ویتامین B5 یا اسید پانتوتنیک و نقش آن در سلامت بدن

ویتامین B5 یا اسید پانتوتِنیک یکی از ویتامین‌های گروه ب است که نقش مهمی در تولید انرژی، متابولیسم چربی‌ها، پروتئین‌ها و کربوهیدارت‌ها دارد. این ویتامین همچنین در سلامت پوست، مو و سیستم عصبی مؤثر است. از مزایای این ویتامین می‌توانیم به بهبود سیستم ایمنی بدن، کاهش خستگی و کمک به ترمیم بافت‌های آسیب دیده اشاره کنیم.

افرادی که با کمبود ویتامین B5 مواجه هستند، علائمی همچون خستگی مزمن، بی حسی و گزگز اندام‌ها، ریزش مو، مشکلات پوستی و اختلالات گوارشی را تجربه می‌کنند. از منابع غذایی حاوی این ویتامین نیز می‌توانیم انواع گوشت قرمز و سفید، تخم مرغ، آووکادو، قارچ، دانه‌های روغنی و غلات سبوس دار را نام ببریم.

ویتامین (B5) یا اسید پانتوتنیک در بدن انسان به بهبود سلامت پوست و مو، بهبود عملکرد سیستم عصبی، کاهش خستگی و همچنین افزایش کیفیت خواب کمک می‌کند.

ویتامین B5 یا اسید پانتوتِنیک چیست؟

ویتامین B5 یا اسید پانتوتِنیک به عنوان یک بخش جدایی ناپذیر از رژیم غذایی است که در طیف گسترده‌ای از غذاها موجود است. در واقع بر خلاف بسیاری از ویتامین‌ها، ویتامین B5 به سختی به دست نمی‌آید. بنابراین کمبود آن چندان شایع نیست، مگر اینکه فرد با مشکل سوء تغذیه مواجه باشد.

این ویتامین کمک می‌کند تا بدن انرژی مورد نیاز خود را از کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها تأمین کند و البته برای داشتن پوستی سالم ضروری است. ویتامین B5 در اشکال مختلفی مانند اسید پانتوتنیک، دکسپانتنول و کلسیم پانتوتنات در دسترس است.

عملکرد ویتامین B5 در بدن

ویتامین B5 به عنوان یکی از اعضای خانوادۀ بزرگ ویتامین‌های ب شناخته می‌شود که همانند سایر این ویتامین‌ها، نقش مهمی در انجام کارهای مختلف دارد که مهم‌ترین آن‌ها ایجاد انرژی و سلامت پوست و موهاست. در واقع ویتامین‌های گروه ب از جمله B5 به عنوان همکارانی کوچک به آنزیم‌های بدن کمک می‌کنند تا کارشان را بهتر انجام دهند. این آنزیم‌ها برای هضم غذا، رشد سلول‌ها و محافظت از DNA بسیار مهم هستند.

اما عملکرد اصلی ویتامین B5 در بدن همان تبدیل چربی‌های موجود در غذا به انرژی قابل استفاده برای بدن است. این ویتامین با تولید یک ترکیب به نام کوآنزیم A این فرآیند حیاتی را ممکن می‌سازد. البته افرادی که به یک بیماری نادر به اسم PKAN مبتلا هستند، قادر به انجام فرآیند تبدیل انرژی نیستند. این بیماری ممکن است فرد را با مشکلاتی جدی و حتی تهدید کنندۀ حیات مواجه کند. البته این بیماری بسیار نادر است به طوری که تخمین زده می‌شود از هر 1 میلیون نفر تنها 1 تا 3 نفر به آن مبتلا هستند.

فواید ویتامین B5

علاوه بر عملکردهایی که برای ویتامین B5 یا اسید پانتوتِنیک برشمردیم، این ویتامین برای ساخت خون، هورمون‌ها و حفظ سلامت دستگاه گوارش نیز ضروری است. ویتامین ب 5 همچنین ممکن است به بدن کمک کند تا بهتر استرس را تحمل کند؛ اگرچه همچنان تحقیقات بیشتری برای تأیید این مزیت لازم هستند. این ویتامین برای ساخت کلسترول هم لازم است و دانشمندان در حال بررسی آن هستند تا ببینند آیا می‌تواند با استفاده از آن سطح کلسترول را کاهش دهند یا خیر. ادر ادامه بررسی می‌کنیم که ویتامین B5 برای چی خوبه؟

ویتامین B5 برای بی خوابی

ویتامین B5 یا اسید پانتوتِنیک نقش مهمی در بهبود کیفیت خواب دارد. این ویتامین با تأثیری که روی انتقال دهنده‌های عصبی مختلف دارد، به تنظیم چرخۀ خواب کمک ویژه‌ای می‌کند. از مهم‌ترین تأثیرات این ویتامین برای داشتن یک خواب خوب می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• تنظیم تولید انتقال دهنده‌های عصبی: ویتامین ب 5 در تولید استیل کولین، سروتونین و ملاتونین نقش دارد. این انتقال دهنده‌ها برای تنظیم خواب و بیداری، ایجاد حس آرامش و بهبود کیفیت خواب ضروری هستند.
• کاهش استرس: گفته می‌شود که ویتامین ب 5 به دلیل تنظیم سطح کورتیزول (هورمون استرس)، به کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند.
• بهبود عملکرد شناختی: ویتامین B5 یا اسید پانتوتِنیک با افزایش سطح استیل کولین به بهبود حافظه، تمرکز و رویاهای واضح کمک می‌کند که منجر به خوابی باکیفیت‌تر و بیداری سرحال‌تری می‌شود. 

ویتامین B5 برای پوست

ویتامین B5 برای پوست یک مادۀ مغذی فوق العاده است که با اثرات ضد التهابی به حفظ لطافت پوست، نرمی و صافی آن کمک زیادی می‌کند. از مزایای این ویتامین برای پوست می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• مرطوب کنندگی: این ویتامین با خاصیت مرطوب کنندگی خود، با جذب رطوبت، باعث آبرسانی عمیق آن می‌شود. این وضعیت نرمی و قابلیت ارتجاعی پوست را بهبود می‌بخشد.
• ترمیم سد طبیعی پوست: هیدراته کردن لایۀ شاخی پوست، عملکرد سد دفاعی پوست را بهبود داده و منجر به بازسازی بافت‌های سخت پوست می‌شود.
• حفظ خاصیت ارتجاعی: زمانی که ساختار آسیب دیدۀ پوست با کمک ویتامین ب 5 بهبود پیدا کند و بافت پوست بازسازی شود، خاصیت ارتجاعی پوست نیز افزایش پیدا می‌کند.
• خواص ضد پیری: برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که فرآورده‌های حاوی ویتامین ب 5 به بهبود بافت و رنگ پوست در کنار کاهش هیپرپیگمانتاسیون و علائم پیری همچون چین و چروک کمک می‌کنند.
• مهار آکنه: برخی دیگر از مطالعات نیز نشان دادند که ویتامین ب 5 با مهار تکثیر فیبروبلاست‌ها، ضایعات التهابی صورت را کاهش داده و با از بین بردن آکنه به درخشندگی و پاکسازی صورت کمک می‌کند.
• کاهش التهاب: ویتامین ب 5 به دلیل خاصیت ضد التهابی خود التهابات ناشی از آکنه، آفتاب سوختگی و سوزش پوست را کم می‌کند.

پانتوتنیک اسید برای مو

وقتی صحبت از ویتامین ب 5 می‌شود، این مادۀ مغذی نه تنها برای پوست بلکه برای مو هم یک معجزه محسوب می‌شود. از خواص معرفی شدۀ این ویتامین برای مو در سایت کلینیک کلیولند می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• مرطوب و هیدراته کننده: ویتامین ب5 با رطوبت رسانی به مو از بروز خشکی در آن‌ جلوگیری کرده و باعث بهبود کیفیت مو می‌شود.
• تقویت مو: پانتنول به عنوان یکی از مشتقات ویتامین ب 5 مورد استفاده در محصولات مراقبت از مو محسوب می‌شود که از موها در برابر آسیب‌های محیطی مثل نور خورشید و آلودگی‌ها محافظت کرده و باعث تقویت مو و صافی آن می‌شود.
• کمک به رشد مو: ویتامین ب 5 همچنین کمک می‌کند تا موهای ضخیم‌تر و بلندتری داشته باشید. بر اساس تحقیقات انجام شده، این ویتامین با جلوگیری از پیری و مرگ سلولی، منجر به کاهش ریزش مو و پرتر شدن موها می‌شود.

علائم کمبود ویتامینB5

کمبود ویتامین B5 در افراد بسیار نادر است با این حال اگر بدن میزان کافی از این ویتامین را دریافت نکند، ممکن است علائم زیر در فرد بروز پیدا کنند:

• خستگی
• بی خوابی
• افسردگی
• سوزش پا
• عفونت‌های دستگاه فوقانی
• تحریک پذیری
• استفراغ
• درد معده

چه کسانی دچار کمبود (B5) می شوند؟

بیشتر افرادی که زندگی سالمی دارند و از نظر جسمی در وضعیت مطلوبی هستند، دچار کمبود B5 نمی‌شوند. با این حال برخی افراد همچون اشخاص مبتلا به PKAN ممکن است نیاز به مصرف مکمل ویتامین ب 5 داشته باشند. از دیگر افراد در معرض خطر کمبود این ویتامین می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• افراد دارای اختلالات خوردن
• افراد مبتلا به اختلالات منجر به عدم جذب مؤثر مواد از طریق روده مانند بیماری التهابی روده
• افراد مبتلا به بیماری پزشکی طولانی مدت منجر به تغذیۀ وریدی
• افراد دارای مشکل در بلع
• اشخاص دارای سوء تغذیه به هر دلیل دیگری

از کجا بفهمیم کمبود ویتامین ‌B5 داریم؟

تشخیص کمبود ویتامین B5 بدون کمک پزشک و به شکلی خودسرانه دشوار است. اگرچه علائمی وجود دارند که ممکن است نشانۀ کمبود این ویتامین در بدن باشند، با این حال به دلیل شباهت آن‌ها با برخی دیگر از مشکلات سلامتی نمی‌توان به تنهایی روی آن‌ها تکیه کرد. با این حال در صورت مشاهدۀ علائم مرتبط با این ویتامین برای تشخیص دقیق به پزشک مراجعه کنید.

افراد در معرض کمبود ویتامین B5

همانطور که قبلاً گفتیم افراد دارای یک بیماری بسیار نادر به نام PKAN و به طور کلی کسانی که به نوعی در تغذیه و خوردن مواد مغذی مشکل دارند، در معرض خطر کمبود ویتامین B5 یا اسید پانتوتِنیک هستند.

آزمایش کمبود ویتامین B5

اگر هر یک از علائم کمبود ویتامین ب 5 را تجربه می‌کنید، پزشک ممکن است با بررسی‌های اولیه برای تشخیص و تجویز درمان مناسب، آزمایش خون را برای شما پیشنهاد دهد.

چرا کمبود ویتامین B5 نادر است؟

بر اساس توضیحات ارائه شده از دانشگاه هاروارد، به دلیل اینکه اسید پانتوتنیک به طور گسترده در منابع غذایی مختلف یافت می‌شود، بنابراین کمبود آن تنها در افرادی که دچار سوء تغذیۀ شدید یا اختلالات ژنتیکی مرتبط با متابولیسم این ویتامین هستند مشاهده می‌شود.

نیاز روزانه بدن به B5

برای آگاهی از نیاز روزانۀ بدن به ویتامین (5 یا اسید پانتوتِنیک می‌توانید از توضیحات موجود در جدول زیر استفاده کنید:

گروه	گروه سنی	میزان مصرف روزانه (میلی گرم)
نوزدان	از بدو تولد تا 6 ماه	1.7
نوزادان	7 ماه تا 1 سال	1.8
کودکان	1 تا 3 سال	2
کودکان	4 تا 8 سال	3
کودکان	9 تا 13 سال	4
نوجوانان	14 تا 18 سال	5
بزرگسالان	19 سال به بالا	5
زنان باردار	در هر سنی	6
زنان شیرده	در هر سنی	7

منابع غذایی حاوی ویتامین B5

اسید پانتوتنیک را می‌توان تقریباً از هر مادۀ غذایی گیاهی و حیوانی تا حدی دریافت کرد. در واقع این موضوع به دلیل این است که ویتامین ب 5 تقریباً در تمام سلول‌های زنده موجود است. اما برخی از منابع همچون منابع گوشت گاو، مرغ، ماهی، برخی سبزیجات و غلات غنی شده بیشتر حاوی این ماده هستند. در ادامه لیستی از مواد غذایی حاوی ویتامین B5 را با شما به اشتراک می‌گذاریم:

• گوشت‌ خصوصاً ناحیۀ کبد و کلیه
• سینۀ مرغ
• قارچ
• آووکادو
• سیب زمینی
• آجیل و دانه‌ها
• ماست و شیر
• برنج قهوه‌ای
• جو دوسر
• کلم بروکلی

خطرات افزایش B5 در بدن

دوزهای بالای مصرف ویتامین ب 5 سمیت ندارند، با این حال ممکن است باعث مشکلات گوارشی همچون درد معده و اسهال شوند.

نحوه مصرف B5

این ویتامین در فرم‌های مختلف قرص، ژل نرم و کپسول در بازار موجود است. در مصرف ویتامین B5 یا اسید پانتوتِنیک باید به مواردی توجه کنید که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:

• قبل از مصرف این مکمل به دلیل پتانسیل آن برای بروز عوارض جانبی یا تداخل با سایر داروها حتماً در مورد آن با پزشک مشورت کنید.
• اگرچه دوزهای ویتامین ب 5 برابر با مصرف روزانه و کمی بالاتر از آن از نظر پزشکان بی خطر است، با این حال مصرف زیاد از حد این ویتامین خطر بروز اسهال و حتی خونریزی را بالا می‌برد.
• بدون مشورت پزشک زنان باردار و شیرده نباید بیش از مقدار مجاز از این ویتامین مصرف کنند.
• مصرف طولانی مدت یک ویتامین از گروه B همچون B5 ممکن است منجر به بروز کمبود دیگر ویتامین‌های این گروه شود. به همین دلیل بهترین راه استفاده از مکمل ب کمپلکس است که شامل تمام این ویتامین‌هاست.

بهترین زمان خوردن B5

بهترین زمان برای مصرف این ویتامین بعد از مصرف غذا و همراه با آب است. 

تداخلات دارویی با B5

در صورتی که تحت درمان با یکی از داروهای زیر هستید و قصد دارید ویتامین ب 5 را در رژیم خود بگنجانید، حتماً این موضوع را با پزشک در میان بگذارید:

آنتی بیوتیک‌ها خصوصاً تتراسایکلین

ویتامین‌ها خصوصاً ویتامین‌های گروه ب می‌توانند با آنتی بیوتیک تتراسایکلین تداخل داشته و باعث شوند تا این دارو به خوبی جذب بدن نشود. به همین دلیل بهتر است که این ویتامین‌ها را در ساعاتی متفاوت از مصرف تتراسایکلین مصرف کنید. این موضوع در مورد مصرف سایر ویتامین‌های گروه ب نیز صادق است.

داروهای آلزایمر

ویتامین B5 همچنین ممکن است با داروهای مرتبط با درمان آلزایمر نیز تداخل داشته باشد و منجر به بروز عوارض جانبی شود. این داروها شامل دونپزیل، ممانتین، گالانتامین و ریواستیگمین هستند.

داروهای رقیق کنندۀ خون

اگر از داروهای رقیق کنندۀ خون مثل آسپرین یا وارفارین استفاده می‌کنید، ممکن است مصرف همزمان ویتامین ب 5 منجر به افزایش خطر خونریزی شود. بنابراین در صورت مصرف هر کدام از این داروها در ترکیب با ویتامین ب 5 حتماً موضوع را با پزشک مطرح کنید.

همه چیز دربارۀ ویتامین B5 یا اسید پانتوتِنیک

• ویتامین B5 یا اسید پانتوتنیک به عنوان یکی از ویتامین‌های گروه ب و محلول در آب نقش مهمی در فرآیندهای تولید انرژی، ساخت هورمون‌ها و سنتز چربی‌ها دارد.
• از مزایای این ویتامین می‌توانیم به بهبود سلامت پوست و مو، بهبود عملکرد سیستم عصبی و کاهش خستگی اشاره کنیم.
• علائم کمبود این ویتامین (اگرچه کمبود آن نادر است) شامل خستگی مفرط، مشکلات پوستی، مشکلات گوارشی و مشکلات عصبی می‌شوند.
• تقریباً تمامی مواد غذایی خصوصاً گوشت‌ها، لبنیات همچون ماست و شیر، کلم بروکلی و آووکادو حاوی این مادۀ مغذی هستند.
• تجربۀ شما از مصرف مکمل ویتامین ب 5 چیست؟ ضمن در میان گذاشتن تجربیات و نظرات خود در سایت هرلایف، می‌توانید با عضویت در اپلیکیشن این مجموعه از خدمات سلامت، زیبایی و فروشگاهی هرلایف در کنار خدمات پریود ترکر آن استفاده کنید.

پرسش‌های پرتکرار