آیا از ناراحتی در غدۀ تیروئید خود رنج می‌برید؟ دربارۀ تیروئید و اختلالات آن چه می‌دانید؟ تیروئید غدۀ کوچکی در گردن است و وظیفۀ تولید هورمون‌های مرتبط با متابولیسم در بدن را بر عهده دارد. اختلال در عملکرد تیروئید می‌تواند باعث کم کاری (تولید هورمون کمتر) یا پرکاری (تولید هورمون بیشتر) یا دیگر اختلالات همچون تیروئیدیت، ندول یا گرۀ تیروئید، بیماری گریوز یا سرطان این ناحیه شود.
علائم این اختلالات متنوع هستند و می‌توانند شامل خستگی، تپش قلب، کاهش یا افزایش وزن و عرق کردن باشند. علل این اختلالات نیز گوناگون هستند و می‌توانند شامل بیماری‌های خودایمنی، کمبود ید، داروها و عوامل ژنتیکی باشند. درمان بیماری‌های تیروئید بسته به نوع و شدت بیماری متفاوت است.
اختلالات تیروئید در زنان و سن بالاتر شایع‌تر است. عدم تحمل سرما، افزایش وزن، خستگی و پوست خشک نشانه‌های کم کاری به شمار می‌روند. اما تعریق، لرزش دست، تپش قلب و کاهش وزن نشانه‌های اصلی پرکاری تیروئید هستند.
تیروئید چیست؟
غدۀ تیروئید عضوی پروانه‌ای شکل و کوچکی است که در ناحیۀ جلوی گردن، مستقر در زیر پوست، واقع شده است. این غده به عنوان بخشی از سیستم غدد درون ریز، نقش محوری در تنظیم بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن ایفا می‌کند. با تولید و ترشح هورمون‌های اختصاصی، تیروئید سرعت متابولیسم پایۀ بدن را کنترل می‌نماید.
متابولیسم پایه به مجموعه فرآیندهایی اطلاق می‌شود که طی آن مواد غذایی مصرفی به انرژی تبدیل شده و در اختیار سلول‌های بدن قرار می‌گیرند. از آنجایی که کلیۀ سلول‌های بدن برای انجام فعالیت‌های خود نیازمند انرژی هستند، اختلال در عملکرد تیروئید می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای بر سلامت عمومی بدن داشته باشد.
غده تیروئید چیست؟
همانطور که گفتیم، غدۀ تیروئید از نظر ظاهری یک غدۀ پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن قرار دارد و نقش مهمی در تنظیم فعالیت‌های بدن ایفا می‌کند. هورمون‌های مرتبط با این غده بر فعالیت‌های زیر در بدن اثر دارند:
- باروری
- دمای بدن
- رشد مغز
- ضربان قلب
- نفس کشیدن
- هضم
- متابولیسم
برای تولید هورمون‌های تیروئید، غدۀ تیروئید به عنصری به نام ید نیاز دارد که کمبود یا زیاد بودن آن در بدن می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد تیروئید شود.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
غده تیروئید چه هورمونی ترشح می‌کند؟
غدۀ تیروئید چهار هورمون اصلی تولید می‌کند که هر یک نقش ویژه‌ای در تنظیم عملکرد بدن ایفا می‌کنند:
- تیروکسین (T4): این هورمون پیش ساز اصلی هورمون‌های تیروئیدی است و بیشتر در خون گردش می‌کند. (T4) به طور مستقیم بر متابولیسم اثرگذار نیست، اما در بافت‌های بدن به هورمون فعال‌تر (T3) تبدیل می‌شود.
- تری یدوتیرونین (T3): قوی‌ترین هورمون تیروئیدی است که بر سرعت متابولیسم، رشد و نمو، دمای بدن و ضربان قلب تأثیر می‌گذارد. (T3) نقش کلیدی در تنظیم انرژی بدن دارد.
- تری یدوتیرونین معکوس (RT3): این هورمون اثر مخالف (T3) دارد و فعالیت هورمونی را کاهش می‌دهد.
- کلسی تونین: اگرچه به طور مستقیم بر متابولیسم تأثیر نمی‌گذارد، اما در تنظیم میزان کلسیم خون نقش دارد.
