بیماری گواتر در زنان و مردان به معنای بزرگ شدن غیرطبیعی غدۀ تیروئید است که در جلوی گردن قرار دارد. این وضعیت در زنان نسبتاً بیشتر از مردان و به دلیل نوسانات هورمونی و اختلالات خودایمنی رخ می‌دهد. به همین دلیل در میان زنان شایع‌تر است.
کمبود ید بدن، ابتلا به بیماری گریوز، اختلالات هورمونی، مصرف بعضی از داروها و همچنین قرار گرفتن در معرض مواد سمی و شیمیایی از علل مهم ابتلای زنان و مردان به گواتر است. در حالی که بهترین روش‌های درمان، دارو درمانی، تغییر برنامۀ رژیم غذایی و همچنین جراحی هستند.
گواتر چیست؟
گواتر یکی از اختلالات عملکردی غدۀ تیروئید است که طی آن اندازۀ این غذۀ درون ریز بزرگ می‌شود. البته همیشه گواتر با بزرگ شدن تمام تیروئید همراه نیست. گاهی نیز، چند تودۀ جامع یا پر از مایع به اسم ندول (Nedule) اطراف تیروئید ایجاد می‌شوند که ممکن است از اختلالات موسوم به گواتر باشند. گواتر اگر به صورت بزرگ شدن تیروئید باشد، به راحتی قابل مشاهده است. این شرایط با وضعیت سطح هورمون‌های تیروئید در ارتباط است و انواع مختلفی دارد.
علائم گواتر
| علائم | توضیح |
| ظاهر بزرگ و ورم کرده | توده‌ای بزرگ جلوی گردن قابل مشاهده است.هنگام بلعیدن یا کج کردن سر به عقب قابل توجه‌تر است. |
| احساس فشار و سفتی جلوی گردن | احساس سفتی جلوی گردن، به ویژه اگر یقۀ لباس تنگ باشد یا گردنبند به گردن بیندازند، آزار دهنده خواهد بود. |
| دشواری در بلع غذا | غدۀ تیروئید بزرگ به مری فشار وارد می‌کند.بلعیدن دشوار خواهد شد. |
| مشکلات تنفسی | سفتی و بزرگی گواتر باعث فشار وارد کردن به نای می‌شود.نفس کشیدن را سخت می‌کند. |
| تغییر کردن صدا | فشاری که گواتر بر حنجره و تارهای صوتی وارد می‌کند، باعث ایجاد تغییراتی در صدا می‌شود. |
| افراد دارای علائم کم کاری تیروئید | خستگی یا بی حالیافزایش وزن با وجود عدم تغییر در اشتهاعدم تحمل سرماخشکی پوست و ریزش مویبوستافسردگی یا نوسانات خلقیپف صورت یا تورم در مناطق دیگر |
| افراد دارای علائم پرکاری | کاهش وزن غیر قابل توضیح با اشتهای طبیعی یا زیادضربان قلب سریع یا نامنظم (تنش)عصبی بودن، اضطراب یا تحریک پذیریعدم تحمل گرما و تعریق بیش از حدلرزش یا تکان دادن در دستافزایش حرکات روده یا اسهالمشکل خواب (بی خوابی) |
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
گواتر در زنان
گواتر در زنان شایع‌تر از مردان است، در حالی که طبق مقالۀ مؤسسات ملی سلامت (NIH) زنان تا ۴-۸ برابر بیشتر احتمال دارد که این بیماری را توسعه دهند. این تا حد زیادی به دلیل نوسانات هورمونی و بیماری‌های خودایمنی است و دلایل اصلی عبارتند از:
- تغییرات هورمونی در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی که می‌توانند بر عملکرد تیروئید تأثیر بگذارد.
- بیماری‌های خودایمنی تیروئید مانند بیماری گریوز و تیروئیدیت هاشیموتو، که در زنان به طور قابل توجهی شایع‌تر هستند.
- بدن در دوران بارداری و شیردهی به ید بیشتری نیاز دارد.
گواتر در کودکان
شیوع گواتر در کودکان کمتر از بزرگسالان است، اما هنوز هم کودکان مبتلا به گواتر در جهان وجود دارند. کودکان اغلب به دلایل زیر گواتر دارند:
- کمبود ید، به ویژه در مناطق با تغذیۀ نامناسب ید
- مشکلات مادرزادی مانند نقص در تولید هورمون تیروئید (تیروئید کم کار یا پرکار)
- بیماری‌های خود ایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو
- عوامل ژنتیکی در خانواده‌های مبتلا به اختلالات تیروئید
علائم در کودکان ممکن است شامل تورم گردن، خستگی، رشد ضعیف یا تأخیر در رشد در موارد شدید باشند.
انواع گواتر
بیماری گواتر در زنان و مردان انواع مختلفی دارد که هر کدام ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند.
گواتر ساده
گواتر ساده ناشی از کمبود ید یا افزایش تقاضای بدن برای هورمون‌های تیروئید در شرایطی مانند بلوغ، شیردهی یا بارداری است. در چنین شرایطی، غدۀ تیروئید بدون ندول و به طور یکنواخت بزرگ می‌شود.
گواتر خفیف
گواتر خفیف هنگام بزرگ شدن تیروئید در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود. در چنین حالتی، ظاهر چندان متفاوتی با حالت طبیعی ندارد و ممکن است علائمی هم نداشته باشد. در حقیقت، به گواتر اغلب به طور اتفاقی و در آزمایش‌های چکاپ پی می‌برند.
گواتر گره‌ای
هنگامی که گواتر با وجود یک یا چند ندول در تیروئید مشخص می‌شود، به اسم گواتر گره‌ای شناخته می‌شود.
گواتر هاشیموتو
بیماری هاشیموتو، یک بیماری خودایمنی به حساب می‌آید که علائمی مشابه کم کاری تیروئید دارد. در این حالت ممکن است غدۀ تیروئید به طور نامنظم و با یک بافت سفت و متراکم بزرگ شود.
گواتر ندولر
گواتر با ندول‌های متعددی تشخیص داده می‌شود که ممکن است غیرسمی (سطح هورمون طبیعی) یا سمی (سطح بالای هورمون‌‌ها) باشند.
گواتر عصبی
اصطلاح محاوره ای اغلب به گواتر مربوط به استرس یا اضطراب اشاره دارد، اگرچه این یک تشخیص رسمی پزشکی نیست.
گواتر سرطانی
گاهی ممکن است بیماری گواتر شامل گره‌های سخت باشد که به سرعت رشد می‌کنند و در جای خود ثابت هستند. این ندول‌ها اغلب همراه با علائم دیگر مانند گرفتگی یا بزرگ شدن غدد لنفاوی هستند.
گواتر سمی
نوعی از بیماری گواتر مرتبط با پرکاری تیروئید بوده و اغلب در اثر ابتلا به بیماری گریوز یا گواتر ندولر سمی به وجود می‌آید. در حقیقت، دلیل اصلی ابتلای بیماران به گواتر سمی تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئید در بدن آنهاست.
گواتر کم کار
گواتر کم کار به دلیل تولید ناکافی هورمون تیروئید به وجود آمده و منجر به بزرگ شدن غدۀ تیروئید می‌شود. به بیانی دیگر، بسیاری دلیل شایع گواتر کم کار را کمبود ید یا تیروئیدیت هاشیموتو اعلام می‌کنند.
گواتر پرکار
تولید بیش از حد هورمون تیروئید، همانطور که در بیماری گریوز نیز دیده می‌شود، باعث ابتلا به گواتر پرکار می‌شود. در حالی که علائم آن ممکن است کاهش وزن، ضربان قلب سریع و عصبی بودن باشند.
دلایل ابتلا به بیماری گواتر
گواتر در زنان و مردان یا همان بزرگ شدن غده تیروئید می‌تواند از عوامل مختلفی از جمله کمبودهای تغذیه‌ای، بیماری‌های خودایمنی، تغییرات هورمونی و سایر عوامل مؤثر بر سلامتی ناشی شود.
- کمبود ید: ید برای تولید هورمون تیروئید ضروری است. این موضوع تیروئید را مجبور می‌کند تا در تلاش برای گرفتن ید بیشتر از جریان خون، بزرگ شود. به همین دلیل این بیماری رایج، در مناطقی با خاک و رژیم غذایی کم ید شایع است.
- بیماری‌های خودایمنی: بیماری‌های خودایمنی که عملکرد غدۀ تیروئید را تحت الشعاع قرار می‌دهند، از جمله بیماری گریوز و هاشیموتو می‌توانند باعث بیماری گواتر شوند.
- تغییرات هورمونی: افزایش نیاز بدن به ید در دوران بارداری یا بلوغ می‌تواند باعث بزرگ شدن موقت تیروئید شود. از طرفی، نوسانات هورمونی نیز ممکن است بر عملکرد تیروئید در زنان تأثیر بگذارند.
- ندول‌های تیروئید: ندول‌های خوش خیم یا بدخیم در تیروئید می‌توانند باعث بزرگ شدن موضعی یا منتشر شدن بیماری شوند.
- سرطان تیروئید: رشد بدخیم سلول‌ها در تیروئید می‌تواند باعث ایجاد گواتر شود.
- افزایش سطح ید: مصرف بیش از حد ید می‌تواند عملکرد تیروئید را مختل کند و منجر به بزرگ شدن آن شود.
- مصرف داروها: انواع داروهایی مانند لیتیوم و آمیودارون در ابتلا به گواتر مؤثر هستند.
- ژنتیک: سابقۀ خانوادگی اختلالات تیروئید خطر گواتر را افزایش می‌دهد.
تشخیص بیماری گواتر
برای اینکه بیماری گواتر به درستی تشخیص داده شود، چند راهکار مختلف وجود دارند. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- معاینۀ فیزیکی و لمس کردن تیروئید برای بررسی شرایط ظاهری آن مهم هستند.
- دریافت شرح حال بیمار و علائمی که تجربه کرده است.
- انجام آزمایش خون به بررسی سطح هورمون‌های تیروئید و آنتی بادی‌ها کمک می‌کنند.
- انجام آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی تی اسکن، ام آر آی و اسکن با ید رادیواکتیو به درک بهتری از ساختار تیروئید کمک می‌کنند.
- انجام آندوسکوپی و آزمایش‌های دیگری به بررسی اثر گواتر بر نای و مری کمک می‌کنند.
- بیوپسی راهکاری است که پزشک به کمک آن می‌تواند از سرطانی بودن گواتر یا غدۀ تیروئید مطلع شود.
پیشگیری از گواتر
برای پیشگیری از ابتلا به گواتر بهترین و مؤثرترین راهکار تغییر رژیم غذایی است. به این معنی که غذاهایی مصرف کنید که حاوی ید باشند. از این موارد می‌توانیم به لبنیات، تخم مرغ، ماهی و غذاهای دریایی اشاره کنیم. از طرفی غذاهای حاوی ویتامین‌های آ و دی و همچنین آهن مانند گوشت قرمز، مرکبات، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل در رفع کمبود ید مؤثر هستند. علاوه بر این، اجتناب از مصرف کلم، گل‌کلم، و بروکلی و همچنین سویا به سلامت شما کمک خواهد کرد.
توصیه می‌شود که بیماری‌های زمینه‌ای، به ویژه بیماری‌های خودایمنی و کم کاری یا پرکاری تیروئید را درمان کنید تا منجر به گواتر نشوند. در ضمن، به عواملی مانند بارداری، شیردهی، بلوغ و یائسگی توجه کنید و با حفظ نسبی تعادل هورمونی مانع از اختلال عملکرد تیروئید شوید.
علائم سرطان گواتر
سرطان تیروئید اغلب با علائمی همراه است که ممکن است با سایر شرایط تیروئید همپوشانی داشته باشند. با این حال، علائم خاصی نگران کننده‌تر هستند و باید سریع مورد ارزیابی قرار بگیرند. از جملۀ این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بروز ندول در گردن
- تغییر کردن صدا
- دشواری در بلع غذا
- مشکلات تنفسی
- احساس درد
عوارض بیماری گواتر
گواتر، به ویژه در صورت عدم درمان یا به دلیل اختلال عملکرد تیروئید، می‌تواند با عوارض مختلفی همراه باشد. این عوارض از نگرانی‌های زیبایی تا مسائل جدی سلامتی را با توجه به اندازۀ گواتر، علت آن و اختلال عملکرد تیروئید شامل می‌شوند.
از جمله عوارض گواتر می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- تنگی نفس، به ویژه هنگام دراز کشیدن یا در حین فعالیت بدنی
- درد یا ناراحتی در هنگام بلع، احساس گیر کردن غذا در گلو
- صدای خش دار یا ضعیف، گرفتگی مداوم صدا
- کاهش وزن، ضربان قلب سریع، عصبی بودن و عرق کردن بیش از حد
- خستگی، افزایش وزن، عدم تحمل سرما، یبوست و افسردگی
- درد گردن، ناراحتی هنگام چرخاندن سر یا احساس فشار در گردن
- کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس و افزایش اضطراب اجتماعی
درمان گواتر
انتخاب روش مناسب برای درمان گواتر بستگی به علت اصلی، اندازۀ گواتر، وجود علائم و اینکه آیا عملکرد تیروئید طبیعی، بیش از حد فعال یا غیر فعال است، برای هر بیماری فرق دارد.
روش درمان خانگی
- غذاهای غنی از ید: غذاهای غنی از ید مانند جلبک دریایی، ماهی، محصولات لبنی و تخم مرغ در رژیم غذایی می‌تواند به جلوگیری از کمبود ید کمک کنند.
- اجتناب از مصرف خوراکی‌های گواتروژن: اگر بیماری تیروئید دارید، ممکن است نیاز به محدود کردن مصرف غذاهایی داشته باشید که در جذب ید تداخل دارند. سبزیجاتی مانند کلم، گل کلم و کلم بروکلی یا سویا از این جمله غذاها هستند.
- مدیریت استرس: کاهش استرس می‌تواند به مدیریت عملکرد تیروئید کمک کند، به خصوص اگر یک بیماری خودایمنی مانند بیماری گریوز یا تیروئیدیت هاشیموتو علت آن باشد.
دارودرمانی
- داروهای ضد تیروئید: داروهایی مانند متی مازول یا پروپیل تیوراسیل می‌توانند تولید هورمون تیروئید را کاهش دهند و گواتر پرکار را کنترل کنند.
- مسدود کننده‌های بتا: داروهایی مانند پروپرانولول (ایندرال) ممکن است برای کنترل علائمی مانند ضربان قلب سریع، لرزش و اضطراب استفاده شوند.
- درمان با تزریق ید رادیواکتیو: اغلب برای گواتر گره‌ای سمی یا بیماری گریوز استفاده می‌شود. به طور انتخابی سلول‌های تیروئید پرکار از بین می‌روند و گواتر با تنظیم سطح هورمون تیروئید کنترل می‌شود.
جراحی
- جراحی ممکن است در مواردی که گواتر بزرگ است و باعث مشکل در تنفس، بلع یا درد مداوم می‌شود، ضروری باشد. همچنین شاید جراحی در صورت مشکوک بودن به سرطانی بودن گواتر یا بدخیمی ندول تیروئید توصیه شود.
- بیماران ممکن است در صورت برداشتن بخش قابل توجهی از تیروئید، به درمان جایگزینی هورمون تیروئید نیاز داشته باشند.
بیماری گواتر چگونه درمان می‌شود؟
- علل ابتلا به گواتر، کمبود ید، بیماری‌های خودایمنی، تغییرات هورمونی، افزایش سطح ید و همچنین سرطان تیروئید هستند.
- برای درمان گواتر در زنان و مردان باید برنامۀ غذایی را تغییر دهید و سطح ید را تنظیم کنید، استرس را مدیریت و شرایط تیروئید را مورد نظارت و بررسی قرار دهید. در صورت لزوم مصرف داروها و جراحی برای درمان گواتر کاربردی هستند.
- شما برای مشورت با پزشک متخصص داخلی می‌توانید از خدمات کلینیک آنلاین هرلایف استفاده کنید.
پرسش‌های متداول
اگر گواتر بزرگ شده و باعث بروز مشکلات تنفسی و بلعیدن شود یا احتمال سرطانی بودن آن وجود داشته باشد، خطرناک است.
گواتر به ذاته سرطانی نیست، اما گاهی ندول‌های آن ممکن است بزرگ و سرطانی شوند.
منابع:
