ویروس سرماخوردگی و علائم آن + نحوۀ پیشگیری و درمان

ویروس سرماخوردگی و علائم آن شرایطی را به وجود می‌آورند که افراد زیادی را خصوصاً در فصول سرد سال درگیر می‌کنند. این عفونت نواحی بینی، سینوس‌ها، نای و گلو را درگیر کرده و به ویژه در مکان‌های شلوغ و فضاهای بسته از جمله خانه، محل کار و کلاس‌های درس خیلی سریع گسترش پیدا می‌کند. از علائم ویروس سرماخوردگی می‌توانیم به آبریزش و گرفتگی بینی، گلو درد، تب و سرفه اشاره کنیم.

هیچ درمانی برای رفع سریع سرماخوردگی وجود ندارد و داروها یا درمان‌های طبیعی موجود تنها برای کاهش علائم سرماخوردگی کاربرد دارند. با این حال اگر علائم شما ظرف مدت 1 هفته تا 10 روز بهبود پیدا نکردند و یا با علائم شدید و آزار دهنده رو به رو بودید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. در ادامۀ این مطلب از هرلایف این بیماری را به صورت کامل بررسی می‌کنیم.

سرماخوردگی احتمالاً شایع‌ترین بیماری جهان است و حدود دویست نوع ویروس می‌توانند عامل آن باشند. تب خفیف، عطسه، آبریزش، گلودرد، بدن درد و گاهی سرفه مهم‌ترین علامت‌های سرماخوردگی هستند.

سرماخوردگی چیست؟

سرماخوردگی نوعی عفونت در قسمت بالای دستگاه تنفسی شماست که بینی، گلو، سینوس‌ها و نای را درگیر می‌کند. بسیاری از ما شنیده‌ایم که سرماخوردگی یک نوع ویروس کرونا محسوب می‌شود، اما در واقع بیش از ۲۰۰ نوع ویروس مختلف می‌توانند باعث سرماخوردگی شوند. رایج‌ترین این ویروس‌ها، رینوویروس نام دارد.

سرماخوردگی شیوع بسیاری بالایی دارد و تقریباً تمام افراد را در طول زندگی بارها درگیر می‌کند. در واقع بسیاری از افراد بیش از ابتلا به هر بیماری دیگری، احتمالاً با ویروس سرماخوردگی درگیر بوده‌اند. افراد بزرگسال به نسبت کودکان کمتر سرماخوردگی و علائم آن را تجربه می‌کنند. به طوری که این ویروس بین 2 تا 3 بار در سال افراد بزرگ‌تر و 4 بار یا بیشتر در یک سال کودکان خردسال را درگیر می‌کند.

انواع ویروس سرماخوردگی

با اینکه همۀ ویروس‌های سرماخوردگی می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند، اما هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. بیایید با هم چند نمونه از شایع‌ترین انواع این ویروس‌ را بررسی کنیم:

راینوویروس‌ها

این ویروس‌ها در فصل‌های سرد سال، به‌ خصوص اوایل پاییز، بهار و تابستان، بیشترین فعالیت را دارند و حدود 10 تا 40 درصد سرماخوردگی‌ها را ایجاد می‌کنند. گرچه باعث احساس بدحالی می‌شوند، اما معمولاً بیماری شدیدی ایجاد نمی‌کنند.

کروناویروس‌ها

این ویروس‌ها هم در ایجاد سرماخوردگی نقش دارند. آن‌ها بیشتر در زمستان و اوایل بهار فعال هستند و حدود 20 درصد از سرماخوردگی‌ها را به خود اختصاص می‌دهند. بیش از 30 نوع کروناویروس وجود دارد، اما فقط تعداد کمی از آن‌ها انسان را بیمار می‌کنند.

ویروس RSV و پاراآنفلوانزا

این دو ویروس نیز حدود 20 درصد از سرماخوردگی‌ها را ایجاد می‌کنند. آن‌ها بیشتر در کودکان خردسال مشکل‌ ساز هستند و گاهی اوقات می‌توانند منجر به بیماری‌های جدی مانند ذات‌ الریه شوند.

علائم ویروس سرماخوردگی

سرماخوردگی معمولاً طی چند مرحله پیشرفت می‌کند. این مراحل هر کدام علائم مشخصی دارند که به شما کمک می‌کنند تا روند بیماری را بهتر درک کنید.

مرحلۀ اول (بین روزهای 1 تا 3)

در ابتدای بیماری، یعنی طی یک تا سه روز اول، ممکن است متوجه احساس خارش و گزگز در گلو شوید. این یکی از شایع‌ترین علائم اولیۀ سرماخوردگی است. علائم دیگری هم ممکن است در این مرحله ظاهر شوند مثل:

• عطسه‌های پی در پی
• آبریزش بینی
• گرفتگی بینی
• سرفه‌های خشک
• گرفتگی صدا

مرحلۀ دوم (روزهای 4 تا 7)

در این مرحله، علائم معمولاً شدت می‌گیرند و به اوج خود می‌رسند. علاوه بر علائم مرحلۀ اول، ممکن است با این مشکلات هم رو به رو شوید:

• درد عضلانی و بدن‌ درد
• سردرد
• آبریزش چشم‌ها و بینی
• احساس خستگی مفرط
• تب (به خصوص در کودکان)

مرحلۀ سوم (روزهای 8 تا 10)

در آخرین مرحله، علائم سرماخوردگی به‌ تدریج کاهش می‌یابند و شما احساس بهبودی می‌کنید. با این حال، ممکن است هنوز هم با برخی علائم خفیف مانند سرفۀ مزمن دست و پنجه نرم کنید. این سرفه‌ها گاهی تا چند هفته هم طول می‌کشند.

دلایل ابتلا به ویروس سرماخوردگی

همانطور که گفتیم، بیش از 200 نوع ویروس مختلف می‌توانند باعث سرماخوردگی شوند. در میان این همه ویروس، راینوویروس‌ها بیشترین سهم را در ابتلای افراد به سرماخوردگی دارند. اما راینوویروس‌ها تنها عامل سرماخوردگی نیستند. ویروس‌های دیگری هم هستند که می‌توانند باعث این بیماری شوند که از جملۀ آن‌ها می‌توانیم کروناویروس‌های معمولی انسانی، ویروس‌های پاراآنفلوانزا، آدنوویروس‌ها، انتروویروس‌ها و متاپنوموویروس انسانی را نام ببریم.

نحوه تشخیص سرماخوردگی

وقتی برای تشخیص سرماخوردگی به پزشک مراجعه می‌کنید، پزشک از شما در مورد علائم‌تان سؤال خواهد پرسید که ممکن است شامل بینی گرفته و متورم، گلو درد و قرمزی گلو، تورم غدد لنفاوی و سرفه باشند. پس از پرسیدن سؤالات، پزشک معاینۀ فیزیکی انجام می‌دهد تا علائم شما را بهتر بررسی کند. این معاینه شامل بررسی قفسۀ سینه و گوش‌ها نیز می‌شود.

در بیشتر موارد، معاینۀ فیزیکی برای تشخیص سرماخوردگی کافی است. اما اگر پزشک شک کند که شما به بیماری دیگری مانند کووید-19 یا آنفولانزا مبتلا شده‌اید، ممکن است آزمایش‌های دیگری را تجویز کند.

تفاوت سرماخوردگی با آنفولانزا

تشخیص سرماخوردگی یا آنفولانزا گاهی اوقات می‌تواند چالش‌ برانگیز باشد، زیرا علائم آن‌ها شباهت‌های زیادی دارند. هر دو بیماری معمولاً در فصل سرد سال شیوع پیدا می‌کنند و بر سیستم تنفسی فوقانی تأثیر می‌گذارند. اما علت اصلی این دو بیماری متفاوت است. سرماخوردگی توسط طیف وسیعی از ویروس‌ها ایجاد می‌شود، در حالی که آنفولانزا توسط ویروس آنفولانزا ایجاد می‌شود.

آنفولانزا معمولاً با علائم شدیدتری همراه است که از جملۀ آن‌ها می‌توانیم به تب و لرز شدید، درد عضلانی شدید، خستگی شدید، سردرد شدید و سرفۀ خشک زیاد اشاره کنیم. در حالی که سرماخوردگی معمولاً با علائم خفیف‌تری مانند آبریزش بینی، گلودرد، و سرفه همراه است. تب در سرماخوردگی معمولاً کمتر دیده می‌شود و اگر هم باشد، خفیف‌تر است.

از طرف دیگر، آنفولانزا معمولاً به صورت ناگهانی و با شدت شروع می‌شود، در حالی که سرماخوردگی معمولاً به آرامی آغاز می‌شود. همچنین، آنفولانزا معمولاً مدت زمان طولانی‌تری نسبت به سرماخوردگی طول می‌کشد تا بهبود یابد. در آخر اینکه هر دو بیماری عوارضی دارند، اما عوارض آنفولانزا جدی‌تر هستند و به خصوص در افراد مسن، کودکان و افراد دارای بیماری زمینه‌ای ممکن است منجر به بستری در بیمارستان و در برخی موارد حتی منجر به مرگ شوند.

آیا سرماخوردگی واگیردار است؟

بله، سرماخوردگی به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. این بیماری به قدری مسری است که ممکن است حتی قبل از اینکه خودتان متوجه علائمش شوید، آن را به دیگران منتقل کنید. در واقع، ویروس سرماخوردگی از طریق قطرات ریزی منتقل می‌شود که هنگام سرفه یا عطسۀ افراد بیمار به هوا پخش می‌شوند. اگر این قطرات وارد بینی، دهان یا چشم شما شوند، احتمال ابتلا به سرماخوردگی افزایش می‌یابد.

همچنین، این ویروس می‌تواند روی سطوح مختلف مانند دستگیرۀ درها، تلفن‌ها و اسباب‌بازی‌ها باقی بماند و از این طریق تماس دست با این سطوح نیز به افراد دیگر منتقل شود. در مورد دورۀ مسری بودن این بیماری باید بگوییم که معمولاً از یک یا دو روز قبل از ظاهر شدن علائم تا حدود ده روز پس از آن، امکان انتقال ویروس سرماخوردگی وجود دارد. اما بیشترین میزان انتقال ویروس در سه روز اول بروز علائم است که شدت بیماری بیشتر است. از طرفی باید به دورۀ نهفتگی یا کمون ویروس سرماخوردگی و علائم آن اشاره کنیم که از لحظۀ ورود ویروس به بدن تا ظهور اولین علائم بیماری سپری می‌شود. این دوره در سرماخوردگی معمولاً بین ۱۲ ساعت تا ۳ روز طول می‌کشد.

راه‌های انتقال ویروس سرماخوردگی

ویروس‌های سرماخوردگی از راه‌های مختلفی منتقل می‌شوند. شایع‌ترین روش، تنفس قطرات ریزی است که فرد بیمار هنگام سرفه یا عطسه به هوا پخش می‌کند. اگر این قطرات وارد بینی، دهان یا چشمان شما شوند، ممکن است به ویروس آلوده شوید. همچنین، لمس سطوح آلوده به ویروس و سپس لمس چشم، بینی یا دهان نیز می‌تواند باعث انتقال بیماری شود. تماس نزدیک با فرد بیمار، مانند دست دادن، نیز یکی دیگر از راه‌های انتقال ویروس است.

درمان سرماخوردگی (برای سرماخوردگی چی خوبه؟)

درمان‌های خانگی متعددی وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها برای رفع علائم سرماخوردگی خود استفاده کنید. برای مثال گرفتگی بینی با آب نمک گرم، درمان پذیر است. از طرفی، استراحت، گرم ماندن، غرغرۀ آب نمک، نوشیدن مایعات داغ (انواع سوپ، آش، دمنوش، جوشانده و چای) و گرفتن دوش آب گرم نیز می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند.

چند مادۀ غذایی خوب نیز برای سرماخوردگی و علائم آن وجود دارند که شامل موز، برنج، فلفل دلمه‌ای، فلفل قرمز، زغال اخته، ترب کوهی، پیاز، هویج، سیر، سنجد و جینسینگ می‌شوند. در ادامه به بررسی برخی داروها و روش‌های درمانی برای رفع سرماخوردگی و علائم آن می‌پردازیم.

علائم	درمان‌های پیشنهادی
آبریزش بینی	آنتی‌هیستامین‌ها (مانند دیفن هیدرامین)، داروهای ضد احتقان (مانند سودوافدرین)
تب و بدن درد	مسکن‌ها (استامینوفن، ایبوپروفن)
سوزش و گلودرد	استامینوفن، قرص‌های گیاهی نعناع فلفلی، آویشن، زنجبیل و گل ختمی، غرغرۀ آب نمک و نوشیدنی‌های گرم
سرفه	اکسپکتورانت‌ها (مانند گایافنزین)، داروهای سرکوب‌ کنندۀ سرفه (مانند دکسترومتورفان)

پیشگیری از سرماخوردگی

درست است که سرماخوردگی یکی از بیماری‌های رایج محسوب می‌شود که می‌تواند زندگی روزمره را مختل کند، اما با رعایت برخی نکات ساده، می‌توانید از ابتلا به آن پیشگیری کنید.

شستشوی مرتب دست‌ها

شستن دست‌ها با آب و صابون به مدت حداقل ۲۰ ثانیه، به ویژه قبل از غذا خوردن، پس از استفاده از دستشویی و پس از تماس با افراد بیمار، یکی از مؤثرترین راه‌های جلوگیری از انتقال ویروس سرماخوردگی است.

پرهیز از دست زدن به صورت

ویروس‌های سرماخوردگی از طریق دست‌ها به چشم‌ها، بینی و دهان منتقل می‌شوند. بنابراین، از مالیدن چشم‌ها، بینی و دهان با دست‌های آلوده خودداری کنید.

تمیز نگه داشتن محیط اطراف

سطوحی مانند دستگیرۀ درها، تلفن‌ها و میزها را به طور مرتب با مواد ضد عفونی کننده تمیز کنید تا از تجمع ویروس‌ها جلوگیری شود.

استفاده از ضدعفونی‌ کننده‌های دست

هنگامی که امکان شستن دست‌ها با آب و صابون وجود ندارد، از ضد عفونی‌ کننده‌های دست حاوی حداقل ۶۰ درصد الکل استفاده کنید.

تقویت سیستم ایمنی بدن

خواب کافی، تغذیۀ سالم و ورزش منظم به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کرده و مقاومت آن را در برابر بیماری‌ها افزایش می‌دهند.

در خانه ماندن در زمان بیماری

اگر به سرماخوردگی مبتلا شدید، برای جلوگیری از انتقال بیماری به دیگران، در خانه بمانید و استراحت کنید.

عوارض سرماخوردگی

عفونت‌های ویروسی تنفسی می‌توانند طیف وسیعی از عوارض را به دنبال داشته باشند که از علائم خفیف تا مشکلات جدی‌تر متغیر هستند. این موارد را در ادامه بررسی می‌کنیم:

عوارض خفیف تا متوسط

• عفونت گوش میانی: این عفونت اغلب در کودکان رخ می‌دهد و باعث درد گوش و کاهش شنوایی می‌شود.
• عفونت‌های سینوسی: التهاب سینوس‌ها می‌تواند منجر به درد صورت، گرفتگی بینی و ترشحات غلیظ شود.

عوارض بالقوۀ شدید

• حملات آسم: افراد مبتلا به آسم ممکن است حملات شدیدتری را تجربه کنند که با خس خس سینه، تنگی نفس و سرفه همراه است.
• برونشیولیت: این عفونت مجاری هوایی کوچک را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بیشتر در نوزادان و کودکان خردسال دیده می‌شود.
• برونشیت: التهاب مجاری هوایی بزرگ‌تر باعث سرفه‌های مداوم و تولید خلط می‌شود.
• پنومونی: عفونت ریه‌ها که می‌تواند منجر به تب، لرز، سرفۀ شدید و مشکل در تنفس شود.
• بدتر شدن بیماری‌های زمینه‌ای: عفونت‌های ویروسی می‌توانند شرایط پزشکی زمینه‌ای مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، نارسایی قلبی و آسم را تشدید کنند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

سرماخوردگی معمولاً بیماری خفیفی است که بدن خود به‌ خود با آن مقابله می‌کند. اما در برخی موارد بهتر است به پزشک مراجعه کنید. برای مثال اگر علائم شما شدید هستند یا مدت طولانی درگیر این علائم هستید، در زمان ضعف سیستم ایمنی و یا بدتر شدن علائم باید به پزشک مراجعه کنید. نوزادان، کودکان و زنان باردار نیز بیشتر در معرض عوارض سرماخوردگی و علائم آن هستند، به همین دلیل بهتر است برای کنترل این وضعیت توسط پزشک بررسی شوند.

خلاصۀ نکات مهم در مورد سرماخوردگی و علائم آن

• سرماخوردگی یک عفونت ویروسی شایع دستگاه تنفسی فوقانی است که باعث علائمی مانند آبریزش بینی، گلودرد، سرفه و عطسه می‌شود.
• بسته به نوع ویروسی که باعث عفونت می‌شود، انواع مختلفی از سرماخوردگی وجود دارند که شامل بیش از 200 نمونۀ مختلف می‌شوند. از آن‌ها می‌توانیم به راینوویروس‌ها، کرونا ویروس‌ها، ویروس (RSV) و پاراآنفلوانزا اشاره کنیم.
• علائم معمول سرماخوردگی شامل آبریزش یا گرفتگی بینی، عطسه، گلودرد، سرفه، خستگی، بدن درد و گاهی تب می‌شوند.
• مسکن‌ها برای کاهش تب و درد، ضد احتقان‌ها برای رفع گرفتگی بینی، آنتی‌هیستامین‌ها برای کاهش آبریزش بینی، اکسپکتورانت‌ها برای رقیق کردن خلط و داروهای سرکوب‌ کنندۀ سرفه کاربرد دارند.
• استراحت، نوشیدن مایعات فراوان، غرغرۀ آب نمک، استفاده از بخور و مصرف عسل همراه با آب لیموی تازه نیز از درمان‌های خانگی سرماخوردگی و علائم آن هستند.
• توجه داشته باشید که سرماخوردگی بسیار مسری است و از طریق قطرات تنفسی، تماس مستقیم و سطوح آلوده منتقل می‌شود.
• اما اگر سرماخوردگی شما شدید یا طولانی است و یا شاهد بروز علائم جدیدی همچون مشکل در تنفس، درد قفسۀ سینه یا تب بالا هستید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. البته در شرایطی که امکان حضور در مطب را نداشته باشید، می‌توانید توسط پزشکان متخصص یا عمومی هرلایف در خانه ویزیت و بدون خروج از خانه درمان شوید.

پرسش‌های پرتکرار