واژینیسموس یکی از عارضه‌های ناخوشایندی است که با ایجاد انقباض عضلات حین رابطۀ جنسی و دخول باعث ناراحتی فرد مبتلا می‌شود. این بیماری به دو صورت اولیه و ثانویه رخ می‌دهد و علائمی همچون درد شدید، اسپاسم عضلانی، سوزش و ترس از دخول را به همراه دارد.
بیماری واژینیسموس ممکن است به دلایل متعددی رخ دهد. از عوامل فیزیکی گرفته تا مشکلات روانی یا ترکیبی از هر دو، در بروز این عارضه نقش دارند. درمان آن نیز بسته به شرایط فرد مبتلا، علت بروز عارضه و البته شدت آن متفاوت است. از سری روش‌های درمان آن می‌توانیم به درمان‌های رفتاری – شناختی، تمرینات کف لگن و استفاده از دیلاتور اشاره کنیم. در این مقاله از هرلایف بررسی خواهیم کرد که این عارضه چیست، چه علل و انواعی دارد و چگونه می‌توان آن را درمان کرد.
واژینیسموس چیست؟
واژینیسموس (vaginismus) به انقباض و کشش غیر ارادی عضلات واژن گفته می‌شود که بسیاری از زنان ممکن است حین شروع رابطۀ جنسی یا استفاده از برخی تجهیزات مثل ابزار پزشکی یا تامپون دچار آن شوند. اسپاسم‌های عضلانی ناشی از واژینیسموس به صورت ناخواسته رخ می‌دهند و بدون اینکه فرد کنترلی روی آن داشته باشد، می‌توانند منجر به بروز درد و ناراحتی او شوند. عارضه‌ای که در صورت عدم درمان می‌تواند روی کیفیت زندگی زناشویی و رابطۀ جنسی فرد مبتلا و شریک جنسی اثر منفی بگذارد.
در مورد آمار شیوع این عارضه، کارشناسان به آمار دقیق دست پیدا نکرده‌اند، زیرا افراد بسیاری هستند که با وجود ابتلا به آن، از صحبت کردن دربارۀ مشکل خود خجالت می‌کشند. این عارضه در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی و به خصوص در برخی از افرادی که برای اولین بار رابطۀ جنسی را تجربه می‌کنند، رخ می‌دهد.
البته گاهی اوقات نیز فرد با معاینۀ لگن در مطب پزشک یا موارد مشابه دیگر نیز ممکن است به این عارضه دچار شود. جالب است بدانید که برخی از زنان ممکن است در اواخر عمر خود به واژینیسموس دچار شوند. بنابراین رخ دادن این موضوع فارغ از هر سنی ممکن است برای افراد اتفاق بیفتد.
انواع واژینیسموس
واژینیسموس اشکال مختلفی دارد و بسته به شدت بیماری، علائم آن از شخصی به شخص دیگر متفاوت خواهند بود. برای مثال دردی که ممکن است بر اثر منقبض شدن عضلات کف لگن ایجاد شود، متغیر است که بر این اساس احساسات متفاوتی را در افراد مبتلا به دنبال دارند. انواع مختلف این عارضه در دو دستۀ زیر طبقه بندی می‌شوند:
واژینیسموس اولیه
این نوع عارضه به وضعیت ناخوشایندی گفته می‌شود که فرد مبتلا را از همان بدو شروع رابطه یا وارد کردن چیزی به واژن مبتلا می‌کند. به عبارت ساده‌تر، فردی که به نوع اولیۀ این عارضه مبتلاست، تا به حال دخول واژینال بدون درد را تجربه نکرده است. وضعیتی که حتی می‌تواند معاینۀ او را توسط پزشک متخصص زنان با دشواری مواجه کند.
شریک جنسی فرد مبتلا به این عارضه، در طی رابطۀ جنسی قادر به وارد کردن چیزی به درون واژن نیست. نکتۀ جالب توجه در توضیح این عارضه، قطع شدن علائم ناخوشایند آن بلافاصله بعد از توقف اقدام برای ورود به واژن است.
واژینیسموس ثانویه
واژینیسموس ثانویه در افرادی رخ می‌دهد که قبلاً تجربۀ دخول واژینال بدون درد را به هر شکلی داشته‌اند. در واقع، این عارضه از همان ابتدا وجود نداشته است و فارغ از زمان، ممکن است هر فردی را حتی با وجود سابقۀ رابطۀ جنسی بدون درد، مبتلا کند. این نوع از اسپاسم عضلانی واژن ممکن است به علت یک شرایط خاص مانند یائسگی، زایمان، جراحی و یا یک وضعیت پزشکی دیگر رخ دهد.
در این نوع عارضه، حتی در شرایطی که پزشک علت اولیۀ بیماری را درمان کند، اما درد می‌تواند ادامه دار باشد. زیرا بدن برای پاسخ دادن به چنین شرایطی شرطی شده است. بنابراین باید درمان آن با ریشه یابی روانشناختی در دستور کار قرار گیرد.
علائم واژینیسموس
علائم این عارضه از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند، با این حال مهم است که بدانید واژینیسموس مانع از تحریک جنسی افراد نمی‌شود. اما با ایجاد اضطراب در مورد رابطۀ جنسی، باعث خودداری فرد مبتلا از دخول واژینال می‌شود.
در واقع فردی که به این عارضه مبتلاست، هنوز توانایی ارگاسم شدن را با تحریک کلیتورال دارد. به این معنی که واژینیسموس تنها مانع از رابطۀ جنسی نفوذی به واژن می‌شود. با این وجود هنوز برخی از افراد نیز ممکن است با مشکلات دیگر در عملکرد جنسی مانند به ارگاسم رسیدن نیز مشکل داشته باشند. در ادامه به سایر علائم این بیماری اشاره می‌کنیم:
- مقاربت دردناک یا دیسپارونیا
- مشکل در دخول
- احساس سوزش ناشی از سفتی عضلات
- درد جنسی طولانی مدت یا بدون علت شناخته شده
- اسپاسم عضلانی عمومی در طول اقدام برای مقاربت
- درد هنگام قرار دادن تامپون
- درد حین معاینۀ زنان
نکته: میزان درد می‌تواند از خفیف تا شدید به همراه ناراحتی جزئی تا احساس سوزش متغیر باشد.
علت بروز واژینیسموس یا اسپاسم واژن چیست؟
جالب است بدانید که کارشناسان هنوز به طور دقیق نمی‌دانند که چرا واژینیسموس رخ می‌دهد. زیرا عوامل فیزیکی و عاطفی زیادی در بروز آن نقش دارند. البته در برخی از مواقع، از آنجایی که فرد انتظار دارد بیماری اتفاق بیفتد، بنابراین می‌تواند پیش بینی کننده شود. از علل بروز این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
محرک‌های عاطفی
محرک‌های عاطفی نقشی اساسی در بروز واژینیسموس دارند که در ادامه به بررسی هر یک می‌پردازیم:
- ترس و اضطراب از درد به دلیل تجربیات گذشته یا ترس از بارداری که دو عامل اساسی در بروز انقباضات واژن در شروع رابطۀ جنسی هستند.
- اضطراب مرتبط با عملکرد جنسی یا احساس گناه از داشتن رابطۀ جنسی که ممکن است از تجربیات قبلی، انتظارات اجتماعی یا فرهنگی یا حتی باورهای خود فرد نشأت بگیرند.
- داشتن مشکلات در رابطۀ عاطفی با شریک جنسی به طوری که شخص ممکن است با رفتارهای خشونت آمیز از سوی شریک خود مواجه شود و یا احساس آسیب پذیری داشته باشد.
- تجربیات منفی یا آسیب‌های جنسی مثل تجاوز جنسی یا سابقۀ سوء استفاده در گذشته می‌توانند تأثیر عمیقی بر رفتارهای جنسی و نگرش‌های فرد در برابر روابط جنسی داشته باشند. این تجربیات ممکن است باعث ایجاد احساس انزجار یا ترس از روابط جنسی شوند.
- تجربیات دوران کودکی که قرار گرفتن در معرض تصاویر جنسی یا به تصویر کشیدن رابطۀ جنسی در دوران رشد از جملۀ آن‌ها محسوب می‌شوند.
محرک‌های فیزیکی
محرک‌های فیزیکی نیز می‌توانند نقش مهمی در بروز واژینیسموس ایفا کنند. برخی از این محرک‌ها شامل موارد زیر هستند:
- هرگونه درد یا ناراحتی در ناحیۀ واژن، مانند عفونت‌ها، التهاب، جراحی لگن یا آسیب‌های وارده می‌تواند منجر به ترس از رابطه جنسی و انقباض عضلات واژن شود.
- عفونت‌های واژینال، عفونت‌های ناشی از مقاربت جنسی و عفونت‌های ادراری می‌توانند باعث ایجاد ناراحتی و درد در هنگام دخول یا معاینه شوند.
- تغییرات هورمونی در دوران مختلف زندگی مانند بارداری، شیردهی یا یائسگی می‌توانند بر خشکی واژن و به دنبال آن، اسپاسم عضلانی واژن تأثیر گذاشته و به درد و ناراحتی منجر شوند.
- عدم تحریک مناسب و آماده‌سازی قبل از مقاربت، مانند پیش نوازی و روان شدن ناکافی، می‌تواند به درد و انقباض عضلات واژن منجر شود.
- داشتن شرایط پزشکی خاص مثل سرطان و یا عوارض جانبی مصرف برخی داروها نیز در بروز این حالت نقش دارند.
عوامل خطر واژینیسموس
عوامل خطر واژینیسموس می‌توانند به عوامل روانی، فیزیکی و اجتماعی مربوط باشند. برخی از این عوامل شامل موارد زیر هستند:
- زایمان
- سلامت ضعیف
- شرایط سلامت روان
- اندومتریوز
- سابقۀ عفونت‌های مخمری
- داشتن وجود شرایط مشابه در خانواده
- ترس و اضطراب
- مشکلات عاطفی
- مشکل در روابط عاشقانه
- درک منفی از رابطۀ جنسی
- آزار جنسی یا فیزیکی شرایط عاطفی یا یکی از اعضای خانواده
- آسیب ناشی از تجاوز جنسی در کودکی
- تروما ناشی از معاینۀ زنان
- آسیب ناشی از عوامل مختلف اجتماعی و اقتصادی
عوارض واژینیسموس
واژینیسموس درمان نشده می‌تواند بر عزت نفس فرد مبتلا اثرگذار باشد. همچنین امکان دارد که او به اضطراب یا افسردگی دچار شود. اگر شما هم به این عارضه مبتلا هستید، ممکن است از هر گونه صمیمیت جنسی اجتناب کنید. عاملی که می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر روابط شما با شریک جنسی‌تان داشته باشد. این عارضه علاوه بر تأثیر روی سلامت روحی و زندگی زناشویی، ممکن است باردار شدن شما را نیز دشوارتر کند.
نحوه تشخیص واژینیسموس؛ آیا من واژینیسموس هستم؟
تشخیص واژینیسموس معمولاً توسط یک پزشک متخصص مانند متخصص زنان یا روانشناس، انجام می‌شود. اگر شما با علائمی مواجه هستید که احتمال واژینیسموس را مطرح می‌کنند، باید در اسرع وقت برای درمان خود اقدام کنید. پزشک در مورد علائم، سابقۀ پزشکی و جنسی شما سؤالاتی را می‌پرسد و سپس با کمک معاینۀ لگن برای رد یا تأیید اسپاسم عضلانی اقدام می‌کند. گاهی اوقات قبل از معاینه از یک کرم بی حسی در قسمت بیرونی واژن استفاده می‌شود تا این فرآیند کمتر آزار دهنده باشد.
روش های درمان واژینیسموس کدامند؟
گزینه‌های درمانی بسیار زیادی وجود دارند که بسته به شرایط بیمار (واژینیسموس اولیه یا ثانویه) برای درمان وی توصیه می‌شوند. با این حال بهتر است بیمار قبل از هر چیز برای علت یابی مشکل خود اقدام کند تا نتایج بهتری از درمان خود دریافت کند.
روش‌های دارویی
داروهای روان پزشکی برای درمان اضطراب و افسردگی می‌توانند در مواردی که این شرایط باعث بروز واژینیسموس می‌شوند، تجویز شوند. این داروها ممکن است به کاهش اضطراب و بهبود تجربۀ جنسی کمک کنند.
در برخی موارد نیز تغییر در سطح هورمون‌ها می‌تواند به ایجاد مشکلات فیزیکی منجر شود. در این شرایط مکمل‌های استروژن می‌توانند در مواردی که خشکی واژن ناشی از نوسانات هورمونی وجود دارد، مؤثر باشند.
ابزار و درمان‌های پزشکی
درمان واژینیسموس ممکن است شامل ترکیبی از روش‌های پزشکی، روان شناختی و فیزیکی باشد. ابزارها و درمان‌های پزشکی متعددی وجود دارند که می‌توانند به افرادی که با این اختلال مواجه هستند، کمک کنند. در زیر به برخی از این ابزارها و درمان‌ها اشاره می‌شود:
روان درمانی
روان درمانی یکی از روش‌های کارآمد برای رفع مشکل واژینیسم است که به کمک استفاده از روش درمان شناختی رفتاری (CBT) قابل انجام خواهد بود. این روش به شما کمک می‌کند تا درک کنید که افکارتان چگونه بر احساسات و به دنبال آن، رفتارهای شما اثر دارند. درمان شناختی رفتاری همچنین می‌تواند به اضطراب، افسردگی و اختلال استرس پس از سانحۀ شما در مواجهه با این عارضه کمک کرده و باعث رفع آن‌ها شود.
صحبت کردن با یک درمانگر کمک می‌کند تا مبتلایان علت اصلی و بعضاً ناشناختۀ خود را از بروز این عارضه ریشه یابی و برای عبور از آن تلاش کنند. گاهی اوقات روان درمانی در کنار کمک به آموزش جنسی در رفع این مشکل اثربخش خواهد بود.
جراحی
از روش جراحی به شکل بسیار کمتری برای درمان واژینیسموس استفاده می‌شود و تنها زمانی کاربرد دارد که مشکلات و ناهنجار‌های فیزیکی در واژن باعث بروز چنین عارضه‌ای شده‌اند.
سکس تراپی
سکس تراپی (Sex Therapy) یکی از کمک‌های کارآمد برای رفع واژینیسم است که به کمک درمانگران جنسی قابل انجام خواهد بود. افراد آموزش دیده با راهکارهای درمانی و پیشنهادات خود به زوجین کمک می‌کنند تا با گذر از مشکل واژینیسموس بتوانند از روابط جنسی خود با هم لذت ببرند.
فیزیوتراپی لگنی
این درمان به عنوان اولین روش‌های رفع واژینیسم توصیه می‌شود. فیزوتراپیست‌ها از طریق انجام ماساژ و تکنیک‌های بازآموزی عضلات، به کاهش سفتی فیزیکی آن‌ها برای مقابله با این عارضه کمک می‌کنند.
تزریق بوتاکس
تزریق بوتاکس یکی دیگر از درمان‌های واژینیسموس است که با فلج کردن عضلات واژن مانع انقباض آن‌ها حین شروع رابطۀ جنسی می‌شود. این درمان که اغلب به صورت گذراست، حدود ۲ تا ۳ ماه باقی می‌ماند. به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند که طی انجام بوتاکس، فرد مبتلا از ابزارهای گشاد کنندۀ واژن تا رفع کامل مشکل خود استفاده کنند.
دیلاتور
دیلاتور (dilator) یک ابزار پزشکی است که برای گشاد کردن یا باز کردن نواحی خاصی از بدن، مانند واژن یا دهانۀ رحم، استفاده می‌شود. این ابزار معمولاً در درمان شرایطی مانند واژینیسموس، تنگی واژن یا در طی معاینات پزشکی و درمان‌ها استفاده می‌شود. برای درک بهتر کار با این ابزار بهتر است از پزشک راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.
آر اف
یکی دیگر از درمان‌های پزشکی مؤثر و البته ایمن برای رفع واژینیسموس، استفاده از دستگاه آر اف واژینال است. این دستگاه با کمک امواج الکترومغناطیسی خود روی عملکرد سلول‌های واژن تأثیر می‌گذارد و مانع از انقباضات غیر ارادی عضلات واژن می‌شود.
درمان‌های خانگی
علاوه بر دارودرمانی و روش‌های پزشکی، شما می‌توانید از درمان‌های خانگی برای رفع مشکل واژینیسم خود استفاده کنید.
ورزش
انجام تمرینات لگن از جمله درمان‌های خانگی برای رفع واژینیسموس است که باید طی دستورالعمل‌های خاصی انجام شوند. این تمرینات اگر به صورت منظم انجام شوند، باعث شل شدن عضلات کف لگن و داشتن یک رابطۀ جنسی مناسب خواهند شد. انجام روازنۀ این تمرینات به زنان کمک می‌کند تا با کنترل ماهیچه‌های لگن و واژن، از سفت شدن ناخواستۀ آن‌ها طی دخول در آینده جلوگیری کنند.
تکنیک‌های آرامش بخش
استفاده از تمرینات تمرکز حواس مثل مدیتیشن و تنفس عمیق برای کمک به یادگیری آرام کردن خود و علامت واژن بسیار کارآمد هستند که می‌توان از آن‌ها در خانه استفاده کرد.
واژینیسموس و باروری
از آنجایی که واژینیسموس از نفوذ آلت تناسلی به واژن حین رابطۀ جنسی جلوگیری می‌کند، بنابراین ممکن است منجر به ناباروری شود. در واقع این عارضه قادر است که بر درک خانم‌ها از زنانگی خود و پتانسیل آن‌ها برای مادر شدن تأثیر منفی بگذارد.
البته جالب است بدانید که بر اساس اطلاعات مندرج در سایت ان سی بی آی (NCBI) بیشتر بیماران مبتلا به این اختلال جنسی یعنی حدود ۶۵ درصد از آن‌ها بدون داشتن دخول و یا از طریق رابطۀ جنسی ناقص (انزال خارج از واژن) باردار شده‌اند. با این حال، چنین افرادی اغلب تجربه‌های جسمی و روحی زیادی را متحمل می‌شوند و از طرفی، به دلیل احساس شرم یا عدم درک کارکنان پزشکی اغلب شرایط بارداری خود را در طول دوران حاملگی پیگیری نمی‌کنند. بنابراین درمان به موقع بسیار اهمیت دارد.
چه زمانی و به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
اگر شما هم به طور مداوم حین استفاده از تامپون، معاینۀ لگنی یا شروع رابطۀ جنسی خود با گرفتگی عضلات واژن مواجه هستید، باید برای درمان به پزشک مراجعه کنید. متخصص زنان با تجربه و مهارت کافی، قادر است با بررسی علائم شما، تشخیص دقیق واژینیسموس را انجام دهد. همچنین، این پزشک می‌تواند برنامۀ درمانی مناسبی را بر اساس شرایط شما طراحی کند.
در برخی موارد، ممکن است به توصیه متخصص زنان، به متخصصین دیگری مانند روانشناس یا فیزیوتراپ نیز مراجعه کنید. در رابطه با این بیماری بسیار مهم است بدانید که با مراجعه به پزشک و دنبال کردن برنامۀ درمانی، می‌توانید به زندگی جنسی سالم و رضایت بخش بازگردید.
آیا واژینیسموس درمان قطعی دارد؟
- واژینیسموس انقباض غیرارادی عضلات واژن و یک اختلال جنسی زنانه است که باعث درد شدید هنگام دخول در رابطۀ جنسی یا هر ابزاری مثل تجهیزات پزشکی می‌شود.
- علت این عارضه هنوز دقیقاً مشخص نیست با این حال عوامل روانی و فیزیکی در بروز آن نقش دارند.
- اسپاسم عضلانی و درد شدید حین دخول از علائم این عارضه هستند که بعد از اقدام برای مقاربت از بین می‌روند.
- درمان این عارضه با کمک روش‌های آموزش و مشاوره، استفاده از داروهای شل کنندۀ عضلانی یا ضد افسردگی و استفاده از دیلاتور برای گشاد کردن واژن قابل انجام است.
- واژینیسموس قابل درمان است و مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان ضروری است. شما نیز برای مشاوره و درمان این عارضه می‌توانید از بخش کلینیک اپلیکیشن هرلایف و تجربۀ پزشکان این مجموعه کمک بگیرید.
واژینیسموس اختلالی است که در آن عضلات واژن به طور غیر ارادی منقبض و باعث درد و ناراحتی هنگام دخول می‌شوند. علل دقیق واژینیسموس هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما برخی از عوامل مثل تجربیات گذشته، ترس و اضطراب، مشکلات روانی و عفونت‌ها و بیماری‌ها می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.
علائم واژینیسموس ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشند، اما برخی از علائم شایع شامل درد شدید، انقباض و اسپاسم عضلانی، ترس، اختلال در روابط جنسی و مشکل در استفاده از تامپون می‌شوند.
روند درمان در برخی از افراد ممکن است کمی طولانی‌تر از سایرین باشد که نیازمند شکیبایی بیشتری است. روان درمانی در کنار دارو درمانی، تقویت عضلات کف لگن و استفاده از دیلاتور در رفع علائم این مشکل کاربرد دارند.
منابع:
