در سه ماهه سوم بارداری چه اتفاقی برای جنین می‌افتد؟

به روزهای آخر بارداری نزدیک می‌شوید، این هیجان‌انگیزترین سه ماهه بارداری است. در حدود هفته سی‌ام بارداری، استخوان‌های جنین شما به طور کامل تشکیل می‌شود. اکنون جنین می‌تواند چشمان خود را باز و بسته و نور را حس کند. بدن جنین شروع به ذخیره مواد معدنی مانند آهن و کلسیم می‌کند.

برای آشنایی با رشد جنین و علائم رایج در سه ماهه سوم بارداری، ادامه مطلب را بخوانید.

همچنین در ادامه به کارهایی اشاره شده است که باید برای آمادگی زایمان از سه ماه قبل شروع کنید. در ادامه با ما همراه باشید.

محاسبه زمان سه ماهه سوم بارداری

نه ماه بارداری در بازه‌های سه ماهه تعریف می‌شود. سه ماهه سوم بارداری شامل ماه هفتم، هشتم و ماه نهم بارداری است و هر زمان که کودک شما متولد شود، این دوره پایان می‌یابد.

رسیدن به هفته 27 بارداری به این معنی است که اکنون در سه ماهه سوم بارداری و آخرین بازه بارداری هستید. 

اگر نوزادی در هفته‌های 38 تا 42 بارداری متولد شده باشد، می توانید به این معنی باشد که  بارداری کامل است. نوزادی که در هفته 37 یا قبل از آن متولد شده است زودرس محسوب می‌شود و اگر نوزاد شما تا هفته 42 به دنیا نیامده باشد، ممکن است زایمان توسط پزشک به صورت سزارین انجام شود.

تغییرات فیزیکی، جسمی و عاطفی در سه ماهه سوم بارداری

همان‌طور که جنین شما رشد می‌کند، حرکات او آشکارتر می‌شود. تغییرات فیزیکی جنین اغلب با نشانه‌هایی برای مادر همراه است، از جمله:

• انقباضات براکستون هیکس (Braxton hicks)

(انقباضات براکستون هیکس از نام دکتر جان براکستون گرفته شده است که در سال 1872 آن را به ثبت رساند)

ممکن است این انقباضات خفیف و نامنظم را به صورت خفیف در شکم خود احساس کنید. احتمال بروز این انقباضات در بعدازظهر یا عصر، بعد از فعالیت بدنی یا بعد از رابطه جنسی بیشتر است. هر چه به روزهای انتهایی بارداری نزدیک شوید این انقباضات بیشتر اتفاق می‌افتد. اگر انقباضات منظم شد و به طور پیوسته قدرت خود را افزایش داد، با پزشک خود تماس بگیرید.

• کمردرد

هورمون های بارداری بافت همبند را به خصوص در ناحیه لگن نرم می‌کنند، بافت همبند استخوان های شما را در جای خود نگه می دارد. 

این تغییرات ممکن است به کمر شما فشار وارد کند و اغلب باعث ناراحتی در سه ماهه سوم بارداری می‌شود. هنگامی که می‌نشینید، صندلی‌هایی با پشتیبان خوب انتخاب کنید. ورزش منظم داشته باشید. کفش‌های مناسب بارداری بپوشید.

کفش مناسب بارداری:

هنگام خرید کفش بارداری، باید به چند نکته توجه کنید. کفش باید راحت و قابل تنفس (هوا را از خود عبور دهد) باشد. کف پاها باید نرم و منعطف باشند و دارای قوس مناسب با پای شما باشد.

پاشنه‌ها باید کم و بدون لغزش باشند و کفش وزن کمی داشته باشد.

• تنگی نفس

در سه ماهه آخر بارداری، به دلیل رشد جنین به دیافراگم فشار وارد می‌شود. دیافراگم حدود 4 سانتی متر از موقعیت قبل از بارداری خود به سمت بالا حرکت می‌کند. ریه‌ها نیز تا حدودی فشرده شده اند. همه اینها به این معنی است که هر نفس به همان اندازه هوا وارد ریه‌ها نمی‌شوند.

اما این بدان معنا نیست که اکسیژن کمتری دریافت می‌شود. در همان زمان که ظرفیت ریه به دلیل رشد جنین کاهش می‌یابد، مرکز تنفسی در مغز توسط هورمون پروژسترون تحریک می‌شود تا مادر را مجبور کند نفس های آهسته‌تری بکشد. اگرچه هر نفس ممکن است هوای کمتری وارد کند، اما هوا برای مدت طولانی‌تری در ریه‌ها باقی می‌ماند، بنابراین اکسیژن مورد نیاز مادر و جنین تامین می‌شود.

همچنین بدن مادر حجم خون را در دوران بارداری افزایش می‌دهد تا مطمئن شود که جنین نیز اکسیژن کافی دریافت می‌کند.

• سوزش سر معده 

هورمون های بارداری باعث شل شدن دریچه‌ی معده می شوند و باعث برگشت اسید یا همان رفلاکس می شوند.برای جلوگیری از سوزش سر معده وعده‌های غذایی کوچک و مکرر بخورید و از غذاهای سرخ شده، مرکبات، شکلات و غذاهای تند پرهیز کنید.

• رگ‌های عنکبوتی، واریس و هموروئید

با افزایش گردش خون ممکن است، رگ‌های ریز قرمز مایل به ارغوانی (رگ‌های عنکبوتی) روی صورت، گردن و بازوها ظاهر شوند. این قرمزی‌ها معمولاً پس از زایمان محو می‌شوند. همچنین ممکن است متوجه رگ‌های متورم (وریدهای واریسی) روی پاهای خود شوید. وریدهای واریسی دردناک و خارش‌دار در ناحیه رکتوم (قسمت انتهایی روده بزرگ كه به مقعد متصل می‌شود) یکی دیگر  از این موارد است. برای کاهش این علائم ورزش کنید، فیبر زیادی را در رژیم غذایی خود بگنجانید و مایعات زیادی بنوشید. برای تسکین هموروئید، ساعتی را در وان گرم بمانید و یا از پدهای حاوی پماد مخصوص استفاده کنید.

• تکرر ادرار

همان‌طور که جنین به پایین لگن شما حرکت می‌کند، فشار بیشتری روی مثانه خود احساس خواهید کرد. ممکن است متوجه تکرر ادرار شوید. این فشار اضافی حتی ممکن است باعث بی اختیاری بسیار کم ادرار در شما شود  به خصوص وقتی می‌خندید، سرفه یا عطسه می‌کنید، خم یا بلند می‌شوید. در صورت بروز این مشکل از پدهای بی اختیاری ادرار استفاده کنید.

در صورتی که مایع آمنیوتیک  ( Amniotic fluid) (به مایع درون کیسه آمنیوتیک در رحم مادر باردار گفته می‌شود) نشت کرد، با پزشک و یا مامای خود تماس بگیرید.

• مشکل در خواب شبانه

در اوایل بارداری ممکن است این احساس را داشته باشید که دوست دارید مکرر بخوابید.

در سه ماهه سوم بارداری، احتمال ابتلا به بی‌خوابی بیشتر است.

ناراحتی‌های عمومی دلیل اصلی عدم خواب زنان باردار است. این ناراحتی‌ها می‌تواند ناشی از نیاز به ادرار کردن مادر و یا لگد زدن جنین باشد. مطمئن شوید که خود و اتاق خوابتان را برای یک خواب خوب آماده کرده‌اید.

برای داشتن خواب کافی بهتر است:

• از ورزش در اواخر بعدازظهر و عصر خودداری کنید.
• اتاق خواب خود را خنک (یک پنکه در کنار تخت خود قرار دهید) و تاریک نگه دارید.
• از چرت‌های عصر و نزدیک به شب یا چرت‌های طولانی‌تر از یک ساعت خودداری کنید.
• اگر در اتاقتان تلویزیون دارید، آن را خاموش کنید. 
• دوش آب گرم قبل از خواب می‌تواند به خواب شما کمک کند. 
• مدیتیشن یا تمرینات تنفس عمیق انجام دهید.
• از بالش‌های اضافی برای حمایت از شکم خود استفاده کنید.
• قبل از خواب چای، قهوه ننوشید و وعده‌های غذایی سنگین نخورید.
• بیشتر به پهلوی چپ بخوابید.

احساسات 

با شروع سه ماهه سوم بارداری و کم شدن دوره انتظار، ممکن است ترس زایمان بیشتر شود. 

افکاری مثل این که چقدر درد خواهید داشت؟ چقدر طول می‌کشد؟ چگونه کنار بیایم؟

اگر اولین زایمانتان است، در کلاس‌های زایمان شرکت کنید. در این کلاس‌ها، موارد لازم را یاد خواهید گرفت و نگرانی هایتان کاهش پیدا خواهد کرد، همچنین با افرادی آشنا خواهید شد که در هیجانات و این نگرانی ها با شما اشتراک دارند.

واقعیت پدر و مادر شدن نیز می‌تواند دلیلی برای استرس باشد. ممکن است احساس اضطراب کنید، به خصوص اگر این اولین فرزند شما است. برای حفظ آرامش، افکار خود را در یک دفترچه یادداشت بنویسید.

افزایش وزن سه ماهه سوم بارداری

در ماه‌های آخر بارداری، جنین  بیشترین وزن را اضافه می‌کند. در واقع، طبق تحقیقات انجمن بارداری آمریکا (American Pregnancy Association)، وزن جنین در هفته 27 نزدیک به 1 کیلوگرم، در هفته 32 به طور معمول بین 1 تا 1.7 کیلوگرم است و هفته‌های آخر بارداری در صورت نرمال بودن تمام شرایط بین 2.9 تا 3.5 کیلوگرم وزن خواهد داشت. همچنین کودک شما در سه ماهه سوم بارداری به طور متوسط ​​15 سانتی‌متر رشد می‌کند.

علاوه بر وزن نوزاد، بدن شما از موارد زیر نیز وزن اضافه می‌کند:

• مایعات
• خون بیشتر
• مایع آمنیوتیک
• جفت
• ذخایر چربی

به همین دلایل، پزشکان و متخصصان بر کنترل وزن مادر در شش ماهه اول بارداری تاکید دارند. 

مقدار کل وزنی که باید اضافه کنید بستگی به وزنی که قبل از بارداری داشتید دارد. عوارض افزایش وزن بیش از حد می‌تواند در طول سه ماهه سوم بارداری ظاهر شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• دیابت بارداری
• فشار خون بالا
• زایمان زودرس (کودک در هفته 37 یا زودتر به دنیا می‌آید)
• وزن سنگین نوزاد هنگام تولد

معاینات پزشکی در سه ماهه سوم بارداری

در طول ویزیت‌های سه ماهه سوم بارداری، پزشک یا ماما ممکن است بسته به وضعیت پزشکی فعلی و سلامت جنین شما موارد زیر را بررسی کند:

• هرگونه علائم یا ناراحتی فعلی
• وزن 
• فشارخون 
• موقعیت، رشد و تکامل جنین 
• ارتفاع فوندوس (بالای رحم) 
• ضربان قلب جنین
• آزمایش ادرار (این آزمایش برای یافتن آلبومین( (albumin) پروتئینی که ممکن است نشان دهنده پره اکلامپسی (pre-eclampsia) یا سموم باشد) و گلوکز که ممکن است نشان دهنده هیپوگلیسمی باشد، انجام می‌شود)

با شروع سه ماهه سوم بارداری، پزشک یا مامای شما احتمالا برنامه ویزیت‌های دوران بارداری شما را از ماهانه به هر دو هفته یک‌بار تغییر خواهد داد.

ویزیت‌های دوران بارداری شما ممکن است هر هفته یک‌بار نیز در ماه نهم بارداری برنامه ریزی شود. این برنامه به وضعیت پزشکی شما، رشد و تکامل جنین و ترجیح پزشک یا ماما بستگی دارد.

در هفته‌های آخر بارداری (تقریباً از شروع هفته 38)، ممکن است معاینه لگنی برای تعیین باز شدن دهانه رحم انجام شود. پزشک یا ماما در مورد هرگونه انقباض نیز سوال خواهد کرد و در مورد روش‌ زایمان صحبت می‌کند.

مراقبت‌های سه ماهه سوم بارداری

 یکی از مواردی که در طول بارداری باید به آن توجه کنید، خوردن غذاهای سالم است. اطمینان حاصل کنید که رژیم غذایی شما متنوع است و شامل طیف وسیعی از میوه‌ها و سبزیجات تازه و همچنین منابع پروتئین، آهن و کلسیم است. نوشیدن آب فراوان را نیز فراموش نکنید.

کم خونی ناشی از فقر آهن زمانی اتفاق می‌افتد که شما گلبول‌های قرمز سالم کافی برای حمل اکسیژن به بافت‌های بدن خود ندارید. کم خونی ممکن است باعث شود که شما احساس خستگی زیادی کنید. برای درمان کم خونی، ممکن است نیاز به مصرف مکمل‌های آهن داشته باشید.

استرپتوکوک گروه بی  (Group B Streptococcus = GBS) نوعی باکتری است که می‌تواند در واژن یا راست روده شما زندگی کند. اگر در هنگام تولد در معرض آن قرار گیرد، می‌تواند باعث عفونت جدی برای کودک شما شود. اگر تست استرپتوکوک گروه B مثبت باشد، پزشک هنگام زایمان آنتی بیوتیک تجویز خواهد کرد.

افزایش وزن بخشی طبیعی از بارداری است و بیشتر زنان ممکن است بین 11 تا 16 کیلوگرم وزن اضافه کنند.

نمودار افزایش وزن بارداری می‌تواند ابزار مفیدی برای پایش افزایش وزن شما در سه ماهه سوم بارداری باشد. سعی کنید در تمام طول بارداری – حتی در سه ماهه سوم، فعال بمانید.

رشد جنین در سه ماهه سوم بارداری

جنین با سرعت بیشتری در حال رشد است! جنین بسیار هوشیار است و ممکن است به صداهای بلند و لمس شکم واکنش نشان دهد. ریه‌های جنین به رشد خود ادامه می‌دهند و برای اولین نفس‌های خود آماده می‌شوند.مراحل نهایی رشد جنین در سه ماهه سوم بارداری به تفکیک هفته به صورت زیر است:

هفته بیست و نهم بارداری

در ابتدای سه ماهه سوم، سیستم گوارشی کودک شما فعال است. جنین به نوشیدن مقدار زیادی مایع آمنیوتیک ادامه می‌دهد و می‌توانند طیف وسیعی از طعم‌ها را از طریق رژیم غذایی مادر امتحان کند. علاوه بر این، جنین شما شروع به تشخیص بوهایی می‌کند که به مایع آمنیوتیک شما منتقل می‌شود. این خاطرات بویایی اولیه ممکن است بر ترجیحات آن‌ها پس از تولد تأثیر بگذارد.

در این مرحله از رشد، استخوان‌های جنین نرم اما کاملاً شکل گرفته است. ماهیچه‌های او در حال رشد است. چشمانش تا حدی باز است و مژه‌ها تشکیل شده است. پوست جنین در حال صاف شدن است.

از آنجایی که بدن جنین فعالیت زیادی دارد، تغذیه او بسیار مهم است. او  به مقدار مناسبی پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی (به ویژه کلسیم و آهن) نیاز دارند که از رژیم غذایی شما دریافت می‌کند.

اندازه جنین حدود 26 سانتی‌متر است و وزن آن به طور میانگین حدود 1.2 کیلوگرم است.

هفته سی ام بارداری

در هفته سی ام بارداری، چشمان کودک شما بیشتر اوقات باز ،اما دید او محدود است. جنین همچنین می‌توانند صداها را بشنود.

اندام‌های جنین تقریباً به طور کامل تشکیل شده است، به جز کلیه‌ها و ریه‌ها که به زمان بیشتری نیاز دارند. 

یکی دیگر از موارد  هفته سی ام بارداری این است که ساختارهای مغز جنین در حال رشد است.  غلاف محافظ میلین (myelin) اکنون رشته‌های عصبی مغز را می‌پوشاند و در سال‌های اول زندگی کودک به طور قابل توجهی به رشد خود ادامه می‌دهد.

در این مرحله، مغز استخوان تولید گلبول‌های قرمز خون از کبد و طحال را بر عهده گرفته است.

هفته سی و یکم بارداری

در ماه هفتم بارداری به کمک ذخایر چربی مادر، سیستم عصبی مرکزی جنین  اکنون می‌تواند دمای بدن را تنظیم کند. این مرحله برای زمان ترک رحم برای جنین ضروری است. 

ریه‌های جنین رگ‌های خونی ایجاد کرده است و حرکات تنفسی آن‌ها به طور فزاینده‌ای منظم می‌شود.

هفته سی و دوم بارداری

در نیمه دوم از ماه هفتم بارداری، می‌توانید تکان دادن دست‌ها و پاهای جنین را حس کنید. هرچند وقت یک‌بار، ممکن است حرکت شکم خود را با تغییر موقعیت مشاهده کنید. به زودی فضای کافی برای اجرای این حرکات آکروباتیک را نخواهند داشت!

ضربان قلب جنین 135 تا 140 ضربه در دقیقه است که گاهی به 160 ضربه در دقیقه می‌رسد. اندازه جنین  حدود 28 سانتی‌متر و وزن آن حدود 1.7 کیلوگرم است.

هفته سی و سوم بارداری

اگر جنین  امروز به دنیا بیاید، نوزاد شما زودرس محسوب می شود و در رده متوسط ​​نوزادان زودرس قرار می گیرد. اندازه جنین حدود 29 سانتی‌متر و وزن آن‌ها حدود 1.9 کیلوگرم است.

هفته سی و چهارم بارداری

با شروع ماه هشتم بارداری، جفت سخت کار می‌کند تا مواد زائد را از بین ببرد، کلیه‌ها هم همین‌طور! به یاد داشته باشید که مقدار زیادی آب بنوشید. برای اطمینان از این که بدنتان کم آب نیست، به اندازه ی رنگ ادرارتان را بررسی کنید. در صورتی که بدنتان کم آب نباشد ادرارتان زرد کم رنگ خواهد بود. 

در این مرحله، اکثر اندام‌ها و سیستم‌های بدن جنین  کاملاً کار می‌کنند. با این حال، ریه‌ها، استخوان‌ها، پوست، ناخن‌ها و مو تا هفته‌های آخر بارداری به رشد خود ادامه می‌دهند.

هفته سی و پنجم بارداری

در هفته ۳۵ بارداری شما در آخرین هفته ماه هشتم بارداری قرار دارید، دو ساختار مهم – مغز و سیستم ایمنی جنین  – به بلوغ رسیده‌اند و رشد مغز جنینی کامل شده است.

اندازه کودک شما اکنون حدود 32 سانتی‌متر است و وزن آن حدود 2.3 کیلوگرم است.

هفته سی و ششم بارداری

در این هفته ، آن‌ها در حال تنفس مایع آمنیوتیک هستند. با هر نفس، مایعی را می‌بلعند که باعث سکسکه می‌شود. از بین تمام اندام‌های بدن، ریه‌ها بیشترین زمان را برای رشد دارند.

هفته سی و هفتم بارداری

در ماه نهم بارداری هستید، تمام اندام‌های جنین کاملاً کار می‌کند. او به اندازه کافی قوی هستند که خارج از رحم زنده بمانند و زندگی خود را شروع کنند.

هفته سی و هشتم بارداری

قلب جنین کاملاً رشد کرده است. ضربانش قوی تر و با سرعت کمتری است. برخی از حفره‌های قلب مدت کوتاهی پس از تولد بسته می‌شوند، زیرا دیگر لازم نیستند.

هفته سی و نهم بارداری

جنین هنوز در حال رشد هستند، اما با سرعت بسیار کمتر. اندازه جنین حدود 36 سانتی‌متر است و وزن آن حدود 3.3 کیلوگرم است.

هفته چهل بارداری

تمام اندام‌های جنین به جز ریه‌ها که در بدو تولد به بلوغ می‌رسند کاملاً رشد کرده‌اند. جنین اکنون تمام رفلکس‌های لازم برای شروع رشد در دنیای بیرون را دارد.

حرف آخر

جنین در سه ماهه سوم بارداری شما سریع‌ترین تغییرات  را دارد. بدن شما نیز تغییرات قابل توجهی را برای حمایت از جنین در حال رشد تجربه خواهد کرد. ممکن است برخی از همان تغییرات و علائمی را داشته باشید که در سه ماهه اول و دوم بارداری خود داشتید، اما اغلب در سه ماهه سوم بارداری بدتر می‌شوند، زیرا به تولد نوزاد نزدیک می‌شوید. دانستن اطلاعات کافی می‌تواند به کاهش نگرانی‌های شما کمک کند.