بیماری‌های غده تیروئید
در صورت ابتلا به تیروئید و اختلالات آن ممکن است شاهد عوارض مختلفی باشید که البته این عوارض به نوع بیماری برمی‌گردند. برای اطلاع بیشتر در مورد بیماری‌های غدۀ تیروئید اطلاعات موجود در جدول زیر را بررسی کنید:
| نوع بیماری | علت | علائم |
|---|---|---|
| کم کاری تیروئید | غدۀ تیروئید هورمون کافی تولید نمی‌کند. | خستگی، افزایش وزن، پوست خشک، موهای شکننده، یبوست، افسردگی، حساسیت به سرما را به دنبال دارد. |
| پرکاری تیروئید | غدۀ تیروئید هورمون بیش از حد تولید می‌کند. | علائم زیادی از جمله تعریق، آریتمی (ضربان نامنظم قلب)، کاهش وزن، بیرون زدگی چشم‌ها و عصبی بودن دارد. |
| تیروئیدیت | التهاب غدۀ تیروئید است که انواع مختلفی از جمله بعد از زایمان، ناشی از تشعشع، ناشی از دارو، تیروئیدیت تحت حاد یا تیروئیدیت دکوروین و تیروئیدیت عفونی حاد از جملۀ آنها هستند. | می‌تواند باعث کم کاری یا پرکاری موقت شود. علائم شامل درد در ناحیه گردن، تب، خستگی هستند. |
| تیروئیدیت هاشیموتو | نوعی تیروئیدیت خود ایمنی است که منجر به کم کاری تیروئید می‌شود. | علائم مشابه کم کاری تیروئید هستند. |
| بیماری گریوز | نوعی تیروئیدیت خود ایمنی است که منجر به پرکاری تیروئید می‌شود. | علائم مشابه پرکاری تیروئید هستند. |
| سرطان تیروئید | به رشد غیر طبیعی سلول‌های تیروئید گفته می‌شود. | در مراحل اولیه اغلب بدون علامت است. در مراحل پیشرفته می‌تواند باعث مشکل در بلع، تنگی نفس و حتی تغییر صدا شود. |
| ندول یا گره تیروئید | به توده‌های کوچک غیر سرطانی در غدۀ تیروئید گفته می‌شوند. | اغلب بدون علامت هستند. گاهی اوقات می‌توانند باعث تغییر در صدا، مشکل در بلع یا تنگی نفس شوند. |
| گواتر | به بزرگ شدن غدۀ تیروئید گفته می‌شود و شامل نوع ساده، آندمیک و پراکنده می‌شود. | علائم آن شامل تشکیل توده در قسمت جلوی گردن، گرفتگی صدا و ورم رگ‌های گردن می‌شوند. |
آزمایش‌های تیروئید
آزمایش (TSH) اولین قدم برای بررسی سلامت تیروئید است. در صورت وجود هرگونه ناهنجاری در نتایج آزمایش، پزشک با انجام آزمایش‌های تکمیلی و تصویربرداری، علت مشکل را شناسایی کرده و درمان مناسب را آغاز خواهد کرد. برای مثال، در صورت غیر طبیعی بودن نتیجه آزمایش (TSH)، پزشک ممکن است برای بررسی دقیق‌تر، آزمایش‌های دیگری مانند اندازه گیری سطح هورمون‌های (T4 و T3) به عنوان هورمون‌های اصلی تیروئید را نیز درخواست کند.
همچنین اگر نتایج آزمایش‌های اولیه نشان دهندۀ وجود مشکل در تیروئید باشد، پزشک ممکن است انجام آزمایش‌های تصویربرداری مانند اسکن تیروئید یا سونوگرافی تیروئید را توصیه کند. در این آزمایش‌ها از مواد رادیواکتیو با دوز بسیار کم یا امواج صوتی برای ایجاد تصاویر دقیق از غدۀ تیروئید استفاده می‌شود.
علائم بد کار کردن غده تیروئید
بسته به مشکل تیروئید و اختلالات آن ممکن است علائم مختلفی را تجربه کنید. در ادامه به تفکیک علائم مربوط به پرکاری و کم کاری تیروئید را بررسی می‌کنیم:
علائم پرکاری تیروئید
علائم پرکاری تیروئید شامل موارد زیر هستند:
- احساس اضطراب و عصبی بودن
- افزایش ضربان قلب
- تپش قلب
- کاهش وزن ناخواسته
- افزایش تعریق
- حرکات رودۀ بیشتر
- ابتلا به گواتر
- ناخن‌ها ضعیف
- موهای نازک
- تغییر رنگ پوست و حساسیت آن
- مشکل در خوابیدن
- تغییرات دورۀ قاعدگی
از دیگر علائم اضافی این بیماری می‌توانیم به فشار خون بالا، حالت تهوع، استفراغ یا اسهال، قرمزی و بثورات پوستی و بیرون زدگی چشم اشاره کنیم.
علائم کم کاری تیروئید
علائم کم کاری تیروئید شامل موارد زیر هستند:
- خستگی
- حساسیت به سرما
- یبوست
- پوست خشک و خارش دار
- افزایش وزن
- ضعف عضلانی
- کندی ضربان قلب
- درد عضلانی
- درد، سفتی و تورم مفاصل
- پریودهای سنگین یا نامنظم
- افسردگی یا مه مغزی
تشخیص اختلالات تیروئید
بد نیست بدانید که داشتن یک یا چند عامل خطر، تضمینی برای ابتلا به بیماری تیروئید نیست. بیماری تیروئید تحت تأثیر پیچیده‌ای از عوامل ژنتیکی، محیطی و هورمونی قرار دارد. اگر نگران سلامت تیروئید خود هستید، حتماً با پزشک مشورت کنید. پزشک شما برای تشخیص بیماری تیروئید، ممکن است آزمایش خون را برای بررسی سطح هورمون‌های تیروئید (TSH ،T3 و T4) و آنتی بادی‌های آن، معاینۀ فیزیکی برای بررسی علائمی همچون گواتر و تست‌های تصویری (سونوگرافی) برای شناسایی گره‌های تیروئید را تجویز کند.
چه افرادی به بیماری‌های تیروئید مبتلا می‌شوند؟
بیماری تیروئید می‌تواند هر کسی را درگیر کند، اما برخی افراد به دلیل عوامل زیر بیشتر در معرض خطر هستند:
سابقۀ خانوادگی
اگر در خانواده شما سابقۀ بیماری تیروئید وجود دارد، احتمال ابتلا شما نیز افزایش می‌یابد.
بیماری‌های خود ایمنی
افرادی که به بیماری‌های خود ایمنی مانند دیابت نوع 1، آرتریت روماتوئید یا لوپوس مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری تیروئید هستند.
مصرف داروهای حاوی ید
برخی داروها به ویژه داروهایی که حاوی ید هستند، می‌توانند خطر ابتلا به بیماری تیروئید را افزایش دهند.
سن و جنسیت خاص
زنان و افراد مسن‌تر (بالای 60 سال) بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری تیروئید هستند.
درمان بیماری‌های غده تیروئید
اگر دچار مشکل تیروئید شده‌اید، پزشک ممکن است یکی از این سه روش درمان را برای شما در نظر بگیرد:
جراحی
شایع‌ترین جراحی برای درمان بیماری‌های تیروئید، تیروئیدکتومی نام دارد. در این عمل جراحی، کل غدۀ تیروئید به طور کامل برداشته می‌شود. تیروئیدکتومی معمولاً به عنوان اولین گزینۀ درمانی برای سرطان تیروئید در نظر گرفته می‌شود. علاوه بر تیروئیدکتومی، لوبکتومی نیز یک گزینۀ جراحی دیگر است. در لوبکتومی، تنها بخشی از غدۀ تیروئید برداشته می‌شود.
درمان تیروئید با داروهای گیاهی
با استناد به اطلاعات سایت وری ول هلث، گیاهان دارویی مختلفی وجود دارند که ممکن است در پیشگیری و درمان اختلالات تیروئید مؤثر باشند. روی برخی از این گیاهان تحقیقات اثربخشی نیز انجام شده است.
- بابونه، مریم گلی و چای کوهی: این گیاهان با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های تیروئید مرتبط هستند. مطالعه‌ای نشان داده که مصرف چای بابونه به طور منظم، خطر ابتلا به این بیماری‌ها را کاهش می‌دهد.
- چای سبز: نتایج مطالعات در مورد چای سبز متناقض است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که این چای می‌تواند از بروز بیماری تیروئید جلوگیری کند، در حالی که مطالعات دیگر نتیجه متفاوتی نشان می‌دهند.
- ترکیبی از گیاه چینی (Yingliu) و متی مازول: این ترکیب در طب سنتی چین برای درمان بیماری گریوز استفاده می‌شود و نتایج امیدوار کننده‌ای داشته است.
- آشواگاندا: این گیاه می‌تواند به کاهش ناهنجاری‌های هورمونی در کم کاری تیروئید کمک کند، اما مصرف آن باید با احتیاط انجام شود. زیرا ممکن است عوارض جانبی بدتری همچون ابتلا به یک نوع شدید پرکاری تیروئید با نام تیروتوکسیکوز داشته باشد.
- فوکویدان: این مادۀ استخراج شده از جلبک دریایی می‌تواند به کنترل رشد سلول‌های تومور تیروئید کمک کند.
نکته: در مورد مصرف گیاهان دارویی معرفی شده به هیچ وجه خودسرانه عمل نکنید و از نظر پزشک متخصص کمک بگیرید. همچنین، علاوه بر روش‌های بالا در صورت ابتلا به سرطان تیروئید پزشک از پرتودرمانی و شیمی درمانی برای حل مشکل تیروئید استفاده می‌کند.
