افسردگی بارداری یک اختلال خلقی به حساب می‌آید که زنان را در دوران بارداری تحت تأثیر قرار می‌دهد. این نوع از افسردگی با احساس مداوم غم، اضطراب یا ناامیدی تشخیص داده می‌شود. همین موارد در عملکرد روزانۀ خانم‌های باردار تداخل ایجاد می‌کنند.
تغییرات هورمونی، شرایط جسمانی و استرس می‌توانند باعث ایجاد افسردگی در دوران بارداری شوند، اما علت دقیق آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برای درمان آن هم می‌توان از تکنیک‌های مدیریت استرس، اصول مورد تأیید طب سنتی، جلسات ماساژ درمانی و اصلاح سبک زندگی استفاده کرد.
افسردگی بارداری
افسردگی بارداری یک بیماری شایع است که خانم‌ها در طول دوران بارداری تجربه می‌کنند. این اختلال خلقی می‌تواند بر مادر و کودک در حال رشد تأثیر بگذارد. در حقیقت خانم‌ها با احساس مداوم غم و اندوه، اضطراب و خستگی در حین بارداری مواجه می‌شوند و عوامل مختلفی مانند موارد زیر می‌توانند مسبب این نوع از افسردگی یا تشدید کنندۀ آن باشند.
علل ابتلای خانم‌ها به افسردگی بارداری
علل مختلفی را می‌توان باعث ابتلای خانم‌ها به افسردگی اعلام کرد. این علل عبارتند از:
- تغییرات هورمونی در دوران بارداری: نوسانات هورمونهایی مانند استروژن و پروژسترون می‌توانند ترشحات هورمون‌های مختلف در مغز را تحت تأثیر قرار دهند و اختلالات خلقی را به وجود آورند.
- استرس و اضطراب: نگرانی در مورد بارداری، زایمان و فشارهای عصبی محیط زندگی و کار می‌توانند احتمال ابتلا به افسردگی در بارداری را افزایش دهند.
- سابقۀ افسردگی: زنانی که سابقۀ افسردگی یا مسائل مربوط به سلامت روان را داشته‌اند، بیشتر در معرض افسردگی در حاملگی هستند.
- حمایت نشدن: حمایت عاطفی یا اجتماعی محدود می‌تواند احساس انزوا و غم را در زنان باردار تشدید کند.
- احساس ناراحتی از نظر جسمی: احساس حالت تهوع و استفراغ زنان باردار که به عنوان بیماری صبحگاهی نیز شناخته می‌شوند، خستگی و همچنین سایر علائم مربوط به بارداری با افسردگی در حاملگی ارتباط دارند.
- سبک زندگی: فشارهای عصبی، عدم پیروی از رژیم غذایی سالم و کافی و همچنین نداشتن ورزش منظم مناسب دوران بارداری می‌توانند باعث تشدید علائم افسردگی بارداری شوند.
علائم افسردگی در بارداری
افسردگی در دوران بارداری، می‌تواند بر سلامت روانی فرد باردار تأثیر بگذارد و خانم‌ها علائمی اغلب شبیه به افسردگی قبل از بارداری را تجربه می‌کنند. اما این علائم به گونه‌ای هستند که گاهی اوقات ممکن است با تغییرات مربوط به بارداری اشتباه گرفته شوند. بهتر است به علائم افسردگی دوران حاملگی نگاهی بیندازیم.
| علائم | توضیحات |
| نشانه‌های احساسی و عاطفی | غم مداوم یا زودرنج بودن احساس نا امیدی، بی ارزشی یا گناه اضطراب یا نگرانی بیش از حد، اغلب در مورد بارداری یا تولد تحریک پذیری یا نوسانات خلقی از دست دادن علاقه یا لذت در فعالیت‌های لذت بخش |
| علائم جسمانی | خستگی یا کمبود انرژی متفاوت با خستگی طبیعی بارداری، تغییر در اشتها مانند خوردن بیش از حد یا خیلی کم، بی خوابی، مشکل در خوابیدن و خوابیدن بیش از حد، علائم جسمی غیر قابل توضیح، مانند سردرد یا بدن درد |
| علائم شناختی | مشکل در تمرکز یا تصمیم گیری، فراموشی، وجود افکار منفی یا مزاحم |
| نشانه‌های رفتاری | اجتناب از دوستان، خانواده یا قرارها، مراقبت قبل از تولد، نادیده گرفتن مراقبت شخصی یا سلامتی زیاد گریه کردن، بدون اطلاع از دلیل گریه کردن |
| افکار منفی و آزار دهنده | افکار خود آزاری یا خودکشی، افکار آسیب رساندن به جنین، احساس شدید نا امیدی یا ناتوانی در مراقبت از خود و جنین |
| سایر علائم | تغییرات هورمونی ناراحتی برای ناخواسته بودن بارداریشرایط اجتماعی نامناسب فشارهای عصبی |
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان دپارتمان روانشناسی
چه افرادی مستعد ابتلا به افسردگی بارداری هستند؟
بعضی از خانم‌ها به دلیل ترکیبی از عوامل زیستی، روانی و اجتماعی بیشتر در معرض خطر ابتلا به افسردگی در دوران بارداری هستند. این افراد عموماً
- سابقۀ خانوادگی در ابتلا به مشکلات خلقی دارند: این سابقه شامل سابقۀ افسردگی، اضطراب یا سایر اختلالات سلامت روان است.
- اختلالات هورمونی و زیستی دارند: در دوران بارداری دچار تغییرات هورمونی شدید و نوسانات خلقی شده‌اند و یا به دلیل بیماری‌های مزمن هنگام بارداری استرس زیادی را تحمل می‌کنند.
- اتفاقات پراسترسی را در زندگی تجربه می‌کنند: از دست دادن شغل، مشکلات مالی، یا مرگ یکی از عزیزان از جمله فشارهای عصبی زندگی به حساب می‌آیند.
- حمایت اجتماعی کافی ندارند: خانواده و دوستان آنها را در شرایط بارداری حمایت نمی‌کنند. به این واسطه چنین زنان بارداری فشار و استرس زیادی را تحمل می‌کنند.
- مسائل مرتبط با بارداری دارند: این نگرانی‌ها شامل ناخواسته بودن بارداری، تجربۀ سقط‌های گذشته و نگرانی دربارۀ فرزندپروری هستند.
- مشکلات اجتماعی – اقتصادی متنوعی را تجربه می‌کنند: مشکلاتی مانند مسئلۀ مسکن، درآمد ناکافی و تبعیض‌های اجتماعی در ابتلا به افسردگی بارداری مؤثر هستند.
- با مسائل فردی و شخصیتی مواجه هستند: کم بودن عزت نفس، داشتن دید منفی نسبت به ظاهر خود و حتی موضوع اعتیاد به مواد مخدر و نوشیدنی‌های الکلی باعث بروز چالش‌هایی برای خانم‌ها و افزایش احتمال افسردگی حاملگی می‌شوند.
اثرات افسردگی بارداری روی جنین
افسردگی در دوران بارداری می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر جنین در حال رشد داشته باشد، زیرا سلامت روانی و جسمی مادر به طور مستقیم بر رشد جنین تأثیر می‌گذارد. این تأثیرات عبارتند از:
- رشد ضعیف جنین و وزن کم هنگام تولد
- زایمان زودرس
- بروز تأخیر رشدی
- اختلالات رفتاری و روانی
- افزایش احتمال بروز بیماری‌های مزمن
- بروز مشکلاتی در ارتباط عاطفی مادر و فرزندش
تشخیص افسردگی بارداری
هنگامی که خانم باردار با پزشک روانپزشک دربارۀ علائم افسردگی فعلی خود مشورت می‌کند، پزشک می‌تواند علائم فرد را بررسی کند، ارزیابی‌های مختلف و معاینه‌هایی انجام دهد تا مطمئن شود که این علائم به افسردگی دوران بارداری مرتبط هستند یا خیر.
- بررسی سابقۀ ابتلا به بیماری‌ها و اختلالات روانی: سابقۀ خانم و خانواده در ابتلا به اختلالات روانی، عوامل پراسترس در بارداری فعلی و قبلی و وضعیت اعتیاد به مواد مخدر یا نوشیدنی‌های الکلی
- ارزیابی علائم خانم باردار: خستگی و بی حالی، تغییرات اشتها، مشکل در تمرکز کردن و فکر کردن به خودکشی و افکار منفی دیگر
- استفاده از روش‌های سنجش سلامت روانی: استفاده از ابزارهایی مانند (EPDS، PHQ-9 و BDI)
- مقایسۀ علائم افسردگی خانم باردار با افسردگی در حالت غیر بارداری
- انجام آزمایش‌های مختلف و معاینات بالینی خانم‌های باردار
- ارزیابی چالش‌های خانم‌های باردار از نظر اجتماعی و اقتصادی
درمان افسردگی بارداری
درمان افسردگی در دوران بارداری اغلب ترکیبی از رویکردهایی متناسب با نیازهای فرد و با توجه به مزایا و معایب آن برای خانم‌های باردار است.
دارو درمانی
داروهای ضد افسردگی مهار کننده‌های بازجذب سروتونین انتخابی (SSRIs) مانند سرترالین یا فلوکستین معمولاً زمانی تجویز می‌شوند که مزایای آنها بیشتر از معایب‌شان باشد. بنابراین به نظارت دقیق روانپرشک نیاز دارند. توجه داشته باشید که انتخاب دارو به شدت افسردگی و مرحلۀ بارداری بستگی دارد و پزشک از داروهای ضد افسردگی مجاز در بارداری تجویز می‌کند.
طب سوزنی
طب سوزنی ممکن است تا حدودی به کاهش علائم افسردگی با افزایش آرامش و برقراری تعادل در جریان انرژی کمک کند. اگرچه بعضی از مطالعات فواید این راهکار درمانی را نشان می‌دهند، تحقیقات بیشتری برای تأیید اثربخشی آن مورد نیاز است.
نور درمانی
قرار گرفتن در معرض نور مصنوعی روشن، به ویژه در موارد اختلال عاطفی فصلی (SAD) می‌تواند شرایط خلق و خو و انرژی را بهبود بخشد. با توجه به اینکه روشی غیر تهاجمی است، در دوران بارداری راهکاری ایمن محسوب می‌شود.
روان درمانی
درمان شناختی رفتاری (CBT) بر شناسایی و تغییر الگوهای فکری منفی تمرکز دارد. در حالی که درمان بین فردی (IPT) به مسائل مربوط به رابطه می‌پردازد که به افسردگی کمک می‌کند. مطالعات مختلف نشان داده‌اند که این روش برای درمان افسردگی مرتبط با بارداری بسیار مؤثر و ایمن است.
ماساژ درمانی
آرامش و کاهش استرس مزایای ماساژ درمانی هستند. ماساژ قبل از زایمان می‌تواند به کاهش سطح کورتیزول، بهبود خلق و خو و افزایش سطح آرامش کمک کند. در صورت انتخاب این روش باید از افراد متخصص و کاربلد کمک گرفت.
اصلاح سبک زندگی
فعالیت‌هایی مانند پیاده روی، شنا یا یوگا قبل از تولد می‌توانند خلق و خو را با آزاد کردن اندورفین بهبود بدهند. علاوه بر این، پیروی از رژیمی مناسب و غنی از اسیدهای چرب امگا 3، ویتامین‌ها و مواد معدنی از سلامت روان پشتیبانی می‌کند.
طب سنتی
مصرف دمنوش‌های گیاهی و چای‌های آرامش بخش مانند دمنوش گل گاوزبان و سنبل طیب با مشورت پزشک زنان و روانپزشک می‌تواند به بهبود سلامت روان و آرامش خانم‌ها در طول بارداری کمک کند.
افسردگی در بارداری چقدر طول می‌کشد؟
مدت زمان افسردگی بارداری خانم‌ها با توجه به عوامل مختلفی متغیر است. افرادی که پیگیر درمان این افسردگی می‌شوند، روند درمان و احتمالاً بهبود را سریع‌تر دنبال می‌کنند. از طرفی شدت علائم، حمایت خانواده و مشکلاتی که خانم‌ها با آنها دست و پنجه نرم می‌کنند نیز در سرعت بهبود افسردگی مؤثر هستند.
خطرات افسردگی در بارداری
خانم‌هایی که به افسردگی حاملگی مبتلا هستند، گاهی انگیزۀ کافی برای مراقبت از خود ندارند، همین موضوع باعث تشدید افسردگی آنها شده یا سلامت جسمانی آنها را نیز به خطر می‌اندازد. از طرفی، این خانم‌ها ممکن است به اعتیاد روی آورده و از رژیم غذایی سالمی پیروی نکنند. در ضمن، مشکلاتی برای جنین هنگام بارداری و کودک بعد از تولد رخ می‌دهند که سلامت این افراد را از نظر ذهنی و جسمی به خطر می‌اندازند. گاهی جنین آنقدر آسیب می‌بیند که سقط می‌شود. در این هنگام فشار عصبی سقط جنین هم به افسردگی مادر اضافه خواهد شد.
پیشگیری از افسردگی بارداری
برای اینکه خانم‌ها هنگام بارداری دچار افسردگی نشوند، بهتر است چند روش را در نظر داشته باشند:
- سلامت روان خود را همان ابتدای بارداری فقط تحت نظارت روانپزشک بررسی کنند.
- در صورت نیاز از مشاورۀ روانشناس و روانپزشک بهره‌مند شوند.
- سبک زندگی خود را از نظر رژیم غذایی، مدیریت استرس و ورزش منظم اصلاح کنند.
نکات مهم دربارۀ افسردگی بارداری
- افسردگی دوران بارداری با افکار منفی، غم مداوم، استرس و اضطراب، بی حوصلگی، خستگی، مشکلات خواب و افکار ناامید کننده همراه است.
- برای درمان آن باید تحت نظارت روانپزشک دارو مصرف کرد، از مشورت روانشناس بهره مند شد، سبک زندگی را اصلاح کرد و روش‌های دیگر را به کار گرفت.
- شما برای مشورت با پزشک روانپزشک و سایر متخصص‌ها می‌توانید از خدمات کلینیک اپلیکیشن هرلایف استفاده کنید.
پرسش‌های پرتکرار
با توجه به وضعیت درمان، شدت علائم، میزان حمایت خانواده و سایر عوامل مؤثر در خانم‌های مختلف متفاوت است.
عموماً داروهای ضد افسردگی مانند سرترالین یا فلوکستین توسط روانپزشک تجویز می‌شوند.
منابع:
