلکس	– مشکلات مربوط به مغز و اعصاب – علائم حساسیت پوستی – ناراحتی‌های معده
آمینواسیدها	– افزایش تحریک پذیری – مشکلات گوارشی – سردرد – فشار خون
مکمل‌های گیاهی	– مشکلات گوارشی – اختلالات خواب – کمبود آب بدن – افزایش تپش قلب

نکات مهم دربارۀ مکمل‌های انرژی زا و رفع بی حالی

• ویتامین‌های ب کمپلکس، آهن، ویتامین دی، ویتامین سی و منیزیم در رفع خستگی مؤثر هستند.
• این مکمل‌ها به صورت قرص، کپسول، شاسه، آمپول و نوشیدنی قابل خریداری هستند.
• انتخاب مکمل‌ها، نوع و میزان دوز آنها باید با نظر نهایی پزشک انتخاب شوند.
• شما برای مشورت با پزشکان متخصص و عمومی می‌توانید از خدمات کلینیک آنلاین هرلایف استفاده کنید. خرید انواع مکمل‌‌های غذایی با فروشگاه اینترنتی هرلایف به سهولت امکان پذیر است.

پرسش‌های پرتکرار