علت افتادگی رحم چیست؟ علائم و درمان افتادگی رحم

رحم یکی از مهم‌ترین قسمت‌های دستگاه تناسلی است که به کمک بافت و عضلات لگن، در جایگاه خود ثابت مانده است. مواردی مانند بارداری، جراحی لگن، یائسگی، فعالیت‌های بدنی سنگین و حتی عوامل ژنتیکی مهم‌ترین دلایل بروز افتادگی بافت رحم هستند.

علائم متفاوتی وجود دارند که می‌توان به «افتادگی رحم» نسبت داد. برای مثال می‌توانیم به احساس سنگینی یا کشش بافت لگن، افزایش ترشحات واژن، مشاهدۀ خونریزی غیرطبیعی از واژن و رابطۀ جنسی دردناک و و حتی وجود زائده مانندی بیرون واژن اشاره کنیم. در حالی که پزشکان متخصص زنان با کمک دستگاهی مخصوص، رحم را به جای خود برمی‌گردانند یا با جراحی و ترمیم افتادگی، مشکل را رفع می‌کنند.

برای کسب اطلاعات کامل دربارۀ افتادگی اندام رحم، علل و روش‌‎های درمان آن، در ادامۀ این مطلب هرلایف همراه ما باشید.

افتادگی رحم چیست؟

رحم یکی از اندام‌های مهم در سیستم تناسلی زنان است که در داخل لگن قرار گرفته است، بافت عضلانی میان استخوان‌های دنبالچه و شرمگاهی، به نگه داشتن رحم در جای خودش در لگن کمک می‌کنند. عضلات کف لگن به همراه رباط‌ها و بافت همبند، به معلق نگه داشتن رحم، واژن، مثانه، رکتوم و سایر اندام‌هایی که در لگن قرار دارند، کمک می‌کنند. اما چنانچه این عضلات و بافت‌های همبند ضعیف شوند یا آسیب ببینند، احتمال افتادگی رحم (Uterine Prolapse) وجود خواهد داشت.

انواع افتادگی رحم

هنگامی که افتادگی اندام رحم یا پرولاپس رحم در لگن رخ می‌دهد، بخشی از آن درون واژن می‌افتد. البته میزان افتادگی این اندام به ضعف و یا آسیب دیدگی بافت‌های نگهدارنده در لگن بستگی دارد. 

• گاهی افتادگی بافت رحم آنقدر زیاد است که احتمال لیز خوردن آن درون کانال واژن نیز وجود دارد. در این حالت افتادگی ناقص رحم رخ می‌دهد.
• اگر میزان پرولاپس رحم در شدیدترین میزان خود باشد، به نحوی که رحم لیز بخورد و از واژن خارج شود، به آن افتادگی کامل رحم می‌گویند.

سطوح مختلف پرولاپس رحم

با توجه به اینکه میزان افتادگی بافت رحم در لگن متفاوت است، پزشکان برای تعیین مناسب‌ترین روش درمان، سطوح مختلف پرولاپس رحم را بررسی می‌کنند. این سطوح عبارتند از:

1. رحم خانم‌ها در قسمت بالایی کانال واژن می‌لغزد.
2. بافت رحم به قسمت پایین واژن می‌افتد.
3. بخشی از رحم از واژن بیرون می‌زند. 
4. تمام رحم به خارج از واژن می‌لغزد.

افتادگی رحم چه علائمی دارد

شاید برای شما هم این سؤال پیش آماده باشد که در چه صورت می‌توان گفت که خانمی مشکل پرولاپس رحم دارد. در حقیقت علائم مختلفی وجود دارند که گاهی میان برخی از بیماری‌های دستگاه تناسلی و لگن مشابه هستند. در چنین حالتی پزشک متخصص زنان با بررسی علائم موجود و معاینات لگن به تشخیص دست می‌زند. علائمی که به افتادگی رحم مربوط می‌شوند، عبارتند از:

• احساس درد مداوم در ناحیۀ لگن
• تجربه کردن خونریزی پریود دردناک
• دردناک بودن رابطۀ جنسی
• احساس کشش و سنگینی در لگن و رحم
• خونریزی واژینال
• دردناک بودن دفع ادرار و مدفوع
• لمس توده یا تورم در واژن
• خونریزی نامعمول واژینال
• احساس برجستگی زیر نشیمنگاه 
• یبوست و هموروئید

علت افتادگی رحم

هنگامی که صحبت از رحم و مشکل پرولاپس آن می‌شود، اولین علتی که به ذهن بسیاری از افراد خطور می‌کند، تغییرات هورمونی، به ویژه «کاهش سطح استروژن» است. اما علاوه بر مشکلات مرتبط تغییرات هورمونی در شرایط مختلف، علل دیگری نیز وجود دارند که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت.

بارداری

رحم در زمان بارداری مسئولیت مراقبت و تغذیۀ جنین را بر عهده دارد. وزن رو به افزایش جنین در طی چهل هفتۀ بارداری، فشاری بر آن وارد می‌کند. این فشار باعث وارد آمدن نیرویی به بافت‌های همبند و عضلات کف لگن نیز می‌شود. به این ترتیب تا حدی افتادگی رحم رخ می‌دهد. خانم‌هایی که شرایط حاملگی را بارها تجربه می‌کنند، بیشتر در خطر افتادگی رحم قرار دارند.

زایمان طبیعی

علاوه بر بارداری، هنگامی که نوزاد از مسیر دهانۀ رحم و واژن به دنیا می‌آید، خانم باردار تمام فشار خود را بر لگن وارد می‌کند تا زایمان طبیعی با موفقیت انجام شود. این فشارها باعث کشیدگی بافت رحم نیز می‌شوند. به این واسطه، انتظار می‌رود که با زایمانهای متعدد، احتمال افتادگی رحم افزایش پیدا کند. در حالی که میزان افتادگی رحم این دسته از خانم‌ها نسبت به گروهی که سزارین می‌شوند، بیشتر است.

یائسگی

کاهش استروژن و پروژسترون در دوران یائسگی امری طبیعی است. آتروفی شدن رحم و شل شدن بافت نگهدارندۀ این اندام، باعث می‌شوند که خانم‌ها در سن یائسگی، افتادگی رحم را تجربه کنند.

چاقی

هنگامی که خانم‌ها افزایش وزن را تجربه می‌کنند، مشکلات مختلفی، سلامتی آنها را مورد خطر قرار می‌دهد. یکی از این مشکلات، افتادگی اندام رحم است. در واقع چاقی با زیاد شدن چربی در ناحیۀ شکم همراه بوده که خود باعث ضعف عضلات کف لگن و بیشتر شدن احتمال افتادگی بافت لگن خواهد شد.

سرفه‌های مزمن و پرفشار

در خانم‌هایی که عضلات کف لگن ضعیفی دارند، این احتمال وجود دارد که در صورت سرفه‌های مداوم و پرفشار، به تدریج افتادگی یا پرولاپس رحم رخ دهد. بهتر است ورزش‌های تقویت کنندۀ لگن مانند ورزش‌های کگل را انجام دهند تا سرفه‌های مزمن ناشی از حساسیت‌های تنفسی و بیماری‌های دیگر به آنها آسیبی وارد نکنند.

یبوست شدید و هموروئید

هنگامی که خانمی به یبوست یا بواسیر مبتلاست، به دلیل فشار زیادی که برای خروج مدفوع وارد می‌کند، بر اندام‌های درون لگن فشار وارد می‌نماید. اگر این مشکلات گوارشی درمان نشوند، احتمال افتادگی رحم ناقص و یا کامل در آنها بیشتر می‌شود.

تشخیص افتادگی رحم

بهترین روش برای تشخیص پرولاپس رحم، انجام دادن معاینات لگن است. در این شرایط، پزشک با وارد کردن ابزار اسپکولوم (Speculum) داخل واژن و دهانۀ رحم و همچنین بررسی وضعیت رحم نسبت به واژن افتادگی واژن را چک می‌کند. علاوه بر این، شاید پزشک بگوید که خانم سرفه کرده یا به اندام‌های درون لگن فشار بیاورد تا به این ترتیب میزان ضعف ماهیچه‌های لگن را بررسی نماید.

برای تشخیص افتادگی رحم سونوگرافی، تصویربرداری ام آر آی، اسکن با اشعۀ ایکس، پیلوگرام وریدی، تست ادرار و آزمایش خون کاربرد دارند. آزمایش ادرار و تست خون را برای بررسی عدم وجود عفونت در بدن انجام می‌دهند. اما پیلوگرام وریدی به وضعیت انسداد مجاری ادراری و صحت عملکرد کلیه می‌پردازد.

درمان افتادگی رحم

برای اینکه بتوان مشکل افتادگی اندام رحم را رفع کرد، چند راهکار کلیدی وجود دارند. هر راهکار با توجه به میزان افتادگی این اندام و علائمی که خانم‌ها تجربه می‌کنند، کاربرد دارد. ورزش کردن، تغییر رژیم غذایی، بهبود سبک زندگی، پساری واژینال (Vaginal pessary) و جراحی برای درمان پرولاپس رحم کاربرد دارند.

ورزش کردن

انجام ورزش‌های مختلف مانند تمرینات کگل به تقویت عضلات کف لگن و محکم نگه داشتن اندام‌هایی مانند مثانه، رحم، واژن و رکتوم کمک می‌کنند. در نتیجه احتمال وقوع افتادگی رحم کم می‌شود.

رژیم غذایی مناسب

هنگامی که رژیم غذایی فیبر کافی داشته باشد و عملکرد روده‌ها به شکل بهتری انجام شود، احتمال ابتلای خانم‌ها به یبوست و هموروئید کاهش می‌باید. با کاهش فشاری که برای دفع مدفوع وارد می‌گردد، آسیب کمتری را می‌تواند در بافت همبند و عضلات کف لگن مشاهده کرد.

پساری واژینال

پساری ابزاری حلقوی و پلاستیکی است که پزشک زنان آن را به آرامی از طریق واژن وارد بدن می‌کند. این ابزار منعطف با اعمال فشار و حرکت دادن رحم، آن را به جایگاه اصلی خود نزدیک می‌کند.

جراحی

راهکار آخری که پزشکان برای رفع مشکل افتادگی رحم به کار می‌گیرند، جراحی است. با انجام هیسترکتومی و خارج کردن رحم یا بدون هیسترکتومی و بازگرداندن رحم به جایگاه واقعی خود، می‌توان مشکل را حل کرد. در جراحی، برشی در ناحیۀ شکم و یا واژن انجام می‌شود و خروج یا جا به جا کردن رحم صورت می‌گیرد.

علاوه بر روش جراحی مذکور، می‌توان با استفاده از لیزر درمانی، بافت‌های نگهدارندۀ رحم را در زمان خفیف یا متوسط بودن میزان افتادگی، ترمیم کرد. بنابراین، بعد از ۲ الی ۳ جلسه، مشکل رفع خواهد شد.

تصورات غلط و حقایق علمی

باورهای اشتباهی در راستای افتادگی رحم وجود دارند که با حقایق علمی رد شده‌اند. این باورها عبارتند از:

باورها و تصورات غلط	حقایق علمی
پرولاپس رحم، فقط به همین اندام آسیب وارد می‌کند.	افتادگی اندام رحم، به قسمت بالایی کانال واژن، مثانه و رکتوم نیز آسیب وارد می‌کند.
پرولاپس رحم در صورت داشتن سلامت جسمانی اتفاق نمی‌افتد.	علل متعددی از جمله بارداری، زایمان طبیعی و یائسگی باعث افتادگی در بافت رحم می‌شوند. بنابراین بانوان با وجود سلامت جسمانی ممکن است دچار پرولاپس رحم شوند.
هنگام جراحی افتادگی رحم، اندام‌های آسیب دیدۀ دیگر هم خارج می‌شوند.	هنگام جراحی با هیسترکتومی، تنها گاهی رحم را از بدن خارج می‌کنند. هیچ اندام دیگری خارج نمی‌شود.
پرولاپس در رحم هنگام یائسگی قابل درمان نیست. با وجود علائم مختلف، نمی‌توان کاری برای خانم‌های یائسه انجام داد.	خانم‌ها در زمان یائسگی می‌توانند با توجه به سطحی از افتادگی بافت رحم، راهکار درمانی مورد تأیید پزشک را به کار ببرند. هرچه زودتر برای درمان اقدام کنند، تأثیر درمان بهتر خواهد بود.

افتادگی رحم چه عوارضی دارد؟

پرولاپس رحم با علائمی همراه است که به خانم‌ها از وجود مشکل مهمی در سیستم تناسلی خبر می‌دهند. اگر خانم‌ها این علائم را نادیده بگیرند، آسیب دیدگی‌های لگن، رحم، واژن، مثانه و سایر بافت‌های لگن، افزایش می‌یابند. خانم‌ها در صورت عدم درمان به موقع افتادگی بافت رحم با عوارض آن رو به رو می‌شوند که عبارتند از:

• افتادگی مثانه و بی اختیاری ادرار
• افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی در لگن و رحم
• بد فرم شدن واژن و زخم شدن آن
• از بین رفتن تدریجی پوشش واژن
• بروز یائسگی زودرس
• تجربۀ مشکلات متعدد هنگام بارداری
• افزایش احتمال نازایی
• بروز عفونتهای کلیه و مجاری ادراری
• رابطۀ جنسی دردناک و نامطلوب
• افسردگی و به وجود آمدن چالش‌های زناشویی

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در این مطلب به معرفی علائمی پرداختیم که خانم‌ها در صورت ابتلا به افتادگی اندام رحم تجربه می‌کنند. هنگامی که افتادگی رحم خفیف یا متوسط باشد، عوارض کمتری بر جای می‌گذارد. در ضمن درمان با راهکارهای ساده‌تر و در زمان کوتاه‌تری قابل اجرا خواهد بود. به همین دلیل توصیه می‌شود که با مشاهدۀ اولین نشانه‌های پرولاپس رحم، به متخصص زنان مراجعه کنید.

افتادگی رحم، علائم و عوارض

• افتادگی بافت رحم، با علائمی مانند احساس درد مداوم در ناحیۀ لگن، تجربۀ خونریزی پریود دردناک، دردناک بودن رابطۀ جنسی، احساس کشش و سنگینی در لگن و رحم، لمس توده یا تورم در واژن و خونریزی نامعمول واژینال همراه خواهد بود.
• عوارض پرولاپس رحم شامل افتادگی مثانه و بی اختیاری ادرار، یائسگی زودرس و ناباروری، رابطۀ جنسی دردناک، بدفرم شدن واژن و بروز عفونت‌های کلیه و مجاری ادراری هستند.
• برای درمان آن از روش جراحی با یا بدون هیسترکتومی، لیزر درمانی، پساری واژینال، تغییر سبک زندگی، پیروی از رژیم غذایی مناسب و ورزش کردن استفاده می‌کنند.
• شما برای کسب پاسخ سؤالات خود می‌توانید از راهنمایی متخصصان زنان در بخش «کلینیک» اپلیکیشن هرلایف بهره مند شوید. در حالی که امکان مطالعۀ مقالات سودمند در حوزۀ سلامت زنان هم در این برنامۀ کاربردی برای شما وجود دارد.

پرسش‌های پرتکرار