فشار خون پایین در بارداری: علائم، عوارض و درمان

فشار خون پایین در بارداری به معنای کاهش فشار خون به زیر حد طبیعی است. این وضعیت ممکن است در اثر تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون و سایر عوامل بارداری رخ دهد. فشار خون پایین در بارداری ممکن است نشانۀ کمبود حجم خون، مشکلات قلبی، کم خونی، سوء تغذیه یا برخی بیماری‌های زمینه‌ای باشد. در بعضی موارد، این عارضه ممکن است بدون علت مشخصی رخ دهد.

از علائم افت فشار خون در بارداری می‌توانیم به سرگیجه، ضعف، خستگی، تاری دید، حالت تهوع، تپش قلب و غش اشاره کنیم. این علائم معمولاً هنگام ایستادن سریع یا تغییر ناگهانی وضعیت بدن تشدید می‌شوند. فشار خون پایین شدید در بارداری می‌تواند باعث کاهش جریان خون به جنین، زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و سایر عوارض شود. درمان این عارضه به علت آن بستگی دارد.

فشار خون طبیعی در مراحل مختلف بارداری

قبل از بارداری، فشار خون طبیعی معمولاً کمتر از 120/80 میلی‌ متر جیوه در نظر گرفته می‌شود. عدد اول (سیستولیک) نشان‌ دهندۀ فشار خون هنگام انقباض قلب و عدد دوم (دیاستولیک) نشان‌ دهندۀ فشار خون هنگام استراحت قلب است.
بر اساس اطلاعات هلث لاین، طبق استانداردهای انجمن قلب آمریکا، فشار خون طبیعی حدود 120 بر 80 میلی‌ متر جیوه یا کمتر است. فشار خون کمتر از 90 بر 60 میلی‌ متر جیوه نشان‌ دهندۀ افت فشار خون و فشار خون بالاتر از 140 بر 90 میلی‌ متر جیوه، حاکی از فشار خون بالاست. اما اغلب تغییرات فشار خون در مراحل مختلف حاملگی شامل موارد زیر هستند:

• سه‌ ماهۀ اول: در اوایل حاملگی، به دلیل افزایش حجم خون و تغییرات هورمونی، و باز شدن عروق فشار خون ممکن است کمی کاهش یابد.
• سه‌ ماهۀ دوم: معمولاً فشار خون به سطح طبیعی قبل از حاملگی باز می‌گردد.
• سه‌ ماهۀ سوم: در این مرحله، فشار خون ممکن است کمی افزایش یابد، اما باید همچنان در محدودۀ طبیعی باقی بماند.

نسخۀ اندروید

نسخۀ وب‌اپلیکیشن

منظور از فشار خون پایین چند است؟

فشار خون پایین که به آن افت فشار خون هم می‌گویند، زمانی اتفاق می‌افتد که فشار خون به زیر ۹۰/۶۰ میلی‌ متر جیوه برسد. هرچند این مقدار برای همه یکسان نیست، اما به طور کلی، فشار خون پایین‌تر از این مقدار می‌تواند نشانه‌ای از مشکل باشد. این مشکل می‌تواند بدون علامت باشد یا با علائمی مثل سرگیجه و غش همراه باشد. دلایل زیادی برای فشار خون پایین وجود دارند که برخی از آن‌ها جدی و برخی زودگذر هستند. بنابراین، اگر فکر می‌کنید به فشار خون پایین مبتلا هستید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان زنان و زایمان

دریافت مشاوره

علائم فشار خون پایین در بارداری

خانم‌های باردار مبتلا به فشار خون پایین ممکن است موارد زیر را احساس کنند:

• خستگی مفرط
• ضعف عمومی
• تاری دید
• حالت تهوع
• سرگیجه (احساس سبکی سر و نزدیک شدن به غش داشته باشند.)

نکته: این وضعیت اغلب در افرادی که دچار کم‌ وزنی یا کمبود تودۀ عضلانی هستند، بیشتر مشاهده می‌شود.

رابطه فشار خون پایین و جنسیت جنین

بر اساس یک مطالعه که روی 1411 زن باردار انجام و نتایج آن در سایت مدیکال نیوز تودی منتشر شد، محققان به نتایج جالبی در زمینۀ ارتباط فشار خون با جنسیت جنین دست پیدا کردند. بر اساس این مطالعه، زنانی که پسر به دنیا آورده‌اند، به طور متوسط فشار خون سیستولیک بالاتری نسبت به زنان صاحب فرزند دختر داشته‌اند. بنابراین شاید بتوان گفت در مقابل مادران دارای فرزند دختر فشار خون پایین‌تری داشته‌اند. ناگفته نماند که در این مطالعه عوامل دیگری مانند سن، سبک زندگی و وضعیت سلامتی نیز در نظر گرفته شده‌اند.

در کل اگرچه این مطالعه رابطۀ جالبی بین فشار خون و جنسیت جنین نشان می‌دهد، اما برای اثبات قطعی این رابطه به مطالعات بیشتری نیاز است. همچنین عوامل بسیار دیگری نیز می‌توانند در تعیین جنسیت جنین نقش داشته باشند که در این مطالعه بررسی نشده‌اند.

عوارض فشار خون پایین در بارداری

فشار خون پایین در دوران حاملگی، اگرچه معمولاً مشکلی جدی ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. در این بخش به برخی از این عوارض می‌پردازیم:

۱. خطر زایمان زودرس و مرگ جنین

مطالعات نشان می‌دهند که در موارد شدید، فشار خون پایین می‌تواند خطر زایمان زودرس و مرگ جنین در رحم را اندکی افزایش دهد. اگرچه تحقیقات در این زمینه محدود هستند، اما این موضوع به عنوان یک نگرانی جدی تلقی می‌شود.

۲. افزایش خطر سقوط و آسیب

یکی از بزرگ‌ترین خطرات فشار خون پایین در دوران حاملگی، افزایش خطر سقوط و آسیب رساندن به مادر یا جنین است. علائم معمول فشار خون پایین مانند سرگیجه و ضعف، احتمال زمین خوردن را افزایش می‌دهند. به خصوص هنگام ایستادن ناگهانی، این خطر بیشتر می‌شود.

۳. تشدید تهوع صبحگاهی

برخی از علائم فشار خون پایین مانند ضعف و سرگیجه شبیه به علائم تهوع صبحگاهی هستند. مطالعات نشان می‌دهند که زنان باردار با فشار خون پایین، بیشتر در معرض ابتلا به تهوع صبحگاهی شدید هستند.

۴. خطر شوک

در موارد بسیار شدید، فشار خون پایین می‌تواند منجر به شوک شود. شوک وضعیتی است که در آن اندام‌ها به دلیل کاهش جریان خون، اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند. علائم شوک شامل پوست سرد و رنگ پریده، تنفس سریع و سطح هوشیاری پایین هستند. شوک، هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک است و نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی دارد.

فشار خون پایین در حاملگی نشانه چیست؟

کاهش فشار خون در بارداری دلایل مختلفی دارد، از جمله:

• تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی در بارداری می‌توانند بر فشار خون تأثیر بگذارند.
• افزایش حجم خون: با بزرگ شدن رحم، حجم خون نیز افزایش می‌یابد که می‌تواند با باز شدن عروق باعث کاهش فشار خون شود.
• بیماری‌های زمینه‌ای: بیماری‌هایی مانند دیابت، کم خونی و مشکلات قلبی می‌توانند خطر کاهش فشار خون را افزایش دهند.
• کم آبی بدن: کمبود آب بدن می تواند باعث کاهش فشار خون شود.
• خوابیدن به پشت: خوابیدن به پشت در دوران حاملگی می‌تواند به ورید اصلی (آئورت شکمی) فشار وارد کرده و باعث کاهش فشار خون شود.
• حاملگی خارج از رحم: در این حالت، خونریزی داخلی می‌تواند باعث کاهش شدید فشار خون شود.

درمان فشار خون پایین در بارداری

بیشتر زنان باردار با فشار خون پایین نیازی به درمان خاصی ندارند. به خصوص اگر علائمی مانند سرگیجه، ضعف یا تهوع نداشته باشند. در زنانی که علائم فشار خون پایین در حاملگی را تجربه می‌کنند، مصرف مایعات زیاد، استراحت کافی، تغییر وضعیت بدن به آرامی و تغذیۀ مناسب می‌تواند کارساز باشد. در موارد شدیدتر، پزشک ممکن است از روش‌های درمانی زیر برای رفع این عارضه کمک بگیرد.

• مایعات داخل وریدی (IV): در برخی موارد، تزریق مایعات (سرم) به صورت وریدی برای افزایش حجم خون و بهبود فشار خون ضروری است.
• داروهای افزایش‌ دهندۀ فشار خون: در موارد خاص، پزشک ممکن است داروهایی برای افزایش فشار خون تجویز کند. با این حال، بسیاری از این داروها در دوران بارداری به طور کامل ایمن نیستند و ممکن است خطراتی برای جنین داشته باشند. بنابراین، استفاده از این داروها تنها در موارد ضروری و تحت نظر پزشک انجام می‌شود.

افت قند در بارداری

قند خون پایین یا هیپوگلیسمی که خود می‌تواند عاملی برای فشار خون پایین در حاملگی باشد، اگر به صورت گاه به گاه رخ دهد، احتمالاً منجر به بروز مشکل برای فرد باردار یا جنین او نمی‌شود. با این حال افت قند در بارداری اگر به شکل مکرر رخ دهد، می‌تواند حتی خطرناک باشد، زیرا مغز برای دریافت پیام‌های بدن و تفسیر آنها به گلوکز نیاز دارد. در هیپوگلیسمی شدید و درمان نشده ممکن است حتی شاهد تشنج، کما و مرگ فرد مبتلا باشیم.

رژیم غذایی برای درمان فشار خون پایین در بارداری

اگر باردار هستید، قبل از ایجاد هرگونه تغییر در رژیم غذایی خود حتماً از پزشک متخصص زنان مشورت دریافت کنید. با این حال برخی از غذاهایی که ممکن است به افزایش فشار خون کمک کنند شامل موارد زیر هستند:

• مایعات کافی: نوشیدن آب کافی به افزایش حجم خون و در نتیجه بهبود فشار خون کمک می‌کند.
• غذاهای سرشار از ویتامین (B12): این ویتامین برای تولید گلبول‌های قرمز خون ضروری است و کمبود آن می‌تواند باعث کاهش فشار خون شود. منابع خوب ویتامین (B12) شامل گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم مرغ، لبنیات و برخی از غلات غنی‌شده هستند.
• غذاهای سرشار از فولات: فولات نیز برای تولید گلبول‌های قرمز خون مهم است. منابع خوب فولات شامل سبزیجات برگ سبز تیره، مرکبات، لوبیا، نخود فرنگی و عدس هستند.
• غذاهای شور: سدیم موجود در نمک می‌تواند باعث احتباس آب در بدن و عروق افزایش فشار خون شود. غذاهای شور مانند زیتون، ترشی، پنیر شور و برخی از غذاهای کنسرو شده می‌توانند به افزایش فشار خون کمک کنند.
• کافئین: کافئین موجود در قهوه، چای و برخی نوشابه‌ها می‌تواند به طور موقت فشار خون را افزایش دهد.

خلاصۀ نکات مهم در بارۀ فشار خون پایین در بارداری

• فشار خون، نیرویی است که خون به دیواره‌های رگ‌های خونی وارد می‌کند. فشار خون پایین در بارداری یک عارضۀ شایع است و در بیشتر موارد جای نگرانی ندارد.
• فشار خون پایین در بارداری معمولاً پس از زایمان به حالت قبل از حاملگی برمی‌گردد.
• احساس خستگی، ضعف و سرگیجه از علائم رایج فشار خون پایین در دوران بارداری هستند.
• در صورت مشاهدۀ هرگونه علامت از افت فشار خون در حاملگی، حتماً به پزشک یا ماما اطلاع دهید. زیرا در موارد نادر، فشار خون پایین می‌تواند خطرناک باشد. برای اطلاع از شرایط فشار خون پایین بارداری می‌توانید از مشاورۀ پزشکان متخصص زنان در هرلایف کمک بگیرید.

پرسش‌های پرتکرار