هیسترکتومی یا برداشتن رحم (Hysterectomy) یک روش جراحی است که طی آن، رحم به دلیل وجود بیماری، برداشته می‌شود. پس از انجام این جراحی، دیگر پریود اتفاق نمی‌افتد و توانایی باروری برای همیشه از دست می‌رود. برداشتن رحم و پریودی با یکدیگر ارتباط مستقیم دارند. این عبارت می‌تواند یکی از پاسخ‌های سؤال پرتکرار «برداشتن رحم چه عوارضی دارد؟» باشد.
برخی از بیماری‌ها و مشکلات مانند پریودهای سنگین و غیر طبیعی، فیبروم، افتادگی رحم و سرطان، نیاز به عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی رحم دارند. البته ممکن است در این جراحی، اندام‌ها و بافت‌هایی چون لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها نیز برداشته شوند. چنانچه، تنها فالوپ برداشته شود، تخمک گذاری بعد از برداشتن لولۀ فالوپ، توسط تخمدان‌ها انجام می‌شود با این تفاوت که لقاح، صورت نمی‌گیرد. با توجه به نوع جراحی، معمولاً 6 تا 8 هفته زمان برای بهبودی لازم است.
گاهی اوقات لازم است که رحم به دلیل بیماری‌هایی مثل اندومتریوز یا آدنومیوز شدید و بدخیمی‌ها خارج شود. به این کار هیسترکتومی گفته می‌شود که به شیوه‌های لاپاروسکوپیک، برش شکمی یا واژینال صورت می‌گیرد.
نقش رحم در بدن زنان
رحم، یک عضو تو خالی و گلابی شکل است که در میان مثانه و راست روده قرار دارد و توسط عضلات کف لگن و پرینه، حفظ می‌شوند. البته رباط‌های لگن، کمر و باسن نیز به نگهداری آن کمک می‌کنند. دو نقش اصلی رحم در بدن زنان عبارتند از:
چرخۀ قاعدگی
پوشش داخلی رحم یا آندومتر با نزدیک شدن به تخمک گذاری، ضخیم‌تر و حاوی مقدار بیش‌تری خون می‌شود. چنانچه در این چرخه، تخمک بارور شود، در رحم لانه گزینی اتفاق می‌افتد و بارداری رخ می‌دهد. اگر بارداری اتفاق نیفتد، پوشش آندومتر، فرو می‌ریزد و قاعدگی آغاز می‌شود.
باروری
رحم، جایی است که تخمک بارور شده، هنگام لقاح در آن کاشته و جنین در آن رشد می‌کند. هنگامی که لقاح در طول چرخۀ قاعدگی صورت می‌گیرد، تخمک بارور شده در دیوارۀ رحم، کاشته می‌شود و در لایۀ داخلی رحم، لانه گزینی می‌کند. در این زمان است که چرخۀ قاعدگی به طور موقت قطع می‌شود و بارداری رخ می‌دهد.
در دوران بارداری، رحم، مانند بادکنک، کشیده می‌شود تا فضای کافی برای رشد جنین را فراهم کند. همچنین در طول زایمان نیز با ایجاد انقباض‌هایی به بیرون راندن جنین از واژن، کمک می‌کند. البته این تغییرات و بزرگی رحم، پس از گذشت 6 هفته بعد از زایمان، بهبود می‌یابد و به حالت اولیۀ خود باز می‌گردد با این تفاوت که تنها مقدار کمی بزرگ‌تر از قبل می‌شود.
چرا جراحی هیسترکتومی انجام می‌شود؟
هیسترکتومی رحم، یک جراحی نسبتاً شایع در میان بانوان است که اغلب در سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی انجام می‌شود. علل زیر دلایلی برای انجام این روش هستند:
- خونریزی‌های غیر طبیعی
- سرطان‌های رحم، تخمدان و دهانۀ رحم
- دیسمنوره یا قاعدگی‌های دردناک
- آدنومیوز (Adenomyosis)
- اندومتریوز (Endometriosis)
- منوراژی یا پریودهای شدید و طولانی
- فیبروم‌ها و پولیپ‌های حفره رحم
- افتادگی رحم
در حال حاضر، برداشتن رحم به خاطر فیبروم، سرطان‌ها، اندومتریوز و منوراژی و دیسمنوره، بسیار رایج است. چنانچه باید هیسترکتومی شوید، بهتر است به یک دکتر زنان خوب برای برداشتن رحم مراجعه کنید. اپلیکیشن هرلایف، این امکان را به شما می‌دهد تا با با پزشکان متخصص، ارتباط برقرار کنید.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان
انواع هیسترکتومی
بسیاری از افراد می‌پرسند که آیا عمل برداشتن رحم سخته؟ برداشتن رحم نیز همانند بسیاری از جراحی‌ها سختی‌های خود را دارد اما با توجه به نوع آن، درجۀ سختی متفاوتی دارد.
هیسترکتومی کامل یا توتال
نکات مهم دربارۀ اجرای هیسترکتومی کامل شامل موارد زیر هستند:
نحوۀ انجام کار در شیوۀ لاپاراسکوپی
ابتدا بیمار بیهوش می‌شود، سپس با ایجاد برش‌هایی بزرگ، لاپاراسکوپ، وارد بدن می‌شود. در مرحلۀ بعد، رحم از بدن جدا و خارج می‌شود. در نهایت، جراح، برش‌های ایجاد شده را بخیه می‌زند.
مزایا
- درمان آندومتریوز
- قطع خونریزی‌های شدید
- درمان افتادگی رحم
- درمان فیبروم
- درمان درد مزمن لگن
- همراه با بیهوشی
- ایجاد برش‌های کوچک
معایب
- قطع پریود و ناباروری
- خونریزی و عفونت شدید
- ایجاد لخته خون
- یائسگی زودرس
- چسبندگی بعد از هیسترکتومی
- خشکی واژن
هزینه
هزینۀ عمل هیسترکتومی کامل با توجه به دستمزد پزشک، نوع و پیچیدگی درمان و بیمارستان، متغیر است.
| نحوۀ انجام کار | بیهوشی، برش شکم، جدا سازی و خارج کردن رحم، بخیه |
| مزایا | درمان آندومتریوز، خونریزی‌های شدید و افتادگی لگن |
| معایب | قطع پریود و ناباروری، خونریزی و عفونت شدید، ایجاد لخته خون، یائسگی زودرس |
| مدت زمان عمل | 1 الی 4 ساعت متغیر |
| هزینه | متغیر |
هیسترکتومی رادیکال یا گسترده
اما هیسترکتومی رادیکال چگونه انجام می‌شود و چه مزایا و معایبی دارد؟
نحوۀ انجام کار
در این روش از عمل برداشتن رحم، ابتدا بیمار را بیهوش و با ایجاد برش‌هایی، تمامی رحم، بافت دو طرف رحم و ناحیۀ بالایی واژن برداشته می‌شود. گاهی ممکن است لوله‌های فالوپ و تخمدان نیز برداشته شوند. پس از آن، جراح، نواحی برش خورده را بخیه می‌زند.
مزایا
- درمان مشکلات رحم و تخمدان
- درمان اولیۀ سرطان
- درمان فیبروم و پولیپ حفرۀ رحم
- درمان آندومتریوز
- درمان خونریزی‌های شدید
معایب
- امکان لخته شدن خون در پاها
- ناباروری
- عفونت
- درد هنگام نزدیکی
- قطع پریودی
- آسیب به بافت‌های داخلی، حین جراحی
هزینه
هزینۀ عمل هیسترکتومی رادیکال با توجه به دستمزد پزشک، نوع و پیچیدگی درمان و بیمارستان، متغیر است. به عنوان مثال، هزینه عمل برداشتن پولیپ رحم و فیبروم، با توجه به نوع بیمارستان، تفاوت دارد.
| نحوۀ انجام کار | بیهوشی، ایجاد برش‌ها، خارج سازی رحم، بافت دو طرف رحم و ناحیۀ بالایی واژن، تخمدان و فالوپ و بخیه زدن |
| مزایا | درمان سرطان، آندومتریوز، فیبروم و خونریزی‌های شدید |
| معایب | ناباروری، عفونت، لخته شدن خون و قطع پریود |
| مدت زمان | 1 الی 4 ساعت |
| هزینه | متغیر |
هیسترکتومی سوپراسرویکال یا جزئی
هیسترکتومی جزیی نیز نحوۀ مشخصی برای اجرا داشته و مزایا و معایبی برای بیماران به همراه دارد.
نحوۀ انجام کار
بیمار را پس از آماده سازی، بیهوش می‌کنند. این روش از عمل برداشتن رحم، می‌تواند با برش‌های استاندارد جراحی یا لاپاراسکوپی انجام شود. در هیسترکتومی سوپراسرویکال، جراح، بخش بالایی رحم را خارج می‌کند و سرویکس را باقی می‌گذارد. پس از آن برش‌ها را بخیه می‌زند.
مزایا
- درمان فیبروم
- درمان خونریزی‌های شدید
- آندومتریوز
- افتادگی لگنی
- دورۀ نقاهت کوتاه
معایب
- ناباروری
- قطع قاعدگی
هزینه
هزینۀ عمل هیسترکتومی سوپراسرویکال با توجه به دستمزد پزشک، نوع و پیچیدگی درمان و بیمارستان، متغیر است.
| نحوۀ انجام کار | بیهوشی، جراحی با برش‌های استاندارد یا لاپاراسکوپی، خارج کردن بخش بالایی رحم بدون سرویکس |
| مزایا | درمان فیبروم، خونریزی‌های شدید، آندومتریوز، افتادگی لگنی و دورۀ نقاهت کوتاه |
| معایب | ناباروری، قطع قاعدگی |
| مدت زمان | 1 الی 4 ساعت |
| هزینه | متغیر |
شما می‌توانید تمامی سؤالات و ابهامات خود را با پزشک در میان بگذارید، به عنوان مثال از وی بپرسید که هنگام هیسترکتومی، بهتر است برداشتن لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها نیز انجام شود یا خیر. برای پرسش و پاسخ در مورد برداشتن رحم و مشورت با یک دکتر خوب برای هیسترکتومی، می‌توانید از این قابلیت اپ هرلایف استفاده کنید و با پزشک متخصص در ارتباط باشید.
روش‌های برداشتن رحم
برای برداشتن رحم یا هیسترکتومی، روش‌های مختلفی وجود دارند:
هیسترکتومی واژینال
در این روش از جراحی، هیچ گونه برش خارجی روی شکم ایجاد نمی‌شود و عمل برداشتن رحم از طریق یک برش در بالای واژن، صورت می‌گیرد. بدین صورت که، جراح، لاپاراسکوپ (لولۀ نازک با دوربین فیلمبرداری در انتها) را از طریق برش واژن به قسمت تحتانی شکم، وارد می‌کند تا ساختار لگن را بهتر تجسم کند.
هیسترکتومی واژینال، عوارض کم و حدود چهار هفته دوران نقاهت دارد و اغلب افراد پس از جراحی، در همان روز، مرخص می‌شوند.
هیسترکتومی شکمی
در این روش، جراح، با ایجاد برش‌هایی شش تا هشت اینچی روی شکم بیمار، رحم را خارج می‌کند. گاهی ممکن است در کنار برداشتن رحم، دهانۀ رحم (هیسترکتومی کامل همراه با سرویکس) و گاهی تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ (هیسترکتومی کامل با برداشتن دو طرفه تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ) نیز خارج شوند. هنگامی که سایر روش‌های کم تهاجم‌تر مانند لاپاراسکوپی، امکان پذیر نیست، بیمار با هیسترکتومی شکمی، درمان می‌شود.
هیسترکتومی لاپاراسکوپی
هیسترکتومی لاپاراسکوپی، همان به اصطلاح برداشتن رحم با لیزر است که شیوه‌ای کم تهاجم، محسوب می‌شود. در این روش، جراح، به جای ایجاد یک برش بزرگ، با سه تا پنج برش کوچک، رحم را خارج می‌کند. این کار، ریسک ابتلا به عفونت‌ها را نسبت به هیسترکتومی شکمی، کاهش می‌دهد و دوران نقاهت را سریع‌تر می‌کند.
جالب است بدانید که تنها ابزار این عمل لیزری، لیزر نیست و ابزارهای دیگری نیز دخیل هستند که از طریق برش‌های کوچک، وارد بدن می‌شوند. برای انجام این عمل می‌توانید به بهترین بیمارستان برای برداشتن رحم، مراجعه کنید.
انتخاب روش هیسترکتومی، تنها به نظر پزشک متخصص بستگی دارد، بنابراین، برای آمادگی قبل از عمل برداشتن رحم با یک پزشک متخصص مشورت کنید. برای این کار می‌توانید وارد اپ هرلایف شوید و با پزشک مورد نظر خود در ارتباط باشید.
ملاحظات قبل از هیسترکتومی
- قطع مصرف داروهایی چون ایبوپروفن، آسپرین، کلوپیدوگرل و وارفارین
- پرهیز از کشیدن سیگار
- اطلاع پزشک متخصص از سوابق پزشکی
- نوشیدن مایعات کافی
- پرهیز از غذاهای سنگین، قبل از جراحی
مراقبت‌های بعد از هیسترکتومی
هیسترکتومی رحم نیز مانند سایر جراحی‌ها نیاز به مراقبت‌هایی دارد که باید حداقل به مدت شش هفته آن‌ها را رعایت کنید:
- پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین
- عدم برقراری رابطه جنسی
- عدم ورود اجسام به داخل واژن
- پرهیز از رفتن به استخر
- شست و شوی محل بخیه با آب و صابون
- خشک کردن دقیق زخم پس از شستشو
- شروع آرام فعالیت‌ها
- استفاده از نوار بهداشتی برای کنترل ترشح و خونریزی
- عدم رانندگی تا دو هفته پس از جراحی
بعد از جراحی هیسترکتومی چه بخوریم؟
فیبر
یبوست، یکی از عوارض ناشی از هیسترکتومی یا برداشتن رحم است که می‌تواند آزار دهنده باشد. بنابراین مصرف غذاهای حاوی فیبر بالا برای سلامت روده و حرکات منظم آن بسیار مفیدند. گلابی، توت، سبزیجات، کدو حلوایی، سیب زمینی شیرین و کلم پیچ، بهترین مواد غذایی حاوی فیبر هستند.
چربی و پروتئین
چربی و پروتئین، بهترین منابع غذایی برای قوای از دست رفته هستند و سبب افزایش سطح انرژی می‌شوند. گوشت مرغ، ماهی سالمون، بوقلمون، لوبیا، عدس،کره بادام زمینی و تخم مرغ، چند نمونه از بهترین منابع چربی و پروتئین به شمار می‌روند.
کلسیم
ماست، پنیر، شیر، حبوبات،کلم بروکلی و ماهی سالمون، بهترین منابع حاوی کلسیم هستند که بعد از عمل برداشتن رحم، پیشنهاد می‌شوند.
مایعات
برای کاهش علائم هیسترکتومی یا عمل برداشتن رحم، بهتر است به مقدار کافی، مایعات بنوشید.
فیتواستروژن
فیتواستروژن‌ها در مواد غذایی چون بادام زمینی، کلم بروکلی، توت فرنگی، سویا و کدو سبز وجود دارند و علائم یائسگی مانند گر گرفتگی، خستگی و خشکی واژن را پس از برداشتن رحم، کاهش می‌دهند.
دوره نقاهت بعد از عمل هیسترکتومی
دورۀ نقاهت بعد از عمل هیسترکتومی با توجه به نوع آن متفاوت است. معمولاً در روش‌های هیسترکتومی واژینال و لاپاراسکوپی، بهبودی بسیار سریع‌تر از هیسترکتومی شکمی، اتفاق می‌افتد.
علت بزرگ شدن شکم بعد از عمل هیسترکتومی
بزرگ شدن شکم بعد از عمل هیسترکتومی برای اغلب زنان اتفاق می‌افتد و می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد:
- تورم به سبب تجمع مایعات در محل جراحی
- نفخ به دلیل تجمع گاز در روده در اثر مصرف داروهای مختلف، بیهوشی و کم شدن حرکات روده
- افتادگی شکم به دلیل برداشتن رحم و شل شدن آن‌ها
- تجمع چربی به دلیل عدم فعالیت و تغییرات هورمونی
علت درد زیر شکم بعد از عمل هیسترکتومی
درد زیر شکم بعد از عمل هیسترکتومی، طبیعی است و می‌تواند به دلیل خارج شدن عضوی از بدن و تغییر ساختار آن باشد. همچنین دلیل دیگر می‌تواند از تحریک عصب ناحیۀ جراحی شده ایجاد شود. معمولاً پزشک متخصص برای رفع آن مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن، تجویز می‌کند.
عوارض هیسترکتومی
هیسترکتومی یا عمل برداشتن رحم، عوارض کوتاه مدت و بلند مدت دارد. اگر با این عوارض آشنا باشید، می‌توانید راحت‌تر آن را مدیریت کنید.
عوارض کوتاه مدت
- عفونت در مجاری ادراری یا محل برش
- خونریزی و ترشح واژینال سبک تا شش هفته
- احساس درد در نواحی شکم یا لگن
- نفخ به دلیل مصرف داروهای مسکن و جراحی
- لخته شدن خون به دلیل جراحی
- درد لگن بعد از عمل هیسترکتومی به دلیل آسیب‌های جراحی، عفونت و التهاب آن
- تهوع و استفراغ به سبب مسکن‌ها و داروهای بیهوشی
- به ندرت افسردگی بعد از عمل هیسترکتومی به دلیل عدم باروری، کاهش رضایت جنسی و از دست دادن چرخۀ قاعدگی
عوارض بلند مدت
- خشکی واژن به دلیل کاهش هورمون‌های استروژن
- کاهش میل جنسی
- یائسگی زودرس به دلیل رابطۀ مستقیم برداشتن رحم و یائسگی
- خطر ابتلا به پوکی استخوان بیماری‌های قلبی به سبب برداشتن تخمدان‌ها و کاهش هورمون استروژن
- چسبندگی بین بافت‌ها و اندام‌های داخلی
- مشکلات ادراری مکرر
- تغییر در وضعیت جسمانی به دلیل تغییر هورمون‌ها
نکات مهم دربارۀ هیسترکتومی
- هیسترکتومی یا عمل برداشتن رحم، یکی از رایج‌ترین عمل‌ها میان بانوان است که در آن، رحم به دلیل وجود بیماری درآورده می‌شود.
- پریودهای سنگین و غیر طبیعی، فیبروم، افتادگی رحم و سرطان، نیاز به هیسترکتومی رحم دارند.
- خونریزی‌های غیر طبیعی، فیبروم، آندومتریوز و برخی از سرطان‌ها، عامل انجام هیسترکتومی هستند.
- هیسترکتومی کامل، هیسترکتومی رادیکال و هیسترکتومی سوپراسرویکال یا جزئی از مهم‌ترین انواع هیسترکتومی هستند.
- روش‌های برداشتن رحم شامل هیسترکتومی واژینال، شکمی و لاپاراسکوپی می‌شوند.
- شما برای مشورت با متخصص زنان می‌توانید از خدمات کلینیک هرلایف استفاده کنید.
پرسش‌های پرتکرار
هیسترکتومی ممکن است قطر واژن را تغییر دهد اما در گشادی آن تأثیری ندارد.
به طور کلی برداشتن رحم در رابطه زناشویی تأثیری نمی‌گذارد، چه بسا به دلیل از بین رفتن دردهای مزمن و خونریزی، بهتر شود. اما برداشتن تخمدان‌ها به دلیل تغییرات هورمونی، ممکن است کمی تأثیر گذار باشد.
منابع:
