ویتامین K چیست؟ نقش ویتامین کا در سلامتی بدن

ویتامین K یک ویتامین ضروری از بدن است که در سلامت استخوان‌ها، پوست، قطع خونریزی و بهبود گودی پوست زیر چشم بسیار مؤثر است. دو نوع اصلی ویتامین K با نام کا1 یا فیلوکینون و کا2 یا مناکینون شناخته می‌شوند. نوع اول بیشتر در سبزیجات برگ سبز و نمونۀ دوم در غذاهای تخمیر شده وجود دارد. البته ویتامین K2 توسط باکتری‌های روده نیز تولید می‌شود.

از علائم کمبود این ویتامین می‌توانیم مواردی همچون خونریزی بیش از حد، کبودی آسان و مشکلات استخوانی را نام ببریم. نوزادان تازه متولد شده بیشتر از سایر افراد در معرض خطر کمبود ویتامین کا هستند. از مکمل‌های رایج این ویتامین نیز می‌توانیم به قرص، کپسول و آمپول اشاره کنیم.

ویتامین K از دسته ویتامین‌های محلول در چربی است که اصلی‌ترین نقش آن در شکل دادن به روند انعقاد خون است. در نتیجه، کمبود آن می‌تواند با کبودی‌های زیر پوست و حتی گاهی خونریزی گوارشی یا ادراری خود را نشان دهد.

ویتامین کا یا K چیست؟

ویتامین (K) به عنوان یکی از ویتامین‌های محلول در چربی است که بدن برای فرآیند لخته شدن خون و بهبود زخم‌ها به آن نیاز دارد. البته این ویتامین در حفظ سلامت استخوان‌ها نیز کارآمد است. نوزادان تازه متولد شده اغلب ویتامین کا کمی دارند، به همین دلیل در بیشتر موارد بلافاصله بعد از تولد آمپول حاوی این ویتامین را دریافت می‌کنند تا از خونریزی‌های احتمالی جلوگیری شود.

اما بزرگسالانی که از داروهای رقیق کنندۀ خون استفاده می‌کنند نیز باید در مورد مصرف ویتامین کا با پزشک خود مشورت کنند. زیرا مقدار این ویتامین ممکن است بر داروهای رقیق کنندۀ خون اثر داشته باشد.

انواع ویتامین K

برای اینکه بیشتر با ویتامین کا آشنا شوید، در قالب جدول زیر به معرفی انواع آن و عملکرد هر یک از آن‌ها می‌پردازیم:

نوع ویتامین K	نام دیگر	منابع غذایی اصلی	نقش اصلی در بدن
K1	فیلوکینون	سبزیجات برگ سبز تیره (اسفناج، کلم پیچ، کلم بروکلی)، روغن‌های گیاهی (سویا، کانولا)	لخته شدن خون
K2	مناکینون	برخی محصولات تخمیر شده، گوشت، تخم مرغ، برخی پنیرها	سلامت استخوان‌ها و قلب و عروق
K3	منادیون (شکل مصنوعی ویتامین کا)	برخی مکمل‌های غذایی (به ندرت)	مشابه کا 1

تفاوت فیلوکینون و فیتونادیون (K مصنوعی و طبیعی)

فیلوکینون و فیتونادیون دو شکل از ویتامین کا هستند که اغلب با هم اشتباه گرفته می‌شوند. در واقع، این دو اصطلاح بیشتر برای توصیف منابع و شکل‌های مختلف ویتامین K استفاده می‌شوند تا دو نوع متفاوت از آن که در ادامه به معرفی بیشتر آن‌ها می‌پردازیم:

• فیلوکینون (Phylloquinone) یا ویتامین K1 که نقش اصلی آن در انعقاد خون است و بیش از هر چیز در سبزیجات برگ دار یافت می‌شود.
• فیتونادیون (Phytonadione) هم بیشتر به شکل مصنوعی تولید می‌شود. فیتونادیون به صورت قرص خوراکی موجود است.

ویتامین کا برای چی خوبه؟

ویتامین K به عنوان یک مادۀ مغذی ضروری نقشی حیاتی در بدن دارد. از فواید ویتامین کا می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

ویتامین کا برای قطع خونریزی

ویتامین کا به بدن کمک می‌کند تا با لخته کردن خون در مواقع ضروری، از خونریزی بیش از اندازه در زمان‌های مختلف مثل بریدگی یا جراحات ناشی از تصادف جلوگیری کند. به همین دلیل است که پزشکان زمانی که سطح مواد لخته کنندۀ خون پایین باشند، آن را تجویز می‌کنند.

ویتامین K برای پوست

ویتامین K به عنوان یک عامل تقویت کنندۀ عروق خونی، نقش مهمی در بهبود ظاهر پوست ایفا می‌کند. این ویتامین با تقویت دیوارۀ رگ‌های خونی، به کاهش کبودی‌ها و قرمزی‌های پوستی کمک می‌کند. علاوه بر این، با خواص ضد التهابی خود می‌تواند باعث کاهش قرمزی و التهاب در پوست‌های حساس شود.

این ویتامین همچنین با حمایت از تشکیل لخته‌های خونی طی فرآیندهای درمانی طبیعی در بدن، می‌تواند برای مراقبت از پوست بعد از جراحی مفید باشد. به طوری که کبودی را به حداقل رسانده و باعث بهبودی سریع‌تر پوست می‌شود. از آن گذشته ویتامین کا می‌تواند به بهبود رنگ پوست و ایجاد ظاهری سالم‌تر و یکنواخت‌تر در پوست هم کمک کند.

ویتامین کا برای زنان

ویتامین K نقش مهمی در تنظیم چرخۀ قاعدگی ایفا می‌کند. این ویتامین با کمک کردن به تعادل هورمون‌های زنانه، منجر به کاهش نوسانات هورمونی می‌شود. این تغییرات کاهش درد و گرفتگی دوران قاعدگی را به دنبال دارند. ویتامین کا همچنین با بهبود جریان خون در ناحیۀ لگن، به تسکین درد و ناراحتی کمک کرده و مانع از بروز علائم شدیدتر می‌شود.

البته این موارد تنها مزایای ویتامین کا برای زنان نیستند زیرا این مادۀ مغذی می‌تواند خونریزی بیش از اندازه در دوران قاعدگی را کاهش دهد. زنان باردار مبتلا به استفراغ و حالت تهوع شدید، اغلب با کمبود ویتامین کا مواجه می‌شوند. مصرف مکمل‌های ویتامین کا می‌تواند به کاهش این علائم آزاردهنده کمک کرده و از سوی دیگر، سلامت مادر و جنین را بهبود بخشد. البته این گروه از افراد برای مصرف مکمل‌ها باید حتماً از نظر پزشک خود استفاده کنند.

ویتامین ک برای استخوان

پوکی استخوان به عنوان یک بیماری شایع باعث کاهش تراکم استخوان، ضعیف و شکننده شدن آن می‌شود. در نتیجه خطر شکستگی خصوصاً در سنین بالاتر از 30 سال و به ویژه در 50 سالگی افزایش پیدا می‌کند. این عارضه با کاهش سطح استروژن در زنان یائسه نیز بیشتر دیده می‌شود. ویتامین کا با تنظیم استئوکلسین به عنوان نوعی پروتئین، نقش مهمی در سلامت استخوان‌ها دارد.

این ویتامین با تأثیر بر جذب و نگهداری کلسیم در استخوان‌ها، باعث قوی و مقاوم‌تر شدن آن‌ها می‌شود. همچنین ویتامین کا بر آنزیم‌هایی که در تولید پروتئین‌های سازندۀ استخوان نقش دارند، تأثیر می‌گذارد.

فواید ویتامین کا برای گودی زیر چشم

ویتامین کا فواید زیادی دارد اما این مادۀ مغذی به دلیل پتانسیل قوی خود برای مقابله با سیاهی زیر چشم، در صنعت زیبایی مورد توجه قرار گرفته است. ویتامین کا در واقع همچون ویتامین سی و ای می‌تواند یک آنتی اکسیدان محسوب شود که با خواص خود در رفع سیاهی زیر چشم مؤثر باشد. با این حال در برخی مواقع این تأثیرات به خوبی ثابت نشده‌اند، زیرا سیاهی دور چشم ممکن است به دلایل مختلفی همچون ژنتیک رخ دهد. با این حال، به دلیل اینکه در لخته شدن خون نقش دارد می‌تواند با تقویت رگ‌های خونی به کاهش ظاهر سیاهی ناشی از این رگ‌ها در زیر چشم کمک کند.

علائم کمبود ویتامین K

در صورتی که به هر دلیلی میزان کافی از ویتامین کا را دریافت نکنید، ممکن است علائم زیر در شما بروز پیدا کنند:

• پوست رنگ پریده
• خونریزی بینی
• احساس خواب آلودگی
• زردی پوست و چشم (یرقان)
• کبودی
• لکه‌های قرمز کوچک
• مدفوع تیره و چسبناک

چه افرادی در معرض کمبود ویتامین K هستند؟

علاوه بر نوزادان که یک گروه پرخطر در معرض کمبود ویتامین کا محسوب می‌شوند، گروه‌های زیر نیز بیش از سایرین در معرض کمبود این مادۀ مغذی هستند:

• افراد مبتلا به بیماری گوارشی مبتنی بر جذب (کرون و سلیاک فعال)
• نوشیدن مداوم الکل
• ابتلا به سوء تغذیۀ شدید
• مصرف داروهای مختل کنندۀ ویتامین کا
• سوختگی‌های جدی
• همودیالیز طولانی مدت
• بیماری کبد

چگونه بفهمیم دچار کمبود ویتامین K هستیم؟

تشخیص کمبود ویتامین کا تا حدودی با بررسی علائم آن قابل انجام است. با این حال به دلیل شباهت علائم کمبود ویتامین K با برخی از مشکلات دیگر جسمی، به طور قاطعانه نمی‌توان روی این موضوع تأکید کرد. به همین دلیل پزشک متخصص ممکن است آزمایش‌ خون لازم را تجویز کرده و متناسب با نتایج آزمایش درمان مناسب را به شما ارائه کند.

عوارض کمبود ویتامین K

کمبود ویتامین (K) می‌تواند خطر خونریزی‌های شدید را افزایش دهد که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم. در عین حال توجه داشته باشید که در صورت عدم توجه به این موضوع، چنین شرایطی حتی ممکن است تهدید کنندۀ زندگی باشد.

• خونریزی در معده و به دنبال آن استفراغ خونی
• خون در ادرار یا مدفوع
• نارسایی اندام، تشنج و کما در نوزادان

نیاز روزانه ویتامین K در افراد مختلف

بیشتر افراد ویتامین کا مورد نیاز خود را از طریق تغذیۀ درست روزانه به دست می‌آورند. اگرچه برخی از افراد نیز ممکن است نیاز به مصرف مکمل داشته باشند. میزان توصیه شدۀ روزانۀ این ویتامین در جدول زیر ارائه شده است:

گروه سنی	میزان مصرف توصیه شده به میکروگرم
کودکان 0 تا 6 ماه	2
کودکان 7 تا 12 ماه	2.5
کودکان 1 تا 3 سال	30
کودکان 4 تا 8 سال	55
کودکان 9 تا 13 سال	60
نوجوانان 14 تا 18 سال	75
زنان 19 سال به بالا	90
مردان 19 سال به بالا	120
زنان، باردار یا شیرده (زیر 19 سال)	75
زنان، باردار یا شیرده (19-50)	90

ویتامین K در چه چیزهایی وجود دارد؟

بهترین راه دریافت ویتامین کا داشتن یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از این مادۀ مغذی است. در ادامه به شما نشان می‌دهیم که بیشترین ویتامین (k) در چیست:

• جگر گاو
• چای سبز
• شلغم سبز
• کلم بروکلی
• کلم پیچ
• اسفناج
• مارچوبه
• کاهو سبز تیره

نکته: کلروفیل رنگدانه‌ای سبز است که در بیشتر گیاهان یافت می‌شود. بسیاری از غذاهایی که سرشار از کلروفیل هستند، مانند سبزیجات برگ سبز تیره (اسفناج، کلم پیچ، کاهو)، منابع خوبی از ویتامین کا محسوب می‌شوند. بنابراین آن‌ها را در رژیم غذایی خود قرار دهید. از آن گذشته دقت داشته باشید که اگرچه حرارت روی از بین بردن ویتامین کا اثری ندارد اما یخ زدن مواد غذایی می‌تواند باعث از بین رفتن این ویتامین شود.

اشکال مختلف ویتامین K

ویتامین کا به صورت قرص، آمپول و مولتی ویتامین (برای نوزادان) در دسترس است. با این حال باید توجه داشته باشید که مصرف بیش از اندازۀ این ویتامین ممکن است با عوارضی همراه باشد که از جملۀ آن‌ها می‌توانیم گرفتگی ماهیچه‌ها، ورم بدن، از دست دادن اشتها، مشکل در تنفس، تحریک یا فعالیت کمتر، کبد بزرگ شده، تحریک پذیری، یرقان و رنگ پریدگی پوست را نام ببریم.

نحوه مصرف ویتامین K

نحوۀ مصرف ویتامین کا را پزشک شما با توجه به نیاز بدنتان تعیین می‌کند. با این حال توجه داشته باشید که در صورت مصرف داروهای دیگر حتماً لیست آن‌ها را در اختیار پزشک قرار دهید تا از تداخلات احتمالی جلوگیری کنید. از داروهایی که با ویتامین (K) تداخل دارند می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• آنتی بیوتیک‌ها (به ویژه نمونه‌های شناخته شده با سفالوسپورین همچون سفوتتان، سفمتازول، سفوپرازون و سفاماندول)
• فنی توئین (دیلانتین)
• وارفارین (کومادین)
• داروهای کاهندۀ کلسترول (کلستیرامین، کلستیپول و کولسولام)
• داروهای رقیق کنندۀ خون

زمان خوردن ویتامین K

اگرچه می‌توانید ویتامین K را در هر زمانی از روز مصرف کنید، اما برای جذب بهتر توصیه می‌شود که آن را همراه با غذا یا میان وعدۀ حاوی چربی استفاده کنید. از نکات مهم در مصرف ویتامین کا نیز می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• ویتامین کا از جفت رد شده و در شیر مادر نیز یافت می‌شود. بنابراین زنان باردار و شیرده به هیچ وجه نباید آن را به صورت خودسرانه و بدون مشورت با پزشک مصرف کنند.
• کسانی که به یک بیماری متابولیک نادر به نام گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز (G6PD) مبتلا هستند هم باید از مصرف این ویتامین اجتناب کنند. 
• توجه داشته باشید که افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی منجر به دیالیز، ممکن است عوارض بیشتری در مصرف ویتامین کا مشاهده کنند.

نکات و توصیه‌های مهم دربارۀ ویتامین K

• ویتامین K یک مادۀ مغذی محلول در چربی است که برای گروهی از فعالیت‌های کاربردی در بدن از جمله لخته شدن خون، سلامت استخوان‌ها و پوست ضرورت دارد.
• این ویتامین در جگر گاو و سبزیجات برگ تیره حاوی کلروفیل یافت می‌شود. اگرچه در صورت کمبود آن می‌توانید این ویتامین را با مصرف قرص یا تزریق آمپول حاوی ویتامین کا دریافت کنید.
• در بزرگسالان به ندرت کمبود ویتامین کا رخ می‌دهد مگر اینکه افراد با سوء تغذیه یا سو جذب این ویتامین به دلیل بیماری‌های مختلف مواجه باشند یا الکل زیادی مصرف کنند.
• شما می‌توانید انواع مکمل‌های مورد نیاز بدن خود را از طریق فروشگاه اپلیکیشن هرلایف خریداری کنید و یا در صورت نیاز به مشورت با پزشک در هر زمینه‌ای، از متخصصان و پزشکان عمومی کلینیک هرلایف بهره مند شوید.

پرسش‌های پرتکرار