بازی‌های المپیک پاریس ۲۰۲۴ را می‌توان به عنوان اولین دوره‌ای دانست که ورزشکاران زنان در آن به برابری جنسیت با مردان دست پیدا کردند و از سال ۱۹۰۰ که زنان برای اولین بار در المپیک شرکت کردند و تنها ۲ درصد از جمعیت کل ورزشکاران را به خود اختصاص می‌دانند، در حال حاضر ۵۰ درصد از ورزشکاران المپیک زن هستند.
اما موضوع مهمی که می‌تواند روی نتیجۀ نهایی عملکرد ورزشکاران زن اثر داشته باشد، پریود شدن آنها قبل از رقابت است. در حالی که علائم قاعدگی از زنی به زن دیگر متفاوت هستند، احساس درد، ضعف، خستگی و سایر نشانه‌های پریود ممکن است باعث افت کارایی ورزشکار شوند. بنابراین باید دید که در زمینۀ پریود و زنان المپیک؛ زنان چطور علائم قاعدگی را در مسابقات ورزشی کنترل می‌کنند؟
نحوۀ واکنش بدن به قاعدگی
قبل از بررسی اثرات پریود بر عملکرد ورزشی و نحوۀ کنترل علائم قاعدگی در این زمان، بهتر است کمی دربارۀ واکنش بدن به قاعدگی صحبت کنیم. بدن در طور چرخۀ قاعدگی با تغییرات زیادی همراه است و تخمین زده می‌شود که حدود ۸۰ درصد از زنان برخی از علائم قبل از قاعدگی مثل گرفتگی شکم، نفخ، دردهای عضلانی، خستگی، بدخوابی، اضطراب و مشکل در تمرکز را تجربه می‌کنند. علائمی که می‌توانند ورزشکاران زن را در المپیک و سایر میادین ورزشی نیز درگیر کنند.
با این حال برخی از زنان ممکن است علائمی مشاهده نکنند یا شدت بروز آنها ناچیز باشد که در این شرایط ورزشکارانی خوش شانسی خواهند بود. در حالی که برخی دیگر از زنان ممکن است به دلیل علائم قاعدگی خود، دچار یک کابوس در رابطه با عملکرد ورزشی خود شوند.
تأثیر قاعدگی بر عملکرد ورزشی
در سال ۲۰۲۲ دوندۀ بریتانیایی به نام دینا اشر اسمیت به دلیل گرفتگی عضلات در طول مسابقۀ ۱۰۰ متر در مسابقات جهانی از بازی کنار رفت. بعد از این مسابقه او درخواست کرد که تحقیقات بیشتری در مورد تأثیر قاعدگی بر عملکرد ورزشی انجام شود. حال سؤال اینجاست که آیا قاعدگی بر عملکرد ورزشی تأثیر می‌گذارد یا مانع از آن می‌شود؟
طبق یک مطالعه که اخیراً توسط مؤسسۀ ورزش و سلامت (UCL) یعنی (ISEH) انجام شده، بر خلاف اظهار نظرهای بسیاری از ورزشکاران که پریود روی عملکرد ورزشی آنها تأثیر منفی داشته است، نشان داد که افرادی که دچار قاعدگی می‌شوند، عملکرد سریع‌تری از خود در طول قاعدگی دارند. البته ناگفته نماند که این مطالعه تنها روی ۲۴۱ نفر انجام شد، بنابراین با قاطعیت نمی‌توان آن را تأیید کرد. با این حال باز هم نتایح آن جالب توجه است.
در سایت گاردین (Guardian) نیز برخی اطلاعات مربوط به این تحقیق منتشر شد و نشان داد که زنان طی دوران قاعدگی خود با وجود اینکه احساس بدتری نسبت به هر زمان دیگری از چرخۀ قاعدگی دارند، اما چابکی ذهنی بیشتری از خود نشان می‌دهند. در واقع توجه به جزئیات در حین قاعدگی در زنان افزایش پیدا می‌کند. تحقیقی که نحوۀ عملکرد زنان را در طول ورزش حین قاعدگی به چالش می‌کشد.
قاعدگی در المپیک و خطر آسیب
علاوه بر فشار شدیدی که بر ورزشکاران در عرصۀ المپیک وارد می‌شود، زنان باید با دوره‌های پریودی خود نیز دست و پنجه نرم كنند. دورانی که ممکن است با علائمی مثل گرفتگی عضلات، احساس نفخ و ناراحتی و حساس شدن سینه‌ها همراه باشد. اما آیا قاعدگی تأثیری در آسیب دیدگی ورزشکاران زن دارد؟
بر اساس گزارش ایندیپندنت (Independent) برخی از مطالعات نشان دادند که خطر آسیب دیدگی زنان در زمان خاصی از چرخۀ قاعدگی افزایش پیدا می‌کند. طبق مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۱ روی فوتبالیست‌های زن انجام شد، محققان دریافتند که نوساناتی که روی سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون ایجاد می‌شود، ممکن است بافت‌های خاصی از بدن مثل ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها را تحت تأثیر قرار دهند.
جالب است بدانید که در این مطالعه، در اواخر فاز فولیکولی، یعنی زمانی که مغز برای تخمک گذاری سیگنال‌هایی را به تخمدان‌‌ها می‌فرستد، میزان آسیب به تاندون‌ها و ماهیچه‌ها تا ۸۸ درصد از حد معمول بیشتر بود.
یک مثال بارز از این وضعیت، در المپیک ۲۰۱۹ بود که یک ورزشکار زن بریتانیایی به نام آیلیش مک کولگان گفت که باید سال قبل از مسابقه در رم به دلیل پریود شدن از مسابقه کنار می‌کشید. زیرا اعتقاد داشت که پریود باعث آسیب شدید وی شده است. یک رادیولوژیست با بررسی عضلۀ وی گفته بود که تا کنون به این اندازه التهاب را در یک عضله ندیده بود.
نحوۀ کنترل چرخۀ قاعدگی و علائم آن در المپیک
یک رویکرد کلی برای کنترل چرخۀ قاعدگی و علائم آن در ورزشکاران زن وجود ندارد، زیرا علائم و شرایط این دوران در زنان مختلف به صورت متفاوتی بروز پیدا می‌کند. در ادامه به برخی از تکنیک‌های کنترل این شرایط می‌پردازیم.
ردیابی چرخۀ قاعدگی
با استفاده از روش‌های مختلف از جمله نصب اپلیکیشن هرلایف می‌توان چرخۀ قاعدگی را ردیابی و آموزش‌های لازم را برای پیش بینی زمان شروع دورۀ قاعدگی خود دریافت کرد. ورزشکاران با این روند می‌توانند با استفاده از برنامه تغذیه‌ای و آموزشی متناسب با هر مرحله از چرخه، بدنشان را با نوسانات هورمونی سازگار کرده و از تمرینات و مسابقات خود بیشترین سود را ببرند.
استفاده از روش‌های ضد بارداری
کنترل پریود با استفاده از حلقه یا قرص‌های ضد بارداری یکی از روش‌های رایج مدیریت قاعدگی برای زنان ورزشکار است. اگرچه بسیاری از ورزشکاران خصوصاً کسانی که علائم قاعدگی روی عملکرد ورزشی آنها تأثیر منفی ندارند، ترجیح می‌دهند که بدن عملکرد طبیعی خود را داشته باشد، با این حال کنترل قاعدگی با روش‌های هورمونی می‌تواند ایدۀ خوبی به نظر برسد. از مزایای استفاده از داروهای ضد بارداری می‌توان به تثبیت هورمون‌ها، کاهش علائم مثل خونریزی شدید یا گرفتگی عضلات اشاره کرد.
بسیاری از ورزشکاران در مورد ایمن بودن حذف قاعدگی طی مسابقات خود با تردید مواجه هستند که باید گفت استفاده از قرص‌های هورمونی می‌تواند ایمن باشد. با این حال پزشکان توصیه می‌کنند که از قرص‌های ضد بارداری صرفاً برای تنظیم کردن زمان قاعدگی (همزمان نبودن با مسابقات) استفاده شود. در این حالت بدن می‌تواند عملکرد طبیعی‌تری داشته باشد. با این حال بهتر است قبل از مصرف داروهای ضد بارداری اثرات مثبت و منفی آن به طور گسترده‌تری مورد بررسی قرار گیرند.
تطبیق رژیم غذایی
در طی فاز فولیکولی که در آن سطح هورمون استروژن افزایش پیدا می‌کند، بدن برای انرژی بیشتر به چربی متکی است و ذخایر کربوهیدرات بدن حفظ می‌شوند. این زمان برای انجام تمرینات مقدماتی عالی است، در حالی که در زمان انجام تمرینات با شدت بالاتر، عضلات در حال کار به کربوهیدرات بیشتری نیاز دارند. بنابراین در طول این مرحله ممکن است نیاز به مصرف کربوهیدرات بیشتری داشته باشید تا بتوانید در تمرین یا مسابقه به بالاترین عملکرد خود برسید.
دانستی‌های قاعدگی برای ورزشکاران
حال که دیدیم در زمینۀ پریود و زنان المپیک؛ زنان چطور علائم قاعدگی را در مسابقات ورزشی کنترل می‌کنند، باید دید که چرخۀ قاعدگی یک ورزشکار می‌تواند چه اطلاعات مهمی را در مورد سلامت کلی آنها ارائه دهد. قاعدگی نشان می‌دهد که آیا تغذیۀ ورزشکار مناسب است، تمرینات او بیش از حد سخت هستند یا اینکه استخوان‌های او مواد مغذی لازم برای قوی‌تر شدن را دریافت می‌کنند یا خیر.
از طرف دیگر، برخی از ورزشکاران خصوصاً آن‌هایی که باید وزن کم داشته و لاغر باشند، اعتقاد دارند که آمنوره (توقف خونریزی پریود) می‌تواند آنها را از حالت عادی در عملکرد به حالت عالی ببرد. با این حال آمنوره ممکن است نشانه‌ای از سلامت ضعیف باشد و بر خلاف تصور، زمانی که ورزشکار سوخت کافی ناشی از مصرف غذا را برای تأمین انرژی دریافت نکند، با کمبود انرژی خود عملکرد ورزشی نامناسبی نیز داشته باشد.
پریود و زنان المپیک: چالش‌ها و راهکارها
- قاعدگی یکی از فرآیندهای طبیعی بدن زنان است که می‌تواند در عملکرد ورزشی آنها تأثیرگذار باشد. با این حال، بسیاری از زنان ورزشکار در سطح المپیک، با برنامه ریزی دقیق و استفاده از روش‌های مختلف، توانسته‌اند بر این چالش فائق آمده و عملکرد درخشانی در مسابقات داشته باشند.
- از چالش‌های قاعدگی در ورزش حرفه‌ای می‌توانیم به درد و گرفتگی عضلات، خستگی و کاهش انرژی، تغییرات خلقی و مشکلات گوارشی اشاره کنیم که البته می‌توان تا حدی آنها را کنترل کرد.
- از راهکارهای مدیریت قاعدگی نیز می‌توان تغذیۀ مناسب، داروهای ضد بارداری، یوگا، دوچرخه سواری آرام، حمام آب گرم و استفاده از محصولات بهداشتی مناسب را نام برد.
- ورزشکاران در زمینۀ برنامه ریزی و مدیریت قاعدگی باید توجه داشته باشند که هر زنی بدن منحصر به فردی دارد و ممکن است به روش‌های مختلفی به قاعدگی پاسخ دهد. بنابراین، یافتن روش‌های مناسب برای هر فرد، نیازمند آزمون و خطا و مشورت با متخصصان است.
بله، پریود می‌تواند بر عملکرد جسمی و قدرت ذهنی ورزشکاران زن در المپیک تأثیرگذار باشد. تغییرات هورمونی در طول چرخۀ قاعدگی می‌توانند بر انرژی، قدرت عضلانی، درد، و خلق و خوی تأثیر بگذارد. این تغییرات می‌توانند بر تمرکز، سرعت، و استقامت ورزشکاران اثر منفی داشته باشند.
از جملۀ این چالش‌ها علاوه بر علائم قاعدگی می‌توانیم به نگرانی در مورد نشت خون قاعدگی و دسترسی محدود به امکانات قاعدگی اشاره کنیم. ضمن اینکه ورزشکاران به طور مداوم نیاز به بررسی و چک کردن وضعیت خود در سرویس بهداشتی دارند.
کمیتۀ بین المللی المپیک در سال‌های اخیر تلاش کرده است تا آگاهی در مورد چالش‌های پریود در ورزشکاران زن را افزایش دهد و حمایت‌های لازم را فراهم کند. این کمیته با همکاری فدراسیون‌های ورزشی و سازمان‌های بهداشتی، اقداماتی مانند آموزش مربیان و ورزشکاران، فراهم کردن امکانات بهداشتی مناسب در مسابقات و حمایت از تحقیقات را در این زمینه انجام داده است.
منابع:
