ویتامین B1 یکی از انواع ویتامین محلول در آب است که به اسم تیامین شناخته می‌شود. این ویتامین برای بهبود عملکرد اندام‌های مختلف، اهمیت بسیاری دارد. به همین دلیل پزشکان و متخصصان تغذیه روی مصرف خوراکی‌هایی تأکید دارند که نیاز بدن را به ویتامین B1 یا تیامین رفع می‌کنند.
شما با مصرف ویتامین B1 می‌توانید انرژی مورد نیاز بدن خود را تأمین کنید. علاوه بر این، از سیستم عصبی شما حمایت شده و احتمال ابتلا به بیماری‌های خودایمنی کاهش می‌یابد. همچنین، مصرف ویتامین ب1 به بهبود سلامتی قلب و دستگاه گوارش کمک می‌کند. در ادامه توضیح بیشتری ارائه خواهیم داد.
تیامین یا ویتامین (B1) از گروه ویتامین‌های محلول در آب است که وظیفۀ تأمین انرژی، بهبود عملکرد سیستم عصبی، حفظ سلامت قلب و نقش آنتی اکسیدان را در بدن بر عهده دارد.
ویتامین B1 چیست؟
ویتامین B1 که به اسم تیامین نیز شناخته می‌شود، یکی از انواع ویتامین محلول در آب است. هنگامی که به ب کمپلکس نگاه می‌کنیم، نام تیامین نیز در این گروه ویتامین ب قرار دارد. مهم‌ترین نقشی که این ویتامین در بدن بازی می‌کند، تبدیل مواد مغذی به انرژی است. به این ترتیب شما می‌توانید با خوردن مواد مغذی حاوی تیامین، نیاز بدن خود به انرژی را رفع کنید. در حالی که از خوردن خوراکی‌های پرکالری مانند سرخ کردنی‌ها خودداری می‌کنید.
نقش ویتامین B1 در بدن
با توجه به آنچه گفته شد، مهم‌ترین وظیفۀ ویتامین ب1 تأمین انرژی مورد نیاز بدن است. اما چگونه این وظیفه را انجام می‌دهد؟ چه وظایف دیگری بر عهدۀ تیامین قرار دارد تا بدن سلامت خود را حفظ کند؟
تأمین انرژی
تیامین به عنوان کوآنزیمی به نام تیامین پیروفسفات یا TPP در متابولیسم کربوهیدرات فعالیت می‌کند. این عملکرد مهم کمک می‌کند تا گلوکز به انرژی تبدیل شود. در ضمن، تیامین با شرکت در متابولیسم کربوهیدرات در تولید منبع انرژی مورد نیاز سلول‌ها فعالیت می‌کند. در نتیجه عملکرد سلولی تقویت خواهد شد.
عملکرد سیستم عصبی
تیامین از تولید انتقال دهنده‌های عصبی حمایت می‌کند. این ویتامین در حفاظت از غلاف میلین نقش دارد. به این واسطه از رشته‌های عصبی محافظت می‌کند. با توجه به نقش مهمی که ویتامین B1 در پشتیبانی از سیستم عصبی ایفا می‌کند، می‌توان گفت که ویتامین ب1 برای سلامت کلی مغز بسیار مهم بوده و به عملکردهای شناختی مهمی مانند حافظه و تمرکز کمک می‌کند.
حفظ سلامت قلب
ویتامین B1 در بهبود عملکرد اندام‌های دیگری به غیر از مغز اثر دارد. در حقیقت، سطح کافی تیامین در بدن برای حفظ عملکرد مناسب عضلات قلب ضروری است و وجود آن در برقراری سلامت گردش خون نقش دارد.
بهبود عملکرد دستگاه گوارش
بهتر است نگاهی به نقشی که ویتامین ب1 در بهبود عملکرد دستگاه گوارش دارد، داشته باشیم. در واقع تیامین به تولید اسید هیدروکلریک در معده کمک می‌کند. این ماده برای هضم مناسب ضروری است و به جذب مواد مغذی کارآمد از دستگاه گوارش کمک می‌کند.
ایفای نقش آنتی اکسیدان
ویتامین (B1) در تقویت سیستم ایمنی نقش مهمی ایفا می‌کند. به این نحو که با حمایت از فرآیندهای آنزیمی مختلف که از آسیب رادیکال‌های آزاد جلوگیری می‌کنند، به محافظت از سلول‌ها در برابر استرس اکسیداتیو کمک می‌کند.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
ویتامین B1 برای چی خوبه؟
تیامین با توجه به وظایفی مانند بهبود عملکرد مغز و اعصاب، ارتقای سیستم ایمنی، تأمین انرژی، حفظ سلامتی قلب و بهبود عملکرد دستگاه گوارش، می‌تواند برای انجام امور مختلف بدن مفید باشد.
ویتامین B1 برای استرس
ویتامین ب1 از سیستم عصبی مرکزی و محیطی پشتیبانی می‌کند. به این ترتیب، عملکرد مغز و انتقال دهنده‌های عصبی که بر مدیریت استرس اثر دارند، تحت الشعاع مصرف تیامین قرار خواهند گرفت.
اثر تیامین بر کودکان
تیامین یکی از مهم‌ترین ویتامین‌ها برای سلامتی کودکان است. این ویتامین انرژی کافی را برای کودکان تأمین می‌کند. از طرفی با پشتیبانی از مغز و اعصاب این دسته از افراد، حافظه بهبود و قدرت یادگیری افزایش می‌یابد. به این واسطه، رشد عصبی کودکان به خوبی پیش خواهد رفت و عملکرد تمام اندام‌ها تضمین خواهد شد.
ویتامین ب1 برای بدنسازی
ویتامین ب1 با نقش مهمی که در سوخت و ساز کربوهیدرات‌ها و تأمین انرژی ایفا می‌کند، نیاز بدنسازان را به انرژی هنگام ورزش رفع می‌کند. بهبود عملکرد مغز و اعصاب و تقویت عضلات هم برای بدنسازی اهمیت دارند. هماهنگی عصب و عضله با کمک مصرف تیامین بهبود خواهد یافت. پس نباید مصرف این ویتامین را نادیده گرفت.
نقش ویتامین B1 در لاغری
افرادی که ویتامین B1 لازم برای بدن را دریافت می‌کنند، انرژی لازم را برای انجام ورزش خواهند داشت. در ضمن، تأمین بودن انرژی باعث می‌شود که این افراد در صورت پیروی از رژیم غذایی سالم، نیازی به خوردن غذاهای پرکالری نداشته باشند.
تیامین برای مو
شاید شما هم شنیده باشید که تیامین یکی از ویتامین‌هایی است که از ریزش مو جلوگیری می‌کند. در حقیقت، این ویتامین گردش خون را در پوست سر بهبود می‌بخشد. در ضمن کمک می‌کند که مواد مغذی به فولیکول‌های مو برسند. گذشته از آن، مصرف تیامین با پشتیبانی از تولید کراتین، که پروتئینی کلیدی برای داشتن موهای قوی و سالم است، مانع از ریزش مو می‌شود.
خواص ویتامین B1 برای پریود
ویتامین B1 با تأمین انرژی و کاهش علائم افسردگی و استرس مانع از بروز نوسانات خلقی می‌شود. این در حالی است که به واسطۀ بهبود سطح انرژی، در کم شدن ترشح پروستاگلاندین‌ها و کاهش انقباضات رحمی نقش دارد. همین موضوع باعث تجربۀ علائم پی ام اس خفیف در سیکل قاعدگی می‌شود.
اهمیت تیامین و دوز مورد نیاز آن در افراد مختلف
تیامین به عنوان ویتامینی محلول در آب که بدن برای عملکرد صحیح به آن نیاز دارد؛ برای تأمین انرژی، بهبود سلامت سیستم عصبی و ارتقای عملکرد مناسب اندام‌های مختلف بسیار مهم است. از آنجا که بدن نمی‌تواند مقدار زیادی تیامین تولید یا ذخیره کند، باید از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها ویتامین ب1 مورد نیاز را دریافت نماید. در ادامه با توجه به مقاله‌ای از NIH به میزان مصرف روزانۀ افراد مختلف نگاهی می‌اندازیم.
| گروه افراد | محدودۀ سنی | میزان مصرف روزانه (میلی گرم) |
|---|---|---|
| نوزادان | بدو تولد تا 6 ماهگی | 0.2 |
| کودک | 7 ماهگی تا 1 سالگی | 0.3 |
| کودک | 1 تا 3 سالگی | 0.5 |
| کودک | 4 تا 8 سالگی | 0.6 |
| مردان | 9 تا 13 سالگی | 0.9 |
| مردان | از 14 سالگی به بعد | 1.2 |
| زنان | 9 تا 13 سالگی | 0.9 |
| زنان | از 14 تا 18 سالگی | 1.0 |
| زنان | از 19 سالگی به بعد | 1.1 |
| خانم‌های باردار | در تمام سنین | 1.4 |
| بانوان شیرده | در تمام سنین | 1.4 |
انواع قرص ویتامین B1
قرص‌های مختلفی وجود دارند که مصرف آنها نیاز بدن را به ویتامین B1 رفع می‌کنند. در ادامه به چند مورد از آنها اشاره خواهیم کرد.
| نوع | توضیحات | دوز رایج (میلی گرم) | موارد استفاده |
|---|---|---|---|
| تیامین استاندارد (HCl) | رایج‌ترین مکمل تیامین | 50 تا 100 | رفع کمبود ویتامین دریافتی از مواد غذاییبیماری‌های خفیف |
| تیامین مونونیترات | نوع پایدار ویتامین ب1 در غذاهای غنی شده و مکمل‌ها | 50 تا 100 | برای دریافت مولتی ویتامین و محصولات غذایی غنی شده |
| بنفوتیامین | یک مشتق محلول در چربی از تیامین و مناسب برای جذب مواد مغذی | 100 تا 300 | برای درمان بیماری‌های مرتبط با اعصاب مانند نوروپاتی دیابتیکاهش استرس‌های اکسیداتیو |
| تیامین پیروفسفات (TPP) | یک کوآنزیم فعال از تیامین در بدن | 25 تا 50 | مناسب برای بیماری‌های متابولیکی |
| تیامین سولفات | شکلی از ویتامین ب1 محلول در آب و موجود در مکمل‌ها | 50 تا 100 | رفع کمبود ویتامین ب1 بدن |
| قرص‌های (Sustained-Release Tablets) | قرص‌هایی برای آزادسازی تدریجی تیامین در طول زمان | 100 تا 300 | مناسب برای دریافت تیامین کافی در طی روز |
| ویتامین ب1 قابل تزریق | دریافت با تزریق عضلانی و وریدی | در هر تزریق 50 تا 250 | مناسب برای درمان کمبودهای جدی ویتامین ب1 مانند بیماری بری بری یا سندرم ورنیکه کورساکوف |
| مولتی ویتامین | ویتامین ب1 موجود در ب کمپلکس | در هر قرص 1 تا 10 | ارتقای سلامت فرد با مصرف مولتی ویتامین |
| قرص جویدنی برای کودکان | قرص جویدنی طعم دار یا شربت ویتامین ب1 | 1 تا 5 | مناسب برای رشد مغزی و رشد عمومی کودک |
عوارض کمبود ویتامین B1
افرادی که به دلیل عدم انجام چکاپ متوجه کمبود ویتامین B1 خود نمی‌شوند یا درمان آن را پیگیری نمی‌کنند، ممکن است با عوارضی از جمله موارد زیر مواجه شوند.
عوارض اولیه
- خستگی
- زودرنج شدن
- ضعف
- کم اشتها بودن
- کاهش وزن
عوارض کمبود تیامین در موارد شدید
- ادم
- مشکلات تنفسی
- تپش قلب شدید
- نارسایی قلبی
این علائم در ابتلا به بیماری بری بری (Wet Beriberi) مشاهده می‌شوند. اما علائم زیر را افراد مبتلا به (Dry Beriberi) تجربه می‌کنند.
- بی حسی و سوزن سوزن شدن
- راه رفتن دشوار
- ضعف عضلانی
افرادی که Wernicke-Korsakoff Syndrome را تجربه می‌کنند با علائم زیر مواجه هستند:
- پریشانی
- ناهماهنگی حرکتی (آتاکسی)
- حرکت نامعمول چشم‌ها
- مشکلات حافظه‌ای شدید
- مشکل در به خاطرسپاری
- توهم
اختلالات عصبی
- گرفتگی عضلات
- نوروپاتی محیطی Peripheral neuropathy
- مشکلات شناختی (عدم تمرکز و اختلالات حافظه)
مشکلات قلبی
- فشار خون پایین
- بزرگ شدن قلب
- ادم
اختلالات خلقی و اضطرابی
- اضطراب
- افسردگی
- زودرنج بودن
- نوسانات خلقی
چه افرادی در معرض کمبود ویتامین B1 هستند؟
گروه‌های خاصی از افراد در معرض کمبود تیامین قرار دارند. سلامتی و سبک زندگی آنها در بروز کمبود ویتامین ب1 مؤثر هستند. بهتر است به با این گروه از افراد آشنا شوید.
- افرادی با مشکل اعتیاد به نوشیدنی‌های الکلی
- خانم‌ها و آقایان دارای مشکل سوء تغذیه
- گروهی از خانم‌ها یا آقایان مبتلا به بیماری‌های مختلف
- خانم‌ها در شرایط بارداری و شیردهی
- افرادی با میزان دریافت بالای کربوهیدرات
- افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند عفونت
- نوزادان دارای کمبود مواد مغذی
- گروهی از خانم‌ها و آقایان به دلیل مصرف داروهایی مانند داروهای ادرار آور و شیمی درمانی
عوارض مصرف بیش از حد ویتامین B1
مقدار بیش از حد ویتامین B1 یا تیامین معمولاً در ادرار دفع می‌شود و در بدن ذخیره باقی نمی‌ماند. در نتیجه، مسمومیت ناشی از تیامین عموماً اتفاقی نادر است. با این حال، مصرف بیش از حد این ویتامین از طریق مکمل‌ها یا تزریق آن هنوز با عوارضی از جمله موارد زیر همراه است.
عوارض خفیف
- حالت تهوع
- سردرد
- خستگی
علائم آلرژیک
- بثورات پوستی
- خارش و سوزش
- ورم صورت و گردن
- مشکلات تنفسی
علائم ناشی از تزریق زیاد تیامین
- درد در ناحیۀ تزریق
- قرمزی و تورم
- تب
سایر علائم
- کاهش فشار خون
- افزایش تپش قلب
منابع خوراکی ویتامین B1
برای اینکه نیاز بدن خود را به ویتامین ب1 یا تیامین رفع کنید، بهتر است ابتدا سراغ مواد غذایی مختلفی بروید که این ویتامین را در خود دارند.
غلات کامل
برنج قهوه‌ای، جو و سایر غلات کامل سرشار از تیامین هستند. علاوه بر این، بسیاری از غلات صبحانه نیز با تیامین غنی شده‌اند و راهی آسان را برای تأمین نیاز بدن به این ویتامین فراهم می‌کنند.
حبوبات
غذاهایی مانند لوبیا، عدس، نخود فرنگی و سویا منابع عالی تیامین هستند. این خوراکی‌ها تیامین و پروتئین مورد نیاز بدن را فراهم می‌کنند.
دانه‌ها
دانۀ آفتابگردان، دانۀ کتان و گردو منابع خوبی از تیامین هستند. شما با مصرف بادام و فندق نیز می‌توانید مقدار کمی تیامن مورد نیاز بدن را دریافت کنید.
سبزیجات
برخی از سبزیجات مانند اسفناج، کلم و سیب زمینی مقادیر متوسطی از تیامین را فراهم می‌کنند. علاوه بر این،
نخود فرنگی و کلم بروکسل نیز منابع خوبی هستند.
محصولات حیوان
گوشت ماهی و تخم مرغ دو محصول حیوانی هستند که مقدار کمی ویتامین ب1 مورد نیاز بدن را رفع می‌کنند.
محصولات گیاهی
مواد گیاهی مانند سویا و میوه‌هایی مانند هندوانه، طالبی، پرتقال و آناناس می‌توانند تا حد زیادی نیاز بدن را به ویتامین (B1) تأمین کنند.
نکات مهم در مصرف ویتامین B1
برای اینکه نیاز بدن به ویتامین ب1 یا همان تیامین رفع شود و از سویی دیگر عوارض ناشی از بالا بودن سطح تیامین را تجربه نکنید، بهتر است چند نکتۀ مهم را همیشه در نظر داشته باشید.
نحوه مصرف ویتامین B1
- فرم: تیامین در قالب قرص، کپسول، مایعات و به صورت تزریقی موجود است. باید نوع دارو را بر اساس دستور پزشک انتخاب کنید.
- دوز مصرفی: دوز تجویز شده یا همان میزان مصرف روزانه توصیه شده (RDI) را بر اساس سن، جنسیت و نیازهای سلامتی خود و طبق تجویز پزشک انتخاب کنید. دوزهای معمول برای مکمل‌های عمومی از 50 تا 100 میلی گرم در روز است. اما برای اهداف درمانی ممکن است دوزهای بالاتر تجویز شوند.
بهترین زمان خوردن تیامین
- تیامین محلول در آب است، بنابراین بهتر است همراه با وعده‌های اصلی غذا مصرف شود.
- مصرف آن همزمان یا پس از غذا باعث بهبود جذب تیامین شده و خطر ناراحتی معده را کاهش می‌دهد.
- از آنجا که تیامین نقش کلیدی در تأمین انرژی مورد نیاز بدن دارد، مصرف آن در صبح باعث به حداکثر رساندن اثرات تقویت انرژی آن در طول روز می‌شود.
- مصرف تیامین در ساعات پایانی شب ممکن است سطح انرژی را افزایش دهد و خواب بعضی از افراد را مختل کند.
تداخلات غذایی و دارویی با ویتامین B1
بهتر است به این موضوع توجه داشته باشید که ویتامین ب1 ممکن است با بعضی از داروها تداخل داشته باشد. این موضوع در روند درمان سایر بیماری‌ها اثر منفی خواهد گذاشت.
- داروهای مدر: داروهایی مانند فوروزماید (Lasix) می‌توانند دفع تیامین را از طریق ادرار افزایش دهند. به همین دلیل بعد از مدتی منجر به کمبود تیامین می‌شوند.
- آنتی اسیدها: استفادۀ طولانی مدت از آنتی اسیدها می‌تواند جذب تیامین را با افزایش میزان (pH) معده، که برای جذب تیامین ضروری است، کاهش دهد.
- داروهای شیمی درمانی: داروهایی مانند فلورواوراسیل می‌توانند سطح تیامین را کاهش دهند، به ویژه در بیماران سرطانی که وضعیت تغذیه‌ای ضعیفی دارند.
- سایر داروها: برخی از ضد تشنج‌ها (مانند فنی توئین و کاربامازپین) و باربیتورات‌ها می‌توانند متابولیسم تیامین را مختل کنند.
ویتامین B1 یا تیامین چه نقشی در سلامت ایفا می‌کند؟
- تأمین انرژی، عملکرد سیستم عصبی، حفظ سلامت قلب، بهبود عملکرد دستگاه گوارش و ایفای نقش آنتی اکسیدان نقش‌های مهم ویتامین B1 یا تیامین هستند.
- کمبود تیامین باعث خستگی، زودرنج شدن، ضعف، نوسانات خلقی، اضطراب، گرفتگی عضلات، کم اشتها بودن و کاهش وزن می‌شود. اگرچه در حالت کمبود شدید هم عوارض دیگری دارد.
- افراد در صورت مصرف بیش از حد این ویتامین با حالت تهوع، سردرد، خستگی، بثورات پوستی، تب، قرمزی و تورم ناحیۀ تزریق و مشکلات تنفسی مواجه می‌شوند.
- شما می‌توانید با مشورت با پزشکان کلینیک آنلاین هرلایف، بهترین رژیم غذایی و داروهای تأمین کنندۀ نیاز بدن را به ویتامین B1 دریافت کنید.
پرسش‌های پرتکرار
با توجه به اینکه کمبود تیامین باعث کاهش اشتها و لاغری می‌شود، شما بعد از مصرف این ویتامین تا حدودی متوجه افزایش وزن خواهید شد.
برنج قهوه‌ای، جو، لوبیا، عدس، نخود فرنگی، سویا، دانۀ آفتابگردان، دانۀ کتان، گردو، اسفناج، کلم، سیب زمینی، ماهی، تخم مرغ، سویا و میوه‌هایی مانند هندوانه، طالبی، پرتقال و آناناس حاوی ویتامین ب1 هستند.
بله. تیامین باعث بهبود جریان خون در سر می‌شود و همین مانع از ریزش مو می‌شود. کمبود ویتامین ب1 به همین دلیل باعث ریزش مو می‌شود.
منابع:
