احتمالاً درباره سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و عوارض آن زیاد شنیده‌اید. این وضعیت می‌تواند شما را در معرض خطر مقاومت به انسولین هم قرار دهد. مراقب علائم مقاومت به انسولین باشید و بدانید که این موضوع در زنان مبتلا به PCOS یا همان تخمدان پلی کیستیک رایج است. علائم آن هم شامل هوس به خوراکی‌هایی خاص مانند شیرینی‌جات و تکرر ادرار می‌شود. زمانی که بدن دچار مقاومت به انسولین است، یعنی واکنش آن نسبت به هورمون انسولین طبیعی نیست. در ادامه درباره مقاومت به انسولین در تخمدان پلی کیستیک بیشتر می‌گوییم. پیش از آنکه وضعیت مذکور تبدیل به دیابت شود، جلوی آن را بگیرید.
سندرم تخمدان پلی کیستیک، مقاومت به انسولین و چاقی سه راس مثلثی هستند که همراه هم موجب علائم و مشکلات زیادی می‌شوند.
تخمدان پلی کیستیک چیست؟
زمانی که فردی مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک است، تخمدان‌های او بیش از حد آندروژن (Androgen) تولید می‌کنند. تخمدان‌ها اندام زنانه‌ای هستند که تخمک‌ها را ذخیره و آزاد می‌کنند. آندروژن هم نوعی هورمون جنسی مردانه است که در زنان به مقدار کمی وجود دارد. زنان مبتلا به تخمدان پلی کیستیک سطح بالایی از آن را در بدن خود دارند.
پلی کیستیک یعنی کیست‌های زیادی روی تخمدان‌ها وجود دارند. این کیست‌ها پر از مایع هستند و در بعضی از زنان، علامت‌های زیادی ایجاد می‌کنند. کیست‌ها کیسه‌های پر از مایع هستند. مجموع این شرایط با بروز عوارض و علائم مختلفی مانند اختلالات قاعدگی و تأثیر روی باروری همراه است.
مقاومت به انسولین چیست؟
انسولین هورمونی است که از سوی پانکراس تولید می‌شود. این هورمون در پاسخ به افزایش مقادیر گلوکز (قند پایه در بدن) در خون به وجود می‌آید. انسولین به انتقال گلوکز به سلول‌های ماهیچه، چربی و کبد کمک می‌کند. بنابراین، می‌توان آن را برای استفاده در زمانی ذخیره کرد که بدن شما به انرژی نیاز دارد.
هنگامی که نسبت به انسولین مقاومت پیدا می‌کنید، پانکراس همچنان انسولین ترشح می‌کند، اما ذخیره کردن گلوکز در بدن به طور موقتی متوقف می‌شود. پاسخ نامناسب می‌تواند باعث تجمع گلوکز در خون شود و در نهایت نحوۀ برخورد بدن با قند را تغییر دهد. این وضعیت منجر به افزایش سطح گلوکز خون است و به آن هیپرگلیسمی (Hyperglycaemia) گفته می‌شود. افزایش مقاومت به انسولین در نهایت، دیابت نوع ۲ را ایجاد می‌کند.
مقاومت به انسولین در تخمدان پلی کیستیک چیست؟
در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، خطر مقاومت به انسولین بعد از ۴۰ سالگی بیشتر است. عوامل زیر هم احتمال ابتلای آن‌ها را بالاتر می‌برند:
- اضافه وزن
- فشار خون بالا
- سطح کلسترول بالا
- سبک زندگی کم‌تحرک
اگر یکی از اعضای خانواده شما هم سابقه مقاومت به انسولین داشته باشد، احتمال بیشتری برای ایجاد مقاومت به انسولین در شما وجود دارد.
علت مقاومت به انسولین در تخمدان پلی کیستیک چیست؟
انسولین بالا می‌تواند تخمک‌گذاری را مختل کند و باعث شود تخمدان‌ها تستوسترون اضافی بسازند. مطالعه‌ای در همین راستا نشان داده است که افزایش میزان ابتلا به تخمدان پلی کیستیک با افزایش چاقی و بالا رفتن وزن ارتباط مستقیمی دارد.
رابطۀ بین مقاومت به انسولین و سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) پیچیده است و از آنجا که هر یک دیگری را تقویت می‌کنند، می‌توانند به یک چرخه معیوب و مدام منجر شوند. اینکه کدام یک باعث دیگری می‌شود، کاملاً مشخص نیست. با این حال، مشخص است که این دو بیماری اغلب با هم ایجاد می‌شوند.
همان طور که گفته شد، سطح بالای انسولین باعث تولید بیش از حد تستوسترون می‌شود و در تخمک گذاری اختلال ایجاد می‌کند. این وضعیت می‌تواند چرخه‌ای از بدتر شدن علائم تخمدان پلی کیستیک را آغاز کند. انسولین در بدن انباشته می‌شود و به گیرنده‌های انسولینی که در بافت تخمدان وجود دارند هم متصل می‌شود. سپس تولید تستوسترون را افزایش می‌دهد.
هرچه که میزان تستوسترون در زنان بیشتر باشد، اختلال تخمک گذاری بیشتری در تخمدان‌های آن‌ها به وجود می‌آید. هر چه مقاومت به انسولین بیشتر باشد، اضافه وزن بیشتری به وجود می‌آید. به این ترتیب هرچه وزن بالاتر برود، تمایل به مقاوم شدن به انسولین هم افزایش پیدا می‌کند.
علائم مقاومت به انسولین در تخمدان پلی کیستیک: از کجا بفهمیم مقاومت به انسولین داریم؟
اغلب اوقات، هیچ علامتی از مقاومت به انسولین وجود ندارد. اما برخی از علائم و نشانه ها عبارتند از:
- اضافه شدن چربی دور شکم و اندازه دور کمر
- لکه‌های پوستی تیره
- برآمدگی‌های پوستی
زمانی که مقاومت به انسولین منجر به قند خون یا دیابت بالا شود، علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- التیام دیرهنگام زخم‌ها و بریدگی‌ها
- عفونت‌های واژن و پوست
- افزایش گرسنگی
- افزایش تشنگی
- تاری دید
- تکرر ادرار
- سردرد
نحوه تشخیص مقاومت به انسولین در تخمدان پلی کیستیک چیست؟
برای بررسی مقاومت به انسولین و تخمدان پلی کیستیک، باید آزمایش خون بدهید. این آزمایش در حالت ناشتا انجام می‌شود و باید بین هشت تا ده ساعت قبل از آزمایش، خوردن و آشامیدن را متوقف کنید. پس از گرفتن نمونه خون و ارسال به آزمایشگاه، بر اساس نتایج زیر می‌توان تشخیص داد، مقدار گلوکز:
- زیر ۱۰۰ میلی گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) طبیعی است.
- ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم در دسی‌لیتر، پیش‌دیابت محسوب می‌شود.
- بیش از ۱۲۵ میلی گرم در دسی لیتر می‌تواند نشانه ابتلای فرد به دیابت باشد.
آزمایش تحمل گلوکز هم به هشت ساعت ناشتایی قبل از انجام تست نیاز دارد. در ابتدا، کارشناس از شما خون می‌گیرد. سپس از شما خواسته می‌شود که حدود ۲۳۰ میلی‌لیتر مایع حاوی ۷۵ گرم قند بنوشید. بعد از دو ساعت، آزمایش خون دوم گرفته می‌شود. تشخیص هم بر اساس نتایج، به شرح زیر خواهد بود:
- گلوکز خون ناشتای ۱۰۰ تا ۱۲۴ میلی گرم در دسی لیتر و پس از آن، قند خون ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی گرم در دسی لیتر در دو ساعت، حالت پیش دیابت است.
- گلوکز خون ناشتای ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر و به دنبال آن گلوکز خون ۲۰۰ میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر در دو ساعت، حالت دیابت است.
به طور معمول، قند خون در عرض سه ساعت به حالت عادی باز می‌گردد. اگر چنین اتفاقی نیافتد، یعنی مقاومت به انسولین صورت گرفته است.
آزمایش تشخیصی دیگر در این مسیر، تست هموگلوبین (A1C) است، که به عنوان آزمایش (A1C) یا (HbA1c) هم شناخته می‌شود. این مورد نوعی آزمایش خون ساده است که میانگین قند خون را در سه ماه گذشته اندازه گیری می‌کند. نتایج (A1C) به شرح زیر تفسیر می‌شود:
- نرمال: زیر ۵.۷ درصد
- پیش دیابت: ۵.۷ تا ۶.۴ درصد
- دیابت: ۶.۵ درصد یا بالاتر
در محدوده پیش‌دیابت، هرچه A1C شما بالاتر باشد، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هم بیشتر می‌شود.
راه‌های درمان مقاومت به انسولین در تخمدان پلی کیستیک چیست؟
اگر مشخص شد که به مقاومت انسولین در تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستید، باید مسیر درمان را شروع کنید. خوشبختانه، روش‌های مختلفی برای کنترل وضعیت وجود دارند. در برخی موارد، داروهایی مانند متفورمین برای کمک به کنترل بهتر سطح قند خون تجویز می‌شوند. متفورمین برای زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک استفاده می‌شود، چون بسیاری از آن‌ها حتی در صورت مبتلا نبودن به دیابت، مقاومت به انسولین دارند.
تغییر سبک زندگی هم می‌تواند مفید باشد؛ چه دارو دریافت می‌کنید و چه خیر، باید سبک زندگی‌تان را هم بهبود بدهید. این اقدامات راهی برای کنترل وضعیت هستند:
- سیگار را ترک کنید.
- الکل مصرف نکنید.
- استراحت کافی داشته باشید.
- مدیریت استرس را یاد بگیرید.
- در بیشتر روزهای هفته حداقل، ۳۰ دقیقه در روز ورزش کنید.
- از رژیم غذایی سالم و سرشار از گوشت بدون چربی، غلات پر از فیبر، سبزیجات، حبوبات، سبزیجات برگ‌دار و میوه پیروی کنید (با مشورت متخصص تغذیه).
برخی از رژیم‌های غذایی که برای بهبود مقاومت به انسولین مفید هستند، عبارتند از:
- رژیم مدیترانه‌ای.
- رژیم غذایی متشکل از غذاهای با شاخص‌های گلیسمی پایین.
- رژیم غذایی رویکردهای غذایی برای توقف فشار خون بالا (DASH).
عوارض مقاومت به انسولین در تخمدان پلی کیستیک چیست؟
عوارض اصلی مقاومت به انسولین در تخمدان پلی کیستیک به شرح زیر است:
- اختلالات قاعدگی و ناباروری
- بیماری‌های قلبی عروقی
- افزایش وزن و چاقی
- مشکلات پوستی
- اختلالات خلقی
- دیابت نوع ۲
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر دچار علامت‌های زیر هستید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. متخصص زنان می‌تواند وضعیت ابتلا به مقاومت به انسولین در تخمدان پلی کیستیک را شناسایی کند و زودتر درمان‌های لازم را برایتان پیش بگیرد:
- اختلالات قاعدگی مانند پریودهای نامنظم، پریودهای بسیار سنگین یا بسیار سبک، یا نبود پریود
- رشد موهای زائد در نواحی مانند صورت، سینه، شکم یا ران‌ها
- افزایش وزن، به ویژه افزایش وزن در ناحیه شکم
- ریزش مو، به ویژه در ناحیه سر
- آکنه، به ویژه در بزرگسالی
- مشکل در باردار شدن
- کیست‌های تخمدان
- خستگی مفرط
- تغییرات خلقی
مقاومت به انسولین و تخمدان پلی کیستیک؛ وضعیت را مدیریت کنید
- یادتان باشد که سندروم تخمدان پلی کیستیک و مقاومت نسبت به انسولین در یک ارتباط معیوب به هم متصل‌اند و دست در دست هم، روی بدن اثرات منفی می‌گذارند.
- با تغییراتی که در سبک زندگی‌تان به وجود می‌آورید، امکان کنترل و مدیریت این دو وجود دارد. بنابراین، اهمیت ورزش و تغذیه سالم را دست کم نگیرید.
- حواستان به مراجعه منظم به پزشک باشد و ضمناً به الگوی پریودهایتان هم دقیق توجه کنید.
- استفاده از اپلیکیشن هرلایف، راهی برای زیر نظر گرفتن دقیق پریود، زمان و علائم آن است. با نصب این برنامه، به سلامتی‌تان با نگاهی علمی و دقیق توجه کنید.
اختلالات قاعدگی و ناباروری ارتباط مستقیمی دارند. مقاومت به انسولین باعث افزایش تولید آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه) می‌شود و در نتیجه، اختلال در تخمک گذاری و قاعدگی به وجود می‌آید. این امر می‌تواند منجر به ناباروری شود.
زمانی که سلول‌ها به انسولین مقاوم می‌شوند، لوزالمعده یا همان پانکراس برای جبران این مقاومت، دست به تولید انسولین بیشتری می‌زند. در پی آن، افزایش تولید آندروژن‌ها (هورمون‌های مردانه) و ابتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک شکل می‌گیرد.
افزایش تولید آندروژن‌ها در افراد مبتلا به تخمدان پلی کیستیک و مقاوم به انسولین می‌تواند باعث ایجاد آکنه، موهای زائد و ریزش مو شود.
منابع:
