در سه‌ماهه سوم بارداری چه اتفاقی برای جنین می‌افتد؟

به روزهای آخر بارداری نزدیک می‌شوید، این هیجان‌انگیزترین سه‌ماهه بارداری است. در حدود هفته سی‌ام بارداری، استخوان‌های جنین شما به طور کامل تشکیل می‌شود. اکنون جنین می‌تواند چشمان خود را باز و بسته و نور را حس کند. بدن جنین شروع به ذخیره مواد معدنی مانند آهن و کلسیم می‌کند.

برای آشنایی با رشد جنین و علائم رایج در سه ماهه سوم بارداری، ادامه مطلب را بخوانید.

همچنین در ادامه به کارهایی اشاره شده است که باید برای آمادگی زایمان از سه ماه قبل شروع کنید. در ادامه با ما همراه باشید.

محاسبه زمان سه‌ماهه سوم بارداری

نه ماه بارداری در بازه‌های سه‌ماهه تعریف می‌شود. سه‌ماهه سوم بارداری شامل ماه هفتم، هشتم و ماه نهم بارداری است و هر زمان که کودک شما متولد شود، این دوره پایان می‌یابد.

رسیدن به هفته 27 بارداری به این معنی است که اکنون در سه ماهه سوم بارداری و آخرین بازه بارداری هستید.

اگر نوزادی در هفته‌های 38 تا 42 بارداری متولد شده باشد، می‌توانید به این معنی باشد که بارداری کامل بوده است. نوزادی که در هفته 37 یا قبل از آن متولد شده است زودرس محسوب می‌شود و اگر نوزاد شما تا هفته 42 به دنیا نیامده باشد، ممکن است زایمان توسط پزشک به صورت سزارین انجام شود.

تغییرات فیزیکی، جسمی و عاطفی در سه‌ماهه سوم بارداری

همان‌طور که جنین شما رشد می‌کند، حرکات او آشکارتر می‌شود. تغییرات فیزیکی جنین اغلب با نشانه‌هایی برای مادر همراه است، از جمله:

انقباضات براکستون هیکس (Braxton hicks)

(انقباضات براکستون هیکس از نام دکتر جان براکستون گرفته شده است که در سال 1872 آن را به ثبت رساند)

ممکن است این انقباضات خفیف و نامنظم را به صورت خفیف در شکم خود احساس کنید. احتمال بروز این انقباضات در بعدازظهر یا عصر، بعد از فعالیت بدنی یا بعد از رابطه جنسی بیشتر است. هر چه به روزهای انتهایی بارداری نزدیک شوید این انقباضات بیشتر اتفاق می‌افتد. اگر انقباضات منظم شد و به طور پیوسته قدرت خود را افزایش داد، با پزشک خود تماس بگیرید.

کمردرد

هورمون‌های بارداری بافت همبند را به خصوص در ناحیه لگن نرم می‌کنند، بافت همبند استخوان‌های شما را در جای خود نگه می‌دارد.

این تغییرات به همراه افزایش وزن زیاد ممکن است به کمر شما فشار وارد کند و اغلب باعث ناراحتی در سه ماهه سوم بارداری می‌شود. هنگامی که می‌نشینید، صندلی‌هایی با پشتیبان خوب انتخاب کنید. ورزش منظم داشته باشید. کفش‌های مناسب بارداری بپوشید.

کفش مناسب بارداری:

هنگام خرید کفش بارداری، باید به چند نکته توجه کنید. کفش باید راحت و قابل تنفس (هوا را از خود عبور دهد) باشد. کف پاها باید نرم و منعطف باشند و دارای قوس مناسب با پای شما باشد.

پاشنه‌ها باید کم و بدون لغزش باشند و کفش وزن کمی داشته باشد.

تنگی نفس

در سه‌ماهه آخر بارداری، به دلیل رشد جنین به دیافراگم فشار وارد می‌شود. دیافراگم حدود 4 سانتی‌متر از موقعیت قبل از بارداری خود به سمت بالا حرکت می‌کند. ریه‌ها نیز تا حدودی فشرده شده‌اند. همه اینها به این معنی است که هر نفس به همان اندازه هوا وارد ریه‌ها نمی‌شوند.

اما این بدان معنا نیست که اکسیژن کمتری دریافت می‌شود. در همان زمان که ظرفیت ریه به دلیل رشد جنین کاهش می‌یابد، مرکز تنفسی در مغز توسط هورمون پروژسترون تحریک می‌شود تا مادر را مجبور کند نفس‌های آهسته‌تری بکشد. اگرچه هر نفس ممکن است هوای کمتری وارد کند، اما هوا برای مدت طولانی‌تری در ریه‌ها باقی می‌ماند، بنابراین اکسیژن مورد نیاز مادر و جنین تأمین می‌شود.

همچنین بدن مادر حجم خون را در دوران بارداری افزایش می‌دهد تا مطمئن شود که جنین نیز اکسیژن کافی دریافت می‌کند.

سوزش سر معده

هورمون‌های بارداری باعث شل شدن دریچه‌ی معده می‌شوند و باعث برگشت اسید یا همان ریفلاکس می‌شوند. برای جلوگیری از سوزش سر معده وعده‌های غذایی کوچک و مکرر بخورید و از غذاهای سرخ شده، مرکبات، شکلات و غذاهای تند پرهیز کنید.

رگ‌های عنکبوتی، واریس و هموروئید

با افزایش گردش خون ممکن است، رگ‌های ریز قرمز مایل به ارغوانی (رگ‌های عنکبوتی) روی صورت، گردن و بازوها ظاهر شوند. این قرمزی‌ها معمولاً پس از زایمان محو می‌شوند. همچنین ممکن است متوجه رگ‌های متورم (وریدهای واریسی) روی پاهای خود شوید. وریدهای واریسی دردناک و خارش‌دار در ناحیه رکتوم (قسمت انتهایی روده بزرگ كه به مقعد متصل می‌شود) یکی دیگر از این موارد است. برای کاهش این علائم ورزش کنید، فیبر زیادی را در رژیم غذایی خود بگنجانید و مایعات زیادی بنوشید. برای تسکین هموروئید، ساعتی را در وان گرم بمانید و یا از پدهای حاوی پماد مخصوص استفاده کنید.

تکرر ادرار

همان‌طور که جنین به پایین لگن شما حرکت می‌کند، فشار بیشتری روی مثانه خود احساس خواهید کرد. ممکن است متوجه تکرر ادرار شوید. این فشار اضافی حتی ممکن است باعث بی اختیاری بسیار کم ادرار در شما شود به خصوص وقتی می‌خندید، سرفه یا عطسه می‌کنید، خم یا بلند می‌شوید. در صورت بروز این مشکل از پدهای بی اختیاری ادرار استفاده کنید.

در صورتی که مایع آمنیوتیک (Amniotic fluid) (به مایع درون کیسه آمنیوتیک در رحم مادر باردار گفته می‌شود) نشت کرد، با پزشک و یا مامای خود تماس بگیرید.

مشکل در خواب شبانه

در اوایل بارداری ممکن است این احساس را داشته باشید که دوست دارید مکرر بخوابید.

در سه ماهه سوم بارداری، احتمال ابتلا به بی‌خوابی بیشتر است.

ناراحتی‌های عمومی دلیل اصلی عدم خواب زنان باردار است. این ناراحتی‌ها می‌تواند ناشی از نیاز به ادرار کردن مادر و یا لگد زدن جنین باشد. مطمئن شوید که خود و اتاق خوابتان را برای یک خواب خوب آماده کرده‌اید.

برای داشتن خواب کافی بهتر است:

• از ورزش در اواخر بعدازظهر و عصر خودداری کنید.
• اتاق خواب خود را خنک (یک پنکه در کنار تخت خود قرار دهید) و تاریک نگه دارید.
• از چرت‌های عصر و نزدیک به شب یا چرت‌های طولانی‌تر از یک ساعت خودداری کنید.
• اگر در اتاقتان تلویزیون دارید، آن را خاموش کنید.
• دوش آب گرم قبل از خواب می‌تواند به خواب شما کمک کند.
• مدیتیشن یا تمرینات تنفس عمیق انجام دهید.
• از بالش‌های اضافی برای حمایت از شکم خود استفاده کنید.
• قبل از خواب چای، قهوه ننوشید و وعده‌های غذایی سنگین نخورید.
• بیشتر به پهلوی چپ بخوابید.

احساسات

با شروع سه ماهه سوم بارداری و کم شدن دوره انتظار، ممکن است ترس زایمان بیشتر شود.

افکاری مثل این که چقدر درد خواهید داشت؟ چقدر طول می‌کشد؟ چگونه کنار بیایم؟

اگر اولین زایمانتان است، در کلاس‌های زایمان شرکت کنید. در این کلاس‌ها، موارد لازم را یاد خواهید گرفت و نگرانی‌هایتان کاهش پیدا خواهد کرد، همچنین با افرادی آشنا خواهید شد که در هیجانات و این نگرانی‌ها با شما اشتراک دارند.

واقعیت پدر و مادر شدن نیز می‌تواند دلیلی برای استرس باشد. ممکن است احساس اضطراب کنید، به خصوص اگر این اولین فرزند شما است. برای حفظ آرامش، افکار خود را در یک دفترچه یادداشت بنویسید.

افزایش وزن سه‌ماهه سوم بارداری

در ماه‌های آخر بارداری، جنین بیشترین وزن را اضافه می‌کند. در واقع، طبق تحقیقات انجمن بارداری آمریکا (American Pregnancy Association)، وزن جنین در هفته 27 نزدیک به 1 کیلوگرم، در هفته 32 به طور معمول بین 1 تا 1.7 کیلوگرم است و هفته‌های آخر بارداری در صورت نرمال بودن تمام شرایط بین 2.9 تا 3.5 کیلوگرم وزن خواهد داشت. همچنین کودک شما در سه ماهه سوم بارداری به طور متوسط ​​15 سانتی‌متر رشد می‌کند.

علاوه بر وزن نوزاد، بدن شما از موارد زیر نیز وزن اضافه می‌کند:

• تجمع مایعات
• تولید خون بیشتر
• مایع آمنیوتیک
• جفت
• افزایش ذخایر چربی

به همین دلایل، پزشکان و متخصصان بر کنترل وزن مادر در شش‌ماهه اول بارداری تأکید دارند.

مقدار کل وزنی که باید اضافه کنید، تا حدود زیاد بستگی به وزنی که قبل از بارداری داشتید دارد. عوارض افزایش وزن بیش از حد می‌تواند در طول سه ماهه سوم بارداری ظاهر شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• دیابت بارداری
• فشار خون بالا
• زایمان زودرس (کودک در هفته 37 یا زودتر به دنیا می‌آید)
• وزن سنگین نوزاد هنگام تولد

معاینات پزشکی در سه‌ماهه سوم بارداری

در طول ویزیت‌های سه ماهه سوم بارداری، پزشک یا ماما ممکن است بسته به وضعیت پزشکی فعلی و سلامت جنین شما موارد زیر را بررسی کند:

• هرگونه علائم یا ناراحتی فعلی
• وزن
• فشارخون
• موقعیت، رشد و تکامل جنین
• ارتفاع فوندوس (سقف رحم)
• ضربان قلب جنین
• آزمایش ادرار (این آزمایش برای یافتن آلبومین (albumin) پروتئینی که ممکن است نشان دهنده پره اکلامپسی (pre-eclampsia) یا سموم باشد) و گلوکز که ممکن است نشان دهنده هیپوگلیسمی باشد، انجام می‌شود)

با شروع سه ماهه سوم بارداری، پزشک یا مامای شما احتمالاً برنامه ویزیت‌های دوران بارداری شما را از ماهانه به هر دو هفته یک‌بار تغییر خواهد داد.

ویزیت‌های دوران بارداری شما ممکن است هر هفته یک‌بار نیز در ماه نهم بارداری برنامه ریزی شود. این برنامه به وضعیت پزشکی شما، رشد و تکامل جنین و ترجیح پزشک یا ماما بستگی دارد.

در هفته‌های آخر بارداری (تقریباً از شروع هفته 38)، ممکن است معاینه لگنی برای تعیین باز شدن دهانه رحم انجام شود. پزشک یا ماما در مورد هرگونه انقباض نیز سؤال خواهد کرد و در مورد روش‌ زایمان صحبت می‌کند.

در ادامه توضیح بیشتری دربارۀ ویزیت‌های سه ماهۀ سوم بارداری می‌دهیم. 

بررسی مجدد روتین از نظر سلامت جسمانی

غالباً اولین چیزی که پزشک هنگام ویزیت بررسی کند، سلامت جسمانی مادر در شرایط معمولی آن است. به این معنا که  خروج ترشحات واژن، خونریزی احتمالی و انقباضات شکمی بانوان باردار مورد بررسی قرار می‌گیرد. موارد دیگری که مورد سنجش قرار می‌گیرند، عبارتند از:

• فشار خون؛ مشاهدۀ جواب تست ادرار برای بررسی سطح پروتئین در ادرار در بانوان دارای فشار خون بالا
• بررسی شکم و حرکات جنین؛ در صورت طبیعی بودن رشد جنین
• سنجش میزان وزن مادر
• تجویز واکسن‌های ضروری برای مادر مانند کزاز، آنفولانزا، دیفتری و سیاه سرفه
• انجام معاینۀ لگن؛ به منظور بررسی میزان باز بودن دهانۀ رحم

تست استرپتوکوک‌های گروه (B)

یک گروه از باکتری‌های مضری که بهترین محیط زندگی آن در بدن انسان، روده است، استرپتوکوک‌های گروه ب (B streptococcus-GBS) به شمار می‌روند. این گروه از باکتری‌ها می‌توانند در قسمت پایینی دستگاه تناسلی بانوان نیز زندگی کنند. بنابراین تأثیر منفی آنها بیشتر خواهد شد. به نحوی که جنین هنگام تولد و خروج از کانال واژن، ممکن است به این باکتری آلوده شده و به شدت مریض شود.

در ویزیت‌های سه ماهۀ سوم (به ویژه هفته‌های 35 تا 37) بارداری، آزمایش‌ (GBS) با کمک یک سواب انجام می‌شود. این آزمایش، واژن و دهانۀ رحم را بررسی می‌کند. در صورت لزوم نیز آنتی بیوتیک‌های داخل وریدی در حین زایمان تجویز می‌شوند.

بررسی موقعیت جنین در رحم

پزشک برای اینکه از درست قرار گرفتن جنین در رحم مطمئن شود، سونوگرافی را تجویز می‌کند. در واقع جنین باید در هفتۀ سی و ششم رو به پایین باشد. اگر قرار باشد جنین به جای قرار گرفتن با سر به پایین، با پا یا باسن بیرون بیاید (پوزیشن بریج جنین -Breech)، مادر زایمان طبیعی سختی را تجربه خواهد کرد. سونوگرافی در هفتۀ 36، پزشک را از موقعیت قرار گرفتن جنین مطلع می‌کند. اگر جنین در پوزیشن بریچ باشد، پزشک با اعمال فشار‌های دقیق می‌تواند شرایط قرار گرفتن جنین را در رحم تغییر دهد یا تصمیم به انجام سزارین گرفته شود.

نکات مهم و مراقبت‌های سه ماهه سوم بارداری

مادران در سه ماهه سوم بارداری باید نکاتی را رعایت کنند تا از سلامتی خود و فرزندشان مراقبت نمایند. این مراقبت‌ها به شرح زیر هستند.

رژیم غذایی مناسب

 یکی از مواردی که در طول بارداری باید به آن توجه کنید، خوردن غذاهای سالم است. اطمینان حاصل کنید که رژیم غذایی شما متنوع است و شامل طیف وسیعی از میوه‌ها و سبزیجات تازه و همچنین منابع پروتئین، آهن و کلسیم می‌شود. نوشیدن آب فراوان را نیز فراموش نکنید.

مواد غذایی مناسب برای ماه‌های پایانی عبارتند از:

• ماهی
• سبزیجات (اسفناج، هویج، سیب زمینی، گوجه فرنگی، فلفل سبز و قرمز و کلم بروکلی)
• میوه (مرکبات، کیوی، موز)
• غلات سبوس دار
• گوشت سفید و قرمز
• تخم مرغ
• مواد لبنی پاستوریزه
• مواد غذایی مانند آهن، فولات و فولیک اسید و امگا 3 (جگر، دانه‌ها، نخود فرنگی، لوبیا، ذرت، برنج و سایر مواد)

نکتۀ مهم

کم خونی ناشی از فقر آهن زمانی اتفاق می‌افتد که شما گلبول‌های قرمز سالم کافی برای حمل اکسیژن به بافت‌های بدن خود ندارید. کم خونی ممکن است باعث شود که شما احساس خستگی زیادی کنید. برای درمان کم خونی، ممکن است نیاز به مصرف مکمل‌های آهن داشته باشید.

توجه به عملکرد دستگاه گوارش

با وجود اهمیت بالایی که مصرف مواد غذایی مفید دارند، باید مراقب دستگاه گوارش خود باشید. باید در مصرف غذاهایی که نفاخ هستند یا باعث ترشح بیشتر اسید معده و به دنبال آن، ریفلاکس معده می‌شوند، دقت داشته باشید. 

همانطور که پیش از این اشاره کردیم، سوزش سر معده در سه ماهۀ سوم بارداری رخ می‌دهد، اما توجه به مصرف خوراکی‌های کافئین دار، شکلات و سرخ کردنی اهمیت زیادی دارد. هر کدام از این گروه خوراکی‌ها می‌توانند ترشح اسید معده را افزایش دهند و رفلاکس مکرر ناشی از آنها برای مادر آزار دهنده خواهد بود. جدای از آن، تنقلات و انواع فست فود برای سلامت جسمانی مادر و جنین اثر تغذیه‌ای مثبتی ندارند. به خصوص اگر زیاد خورده شوند.

در ضمن نباید بعد از میل کردن غذا، سریع دراز بکشید یا بخوابید. زیرا باعث افزایش میزان ریفلاکس اسید معده می‌شوید.

انجام تست استرپتوکوک گروه (B)

همانطور که پیش از این در بخش «ویزیت‌های مهم سه ماهۀ سوم بارداری» اشاره کردیم، استرپتوکوک گروه بی (Group B Streptococcus = GBS) نوعی باکتری است که می‌تواند در واژن یا راست روده شما زندگی کند. اگر در هنگام تولد در معرض آن قرار گیرد، می‌تواند باعث عفونت جدی برای کودک شما شود. بنابراین پیگیری درمان آن با آنتی بیوتیک اهمیت دارد. بنابراین اگر تا دورۀ سه ماهۀ سوم بارداری خود، این تست را انجام نداده‌اید، آن را در اولویت قرار دهید. به این ترتیب می‌توانید از سلامت خود و جنین هنگام زایمان طبیعی آسوده خاطر باشید.

اندازه گیری وزن و بررسی نمودار آن

افزایش وزن بخشی طبیعی از بارداری است و بیشتر زنان ممکن است بین 11 تا 16 کیلوگرم وزن اضافه کنند. نمودار افزایش وزن بارداری می‌تواند ابزار مفیدی برای پایش افزایش وزن شما در سه ماهه سوم بارداری باشد. سعی کنید در تمام طول بارداری – حتی در سه ماهه سوم، فعال بمانید.

داشتن فعالیت در سه ماهه سوم بارداری

انجام ورزش‌های نرم که بدن را اذیت نمی‌کنند، برای خانم‌های باردار اهمیت دارد. شنا و همچنین دویدن در فضایی مانند پارک می‌توانند برای تقویت نسبی عضلات و کاهش میزان کمردرد و ورم دست و پاها مؤثر باشند. اما خانم‌های باردار باید به ندای بدن خود گوش دهند. هنگامی که خسته یا متوجه درد در بدن خود شدند، باید ورزش را کنار نهاده و استراحت کنند. نوشیدنی خنک و گوارا بعد از نرمش و گوش دادن به آهنگ می‌توانند بر آرامش مادر باردار و جنین او تأثیر بگذارند.

یادگیری و مرور نکات مربوط به مراقبت نوزاد

باید هنگام بارداری دربارۀ نحوۀ مراقبت از نوزاد، مخصوصاً در ماه‌های اول بارداری، مطالعه کرد. در حقیقت مادران پس از زایمان و در دوران شیردهی با تجربیات جدید مواجه می‌شوند. اما آگاه بودن آنها دربارۀ شرایط جسمانی خود و عکس العمل نوزاد به گرسنگی، عملکرد دستگاه گوارش، گرما یا سرمای محیط و نیاز به خواب، شرایط را برای مادران آسان‌تر می‌کند.

این مطالعات خانم‌ها را دربارۀ روش درست شیر دادن به نوزاد، نظافت و خواباندن او راهنمایی می‌کنند. در ضمن به مادران از مدت زمان خواب نوزاد و یا عللی که به خاطر آنها گریه می‌کند، هشدار می‌دهد. این توضیحات به خانم‌ها در زمان فرزندپروری کمک می‌نمایند تا با آرامش، صبر و حوصلۀ بیشتر با نوزاد ارتباط داشته باشد.

مراحل رشد جنین در سه ماهه سوم بارداری

رشد جنین در سه‌ماهه سوم بارداری

جنین با سرعت بیشتری در حال رشد است! جنین بسیار هوشیار است و ممکن است به صداهای بلند و لمس شکم واکنش نشان دهد. ریه‌های جنین به رشد خود ادامه می‌دهند و برای اولین نفس‌های خود آماده می‌شوند. مراحل نهایی رشد جنین در سه ماهه سوم بارداری به تفکیک هفته به صورت زیر است:

هفته بیست و نهم بارداری

در ابتدای سه‌ماهه سوم، سیستم گوارشی کودک شما فعال است. جنین به نوشیدن مقدار زیادی مایع آمنیوتیک ادامه می‌دهد و می‌توانند طیف وسیعی از طعم‌ها را از طریق رژیم غذایی مادر امتحان کند. علاوه بر این، جنین شما شروع به تشخیص بوهایی می‌کند که به مایع آمنیوتیک شما منتقل می‌شود. این خاطرات بویایی اولیه ممکن است بر ترجیحات آن‌ها پس از تولد تأثیر بگذارد.

در این مرحله از رشد، استخوان‌های جنین نرم اما کاملاً شکل گرفته است. ماهیچه‌های او در حال رشد است. چشمانش تا حدی باز است و مژه‌ها تشکیل شده است. پوست جنین در حال صاف شدن است.

از آنجایی که بدن جنین فعالیت زیادی دارد، تغذیه او بسیار مهم است. او به مقدار مناسبی پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی (به ویژه کلسیم و آهن) نیاز دارند که از رژیم غذایی شما دریافت می‌کند.

اندازه جنین حدود 26 سانتی‌متر است و وزن آن به طور میانگین حدود 1.2 کیلوگرم است.

هفته سی ام بارداری

در هفته سی ام بارداری، چشمان کودک شما بیشتر اوقات باز اما دید او محدود است. جنین همچنین می‌توانند صداها را بشنود.

اندام‌های جنین تقریباً به طور کامل تشکیل شده است، به جز کلیه‌ها و ریه‌ها که به زمان بیشتری نیاز دارند.

یکی دیگر از موارد هفته سی ام بارداری این است که ساختارهای مغز جنین در حال رشد است. غلاف محافظ میلین (myelin) اکنون رشته‌های عصبی مغز را می‌پوشاند و در سال‌های اول زندگی کودک به طور قابل توجهی به رشد خود ادامه می‌دهد.

در این مرحله، مغز استخوان تولید گلبول‌های قرمز خون از کبد و طحال را بر عهده گرفته است.

هفته سی و یکم بارداری

در ماه هفتم بارداری به کمک ذخایر چربی مادر، سیستم عصبی مرکزی جنین اکنون می‌تواند دمای بدن را تنظیم کند. این مرحله برای زمان ترک رحم برای جنین ضروری است.

ریه‌های جنین رگ‌های خونی ایجاد کرده است و حرکات تنفسی آن‌ها به طور فزاینده‌ای منظم می‌شود.

هفته سی و دوم بارداری

در نیمه دوم از ماه هفتم بارداری، می‌توانید تکان دادن دست‌ها و پاهای جنین را حس کنید. هرچند وقت یک‌بار، ممکن است حرکت شکم خود را با تغییر موقعیت مشاهده کنید. به زودی فضای کافی برای اجرای این حرکات آکروباتیک را نخواهند داشت!

ضربان قلب جنین 135 تا 140 ضربه در دقیقه است که گاهی به 160 ضربه در دقیقه می‌رسد. اندازه جنین حدود 28 سانتی‌متر و وزن آن حدود 1.7 کیلوگرم است.

هفته سی و سوم بارداری

اگر جنین امروز به دنیا بیاید، نوزاد شما زودرس محسوب می شود و در رده متوسط ​​نوزادان زودرس قرار می‌گیرد. اندازه جنین حدود 29 سانتی‌متر و وزن آن‌ها حدود 1.9 کیلوگرم است.

هفته سی و چهارم بارداری

با شروع ماه هشتم بارداری، جفت سخت کار می‌کند تا مواد زائد را از بین ببرد، کلیه‌ها هم همین‌طور! به یاد داشته باشید که مقدار زیادی آب بنوشید. برای اطمینان از این که بدنتان کم آب نیست، رنگ ادرارتان را بررسی کنید. در صورتی که بدنتان کم آب نباشد ادرارتان زرد کم رنگ خواهد بود.

در این مرحله، اکثر اندام‌ها و سیستم‌های بدن جنین کاملاً کار می‌کنند. با این حال، ریه‌ها، استخوان‌ها، پوست، ناخن‌ها و مو تا هفته‌های آخر بارداری به رشد خود ادامه می‌دهند.

هفته سی و پنجم بارداری

در هفته ۳۵ بارداری شما در آخرین هفته ماه هشتم بارداری قرار دارید، دو ساختار مهم – مغز و سیستم ایمنی جنین – به بلوغ رسیده‌اند و رشد مغز جنینی کامل شده است.

اندازه کودک شما اکنون حدود 32 سانتی‌متر است و وزن آن حدود 2.3 کیلوگرم است.

هفته سی و ششم بارداری

در این هفته، آن‌ها در حال تنفس مایع آمنیوتیک هستند. با هر نفس، مایعی را می‌بلعند که باعث سکسکه می‌شود. از بین تمام اندام‌های بدن، ریه‌ها بیشترین زمان را برای رشد دارند.

هفته سی و هفتم بارداری

در ماه نهم بارداری هستید، تمام اندام‌های جنین کاملاً کار می‌کند. او به اندازه کافی قوی هستند که خارج از رحم زنده بمانند و زندگی خود را شروع کنند.

هفته سی و هشتم بارداری

قلب جنین کاملاً رشد کرده است. ضربانش قوی‌تر و با سرعت کمتری است. برخی از حفره‌های قلب مدت کوتاهی پس از تولد بسته می‌شوند، زیرا دیگر لازم نیستند.

هفته سی و نهم بارداری

جنین هنوز در حال رشد هستند، اما با سرعت بسیار کمتر. اندازه جنین حدود 36 سانتی‌متر است و وزن آن حدود 3.3 کیلوگرم است.

هفته چهل بارداری

تمام اندام‌های جنین به جز ریه‌ها که در بدو تولد به بلوغ می‌رسند کاملاً رشد کرده‌اند. جنین اکنون تمام رفلکس‌های لازم برای شروع رشد در دنیای بیرون را دارد.

تغییرات هفته به هفتۀ جنین در یک نگاه

هفتۀ بارداری	تغییرات هفتگی جنین
بیست و هشتم	تغییرات شامل شکل گیری مژه‌ها و باز شدن اندک پلک‌ها، منظم‌تر شدن تنفس و تنظیم دمای بدن هستند.
بیست و نهم	جنین شروع به لگد زدن می‌کند و حرکات دست و پای او بیشتر حس می‌شوند.
سی‌ام	چشم‌های جنین به طور کامل باز شده و تولید گلبول‌های قرمز مغز استخوان آغاز می‌شوند.
سی و یکم	وزن گرفتن جنین سرعت می‌گیرد.
سی و دوم	ریزش موهای کرکی شکل روی بدن و تکامل استخوان‌ها با وجود نرمی آنها در این هفته قابل توجه هستند.
سی و سوم	اندازۀ مردمک چشم نسبت به محرک‌های نوری تغییر می‌کند. در ضمن استخوان‌ها سفت و محکم‌تر می‌شوند. در حالی که جمجمه هنوز نرم و منعطف است.
سی و چهارم	ناخن‌های دست کامل شده و رشد پوست، موها و استخوان‌ها بیشتر از هفته‌های گذشته است.
سی و پنجم	مهم‌ترین تغییر صاف شدن پوست است. البته جنین چاق‌تر از هفته‌های گذشته به نظر می‌رسد.
سی و ششم	حرکات کششی و لگد زدن جنین بیشتر می‌شود.
سی و هفتم	افزایش حرکات جنین و چرخش سرش به سمت پایین لگن، تغییرات هفتۀ سی و هفتم هستند.
سی و هشتم	قلب کامل‌تر و تپش آن منظم‌تر است. ناخن‌های پا نیز کامل می‌شوند.
سی و نهم	ففسۀ سینه برجسته و میزان چربی بدن جنین بیشتر می‌شود.
چهلم	رشد جنین کامل بوده و آماده برای تولد می‌شود.

تغییرات و مشکلات سه ماهه سوم بارداری از علائم تا درمان

در سه ماهۀ سوم بارداری نیز همچون ماه‌های گذشته، خانم‌ها با تغییرات و مشکلاتی جدید مواجه می‌شوند. آگاهی از این تغییرات و در میان نهادن آنها با پزشک متخصص زنان، می‌تواند به سلامتی مادر و جنین کمک کند.

دیابت بارداری (Gestational diabetes)

نوعی خاصی از دیابت به دیابت بارداری معروف است. اکثر بانوان باردار در طی سه ماهۀ اول و دوم بارداری نشانه‌ای حاکی از افزایش سطح گلوکز خون مشاهده نمی‌کنند. اما بعضی از خانم‌ها در هفتۀ 24 تا 28 که اوایل سه ماهۀ سوم بارداری است، طی آزمایش قند خون، متوجه افزایش سطح گلوکز خون می‌شوند. این احتمال وجود دارد که مادران علامت آزار دهنده‌ای را تجربه نکنند. اما رشد نامعمول جنین، خطر آسیب‌های زایمان، افزایش احتمال سزارین و مشکلات آتی برای مادران را افزایش می‌دهد.

برای سنجش وضعیت قند خون مادر یک آزمایش انجام می‌شود. این گونه که 8 ساعت غذا نمی‌خورید، سپس 100 میلی گرم گلوکز مصرف می‌نوشید. مقادیر مورد انتظار:

• پیش از مصرف گلوکز: 95 (mg/dL)
• یک ساعت بعد از مصرف: 180 (mg/dL)
• دو ساعت بعد از مصرف: 155 (mg/dL)
• سه ساعت بعد از مصرف: 140 (mg/dL)

درمان دیابت بارداری

برای اینکه دیابت بارداری کنترل و یا درمان شود، بهترین راهکار تغییر سبک زندگی است. باید مصرف مواد گلوکز دار را کاهش داد. به جای آن مصرف سبزیجات و گروهی از میوه‌ها را تحت نظر پزشک و متخصص تغذیه افزایش داد. در ضمن، داروهایی از جمله متفورمین و انسولین به صورت ترکیبی یا مجزا تجویز می‌شوند. در حالی که علاوه بر داروها، داشتن فعالیت در سطح مناسب هم مهم است.

نکتۀ مهمی را باید در نظر بگیرید که معمولاً دیابت بارداری پس از زایمان رفع می‌‌شود. آن هم به علت خروج قند خون اضافی با پریود پس از زایمان است. اما درصدی از خانم‌ها پس از زایمان، همچنان با بیماری دیابت زندگی خواهند کرد.

پره اکلامپسی (preeclampsia)

یکی از مشکلاتی که خانم‌ها در سه ماهۀ سوم بارداری با آن مواجه می‌شوند، پره اکلامپسی است. البته شروع این مشکل در سه ماهۀ دوم بارداری است. اما علائم آن مانند فشار خون، تورم دست و پاها، سردرد، افزایش وزن ناگهانی و آسیب‌های اندامی در ماه‌های هفتم، هشتم و نهم بارداری ملموس خواهند شد. البته با توجه به آسیب‌های جدی این بیماری مانند تشنج و نارسایی کلیه یا حتی مرگ مادر و فرزند در موارد نادر؛ توجه به درمان آن ضروری است.

درمان پره اکلامپسی

درمان بیماری پره اکلامپسی با توجه به اینکه خانم‌ها در کدام هفتۀ بارداری قرار دارند، متفاوت خواهد بود. هر چه به تاریخ زایمان نزدیک‌تر باشند، مسئله مهم‌تر خواهد بود. به نحوی که پزشکان ترجیح می‌دهند که مادران باردار مبتلا به پره اکلامپسی در بیمارستان بستری شوند و مورد بررسی قرار گیرند. علاوه بر بررسی سلامت جنین و رشد بافت‌های بدن او، مادر تحت درمان دارویی قرار می‌گیرد. این درمان دارویی علاوه بر کنترل علائم، به رشد کافی اندام‌هایی از جملۀ کلیه‌های جنین کمک می‌کند.

نکته مهم

جالب است بدانید که سایت هلث لاین (Healthline) اشاره کرده که تنها 5 تا 8 درصد خانم‌ها به این بیماری مبتلا می‌شوند. خانم‌های 35 ساله به بالا و خانم‌هایی که تجربۀ بارداری آزمایشگاهی یا بارداری چندقلوی آنهاست، بیشتر تحت خطر هستند.

زایمان زودرس (preterm labor)

مشکل دیگری که احتمالاً در سه ماهۀ سوم بارداری برای خانم‌ها اتفاق بیفتد، زایمان طبیعی زودرس است. زودرس بودن زایمان به معنای تولد فرزند پیش از سی و هفت هفتگی است. عواملی مانند دو یا چند قلو بودن جنین، عفونی شدن مایع آمنیوتیک، زیاد شدن میزان مایع آمنیوتیک و سابقۀ زایمان زودرس، احتمال مشکل به دنیا آمدن پیش از موعد نوزاد یا نوزادان را بیشتر می‌کند.

درمان زایمان زودرس

خانم‌های باردار در سه ماهۀ سوم حاملگی خود، هنگامی که با علائمی مانند اسهال، کمردرد، تکرر ادرار، سفت شدن قسمت پایین شکم و ترشحات نامعمول واژن مواجه می‌شوند، باید به پزشک مراجعه کنند. زیرا تولد زودهنگام نوزاد با مشکلات رشد اندام‌های نوزاد و اختلالات بعدی در زندگی او همراه است.

در این حالت، عموماً پزشکان به مادرانی که علائم زایمان زودرس را پیش از 34 هفتگی شروع کرده‌اند، داروهای استروئیدی تجویز می‌کنند. این داروها به تکامل ریه‌های جنین کمک می‌کنند. به نحوی که مادرانی که در 36 هفتگی علائم زایمان زودرس را متوجه می‌شوند، ممکن است نوزادانی با مشکل نارسایی ریه داشته باشند.

پارگی زودرس غشاها (Premature rupture of membranes-PROM)

پارگی غشاها یکی از اتفاقات طبیعی است که هنگام زایمان رخ می‌دهد. این پارگی باعث خارج شدن مایع آمنیوتیک و آماده شدن مادر برای زایمان می‌شود. اما باید بدانید که گاهی به خاطر دلایلی مانند عفونت آمنیوتیک و ژنتیک، غشاها زودتر از زمان معمول پاره می‌شوند. این موضوع باعث تولد نوزاد نارس می‌شود.

درمان پارگی زودرس غشاها

هنگامی زنان باردار متوجه پارگی زودرس غشاها می‌شوند، باید در بیمارستان بستری شوند. در این بازۀ زمانی، داروهایی مانند استروئیدها و آنتی بیوتیک‌ها به مادر داده می‌شود تا علاوه بر مراقبت از مادر، رشد جنین تا زمان زایمان تکمیل شود.

دقت کنید که هرچه مادر مدت زمان بیشتری را از بارداری گذرانده باشد، احتمال نارسایی جنین او کمتر است. اگر خروج مایع آمنیوتیک در 32 تا 34 هفتگی حاملگی رخ دهد و پزشک متوجه رشد کافی ریه‌ها شود، احتمال دارد که برای تعیین زمان زایمان کمی بررسی کند. در ضمن نوزادان نارس پس از تولد، در بخش (NICU) تحت مراقبت قرار می‌گیرند تا به اندازۀ کافی رشد کنند.

آماده سازی نهایی برای تولد نوزاد

در ماه‌های آخر بارداری، علاوه بر تغییرات جسمانی، استرس و بررسی سلامت مادر و نوزاد که در این مطلب به آنها پرداختیم، باید کارهایی باید انجام داد. این کارها مادران را هنگام تولد فرزندشان آماده می‌کنند. برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کسب اطلاع درباره فرآیند زایمان و آنچه مادر هنگام تولد فرزند تجربه می‌کند.
• مطالعه دربارۀ نحوۀ شیر دادن نوزاد، به خصوص در روزهای اولیۀ پس از تولد، اهمیت دارد.
• مطالعۀ منابع و مشاهدۀ فیلم‌های آموزنده دربارۀ فرزند پروری به مادران در ماه‌های آخر بارداری توصیه می‌شود.
• پیدا کردن متخصص اطفال خوب به مادران کمک می‌کند تا بعد از تولد فرزندشان، با خیال آسوده به انجام معاینات کودک خود بپردازند.
• آماده کردن ساک، وسایل و لباس‌های نوزاد و همچنین وسایلی که برای مادر بعد از تولد، در بیمارستان و منزل ضروری هستند.

هشدارها و مراقبت‌های هفته به هفتۀ مادر

زمان	نوع مراقبت
مهم‌ترین مراقبت‌های ابتدای سه ماهۀ سوم بارداری	باید به طور منظم تحت نظر پزشک سلامتی جسمانی و روانی خود را بررسی کنید. استراحت نیز در این دوران اهمیت زیادی دارد.
در هفته‌های سی‌ام تا سی و هفتم	افزایش فشار خون، ورم دست و پاها، سردرد و افزایش وزن ناگهانی علائم شدت یافتن مسمومیت حاملگی هستند که باید آنها را با راهنمایی متخصص زمان به کنترل کنید.
قبل از هفتۀ سی و هفتم	علائمی مانند اسهال، کمردرد، تکرر ادرار، سفت شدن قسمت پایین شکم و ترشحات نامعمول واژن را نباید نادیده گرفت. این موارد، احتمالاً علائم زایمان زودرس باشند.
هفتۀ سی و هفتم تا چهلم	باید به مراقبت‌های مرتبط با سلامت خود دقت کنید. در ضمن بهتر است وسایل لازم را برای خود و جنین در روز زایمان و پس از آن آماده کنید. پیدا کردن متخصص اطفال خوب و کسب اطلاعات تکمیلی دربارۀ زایمان و مراقبت‌های پس از آن هم مهم هستند.

نکاتی دربارۀ اتفاقات سه ماهۀ سوم بارداری

• جنین در سه ماهه سوم بارداری شما سریع‌ترین تغییرات  را دارد. بدن شما نیز تغییرات قابل توجهی را برای حمایت از جنین در حال رشد تجربه خواهد کرد.
• ممکن است برخی از همان تغییرات و علائمی را داشته باشید که در سه‌ ماهه اول و دوم بارداری خود داشتید، اما اغلب در سه ماهه سوم بارداری بدتر می‌شوند، زیرا به تولد نوزاد نزدیک می‌شوید. دانستن اطلاعات کافی می‌تواند به کاهش نگرانی‌های شما کمک کند.
• انجام تست (GBS)، سنجش وزن در ماه‌های آخر بارداری، بررسی سلامت جنین و پوزیشن او در رحم و بررسی سلامت جسمانی مادر هنگام ویزیت پزشک مورد توجه قرار می‌گیرند.
• رعایت رژیم غذایی سالم، مصرف غذاهایی که باعث سوزش سر معده نمی‌شوند، ورزش کردن و آگاه بودن نسبت سلامت جسمانی مادر و علائم زایمان زودرس، منجر به زایمانی بهتر خواهند شد.
• شما در سه ماه آخر بارداری خود چه تجاربی داشتید؟ می‌توانید نظرات و تجربیات خود را در بخش نظرات این مطلب با مخاطبان هرلایف به اشتراک بگذارید. در ضمن با نصب اپلیکیشن هرلایف از خدمات این مجموعه بهره مند خواهید شد.

پرسش‌های پرتکرار