درمان دارویی
بیماری‌های تیروئید اغلب با دارو قابل درمان هستند. بسته به نوع بیماری، پزشک ممکن است داروهای زیر را تجویز کند:
- داروهای ضد تیروئید: این داروها تولید هورمون‌های تیروئید را کاهش می‌دهند و معمولاً برای درمان پرکاری تیروئید استفاده می‌شوند. این داروها با مسدود کردن آنزیم‌های مورد نیاز برای ساخت هورمون‌های تیروئید، عملکرد غده را کند می‌کنند.
- بتابلوکرها: این داروها عوارضی مانند تپش قلب سریع، لرزش و عصبانیت را که ناشی از پرکاری تیروئید هستند کاهش می‌دهند. با این حال، بتابلوکرها بیماری تیروئید را درمان نمی‌کنند و تنها علائم آن را تسکین می‌دهند.
- ید رادیواکتیو: این نوع درمان با استفاده از یک مادۀ رادیواکتیو، سلول‌های تیروئید را از بین می‌برد. ید رادیواکتیو معمولاً برای درمان پرکاری تیروئید که به درمان جواب نداده و برخی از انواع سرطان تیروئید استفاده می‌شود.
- هورمون‌های تیروئید: این داروها حاوی هورمون‌های تیروئیدی هستند که بدن به طور طبیعی تولید می‌کند. در افرادی که تیروئید آنها به اندازۀ کافی هورمون تولید نمی‌کند (کم کاری تیروئید)، این داروها برای جایگزینی هورمون‌های کم تجویز می‌شوند. همچنین افرادی که به دلیل جراحی یا درمان با ید رادیواکتیو، تیروئید خود را از دست داده‌اند، باید به طور مادام العمر از این داروها استفاده کنند.
تست تیروئید در منزل
یک راه ساده برای بررسی اولیۀ سلامت تیروئید، انجام خودآزمایی گردن است. با این روش می‌توانید هر گونه برآمدگی یا تغییر در ناحیۀ تیروئید را شناسایی کنید. برای انجام این کار به یک لیوان آب و آینه نیاز دارید. مراحل انجام این خودآزمایی به شرح زیر هستند:
- جلوی آینه بایستید و به قسمت جلویی پایین گردن خود، درست بالای استخوان‌های ترقوه تمرکز کنید. اینجاست که غدۀ تیروئید شما قرار دارد.
- در حالی که به آینه نگاه می‌کنید، سرتان را کمی به عقب ببرید تا دید بهتری از گردن خود داشته باشید.
- یک جرعه آب بنوشید و در حین قورت دادن، به دقت به گردن خود نگاه کنید.
- هنگام قورت دادن، به دنبال هر گونه برآمدگی، توده یا تورم در ناحیۀ تیروئید باشید. توجه داشته باشید که سیب آدم یا گلو را با غدۀ تیروئید اشتباه نگیرید. غدۀ تیروئید پایین‌تر و نزدیک‌تر به استخوان ترقوه قرار دارد.
- این مراحل را چندین بار تکرار کنید تا اطمینان حاصل کنید که هیچ گونه برآمدگی از نگاه شما دور نمانده است.
خلاصۀ نکات مهم دربارۀ تیروئید و اختلالات آن
- تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است و هورمون‌هایی تولید می‌کند که متابولیسم، ضربان قلب و دمای بدن را تنظیم می‌کنند.
- بسیاری از افراد در طول زندگی خود به نوعی اختلال تیروئید از پرکاری تا کم کاری یا گواتر، تیروئیدیت هاشیموتو و یا گریوز مبتلا می‌شوند.
- علائم بیماری تیروئید بسته به نوع اختلال می‌توانند شامل خستگی، افزایش وزن، کاهش وزن، تپش قلب، حساسیت به سرما یا گرما، مشکلات خواب و تغییرات خلقی باشند.
- پزشک با انجام آزمایش‌های خون و سایر تست‌ها همچون سونوگرافی و اسکن می‌تواند بیماری تیروئید را تشخیص دهد و درمان مناسب را تجویز کند.
- متخصصین هرلایف بهترین انتخاب برای بررسی تیروئید و اختلالات آن هستند. پس در صورت نیاز بهتر است همین حالا برای دریافت مشاوره اقدام کنید.
پرسش‌های پرتکرار
اختلالات تیروئید زمانی رخ می‌دهند که غدۀ تیروئید هورمون بیش از حد یا کمتر از حد نرمال تولید کند. دو نوع اصلی اختلال تیروئید شامل پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید می‌شوند.
ابتلا به بیماری خودایمنی مانند هاشیموتو، کمبود ید، بارداری، برخی داروها و جراحی تیروئید باعث ابتلا به اختلالات تیروئید می‌شوند.
منابع:
