راهنمای جامع انواع واکسن (HPV) (دوز مصرف + سن تزریق)

مطالعات و شواهد نشان داده که بیشتر موارد سرطان‌های دهانۀ رحم با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) مرتبط هستند. این ویروس که به‌اختصار به آن (HPV) گفته می‌شود، عامل اصلی سرطان‌های دیگری مانند سرطان واژن، مقعد، آلت تناسلی، دهان و گلو و فرج نیز بوده و از طرفی باعث ابتلا به زگیل تناسلی نیز می‌شود. در همین راستا سازمان بهداشت جهانی روی نیاز به تزریق واکسن (HPV) بین دختران و پسران ۱۱ تا ۱۳ ساله تأکید دارد. 

با‌ توجه‌ به اینکه این واکسن در برنامه واکسن‌های اجباری ایران نیست و با آمار بالای ابتلا به زگیل تناسلی و برخی از سرطان‌ها، در این مقاله از هرلایف به بررسی معرفی انواع واکسن اچ پی وی، تعداد دوزها و سن تزریق آن می‌پردازیم.

ویروس (HPV) چیست؟

ویروس پاپیلومای انسانی (Human Papillomavirus) که به اختصار به آن ویروس (HPV) نیز گفته می‌شود یکی از شایع‌ترین عفونت‌های مقاربتی (STIs) میان زنان و مردان است که معمولاً هیچ علامتی ندارد. این ویروس (HPV) مسئول اصلی ابتلا به انواع بیماری‌های زیر است.

• تقریباً تمامی موارد زگیل تناسلی و سرطان دهانۀ رحم
• ۹۰% از سرطان‌ مقعد
• ۷۸% از سرطان‌ واژن
• ۲۵% از سرطان‌ فرج
• ۵۰% از سرطان‌ آلت تناسلی
• ۶۰% از سرطان‌ اوروفارنکس (سرطان پشت گلو از جمله قاعدۀ زبان و لوزه‌ها)

ویروس (HPV) از طریق تماس نزدیک با پوست ناحیه تناسلی در زمان رابطه جنسی پخش شده و می‌تواند مردان و زنان را مبتلا کند. کاندوم به‌تنهایی نمی‌تواند محافظت کامل در برابر (HPV) ارائه دهد چون تمام پوست ناحیه تناسلی را پوشش نخواهد داد. افراد ممکن است در اولین رابطه جنسی یا تنها از طریق یک شریک جنسی در معرض خطر ابتلا به این ویروس قرار گیرند.

ویروس (HPV) و سرطان

انواع مختلفی از (HPV) وجود دارند و در این میان برخی از آن‌ها «کم‌خطر» و برخی دیگر «پُرخطر» در نظر گرفته می‌شوند. انواع کم‌خطر (HPV) تنها باعث ابتلا به زگیل تناسلی می‌شوند. اما انواع پُرخطر آن می‌توانند منجر به بیماری‌های جدی‌تری مانند سرطان شوند.

در بیشتر موارد، سیستم ایمنی بدن، ویروس (HPV) را از بین می‌برد. اما اگر ویروس پُرخطر باشد، منجر به عفونت (HPV) مداوم خواهد شد. این عفونت می‌تواند باعث ایجاد سلول‌های غیرطبیعی در دهانۀ رحم شود که در صورت عدم درمان می‌توانند به سرطان دهانۀ رحم تبدیل شوند. 

سرطان دهانۀ رحم شایع‌ترین نوع سرطان ناشی از ویروس (HPV) است. عفونت مداوم (HPV) می‌تواند باعث ابتلا به سرطان‌های کمتر شایعی مانند سرطان مقعد، فرج، واژن، دهان یا گلو و آلت‌ تناسلی در زنان و مردان نیز  شود.

دلایل ابتلا به (HPV) چیست؟

حدود ۴۰ نوع (سویه) (HPV) شناسایی شده که می‌تواند از طریق رابطه جنسی یا تماس با پوست ناحیۀ تناسلی منتقل شود. این ویروس آن‌قدر شایع است که ۸۰% از افراد فعال جنسی ممکن است به آن مبتلا شوند.

در بسیاری از موارد افراد نمی‌دانند که به (HPV) مبتلا هستند، چون این ویروس علائم آنچنانی نداشته و تنها زمانی که به یکی از انواع پُرخطر آن ابتلا پیدا کنند، می‌تواند منجر به زگیل تناسلی و سرطان دهانۀ رحم، سرطان مقعد، واژن و بسیاری بیماری‌های دیگر شود. بنابراین بسیاری از کشورهای خارجی تزریق واکسن (HPV) بین دختران و پسران در سنین قبل از شروع رابطه جنسی را پیشنهاد می‌کنند.

در جدول زیر برخی از عوامل خطر متعدد به‌عنوان موارد مؤثر در ابتلا به عفونت (HPV) میان مردان و زنان بررسی شده‌اند.

افراد چطور به (HPV) مبتلا می‌شوند؟

ویروس (HPV) به‌راحتی و از تماس پوستی با فرد مبتلا منتقل خواهد شد. اگر بخواهیم نحوه انتقال ویروس اچ پی وی را به‌طور خلاصه بیان کنیم، می‌توانیم بگوییم هنگامی که فرج، واژن، دهانۀ رحم، آلت تناسلی و مقعد بیمار با اندام تناسلی، دهان یا گلوی فرد دیگری تماس پیدا می‌کند، ویروس اچ پی وی (HPV) منتقل خواهد شد. بیشتر افراد به‌ دلیل رابطه جنسی به این بیماری مبتلا خواهند شد، حتی اگر دخول صورت نگیرد.

واکسن بهترین راهکار برای پیشگیری از ابتلا به سرطان ناشی از این عفونت است. اما نکته مهم این‌جاست که تزریق انواع واکسن‌های (HPV) به‌صورت کامل از ابتلا به سرطان‌هایی مانند سرطان دهانۀ رحم جلوگیری نخواهند کرد. بنابراین تزریق این واکسن به‌ مفهوم عدم نیاز برای غربالگری سرطان دهانۀ رحم نخواهد بود. 

واکسن (HPV) چیست؟

واکسن (HPV) مجموعه‌ای از واکسن‌هایی است که می‌تواند از بدن شما در برابر عفونت‌های شایع مقاربتی محافظت کند. بنابراین این واکسن از ابتلا به عفونت‌هایی که می‌توانند به سرطان یا زگیل تناسلی تبدیل شوند، جلوگیری خواهد کرد. نکته مهم اینکه، تزریق واکسن (HPV) از عفونت جلوگیری می‌کند اما دریافت آن به‌عنوان روشی برای درمان زگیل تناسلی یا سرطان نیست. بنابراین واکسن اچ پی وی تنها روشی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری‌ها است.

نکته مهم دیگر اینکه، اگر قبلاً به سویه‌ای از (HPV) مبتلا شده باشید، واکسن نمی‌تواند عفونت را درمان کند. اما می‌تواند از بدن شما در برابر سویه‌های دیگری که قبلاً به آن مبتلا نشده‌اید، محافظت کند.

لازم است بدانید که تمامی واکسن‌‌های (HPV) محافظت یکسانی ندارند. به‌عنوان مثال واکسن گارداسیل یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع محصولات برای پیشگیری از ابتلا به ویروس (HPV) است و در ۲ ظرفیت ۴ و ۹ عرضه می‌شود. واکسن گارداسیل ۹ ظرفیتی از بدن شما در برابر ۹ ویروس (HPV) محافظت می‌کند.

واکسن گارداسیل (Gardasil)

واکسن‌های ۴ ظرفیتی و ۹ ظرفیتی گارداسیل از پروتئین‌های ریز ساخته شده‌اند که شبیه یک سلول (HPV) واقعی است. واکسن گارداسیل حاوی هیچ ویروس زنده، ویروس کشته شده یا (DNA) ویروس نیست، بنابراین نمی‌تواند باعث سرطان یا بیماری‌های مرتبط با (HPV) شود. این واکسن تأییدیه سازمان غذا و دارو ایالات متحده (FDA) را داشته و برای پسران و دختران تزریق می‌شود.

در بیشتر موارد پزشک متخصص توصیه می‌کند که واکسن ۹ ظرفیتی گارداسیل را تزریق کنید چون می‌تواند از بدن شما در برابر ۹ ویروس پاپیلومای انسانی محافظت کند که به شرح زیر هستند.

• انواع ۱۶ و ۱۸: مسئول بیشتر سرطان‌های مرتبط با (HPV)
• انواع ۳۱، ۳۳، ۴۵، ۵۲ و ۵۸: مسئول سرطان دهانۀ رحم
• انواع ۶ و ۱۱: مسئول ۹۰ درصد زگیل‌های تناسلی

برخی از افراد نگران عوارض واکسن گارداسیل هستند، لازم است بدانید که این واکسن مانع از بارداری نشده اما در مقابل نمی‌تواند در برابر عفونت‌های دیگری مانند کلامیدیا از بدن محافظت کند.

واکسن ۲ ظرفیتی سرواریکس (Cervarix)

واکسن ۲ ظرفیتی سرواریکس که در سال ۲۰۰۹ توسط (FDA) آمریکا تأیید شد، از بدن شما تنها در برابر ۲ سویۀ پُرخطر (HPV) محافظت می‌کند که شامل سویه‌های ۱۶ و ۱۸ است. این واکسن نمی‌تواند از بدن در برابر زگیل تناسلی محافظت کند.

واکسن ایرانی پاپیلوگارد (Papilloguard)

واکسن پاپیلوگارد یک واکسن ایرانی نوترکیب حاوی ذرات شبه‌ویروسی است که برای پیشگیری از ابتلا به سرطان‌های ناشی از سویه‌ها (HPV 16) و (HPV 18) کاربرد دارد. تزریق این واکسن در سنین نوجوانی توصیه می‌شود. 

چه کسانی باید واکسن (HPV) بزنند؟

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC) توصیه کرده که واکسن (HPV) بین سنین ۱۱ تا ۱۲ سال برای دختران و پسران تزریق شود. البته برخی از کشورها، شروع سن دریافت واکسن را  ۹ سال تعیین کرده‌اند. با توجه‌ به این که واکسن (HPV) برای پیشگیری از ابتلا به زگیل تناسلی و سرطان‌های دهانۀ رحم و مقعد، فرج، واژن، دهان و گلو و گردن مؤثر است، بنابراین باید قبل از شروع سن رابطه جنسی برای دختران و پسران تزریق شود.

چند دوز واکسن (HPV) باید تزریق شود؟

سازمان (CDC) آمریکا توصیه می‌کند که دختران و پسران در سنین مختلف باید دوز واکسن اچ پی وی را به شرح زیر دریافت کنند.

• دختران و پسران ۹ و ۱۰ ساله، ۱۱ تا ۱۲ ساله و همچنین نوجوانان ۱۳ و ۱۴ ساله، ۲ دوز از واکسن را با فاصله‌ای حداقل ۶ ماهه دریافت کنند.
• نوجوانان و جوانان ۱۵ تا ۲۵ ساله، ۳ دوز از واکسن را دریافت کنند. دوز دوم یک‌ ماه پس از دوز اول و دوز سوم حداقل ۳ ماه پس از دوز دوم تزریق شود.
• جوانان و افراد از ۲۶ سال تا ۴۵ سالگی نیز باید ۳ دوز از واکسن (HPV) را دریافت کنند.

چه کسانی نباید واکسن (HPV) بزنند؟

افراد زیر نباید واکسن گارداسیل یا انواع دیگر واکسن اچ پی وی را تزریق کنند.

• هرچند که واکسن اچ پی وی مانعی برای بارداری نیست اما توصیه می‌شود در دوران بارداری آن را تزریق نکنید.
• اگر به دوز قبلی واکسن واکنش نشان‌ داده‌اید.
• مبتلا به یک بیماری متوسط تا شدید شده‌اید.

در تمامی موارد فوق لازم است با پزشک متخصص مشورت کنید.

عوارض جانبی واکسن (HPV) چیست؟

واکسن‌ها مانند هر دارویی می‌توانند برخی عوارض جانبی داشته باشند. واکسن اچ پی وی به‌عنوان یک مکمل دارویی شناخته نشده و نمی‌تواند به قطعیت از ابتلا به تمامی بیماری‌های مرتبط با عفونت‌های مقاربتی به‌صورت ۱۰۰ درصدی جلوگیری کند. 

این واکسن از ۹۰ درصد سرطان‌های مرتبط با این عفونت‌ها و زگیل تناسلی جلوگیری خواهد کرد. اما در کنار این منفعت عوارضی نیز به همراه دارد که برخی از عوارض این واکسن به شرح زیر هستند: 

• درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق
• تب
• سرگیجه و غش (شایع در بین نوجوانان)
• سردرد یا احساس خستگی
• درد عضلانی یا مفصلی

واکسن (HPV) و محافظت در برابر سرطان‌های شایع

واکسن (HPV) که برخی از افراد به آن واکسن زگیل تناسلی نیز می‌گویند یکی از بهترین روش‌ها برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های ناشی از عفونت‌های مقاربتی مانند زگیل تناسلی و برخی از سرطان‌های شایع مانند سرطان دهانۀ رحم و واژن است. با وجود اینکه سرطان دهانۀ رحم در زنان زیر ۲۵ سال بسیار نادر است، اما واکسن اچ‌پی‌وی می‌تواند ابزاری مؤثر برای محافظت از فرد در برابر انواع سرطان‌هایی باشد که در این مقاله بررسی شدند. توجه کنید که واکسن گارداسیل جزو داروهای یخچالی است و باید از داروخانه تهیه شده و در مراکز معتبر تزریق شود.

مهم‌ترین نکات درباره واکسن HPV

• ویروس پاپیلومای انسانی که به اختصار به آن ویروس (HPV) نیز گفته می‌شود یکی از شایع‌ترین عفونت‌های مقاربتی افراد است که معمولاً هیچ علامتی ندارد.
• واکسن (HPV) مجموعه‌ای از واکسن‌هایی است که می‌تواند از بدن شما در برابر عفونت‌های شایع مقاربتی محافظت کند.
• واکسن‌های ۴ ظرفیتی و ۹ ظرفیتی گارداسیل یکی از واکسن‌های تأیید شده برای جلوگیری از ابتلا به ویروس (HPV) هستند.
• واکسن ۲ ظرفیتی سرواریکس که در سال ۲۰۰۹ توسط (FDA) آمریکا تأیید شد، یکی دیگر از واکسن‌های (HPV) محسوب می‌شود.
• زدن واکسن (HPV) می‌تواند با عوارضی مانند سردرد، احساس خستگی، درد عضلانی، سرگیجه، تب و تورم محل تزریق همراه باشد.
• افرادی که به یک بیماری متوسط یا شدید مبتلا هستند، به دوزهای قبلی واکنش نشان داده‌اند و بانوان باردار نباید اقدام به تزریق واکسن (HPV) کنند.