در پرکاری تیروئید در زنان و مردان، غدۀ تیروئید هورمون بیش از حد تولید می‌کند. این هورمون‌ها باعث افزایش متابولیسم بدن می‌شوند و در نتیجه علائمی مانند کاهش وزن ناخواسته، تپش قلب، عصبانیت، تعریق زیاد و لرزش دست‌ها ایجاد می‌شود. شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید، بیماری گریوز است که یک اختلال خود ایمنی محسوب می‌شود. سایر علل شامل ندول‌های تیروئید و التهاب تیروئید هستند.
بدون درمان، پرکاری تیروئید می‌تواند به مشکلات جدی مانند پوکی استخوان، مشکلات قلبی و طوفان تیروئیدی منجر شود. درمان پرکاری تیروئید به علت آن بستگی دارد. دارو، ید رادیواکتیو و جراحی از جمله روش‌های درمانی هستند. تشخیص و درمان زودهنگام پرکاری تیروئید بسیار مهم است تا از عوارض جدی آن جلوگیری شود.
پرکاری تیروئید چیست؟
پرکاری تیروئید، وضعیتی است که در آن غدۀ تیروئید شما بیش از حد هورمون تولید می‌کند. این هورمون‌های اضافی، سرعت متابولیسم بدن شما را افزایش می‌دهند و می‌توانند روی بسیاری از عملکردهای بدن تأثیر بگذارند. به عبارت ساده‌تر، وقتی تیروئید بیش از حد فعال می‌شود، بدن شما با سرعت بیشتری کار می‌کند.
در واقع، سه هورمون اصلی در عملکرد تیروئید نقش دارند که شامل موارد زیر هستند:
- تری یدوتیرونین (T3): فعال‌ترین شکل هورمون تیروئید است و نقش مهمی در تنظیم متابولیسم بدن ایفا می‌کند.
- تیروکسین (T4): این هورمون پیش ساز (T3) است و در خون بیشتر از (T3) وجود دارد.
- هورمون محرک تیروئید (TSH): این هورمون توسط غدۀ هیپوفیز ترشح می‌شود و تولید هورمون‌های (T3) و (T4) را در تیروئید تحریک می‌کند.
علت پرکار شدن تیروئید
شرایط پزشکی و موقعیت‌هایی که ممکن است باعث پرکاری تیروئید شوند عبارتند از:
بیماری گریوز
شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید، بیماری گریوز است. این بیماری یک اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به غدۀ تیروئید حمله می‌کند و باعث تحریک بیش از حد آن می‌شود. افراد با سابقۀ خانوادگی بیماری‌های تیروئیدی یا سایر بیماری‌های خودایمنی بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری گریوز هستند.
ندول‌های تیروئید
ندول‌ها یا گره‌های تیروئید، توده‌های کوچکی هستند که در غدۀ تیروئید رشد می‌کنند. برخی از این ندول‌ها می‌توانند به طور مستقل و بیش از معمول هورمون تیروئید تولید کنند و باعث پرکاری تیروئید شوند. این وضعیت را گواتر سمی چند ندولر (TMNG) می‌نامند. خوشبختانه، ندول‌های تیروئید به ندرت سرطانی هستند.
تیروئیدیت
تیروئیدیت به معنای التهاب غدۀ تیروئید است. این التهاب می‌تواند باعث آزاد شدن ناگهانی هورمون‌های ذخیره شده در تیروئید شود و به طور موقت باعث پرکاری تیروئید شود. پس از این مرحله، ممکن است وارد مرحلۀ کم کاری تیروئید شوید و در نهایت سطح هورمون‌های شما به حالت طبیعی برگردند.
مصرف بیش از حد ید
ید یک ماده معدنی ضروری برای تولید هورمون‌های تیروئید است. اما مصرف بیش از حد ید، چه از طریق غذا یا داروها، می‌تواند باعث تحریک بیش از حد تیروئید و تولید هورمون‌های اضافی شود. برای مثال، مصرف کنتراست یددار در برخی از آزمایش‌های پزشکی یا مصرف داروهایی مانند آمیودارون می‌تواند به این مشکل منجر شود.
آدنوم هیپوفیز ترشح کنندۀ (TSH)
غدۀ هیپوفیز هورمونی به نام (TSH) ترشح می‌کند که تولید هورمون‌های تیروئید را تحریک می‌کند. گاهی اوقات، تومورهای خوش خیم در غدۀ هیپوفیز ممکن است باعث تولید بیش از حد (TSH) شوند و در نتیجه تیروئید بیش از حد فعال شود. این علت، یک دلیل نادر برای پرکاری تیروئید محسوب می‌شود.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
علائم پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید، به عنوان یک بیماری می‌تواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند. برخی از این علائم شبیه به سایر مشکلات سلامتی هستند و همین امر تشخیص را دشوارتر می‌کند. به همین دلیل، آشنایی با علائم پرکاری تیروئید از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه به علائم کلی می‌پردازیم:
- کاهش وزن ناخواسته: حتی اگر اشتهای شما زیاد باشد، ممکن است وزن کم کنید.
- تغییرات در ضربان قلب: تپش قلب، ضربان قلب سریع (تاکی کاردی) و نامنظم (آریتمی) از علائم شایع هستند.
- عصبانیت، اضطراب و تحریک پذیری: ممکن است احساس کنید عصبی‌تر، مضطرب‌تر و تحریک‌پذیرتر از حالت عادی هستید.
- لرزش: اغلب لرزش خفیفی در دست‌ها و انگشتان مشاهده می‌شود.
- تعریق زیاد: حتی در هوای خنک ممکن است بیش از حد عرق کنید.
- تغییرات در قاعدگی: ممکن است در چرخه قاعدگی‌تان اختلال ایجاد شود.
- حساسیت به گرما: حتی در هوای خنک ممکن است احساس گرما کنید.
- تغییرات در عملکرد روده: ممکن است با اسهال یا افزایش دفعات اجابت مزاج مواجه شوید.
- گواتر: گاهی اوقات غدۀ تیروئید بزرگ می‌شود و در ناحیۀ گردن تورم ایجاد می‌کند.
- خستگی و ضعف: ممکن است احساس خستگی و ضعف عضلانی داشته باشید.
- مشکلات خواب: بی خوابی یا اختلالات خواب از دیگر علائم هستند.
- تغییرات پوست و مو: پوست ممکن است گرم و مرطوب شود و موها شکننده و نازک شوند.
اما در جدول زیر نیز به تفکیک شرایط مختلف این علائم را بررسی می‌کنیم:
| گروه مورد نظر | علائم شایع | عوارض خاص |
| زنان | کاهش وزن، تپش قلب، عصبانیت، تعریق، لرزش، مشکلات خواب، ضعف عضلانی، تغییرات پوست و مو | اختلالات قاعدگی، مشکلات باروری، پوکی استخوان |
| کودکان | عدم توانایی در تمرکز، بیش فعالی، زودرنجی، تعریق، لرزش، عصبانیت، مشکلات خواب | علائم بلوغ زودرس در دختران |
| بانوان باردار | وزن گیری کمتر از حد معمول، تهوع و استفراغ شدید، تپش قلب، عصبانیت، لرزش، مشکلات خواب | خطر سقط جنین، زایمان زودرس، وزن کم نوزاد |
چه کسانی در معرض تیروئید پرکار هستند؟
برخی عوامل می‌توانند احتمال ابتلا به پرکاری تیروئید را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
سابقۀ خانوادگی
افرادی که در خانواده‌شان سابقۀ بیماری‌های تیروئیدی یا بیماری‌های خودایمنی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پرکاری تیروئید هستند. این نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی ممکن است در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند.
سیگار کشیدن
Smoking and risk of Graves’ disease که سیگار کشیدن خطر ابتلا به برخی از انواع پرکاری تیروئید، مانند بیماری گریوز، را افزایش می‌دهد. هنوز مشخص نیست که چرا سیگار کشیدن با پرکاری تیروئید مرتبط است، اما احتمالاً به دلیل تأثیر نیکوتین و سایر مواد شیمیایی موجود در سیگار بر سیستم ایمنی بدن است.
بارداری
بارداری می‌تواند باعث ایجاد نوعی التهاب در غدۀ تیروئید شود که به آن تیروئیدیت پس از زایمان می‌گویند. این التهاب می‌تواند باعث پرکاری تیروئید موقت شود.
نحوه تشخیص پرکاری تیروئید
برای تشخیص دقیق پرکاری تیروئید، پزشک از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند. این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا علت دقیق پرکاری تیروئید را مشخص کرده و بهترین درمان را برای شما تجویز کند. مراحل تشخیص پرکاری تیروئید معمولاً شامل موارد زیر است:
- معاینۀ فیزیکی: پزشک در ابتدا شما را معاینۀ فیزیکی می‌کند تا علائم بالینی پرکاری تیروئید مانند بزرگ شدن غده تیروئید، ضربان قلب سریع، تعریق زیاد، لرزش دست‌ها و تغییرات چشم را بررسی کند.
- آزمایش خون: آزمایش خون یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیص پرکاری تیروئید است. در این آزمایش، سطح هورمون‌های تیروئید (T3 و T4) و هورمون محرک تیروئید (TSH) اندازه گیری می‌شود. در افراد مبتلا به پرکاری تیروئید، سطح (T3 و T4) بالا و سطح (TSH) معمولاً پایین است.
- آزمایش آنتی بادی‌های تیروئید: این آزمایش برای تشخیص بیماری گریوز انجام می‌شود، که شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید است. بیماری گریوز یک اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به غدۀ تیروئید حمله می‌کند.
- تست‌های تصویربرداری: این تست‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا اندازه، شکل و عملکرد غدۀ تیروئید را بهتر ارزیابی کند. برخی از این تست‌ها عبارتند از:
- اسکن تیروئید: در این آزمایش از یک مادۀ رادیواکتیو برای بررسی فعالیت غدۀ تیروئید استفاده می‌شود.
- سونوگرافی تیروئید: این روش از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از غدۀ تیروئید استفاده می‌کند.
- آزمایش جذب ید رادیواکتیو: این آزمایش برای ارزیابی توانایی غدۀ تیروئید در جذب ید استفاده می‌شود.
عوارض تیروئید پرکار
پرکاری تیروئید اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی و طولانی مدتی برای سلامتی شما ایجاد کند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین عوارض این بیماری اشاره می‌کنیم:
مشکلات قلبی
یکی از جدی‌ترین عوارض پرکاری تیروئید، مشکلات قلبی است. هورمون‌های اضافی تیروئید می‌توانند ضربان قلب را افزایش دهند و فشار زیادی به قلب وارد کنند. برخی از این مشکلات عبارتند از:
- فیبریلاسیون دهلیزی: این نوع اختلال ریتم قلب، خطر سکتۀ مغزی را به شدت افزایش می‌دهد.
- نارسایی احتقانی قلب: در این وضعیت، قلب قادر به پمپاژ خون کافی به بدن نیست و باعث علائمی مانند تنگی نفس و تورم پاها می‌شود.
پوکی استخوان
هورمون‌های تیروئید اضافی می‌توانند مانع از جذب کلسیم توسط استخوان‌ها شوند. در نتیجه، استخوان‌ها ضعیف و شکننده شده و خطر شکستگی افزایش می‌یابد. این وضعیت، پوکی استخوان نامیده می‌شود.
مشکلات بینایی
بیماری چشمی تیروئید، یک عارضۀ رایج در افراد مبتلا به پرکاری تیروئید است. این بیماری بر عضلات و بافت‌های اطراف چشم تأثیر می‌گذارد و می‌تواند علائمی مانند بیرون زدگی چشم‌ها، درد چشم، دوبینی و حساسیت به نور ایجاد کند. اگر این مشکلات درمان نشوند، ممکن است منجر به کاهش بینایی شوند.
تغییرات پوستی
در موارد نادر، افراد مبتلا به بیماری گریوز (شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید) ممکن است، دچار درموپاتی گریوز شوند. این بیماری باعث قرمزی، تورم و ضخیم شدن پوست، معمولاً در ساق پا و پاها می‌شود.
بحران تیروتوکسیک
بحران تیروتوکسیک یا طوفان تیروئیدی، یک وضعیت اورژانسی است که در آن علائم پرکاری تیروئید به شدت تشدید می‌شوند. این وضعیت می‌تواند تهدید کنندۀ زندگی باشد و نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی دارد. علائم بحران تیروتوکسیک شامل تب بالا، ضربان قلب بسیار سریع، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، کم آبی بدن، گیجی و هذیان و کاهش هوشیاری هستند.
درمان تیروئید پرکار
برای درمان پرکاری تیروئید، روش‌های درمانی مختلفی وجود دارند که انتخاب بهترین روش به عوامل مختلفی مانند علت بیماری، شدت علائم و شرایط عمومی بیمار بستگی دارد. پزشک شما با توجه به شرایط شما، مناسب‌ترین روش درمانی را انتخاب خواهد کرد. برخی از این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
دارودرمانی
داروهایی مانند متی مازول و پروپیل تیواوراسیل می‌توانند تولید هورمون‌های تیروئید را کاهش دهند. این داروها معمولاً برای درمان اولیۀ پرکاری تیروئید استفاده می‌شوند.
ید رادیواکتیو
درمان با ید رادیواکتیو (RAI) یکی از روش‌های رایج برای درمان پرکاری تیروئید است. در این روش، شما یک کپسول یا مایع حاوی ید رادیواکتیو را مصرف می‌کنید. این ید رادیواکتیو به طور مستقیم به سلول‌های تیروئید شما رفته و آن‌ها را از بین می‌برد. در واقع، این روش مانند یک بمب کوچک است که سلول‌های بیش فعال تیروئید را هدف قرار می‌دهد و آن‌ها را تخریب می‌کند.
جراحی
برای درمان پرکاری تیروئید، ممکن است جراحی تیروئیدکتومی برای شما تجویز شود. در این عمل، جراح بخشی یا تمام غده تیروئید را برمی‌دارد. با این عمل، پرکاری تیروئید برطرف می‌شود، اما معمولاً به کم کاری تیروئید منجر می‌شود. بنابراین، پس از جراحی، باید به طور مادام العمر از داروهای هورمون تیروئید استفاده کنید.
پیشگیری از پرکاری تیروئید
جالب است بدانید که بر اساس داده‌های سایت verywellhealth، زنان تا 8 برابر بیش از مردان به بیماری پرکاری تیروئید مبتلا می‌شوند. اگرچه نمی‌توان از این بیماری پیشگیری کرد، اما برخی از روش‌ها وجود دارند که با به کار بستن آن‌ها خطر ابتلا به پرکاری تیروئید در زنان کاهش پیدا می‌کنند. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
- کاهش مصرف شکر و غذاهای فرآوری شده
- ورزش منظم
- کاهش استرس
- مصرف پروبیوتیک‌ها
- ترک سیگار
- دریافت ویتامین دی
- تشخیص و درمان بیماری سلیاک
- کاهش مصرف سویا و مکمل‌های یددار
رژیم غذایی برای پرکاری تیروئید
برخی از مواد غذایی می‌توانند در زمان پرکاری تیروئید در زنان مفید و برخی دیگر مضر باشند. به همین دلیل در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
چه بخوریم:
- غذاهای کم ید: سبزیجات، میوه‌ها، غلات بدون ید، سفیدۀ تخم‌مرغ، آجیل بدون نمک، عسل، شربت افرا
- غذاهای سرشار از آهن: لوبیا، غلات غنی شده، گوشت بدون چربی، آجیل، غذاهای دریایی، سبزیجات
- غذاهای سرشار از سلنیوم: آجیل، غلات، لبنیات، ماهی، گوشت، غذاهای دریایی، ادویه‌هایی مانند زردچوبه و فلفل قرمز
چه نخوریم:
- غذاهای پر ید: نمک یددار، لبنیات، غذاهای دریایی، محصولات سویا، مکمل‌های حاوی ید
- کافئین: چای سیاه، قهوه، شکلات، نوشیدنی‌های انرژی زا
آزمایش پرکاری تیروئید
اگر علائمی دارید که نشان دهندۀ پرکاری تیروئید باشد، بدون اتلاف وقت به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، به شما کمک می‌کند تا سریع‌تر بهبود یابید و از عوارض احتمالی پیشگیری کنید. همانطور که قبلاً هم اشاره کردیم، آزمایش خون تیروئید شامل اندازه گیری سطح هورمون‌های (T3، T4 و TSH) است. در پرکاری تیروئید، معمولاً سطح (T3) و (T4) بالا و سطح (TSH) پایین است. همچنین، ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز برای بررسی علت پرکاری تیروئید و وجود بیماری‌های خود ایمنی مانند گریوز انجام شوند.
همۀ آنچه که باید در مورد پرکاری تیروئید بدانید
- پرکاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غدۀ تیروئید هورمون بیش از حد تولید می‌کند. این بیماری می‌تواند علائم مختلفی را ایجاد کند.
- از علائم پرکاری تیروئید می‌توانیم به کاهش وزن ناخواسته، تپش قلب و ضربان قلب نامنظم، عصبانیت، اضطراب و بی قراری، تعریق زیاد، لرزش دست‌ها، مشکلات خواب، ضعف عضلانی و خستگی مفرط اشاره کنیم.
- شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید در زنان، بیماری گریوز است که یک اختلال خود ایمنی محسوب می‌شود.
- درمان پرکاری تیروئید به علت آن بستگی دارد. دارو، ید رادیواکتیو و جراحی از جمله روش‌های درمانی هستند.
- در صورت مشاهدۀ هر یک از علائم ذکر شده، حتماً به پزشک متخصص غدد مراجعه کنید. تشخیص و درمان زودهنگام پرکاری تیروئید بسیار مهم است. پزشکان هرلایف نیز می‌توانند در این زمینه به شما مشاوره دهند.
پرسش‌های پرتکرار
نمک بدون ید، سفیدۀ تخم مرغ، میوۀ تازه، آجیل بدون نمک، عسل، جو دوسر و به طور کلی غذاهایی که ید کم و آهن بالایی دارند برای پرکاری تیروئید گزینۀ ایده آلی هستند. از سوی دیگر، چنین افرادی باید از خوردن غذاهای پر از ید، گلوتن و کافئین خودداری کنند.
پرکاری تیروئید در زنان می‌تواند عوارض زیادی در پی داشته باشد که بروز اختلالات قاعدگی، ناباروری، خطرات دوران بارداری، تغییرات پوست و مو و مشکلات گوارشی از جملۀ آن‌ها هستند.
منابع:
