همه‌ چیزهایی که درباره سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) باید بدانیم

سندرم تخمدان پلی کیستیک (polycystic ovary syndrome) یا PCOS نوعی بیماری زنانه است که از هر ۱۰ زن در سنین باروری، یک نفر به آن مبتلا می‌شود.

زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک معمولاً تعادل هورمونی ندارند و دچار مشکلات متابولیسمی هستند که ممکن است بر سلامت عمومی آن‌ها تأثیر بگذارد. به‌علاوه این سندرم یکی از دلایل شایع اما درمان‌پذیر ناباروری هم است. این عارضه بر هورمون‌ها تأثیر گذاشته و باعث پریود نامنظم، رشد موهای زائد و آکنه می‌شود. شیوه درمان PCOS، به اینکه می‌خواهید باردار شوید یا خیر بستگی دارد. همچنین زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است بیشتر در معرض خطر بعضی بیماری‌ها مانند دیابت یا فشارخون بالا قرار بگیرند.

در این مقاله به بررسی علائم، علت ایجاد و درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌پردازیم.

سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS، به‌ دلیل عدم تعادل هورمون‌هایی که توسط تخمدان‌ها تولید می‌شوند به وجود می‌آید. نامتعادل بودن سطح ترشح هورمون‌ها باعث تولید بیش از اندازه هورمون‌های آندروژنی (androgen) یا همان هورمون‌های مردانه می‌شود. در نتیجه، افراد مبتلا به PCOS اغلب چرخه‌های پریود نامنظم و تخمک‌گذاری غیرقابل پیش‌‌بینی دارند و در بعضی مواقع برای مدتی حتی پریود هم نمی‌شوند. در واقع به‌ دلیل اینکه تخمک‌گذاری اتفاق نمی‌افتد، ممکن است کیست‌های کوچکی حاوی مایع روی سطح تخمدان‌ها ایجاد شوند.

در مجلۀ هلث لاین (Healthline) ذکر شده که ابتلای ۲.۲ تا ۲۶.۷ درصد از خانم‌ها در فاصلۀ سنی ۱۵ تا ۴۴ سالگی به سندرم تخمدان پلی کیستیک تشخیص داده می‌شود. اما ۷۰ درصد خانم‌هایی که به این بیماری مبتلا هستند، بدون اینکه از بیماری خود مطلع باشند، به زندگی ادامه می‌دهند. با این حال تخمدان پلی کیستیک یکی از شایع‌ترین علت‌های ناباروری زنان است. این سندرم همچنین می‌تواند خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی را هم افزایش دهد. پزشک می‌تواند PCOS را با توجه به علائم فرد و برنامه‌‌اش برای بارداری  درمان کند.

انواع تخمدان پلی کیستیک کدام هستند؟

تخمدان پلی کیستیک مانند بسیاری از بیماری‌ها، انواع مختلفی دارد. این بیماری‌ها در چهار نوع (D) ،(C) ،(B) و (A) تقسیم بندی می‌شوند.

• (PCOS) نوع (A) که به (Full-blown PCOS) معروف است، هنگامی رخ می‌دهد که سطح هورمون آندروژن زیاد می‌شود. در این حالت مشکلات مرتبط با سلامت تخمدان‌ها و کیست‌ها بیشتر به چشم می‌آیند.
• تخمدان پلی کیستیک نوع (B) یا همان (Non-PCO PCOS)، با افزایش سطح هورمون آندروژن همراه است. تخمدان‌ها نیز در مرحلۀ تخمک گذاری دچار مشکل می‌شوند.
• تنبلی تخمدان نوع (C) یا (Ovulatory PCOS) هنگامی است که میزان آندروژن و تعداد کیست‌ها در تخمدان بیشتر از دو نوع دیگر هستند.
• (PCOS) نوع (D) که با نام (Non-hyperandrogenic PCOS) شناخته می‌شود، دارای سطح طبیعی آندروژن است. اما مشکلاتی در تخمک گذاری وجود دارند که مرتبط با کیست‌هایی هستند که در  تخمدان وجود دارند.

علاوه بر این دسته بندی فوق، تخمدان پلی کیستیک را بر اساس منشأ بیماری نیز گروه بندی می‌کنند. این گروه بندی عبارتند از:

• (PCOS) ناشی از مقاومت به انسولین
• (PCOS) التهابی
• تنبلی تخمدان با علل پنهان
• سندرم تخمدان پلی کیستیک ناشی از مصرف قرص‌های ضد بارداری

علت اصلی سندرم تخمدان پلی کیستیک 

علت اصلی ایجاد سندرم تخمدان پلی کیستیک ناشناخته است. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ژنتیک در شکل‌گیری این بیماری نقش دارد اما عوامل  دیگری هم  در ایجاد سندرم تخمدان پلی کیستیک مانند موارد زیر تأثیرگذار هستند:

سطح بالای هورمون‌های موجود در بدن زنان

سطح بالای هورمون تستوسترون (testosterone) که یکی از هورمون‌های مردانه است و در بدن زنان هم وجود دارد، مانع از آزاد شدن تخمک از تخمدان‌ها می‌شود؛ که این روند باعث ایجاد چرخه‌های پریود نامنظم است. پریود نامنظم همچنین می‌تواند باعث ایجاد کیسه‌های کوچک (ساک) پر از مایع در تخمدان‌ها شود. تولید آندروژن (androgen) بالا هم باعث آکنه و رشد موهای زائد در زنان می‌شود که از علائم ابتلا به این سندرم است.

در حقیقت، زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دچار به‌هم‌ریختگی هورمونی هستند که چرخه پریود، تخمک‌گذاری و احتمالاً بارداری را مختل می‌کند. این هورمون‌ها مانند یک شبکه پیچیده به هم متصل‌اند و عملکرد دستگاه تناسلی زنان، به‌شدت به برقراری تعادل بین آن‌ها وابسته است. هورمون‌هایی که در PCOS نقش دارند عبارت‌اند از:

• آندروژن‌ها یا هورمون‌های مردانه (مانند تستوسترون)
• هورمون لوتئینیزه (luteinizing hormone) یا LH
• هورمون محرک فولیکول (follicle-stimulating hormone) یا FSH
• استروژن (estrogen)
• پروژسترون (progesterone) 

مقاومت به انسولین

افزایش سطح انسولین باعث می‌شود که تخمدان‌ها هورمون مردانه بسازند و آن‌ را آزاد کنند. افزایش هورمون مردانه، جلوی فرایند تخمک‌گذاری را می‌گیرد و به بروز سایر علائم (مثل چاقی، آکنه و…) سندرم تخمدان پلی کیستیک کمک می‌کند.

انسولین، نحوه پردازش گلوکز (قند) و استفاده از آن را برای انرژی کنترل می‌کند. مقاومت به انسولین به این معنی است که بدن، انسولین را به‌درستی پردازش نمی‌کند و این اتفاق منجر به افزایش سطح گلوکز در خون می‌شود. همه افراد مبتلا به مقاومت به انسولین، قند خون بالایی ندارند، اما مقاومت به انسولین می‌تواند منجر به دیابت شود.

اضافه وزن یا چاقی هم می‌تواند به مقاومت به انسولین کمک کند. افزایش سطح انسولین، حتی اگر گلوکز خون نرمال باشد، می‌تواند نشان‌دهنده مقاومت به انسولین باشد.

التهاب

زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک گاهی با التهاب مزمن درجه پایین درگیر می‌شوند. دکتر متخصص می‌تواند با انجام آزمایش‌های خونی مختلف، میزان پروتئین واکنش‌گر (C reactive protein) یا CRP و گلبول‌های سفید خون را مشخص و سطح التهاب در بدن را اندازه‌گیری کند.

مصرف قرص‌های ضد بارداری

خانم‌هایی که از داروهای مختلف ضد بارداری استفاده می‌کنند، بعد از قطع داروها دچار تأخیر در پریود می‌شوند. گاهی نیز علائمی مشابه با علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک تجربه می‌کنند. در این حالت ممکن است که بعضی از خانم‌ها نگران ابتلا به بیماری (PCOS) شده باشند. 

باید بگوییم که مصرف داروهای هورمونی ضد بارداری باعث ایجاد سندروم تخمدان پلی کیستیک نمی‌شوند. با این حال، برای اینکه پزشک تشخیص دقیقی بدهد، باید برنامۀ پیشگیری از بارداری را کنار بگذارید تا نظم هورمون‌ها بهبود یابد. در چنین شرایطی، پزشک با مشاهدۀ علائم باقیمانده می‌تواند ابتلا به تنبلی تخمدان یا سایر بیماری‌ها را تشخیص دهد.

علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک 

بسیاری از زنان تا زمانی که برای باردار شدن مشکلی نداشته باشند یا به دلایل ناشناخته وزن اضافه نکنند، متوجه عوارض این بیماری نمی‌شوند. شایع‌ترین علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک عبارت‌اند از:

• پریود نامنظم

بی‌نظمی در چرخه پریود، پریود نشدن و خون‌ریزی سنگین (شدید) در طول قاعدگی می‌تواند از علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد. 

• رشد غیرطبیعی مو

 رشد موهای زائد صورت، موهای زیاد و زائد در بازوها، سینه و شکم یکی از عوارض شایع این بیماری است. به‌طور میانگین حدود ۷۰ درصد از زنان مبتلا به PCOS دچار موهای زائد می‌شوند.

• آکنه

سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند باعث آکنه، به‌خصوص در پشت، سینه و صورت شود. این آکنه ممکن است پس از سال‌های نوجوانی هم  ادامه یابد و درمان آن دشوار باشد.

• چاقی

حدود ۸۰ درصد از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دارای اضافه وزن یا چاقی هستند و در کاهش وزن مشکل دارند.

• تیره شدن پوست

ایجاد لکه‌های پوستی تیره به‌خصوص در چین‌های گردن، زیر بغل، کشاله ران (بین پاها) و زیر سینه‌ها که به‌عنوان آکانتوز نیگریکانس (acanthosis nigricans) شناخته می‌شود یکی دیگر از علائم PCOS است.

• کیست

بسیاری از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک دارای حفره‌های کوچکی از مایع در تخمدان‌های خود هستند که اصطلاحاً به آن‌ها کیست می‌گویند.

• ضایعات پوستی

ضایعات پوستی، فلپ‌های (Flap) پوست اضافی هستند. آن‌ها اغلب در زیر بغل یا گردن در زنان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک یافت می‌شوند.

• نازک شدن موها

افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است تکه‌هایی از موهای سر خود را از دست بدهند یا شروع به کچل شدن کنند.

• ناباروری

همان‌طور که گفتیم، این سندرم شایع‌ترین علت ناباروری زنان است. کاهش تعداد دفعات یا قطع شدن فرآیند تخمک‌گذاری می‌تواند منجر به ناتوانی در باردار شدن شود.

روش‌های تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک 

در بیشتر موارد، پزشک متخصص می‌تواند پس از معاینه، PCOS را تشخیص دهد. پزشک ممکن است آزمایش خون یا سونوگرافی را برای کمک به تشخیص این سندرم پیشنهاد دهد.

روش‌های دیگری که می‌تواند به شما در تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک و مراجعه به‌موقع به پزشک کمک کند، شامل موارد زیر است:

• در مورد علائم و سابقه پزشکی خود و خانواده‌تان با متخصص صحبت کنید.
• وزن و فشارخون خود را اندازه‌گیری کنید.
• یک معاینه فیزیکی انجام دهید، به‌طور خاص به‌ دنبال موهای زائد صورت، ریزش مو، آکنه، تغییر رنگ پوست و ضایعات پوستی باشید.
• برای بررسی سطح هورمون و سطح گلوکز (قند خون)، آزمایش خون بدهید.

به‌طور معمول، اگر دو مورد زیر را داشته باشید، ممکن است به PCOS مبتلا شده باشید:

• پریودهای نامنظم یا از دست رفته
• علائم هورمون‌های نامتعادل مانند آکنه یا رشد بیش از حد مو

عوارض سندرم تخمدان پلی کیستیک

اگر سندرم تخمدان پلی کیستیک دارید و سطح آندروژن در بدن شما خیلی بالا است، احتمال بروز تعدادی از عوارض برایتان بیشتر است. درست است که برخی از علائم و عوارضی که این بیماری به دنبال دارد، مشابه هستند، اما نمی‌توان آنها را یکسان دانست. برای مثال چاقی در کنار سایر علائم به تشخیص (PCOS) کمک می‌کند. اما تا زمانی که درمان به طور کامل انجام نشود و حتی پس از آن، مشکل چاقی ادامه پیدا می‌کند. این‌ عوارض عبارت‌اند از:

• مشکلاتی برای بارداری

کیست در تخمدان‌ها می‌تواند در تخمک‌گذاری اختلال ایجاد کند. باروری زمانی می‌افتد که یکی از تخمدان‌های شما هر ماه یک تخمک آزاد می‌کند. اگر یک تخمک سالم برای بارور شدن توسط اسپرم در دسترس نباشد، نمی‌توانید باردار شوید. البته در صورت ابتلا به PCOS و پیگیری راه‌های درمانی همچنان شانس بارداری خواهید داشت، اما ممکن است نیاز به مصرف دارو باشد. بهتر است با پزشک متخصص در این باره مشورت کنید.

• ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت

به‌هم‌ریختگی در میزان ترشح انسولین و داشتن بیماری دیابت ممکن است باعث تولید سطح بالایی از آندروژن در بدن شما شود. اگر بدن نسبت به انسولین مقاومت داشته باشد، سلول‌های ماهیچه‌ها، اندام‌ها و سایر بافت‌ها قند خون را به‌خوبی جذب نمی‌کنند. در نتیجه، می‌توانید قند زیادی در جریان خون داشته باشید. این بیماری دیابت نامیده می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در سیستم قلبی عروقی و عصبی شما شود.

سایر عوارض شایع سندرم تخمدان پلی کیستیک عبارت‌اند از:

• افسردگی
• اضطراب
• خون‌ریزی از رحم 
• مشکلات خواب
• التهاب در کبد
• اختلالات خواب

هیچ راه اثبات شده‌ای برای درمان قطعی تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد؛ اما می‌توانید قدم‌های کوچکی برای کاهش علائم خود بردارید. به‌عنوان مثال، خوردن غذاهای مغذی، ورزش منظم و کنترل وزن می‌توانند در جلوگیری از اثرات PCOS کمک کنند.

پزشک متخصص، درمان را بر اساس علائم، سابقه پزشکی، سایر شرایط سلامت بدن شما و اینکه می‌خواهید باردار شوید یا خیر، تعیین می‌کند. درمان‌ها می‌تواند شامل داروها، تغییر شیوه زندگی یا ترکیبی از هر دو باشند.

اگر قصد باردار شدن ندارید، درمان‌ها عبارت‌اند از:
اگر نمی‌خواهید بچه‌دار شوید، راه‌های مختلفی برای درمان PCOS وجود دارند که بهتر است قبل از اقدام به انجام آن‌ها حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید. درمان‌هایی مانند موارد زیر:

• کنترل بارداری هورمونی

گزینه‌های درمانی شامل قرص‌های ضدبارداری، چسب‌ها، حلقه واژینال یا دستگاه داخل رحمی (IUD) هورمونی است. کنترل بارداری هورمونی به تنظیم چرخه پریود، بهبود آکنه و به کاهش رشد موهای زائد کمک می‌کند.

• داروهایی برای درمان دیابت

داروهای درمان دیابت به بعضی از زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک در بهبود چرخه‌های پریود کمک می‌کند.

• داروهایی برای کاهش تولید هورمون‌های مردانه

بعضی داروها می‌توانند اثر هورمون‌های مردانه را از بین ببرند. این واکنش به کنترل آکنه یا رشد مو ناشی از PCOS کمک می‌کند. 

• تغییر سبک زندگی

 کاهش وزن و رژیم غذایی سالم می‌تواند تأثیر مثبتی بر سطح انسولین و در نهایت درمان PCOS داشته باشد.

اگر می‌خواهید باردار شوید، درمان PCOS شامل موارد زیر است:

سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند باردار شدن را سخت کند و در عین حال خطر برخی از عوارض بارداری را افزایش دهد اما در صورت ابتلا به PCOS هم می‌توانید باز هم باردار شوید. پزشک متخصص زنان بعد از انجام مشاوره و در صورت نیاز می‌تواند یک برنامه درمانی برای کمک به تخمک‌گذاری به شما پیشنهاد دهد.

برنامه درمانی شما برای داشتن یک بارداری موفق می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• داروهایی برای تحریک تخمک‌گذاری (آزادسازی تخمک)

بارداری موفق با تخمک‌گذاری شروع می‌شود. ثابت شده است که برخی داروها باعث تحریک تخمک‌گذاری در زنان مبتلا به PCOS می‌شوند. 

• جراحی

روش‌های جراحی وجود دارد که در آن‌ها بافت‌هایی که در تخمدان‌ها، هورمون‌های مردانه تولید می‌کنند را برمی‌دارند. البته در حال حاضر با وجود داروهای جدیدتر، جراحان اکنون به‌ندرت از این روش استفاده می‌کنند.

• لقاح آزمایشگاهی IVF

تخمک مادر با اسپرم همسرش در آزمایشگاه بارور می‌شود و سپس به رحم مادر منتقل می‌شود. این یک گزینه در زمانی که داروها به تخمک‌گذاری کمک نمی‌کنند برای زنان مبتلا به PCOS است.

راه درمان تنبلی تخمدان و بارداری سریع چیست؟

بسیاری از خانم‌هایی که به تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان مبتلا هستند، به بارداری علاقه دارند. اما همیشه نگران خطراتی هستند که سلامتی آنها را هنگام حاملگی تهدید می‌کند. پیش از این توضیح دادیم که تنبلی تخمدان با مصرف داروهای مختلف برای تنظیم تغییرات هورمونی، کنترل دیابت، آی وی اف و راهکارهای درمانی گوناگون بهبود می‌یابد. به دنبال آن خانم‌ها با خیالی آسوده‌تر می‌توانند باردار شوند.

با این وجود، اصلاح سبک زندگی، در کنار درمان‌های دارویی مورد نظر متخصص زنان، بیشترین تأثیر را بر آمادگی برای بارداری دارد. به همین دلیل به خانم‌های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک، توصیه می‌کنیم که برنامۀ غذایی مناسبی را طبق نظر متخصص تغذیه و پزشک متخصص زنان خود آماده کنند.

مفیدترین خوراکی‌ها برای مبتلایان به تنبلی تخمدان

خانم‌هایی که مشکل تنبلی تخمدان دارند، می‌توانند از خوراکی‌های مختلفی مانند میوه‌های متنوع، سبزیجات خام یا پخته، کاسۀ سالاد، شیر و لبنیات کم چرب، گوشت، مرغ، ماهی و لوبیا میل کنند. سایر خوراکی‌های مفید عبارتند از:

• گوجه فرنگی
• اسفناج
• عدس و لوبیا
• فلفل دلمه‌ای
• کلم و کاهو
• سیب زمینی شیرین
• کدو حلوایی و کدو تنبل
• روغن زیتون
• شیر و ماست کم چرب
• میوه‌هایی مانند توت فرنگی
• تخم مرغ
• ماهی
• مرغ و گوشت قرمز

این در حالی است که مصرف لبنیات پرچرب و خوراکی‌هایی که کربوهیدرات زیاد دارند مانند برنج، ماکارونی، نان، انواع شکلات و بیسکویت باید محدود باشد.

تأثیر مکمل‌ها بر درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک

مکمل‌های مختلفی هم همراه با غذاهایی که معرفی کردیم، بر درمان تنبلی تخمدان اثر می‌گذارند. مهم‌ترین تأثیری که این مکمل‌ها مانند اینوزیتول دارند، بهبود عملکرد گیرنده‌های انسولین هستند. در حقیقت با این تأثیر، میزان مقاومت نسبت به انسولین کاهش می‌یابد. مصرف خوراکی‌هایی مانند روغن زیتون، گوجه فرنگی، سبزی‌های خام یا پخته و ماهی‌های چرب برای بهبود تنبلی تخمدان مفید هستند. اگرچه انواع آجیل‌ها مانند پسته، بادام، گردو و فندق در این رژیم مؤثر خواهند بود.

انجام ورزش‌های مناسب

انجام ورزش‌های گوناگون برای سلامتی خانم‌ها و آقایان اهمیت دارد. اما خانم‌هایی که به تنبلی تخمدان مبتلا هستند، باید نرمش‌هایی انجام دهند که باعث بهبود سلامتی آنها شود و فشار بر تخمدان‌های آنها وارد نکند. انجام ورزش‌های بدنسازی که به آب شدن چربی‌های اضافه و تناسب اندام کمک می‌کنند، اهمیت دارد. علاوه بر این، یوگا و پیلاتس به مبتلایان به (PCOS) پیشنهاد می‌شوند. این دو ورزش به تنظیم سطح انسولین بدن کمک قابل توجهی می‌کنند. در حالی که سلامت جسم و روان را ارتقا می‌دهند.

روش‌های خانگی برای درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک

با وجود داروهای شیمیایی مختلفی که برای درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک تجویز می‌شوند، خانم‌های مبتلا به این بیماری، سعی می‌کنند که خوراکی‌های مختلفی را در رژیم غذایی خود قرار دهند که تهیۀ آنها کار آسانی است.

شما نیز باید توجه داشته باشید که میوه‌ها، سبزیجات، غلات و حبوبات غذاهای کاملی هستند که می‌توانید به برنامۀ رژیم غذایی خود اضافه کنید. علاوه بر این باید در مصرف خوراکی‌های حاوی پروتئین و کربوهیدرات محتاط باشید. این نکته به ویژه برای کسانی که با مشکل «مقاومت به انسولین» مواجه هستند، اهمیت دارد. علاوه بر این، اختلال در سوخت و ساز خوراکی‌ها، احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگر مانند کبد چرب، مشکل قلب و عروق و دیابت و یا تشدید آنها را افزایش می‌دهد. 

مهم‌ترین نکات تخمدان پلی کیستیک

• از عوارض تخمدان پلی کیستیک می‌توان به دشواری در باردار شدن، مشکلات هنگام بارداری، چاقی و یائسگی اشاره کرد.
• اگر عادت ماهانه نامنظم دارید، برای باردار شدن با مشکل مواجه شده‌اید و آکنه یا رشد موی بیش از حد دارید، به پزشک مراجعه کنید.
• اگر به شما گفته شد مبتلا به این سندرم هستید، در مورد آزمایش دیابت نوع ۲ و نحوه مدیریت این بیماری بپرسید. 
• ایجاد تغییرات سالم مانند کاهش وزن در صورت اضافه وزن و افزایش فعالیت بدنی می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهد و به شما کمک کند تا دیابت را بهتر مدیریت کنید.
• تاکنون هیچ راه اثبات شده‌ای برای درمان قطعی تخمدان پلی کیستیک گزارش نشده است اما روش‌هایی وجود دارند که می‌توانند به شما در تخمک‌ گذاری و همچنین کاهش آکنه و رشد مو کمک کنند. 
• خوراکی‌هایی مانند ماهی، میوه‌ها، سبزیجات، آجیل، غلات و حبوبات برای بهبود سندرم تخمدان پلی کیستیک استفاده می‌شوند.
• شما برای کسب اطلاعات کامل دربارۀ سلامت قاعدگی زنان، بارداری و یائسگی می‌توانید اپلیکیشن هرلایف را نصب کنید. در ضمن امکان بهره مندی از خدمات متنوع این برنامه برای شما وجود دارد.

پرسش پرتکرار