کم خونی پنهان چیست؟ در واقع کم خونی پنهان به شرایطی اشاره دارد که فرد، مبتلا به کم خونی ناشی از کمبود گلبول‌های قرمز یا همان هموگلوبین است، اما علائم آشکار یا شدیدی را نشان نمی‌دهد. این نوع کم خونی اغلب از طریق آزمایش خون به جای علائم قابل توجه تشخیص داده می‌شود.
با توجه به اینکه کم خونی پنهان ممکن است ناشی از کمبودهای تغذیه‌ای مانند آهن، ویتامین (B12) یا فولات باشد، اصلاح رژیم غذایی نقش مهمی در درمان آن ایفا میکند. علاوه بر این، داروهای مختلف می‌توانند این نوع از کم خونی را نیز درمان کنند. در ادامه توضیح بیشتری دربارۀ این بیماری و روش‌های تشخیص و درمان آن ارائه می‌دهیم.
کم خونی پنهان چیست؟
کم خونی نهفته که با نام کم خونی پنهان نیز شناخته می‌شود، یکی از انواع بیماری کم خونی است که طی آن بدن توانایی کافی برای حمل اکسیژن در خون ندارد. علت اصلی بروز این مشکل نیز ناکافی بودن سطح هموگلوبین است. اما چرا به آن صفت پنهان را نسبت داده‌اند؟ در پاسخ باید بگوییم که علائم این نوع کم خونی نهان، خفیف هستند یا قابل توجه نیستند. به همین دلیل اغلب این نوع کم خونی تشخیص داده نمی‌شوند تا زمانی که فرد برای چکاپ کامل یک آزمایش خون انجام دهد.
علل کم خونی نهان چیست؟
کم خونی پنهان به دلیل‌های مختلفی رخ می‌دهند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
کمبود تغذیه
- کمبود آهن (شایع ترین علت)
- کمبود ویتامین (B12) یا کمبود فولات
بیماری های مزمن
- بیماری مزمن کلیه
- شرایط التهابی ( مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس)
از دست دادن خون
- از دست دادن خون کم، زیاد و طولانی مدت (مانند خونریزی دستگاه گوارش، قاعدگی سنگین)
اختلالات مغز استخوان
- کاهش تولید گلبول های قرمز
عوامل دیگر
- اختلال در جذب مواد مغذی غذایی در دستگاه گوارش (مانند بیماری سلیاک، بیماری التهابی روده)
- عفونت‌های مزمن
کمبود آهن نهفته
کمبود آهن نهفته (Latent Iron Deficiency) به وضعیتی گفته می‌شود که ذخایر آهن بدن برای تأمین نیازهای آن کافی نیستند. اما بیمار هنوز به کم خونی ناشی از فقر آهن کامل مبتلا نشده است. این مسئله مرحلۀ اولیۀ کمبود آهن به حساب می‌آید. جایی که بدن هنوز آهن کافی برای حفظ سطح هموگلوبین طبیعی و جلوگیری از علائم قابل مشاهده کم خونی دارد. در حالی که کاهش ذخایر آهن در آزمایش خون قابل مشاهده هستند.
علل کمبود آهن نهفته
کاهش ذخیرۀ آهن که منجر به کمبود آهن نهفته می‌شود، به دلایل مختلفی از جمله موارد زیر رخ می‌دهد:
- مصرف ناکافی آهن: رژیم غذایی فاقد غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز، سبزیجات برگدار، لوبیا و غلات غنی شده است.
- جذب ضعیف آهن : شرایطی مانند بیماری سلیاک، بیماری التهابی روده (IBD) یا عمل جراحی مؤثر بر روده می‌توانند در بروز علائم کمبود آهن نهفته مؤثر باشند.
- افزایش نیاز به آهن: بارداری، رشد سریع در کودکان یا چرخه‌های قاعدگی سنگین، نیاز بدن به آهن را افزایش می‌دهند.
- از دست دادن خون مزمن: خونریزی‌های کوچک و مداوم، مانند خونریزی دستگاه گوارش، اهدای خون مکرر یا قاعدگی سنگین از علل مهم کمبود آهن نهفته محسوب می‌شوند.
مشاوره آنلاین با بهترین پزشکان خون و سرطان
علائم کم خونی پنهان چیست؟
اغلب علائم قابل توجهی در مراحل اولیۀ ابتلا به کم خونی پنهان وجود ندارند، به همین دلیل است که آن را «نهفته» در نظر گرفته می‌گیرند. با این حال، با پیشرفت بیماری یا شدیدتر شدن آن، علائم خفیفی ممکن است ظاهر شوند. این علائم شامل:
- خستگی: احساس خستگی غیر معمول یا ضعیف، به ویژه پس از ورزش
- رنگ پریدگی: پوست کم رنگ یا ظاهر کم رنگ داخل و پایین پلک‌ها
- سرگیجه یا سبکی سر: سبکی سر یا سرگیجه هنگام ایستادن سریع یا بعد از فعالیت بدنی
- سردرد: سردردهای مکرر یا غیر قابل توضیح
- تنگی نفس: مشکل در تنفس در طول عملکرد طبیعی یا فعالیتهای بدنی
- دست‌ها و پاهای سرد: احساس سردی در اندام‌ها، حتی در دماهای گرم
- ضعف: ضعف عضلانی عمومی تأثیرگذار بر وظایف روزانه
- ضربان قلب سریع یا نامنظم: سخت‌تر کار کردن قلب برای تأمین سطح اکسیژن خون
نحوه تشخیص کم خونی پنهان
تشخیص دادن کم خونی نهفته معمولاً شامل ترکیبی از ارزیابی بالینی و تست‌های آزمایشگاهی است. در ادامه نگاهی به این روش‌های تشخیصی می‌اندازیم.
بررسی پروندۀ پزشک و شرح حال بیمار
کم خونی نهفته ممکن است علائم برجسته‌ای را نشان ندهد. اما علائم شایع کم خونی مانند خستگی، ضعف یا پوست کم رنگ ممکن است وجود داشته باشند. در برخی موارد نیز ممکن است هیچ نشانه‌ای وجود نداشته باشد. در ضمن، پزشک در مورد عواملی مانند رژیم غذایی، قاعدگی (برای زنان)، بارداری، سلامت دستگاه گوارش یا هر گونه بیماری مزمن زمینه‌ای که می‌توانند منجر به کم خونی شوند، سؤال خواهد کرد.
معاینۀ فیزیکی
پوست کم رنگ یا غشاهای مخاطی سفید از علائم مهم به حساب می‌آیند. پزشکان ممکن است علائم رنگ پریدگی را در پوست، زبان یا بستر ناخن بررسی کنند. معاینۀ فیزیکی همچنین ممکن است نشانه‌هایی از سایر علل احتمالی مانند سوء جذب یا انواع بیماری مزمن را نشان دهد.
آزمایش خون
راه اصلی تشخیص کم خونی پنهان انجام آزمایش خون است. این آزمایش پارامترهای مختلفی را برای تشخیص هرگونه ناهنجاری در تعداد سلول‌های خونی یا سطح آهن اندازه گیری میکند.
شمارش کامل خون (CBC)
(CBC) آزمایش استانداردی برای اندازه گیری تعداد گلبول‌های قرمز خون، سطح هموگلوبین و هماتوکریت است. در کم خونی نهفته، این مقادیر ممکن است طبیعی یا تنها به میزان خفیف کم باشند. اما برای تأیید این وضعیت، آزمایش بیشتر لازم است.
فریتین سرم
فریتین پروتئینی است که آهن را در بدن ذخیره میکند. سطح فریتین پایین نشانۀ کلیدی کمبود آهن به حساب می‌آید که علت مهم و شایع کم خونی نهفته است.
آهن سرم و ظرفیت کل آهن (TIBC)
آزمایش‌های آهن سرم و ظرفیت کل آهن (TIBC) مقدار آهن موجود در خون و چگونگی انتقال آهن را در سراسر بدن اندازه گیری می‌کنند. در کم خونی نهفته، سطح آهن ممکن است کم باشد.
اشباع ترانسفرین
اشباع ترانسفرین مقدار آهن متصل به ترانسفرین را اندازه گیری میکند ترانسفرین پروتئینی است که آهن را حمل می کند و اشباع پایین آن اغلب نشان دهندۀ کمبود آهن است.
ویتامین (B12) و سطح فولات
کمبود ویتامین (B12) یا فولات نیز می‌تواند منجر به کم خونی شود. این آزمایشها ممکن است در صورت وجود شک به کمبود فولات و ویتامین (B12) انجام شوند.
شمارش رتیکولوسیت
رتیکولوسیت‌ها گلبول‌های قرمز نابالغ هستند. کمبود آنها می‌تواند نشان دهندۀ کمبود تولید گلبول‌های قرمزی باشد که در حالت کم خونی دیده می‌شود.
بررسی مغز استخوان
اگر علت کم خونی مشخص نباشد یا نگرانی‌هایی در مورد سایر شرایط اساسی (مانند اختلالات مغز استخوان) وجود داشته باشد، ممکن است بیوپسی مغز استخوان انجام شود. این حالت تهاجمی‌تر است و معمولاً هنگامی انجام می‌شود که راهکارهای تشخیصی دیگر جواب مناسبی نداشته‌اند.
تست های اضافی
آندوسکوپی یا تست مدفوع از جمله روش‌های تشخیصی دیگر هستند. اگر پزشک به از دست دادن خون دستگاه گوارش به علت زخم، سرطان یا سایر شرایط مشکوک باشد، ممکن است آندوسکوپی یا آزمایش مدفوع را برای بررسی خون مخفی تجویز کند.
چه کسانی در معرض کم خونی پنهان هستند؟
کم خونی پنهان افراد مختلفی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما گروه خاصی از مردم، بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
- زنان: به ویژه در دورۀ قاعدگی، بارداری و شیردهی
- کودکان و نوجوانان: به دلیل روند رشد و بلوغ و همچنین در صورت پیروی از رژیم غذایی نامناسب
- گیاهخواران: به دلیل حذف خوراکی‌های سرشار از آهن مانند گوشت قرمز و لبنیات و عدم تأمین آهن با رژیم غذایی گیاهی
- افرادی با خونریزی‌های مزمن: مبتلایان به خونریزی‌های معده و هموروئید، اهداکنندگان مکرر خون و یا در اثر مصرف طولانی مدت مسکن‌های ضد التهابی غیر استروئیدی
- افراد سالمند: به دلیل افزایش سن، ابتلا به بیماری‌های مختلف و پرهیزهای غذایی
- ورزشکاران: در صورت عدم پیروی از رژیم غذایی غنی از آهن
درمان کم خونی پنهان
افرادی که به کم خونی پنهان مبتلا هستند، برای درمان این بیماری می‌توانند داروها، مکمل‌های غذایی و همچنین رژیم غذایی مناسبی را استفاده کنند.
رژیم غذایی
- غذاهای غنی از آهن: شامل هر دو منابع حیوانی و گیاهی
- گوشت قرمز، مرغ، ماهی، جگر
- عدس، لوبیا، اسفناج، توفو، غلات غنی شده، آجیل، دانه
- افزایش جذب آهن از مواد گیاهی با غذاهای غنی از ویتامین ث
- پرتقال، توت فرنگی، فلفل دلمه‌ای، گوجه فرنگی
- ویتامین (B12)
- انواع محصولات حیوانی حاوی آهن
- تخم مرغ، لبنیات، گوشت، مرغ، ماهی و غذاهای غنی شده
- انواع محصولات گیاهی حاوی آهن برای وگان‌ها
- غلات غنی شده، شیرهای گیاهی یا مکمل‌ها
- غذاهای غنی از فولات
- سبزیجات برگ دار (اسفناج و کلم)، حبوبات (عدس و نخود)، پرتقال و غلات غنی شده
- محدود کردن غذاهای مهار کنندۀ جذب آهن
- اجتناب از مصرف چای، قهوه (تانن) و غذاهای غنی از کلسیم (شیر و پنیر) همزمان با غذاهای غنی از آهن
درمان دارویی
- سولفات آهن، گلوکونات آهن یا فومارات آهن برای جذب آهن
- مکمل‌های خوراکی حاوی (B12) مانند سیانوکوبالامین یا متیل کوبالامین
- تزریق (B12) برای کمبود شدید یا مسائل جذب
- مکمل‌های اسید فولیک
کم خونی پنهان و درمان آن
- کم خونی پنهان نوعی کمبود هموگلوبین خون است که با علائمی بسیار محدود یا بدون علامت است. تنها با آزمایش خون و راهکارهای تشخیصی دیگر می‌توان به کم خونی نهفته پی برد.
- برای درمان باید داروها، مکمل‌های دارویی و همچنین غذاهایی را میل کنید که نیاز شما را به آهن رفع کنند. برای مثال گوشت قرمز، سبزیجات و میوه، خوراکی‌های دارای ویتامین‌های (B12) و (C) در درمان کم خونی نهفته مؤثر هستند.
- شما برای مشورت با پزشکان متخصص و عمومی می‌توانید از کلینیک آنلاین هرلایف استفاده کنید. علاوه بر این، برای خرید محصولات بهداشتی و سلامتی می‌توانید از خدمات فروشگاه هرلایف بهره مند شوید.
پرسش‌های پرتکرار
در کم خونی پنهان علائم خفیف ولی در نوع کم خونی علائم قابل توجه و شدید هستند. در کم خونی پنهان سطح هموگلوبین طبیعی و نزدیک به مرز طبیعی است، اما در کم خونی هموگلوبین به طور واضح پایین‌تر از سطح طبیعی است. درمان کم خونی پنهان با رژیم غذایی و کم خونی با مصرف داروها درمان می‌شود.
با آزمایش خون، معاینۀ فیزیکی، دریافت شرح حال و پروندۀ پزشکی بیمار، بررسی مغز استخوان و آزمایش‌های دیگر می‌توان کم خونی نهفته را تشخیص داد.
منابع:
