شپش مو به عنوان یک حشرۀ کوچک اما آزار دهنده محسوب می‌شود که از خون پوست سر تغذیه می‌کند. بارزترین علامت وجود شپش، خارش شدید و غیر عادی پوست سر است. البته علامت واضح دیگری که نشان از وجود شپش سر دارد، وجود تخم شپش است که از نظر ظاهری سفید و اندازۀ یک دانۀ کنجد است.
شپش سر عارضه‌ای است که به راحتی کودکان خصوصاً کسانی را که در محیط‌های شلوغ مثل مدارس یا مهدکودک‌ها رفت و آمد دارند، درگیر می‌کند، اما به راحتی قابلیت انتقال به بزرگسالان را نیز دارد. شایع‌ترین راه انتقال شپش تماس مستقیم سر با سر فرد آلوده و استفاده از وسایل مشترک است. برای رفع شپش انواع شامپو، لوسیون، شانۀ مخصوص و راهکارهای خانگی وجود دارند که می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند.
شپش سر یا رشک چیست؟
شپش مو (Head lice) با نام علمی پدیکولوزیس (Pediculus humanus capitis) حشرۀ ریزی (حدود ۳ میلی متر) است که روی پوست سر زندگی کرده و از خون انسان تغذیه می‌کند. این حشرات موذی و آزار دهنده بیش از هر چیز کودکان خردسال را درگیر می‌کنند و به راحتی قابلیت انتقال به هر فرد دارای مو را دارند. شپش ماده با تغذیه از خون سر بالغ شده و قابلیت تخم گذاری روی ساقه‌های موها را پیدا می‌کند. بر خلاف باور عموم، ابتلا به شپش دلیلی بر عدم رعایت بهداشت فردی یا محیط زندگی کثیف نیست، زیرا به راحتی به هر فردی با هر سطح رعایت بهداشتی قابلیت انتقال دارد.
علائم شپش سر
این تصویر ممکن است دارای محتوای حساس باشد.
از علائم شپش سر می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
خارش
یکی از شایع‌ترین نشانه‌های شپش مو، بروز حس خارش در پوست سر و برخی مواقع گوش و گردن است. این حالت در واقع واکنشی آلرژیک به نیش شپش محسوب می‌شود که البته اغلب در ۴ تا ۶ هفتۀ اول مبتلا شدن فرد ممکن است بروز پیدا نکند.
وجود شپش
یکی دیگر از علائم واضح این عارضه، دیدن شپش روی پوست سر است که البته این کار خصوصاً در افرادی که موهای بلندی و پرپشتی دارند، دشوار است.
رؤیت تخم شپش
نیت یا تخم شپش اغلب روی ساقۀ مو می‌چسبد که البته در بسیاری از مواقع با شوره و پوستۀ سر اشتباه گرفته می‌شود. در واقع، از آن جایی که تخم شپش ریز است، به سختی دیده و تشخیص داده می‌شود. این تخم‌ها در هر قسمتی از پوست سر وجود دارند، اما در بعضی بخش‌ها مثل خط موی گردن و موهای پشت گوش بیشتر دیده می‌شوند. نیت‌ها بر خلاف شورۀ سر به سختی از ساقۀ مو جدا می‌شوند.
وجود زخم
اگر همراه با علائم بالا، احساس وجود زخم روی پوست سر، گردن و شانه‌های خود داشتید، می‌توانید به مبتلا شدن به شپش روی موهای خود اطمینان حاصل کنید. خاراندن پوست سر عامل ایجاد برآمدگی‌های قرمز و کوچک است که گاهی زخم شده و حتی ممکن است به دلیل آلودگی از طریق باکتری‌ها، عفونی شود.
از دیگر علائم موجود می‌توانیم به حس حرکت چیزی در سر، بروز اختلال در خواب یا مشکل تمرکز یا اختلالات خلقی در کودکان اشاره کنیم.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
علت شپش سر چیست و چگونه به وجود می‌آید؟
شپش مو در طول هزاران سال از فردی به فرد دیگر منتقل شده است. در قالب جدول زیر به بررسی علل ابتلا به شپش توضیحات بیشتری ارائه می‌کنیم:
| عامل | راه‌های انتقال | محل شیوع |
| تماس مستقیم سر به سر | انتقال مستقیم شپش از موی فرد آلوده به موی فرد سالم | کودکان (به دلیل بازی‌های نزدیک) و بزرگسالان (در محیط‌های شلوغ مانند مدارس، مهدکودک‌ها) |
| استفاده از وسایل شخصی مشترک | انتقال شپش از طریق وسایل آلوده مانند شانه، برس، کلاه، روسری، بالش، حوله و غیره | کودکان و بزرگسالان (در محیط‌های مشترک مانند آرایشگاه‌ها، باشگاه‌ها) |
| تماس با لباس یا ملحفۀ آلوده | انتقال شپش از طریق تماس با لباس‌ها، ملحفه‌ها و سایر پارچه‌های آلوده به تخم شپش | کودکان و بزرگسالان (در محیط‌های مشترک مانند خانه، مهمانی) |
انواع شپش سر
این تصویر ممکن است دارای محتوای حساس باشد.
شپش مو از لحاظ ظاهری ۳ جفت پا دارد که به خزیدن و حرکت این حشره در موها کمک می‌کند. انواع شپش سر از نظر سن آنها دسته بندی می‌شوند.
نیت‌ها
نیت‌ها در واقع همان تخم شپش هستند که به ساقۀ مو می‌چسبند و اغلب پس از یک هفته از تخم بیرون می‌آیند.
نیف‌ها یا پوره‌ها
زمانی که شپش‌ها به تازگی از تخم بیرون می‌آیند با نام نیف یا پوره شناخته می‌شوند. رنگ نیف قهوه‌ای یا مایل به قهوه‌ای است و بین ۹ تا ۱۲ روز طول می‌کشد تا بالغ شود.
شپش بالغ
زمانی که رشد شپش تکمیل شود، در واقع بالغ شده است. شپش بالغ ممکن است تا ۳۰ روز و بیشتر روی پوست سر زندگی کند.
نحوه تشخیص شپش سر
تشخیص شپش با کمک معاینۀ چشمی انجام می‌شود. با بررسی موهای فرزند یا دیگر اعضای خانواده می‌توانید به تخم‌های کوچک سفید چسبیده به ساقۀ مو پی ببرید که به سختی از روی ساقه جدا می‌شوند. نیت‌ها یا همان رشک‌ها شباهت زیادی با شورۀ سر دارند، اما به راحتی شوره‌ها با شانه زدن یا تکان دادن موها از ساقۀ مو جدا نمی‌شوند.
سرعت شپش‌های بالغ معمولاً زیاد است و این حرکت مشاهدۀ آنها را سخت می‌کند. اما اگر به وجود شپش در سر خود یا دیگران، خصوصاً کودکان مشکوک هستید، شانه کردن مو با یک شانۀ دندانه ریز می‌تواند به شما کمک کند.
درمان شپش سر کلینیکی و خانگی
بر اساس اطلاعات مندرج در سایت کلیولند کلینیک (Cleveland Clinic)، هیچ مدرک علمی وجود ندارد که اثربخشی درمان‌های خانگی رفع شپش را تأیید کند. با این حال بسیاری از افراد برای رفع شپش از این درمان‌ها استفاده می‌کنند. در ادامه در قالب جدول به درمان‌های خانگی و کلینیکی شپش سر می‌پردازیم:
| روش درمان | مزایا | معایب | نوع درمان | نکات مهم |
| روش‌های کلینیکی (پزشکی) | مؤثر و سریع | ممکن است باعث حساسیت شوند، نیاز به تجویز پزشک | شامپوهای ضد شپش همراه با شانۀ مخصوص، انواع لوسین، کرم و روغن | طبق دستور پزشک استفاده شوند، تمام اعضای خانواده باید تحت درمان قرار گیرند. |
| روش‌های خانگی | در دسترس و ارزان | ممکن است مؤثر نباشند، نیاز به تکرار زیاد | سرکه، روغن های گیاهی (زیتون، نارگیل، چای درخت)، جوش شیرین | به شکل مستقیم روی موها و پوست سر مالیده شوند. شانه زدن با شانۀ مخصوص ضروری است. |
عوارض شپش سر
شپش سر عوارض زیادی ندارد با این حال در مواردی که پوست می‌خارد، ممکن است باعث آزار فرد مبتلا شود. از طرف دیگر، خارش بیش از حد پوست سر هم ممکن است باعث عفونی شدن آن شود و به درمان بیشتر نیاز داشته باشد. همچنین مشکل در تمرکز و خواب به دلیل خارش از دیگر عوارض ابتلا به شپش هستند.
چه کسانی بیشتر شپش مو می‌گیرند؟
کودکان خصوصاً خردسالان بیش از بزرگسالان به شپش سر مبتلا می‌شوند. اما از آن جایی که شایع‌ترین راه انتقال تماس سر به سر است، این حشره در محیط‌های شلوغ همچون مهد کودک‌ها، مدارس، پارک‌های سرپوشیده و مواردی از این دست قابلیت انتقال دارد. به طور کل، شپش نه می‌تواند بپرد، نه پرواز کند و تنها از طریق خزیدن از پوست سر فرد آلوده به سر دیگر افراد انتقال پیدا می‌کند.
شپش همچنین ممکن است از طریق ورزش، مهمانی، زمان خواب و یا حتی بازی کودکان و حتی بزرگسالان ممکن است به سایرین منتقل شود. کسانی که از وسایل مشترک استفاده یا در یک خانه زندگی می‌کنند نیز در صورت ابتلای یکی از افراد خانواده به شپش، بیشتر در معرض ابتلا به این مشکل هستند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
این تصویر ممکن است دارای محتوای حساس باشد.
اگر با دیدن علائم شپش مشکوک هستید که به شپش سر مبتلا شده‌اید، قبل از اینکه درمان شوید باید به یک پزشک مراجعه کنید. پزشک با بررسی پوست سر وجود شپش را تأیید خواهد کرد و نسخه‌های درمان و مراقبتی را برای شما تجویز می‌کند. گاهی اوقات شورۀ سر، باقی ماندۀ محصولات مو، وجود کثیفی یا سایر حشرات در مو ممکن است باعث تشخیص اشتباه شما شوند که با بررسی پزشکی این مشکل برطرف می‌شود. در صورت مشاهدۀ علائم زیر طی درمان و یا وجود شپش حتماً با پزشک خود مشورت کنید:
- تب
- زخم‌های ماندگار
- قرمزی یا ورم پوست سر
- درد و حساسیت روی سر
طول درمان شپش مو چقدر است؟
با درمان مناسب برای شپش، این حشرۀ موذی پس از ۲ تا ۳ هفته به طور کامل از بین می‌رود. مدت زمان درمان شپش به این بستگی دارد که چند شپش و تخم شپش در موهای شما وجود دارند. البته بسیار مهم است که درمان خود را به موقع پیگیری و دنبال کنید و البته مطابق با دستورالعمل‌های خواسته شده روی شامپو، کرم، لوسیون و روغن دارویی پیش بروید تا نتیجه را مشاهده کنید.
شپش در صورتی که از بین نرود، ممکن است تا ۱ ماه و حی بیشتر روی پوست سر باقی بماند. دقت داشته باشید که بسیاری از افراد با وجود طی کردن درست درمان هنوز با مشکل خود دست به گریبانند. این به دلیل این است که شپش ممکن است سایر افراد خانه یا وسایل را آلوده کرده باشد و در طول درمان مجدد به سر فرد انتقال پیدا کند.
نکات کاربردی در مورد شپش مو
- شپش مو نوعی حشره به رنگ قوه‌ای یا خاکستری است که می‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود.
- از راه‌های انتقال شپش سر می‌توانیم به تماس پوست سر به پوست سر فرد آلوده و استفاده از وسایل آلوده به شپش اشاره کنیم.
- کودکان و خردسالان بیش از بزرگسالان به شپش مبتلا می‌شوند، اگرچه هر فردی حتی با وجود رعایت بهداشت قابلیت مبتلا شدن به شپش را دارد.
- خارش سر، وجود تخم شپش و خود شپش از علائم بارز ابتلا به این عارضه هستند.
- برای درمان شپش بدون مراجعۀ حضوری می‌توانید از طریق کلینیک هرلایف با پزشکان متخصص مشورت کرده و درمان مورد نظر را دریافت کنید.
پرسش‌های پرتکرار
این حشره از طریق تماس مستقیم سر با سر فرد آلوده، استفاده از وسایل شخصی و زندگی با یک فرد آلوده منتقل می‌شود.
خیر، شپش سر ارتباطی به بهداشت فردی ندارد. افراد تمیز و حتی وسواس به رعایت بهداشت نیز می‌توانند به شپش سر مبتلا شوند.
شایع‌ترین علامت شپش سر خارش شدید پوست سر است. همچنین ممکن است شپش‌ها یا تخم‌های آنها روی موها دیده شوند.
منابع:
