وقتی که احساس ضعف و بی‌حالی می‌کنیم آخرین چیزی که ممکن است به ما کمک کند این است که کسی بپرسد «پریودی؟» مطمئنا گاهی پاسخ دادن به این سوال بسیار ناخوشایند است. تحمل علائم فیزیکی مثل خونریزی، گرفتگی و نفخ به خودی خود می‌تواند در زندگی روزمره ما اختلال ایجاد کنند؛ چه برسد به تاثیرات چرخه پریود بر سلامت روان ما. به همین دلیل است که ما باید از سلامت روان خود مراقبت کنیم و در طول پریود با شناخت علائم و تغییرات مختلف بیشتر مراقب سلامت روان و جسم خود باشیم. چراکه زنان سنگ بنای سلامت کلی یک خانواده را تشکیل می‌دهند و اطمینان از دسترسی آن‌ها به مراقبت‌های با کیفیت می‌تواند منجر به بهبود سلامت کودکان و خانواده‌ها شود. سلامت خانواده‌ها و جوامع بدون شک با سلامت زنان گره خورده است.
بین سلامت زنان و چرخه پریود چه ارتباطی وجود دارد؟
چرخه پریود از روز اول پریود شروع می‌شود و سطح استروژن و پروژسترون (Estrogen and progesterone) بدن شما در این زمان پایین است. سطح پایین استروژن بر مواد شیمیایی که مغز ترشح می‌کند، تاثیر می‌گذارد. مطالعاتی که در وب سایت وب ام دی (webmd) منتشر شده است، نشان داده که سطح پایین استروژن با سطح پایین سروتونین (Serotonin)، «ماده شیمیایی شادی‌بخش» که منجر به احساس رضایت در شما می‌شود، مرتبط است.
پس از پایان دوره پریود، سطح استروژن شما مجددا افزایش می‌یابد و یک تخمک، آماده رهاسازی می‌شود. سطح استروژن درست قبل از تخمک گذاری به اوج خود می‌رسد. سطح پروژسترون هم در این زمان افزایش می‌یابد و اگر بارداری اتفاق نیوفتد، سطح این هورمون‌ها دوباره کاهش می‌یابد. در حالی که تمام مراحل فرایند تخمک‌گذاری بدن را برای بارداری آماده می‌کند، می‌تواند خلق‌و‌خوی زنان را تحت تاثیر منفی خود قرار دهد.
زمانی که زنان پریود هستند، زندگی متوقف نمی‌شود، آن‌ها همچنان باید ارتباطات خود در محل کار و با خانواده و دوستان را مدیریت کنند و این موضوع گاهی می‌تواند فشار زیادی روی آن‌ها وارد کند.
در مجله سلامت زنان آمریکا (womenshealth) گفته شده که بیشتر از ۹۰ درصد از افرادی که پریود می‌شوند، در طول چرخه پریود خود علائم مشترکی را تجربه می‌کنند. بسیاری از زنان یک یا دو هفته قبل از خونریزی پریود دچار سندرم پیش از پریود (Premenstrual syndrome) یا PMS می‌شوند. این اتفاق می‌تواند آن‌ها را تحریک‌پذیر، ناراحت، عصبی و مضطرب کند. همچنین در وب سایت مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی (National Center for Biotechnology Information) یا NCBI گفته شده است که ۳ تا ۸ درصد از زنان از اختلال دیسفوریک پیش از پریود (Premenstrual dysphoric disorder) یا PMDD رنج می‌برند. PMDD می‌تواند منجر به افسردگی شدید، خستگی مزمن، مشکل تمرکز و حملات پنیک (Panic) شود.
تغییرات هورمونی و سلامت زنان
تغییرات هورمونی در طول چرخه پریود ممکن است بر سلامت روان تاثیر منفی بگذارد و سلامت روان هم بر چرخه پریود موثر است. استرس زیاد می‌تواند زمان پریود را کوتاه یا حتی خونریزی را متوقف کند. همچنین استرس و فشار عصبی می‌تواند باعث دردناک‌تر شدن پریود شود. تحقیقی که در وب سایت مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری (National Center for Biotechnology Information) یا NCBI منتشر شده است، نشان داد که ارتباط معنی‌داری بین استرس و پریود دردناک یا دیسمنوره (Dysmenorrhea) وجود دارد که معمولا به صورت گرفتگی عضلانی شکم ظاهر می‌شود. نتایج این تحقیق همچنین نشان می‌دهد زنانی که استرس شدید دارند، دو برابر بیشتر از بقیه پریودهای دردناک را تجربه می‌کنند.
همچنین براساس مقاله‌ای که در وب سایت مایو کلینیک (mayoclinic) منتشر شده است، ارتباطی معنادار بین افرادی با مشاغل استرس‌زا و چرخه‌های پریود کوتاه‌تر وجود دارد. چرخه متوسط پریود حدود ۲۸ روز است و کمتر از ۲۴ روز چرخه کوتاه تلقی می‌شود. هیپوتالاموس (Hypothalamus) ناحیه‌ای از مغز است که سطح هورمون را کنترل می‌کند. وقتی استرس دارید ممکن است متوجه شوید که یک یا چند دوره از پریودتان عقب افتاده است. دلیلش ایناست که استرس و تغییرات هورمونی ناشی از آن می‌تواند چرخه طبیعی پریود را دچار اختلال کند.
اگر نگران هرگونه تغییر در چرخه پریود خود و دردهای پریودی هستید، می‌توانید در موقعیت‌های استرس‌زا برای پیشگیری از هرگونه اختلالی با پزشک مشورت کنید.
پریودتان در مورد سلامتی شما چه می‌گوید؟
در بیشتر مواقع شما از بعضی از علائم مربوط به پریودتان، مثل میزان خونریزی، دردهای پریودی، اختلال در زمان پریود شدن و رنگ خون پریودتان می‌توانید از بسیاری از موضوعات مربوط به سلامتی‌تان آگاه شوید. اطلاع به موقع از بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات جسمی به کمک این نشانه‌ها، می‌تواند در پیشگیری و بهبود روند درمان تاثیر زیادی بگذارد. در ادامه بعضی از این نشانه‌ها را مرور می‌کنیم.
خونریزی زیاد
در مقاله‌ای که در وب سایت وب ام دی (webmd) آمده، گفته شده حدود یک سوم زنان در مورد «پریود سنگین» به متخصص زنان خود شکایت می‌کنند. «سنگین» به این معنی است که مجبور باشید تامپون یا پد خود را هر یک تا دو ساعت یک بار تعویض کنید. پریودهایی که بیشتر از یک هفته طول می‌کشند یا لخته‌های خون بزرگ دارند (یعنی یک چهارم بزرگتر از لخته‌های معمولی که قبلا داشته‌اید) مشکلات مربوط به اندام‌های تناسلی یا هورمون‌ها را نشان می‌دهند. مثلا بیماری التهابی لگن، برخی اختلالات خونی، داروهای رقیق کننده خون (از جمله آسپرین) یا IUD از علل احتمالی پریودهای سنگین هستند.
خستگی و بی‌حالی در زمان پریود
هنگامی که خون بسیاری را در پریودهای سنگین از دست می‌دهید، گلبول‌های قرمز خون‌تان کاهش می‌یابد و این موضوع می‌تواند منجر به کم‌خونی و فقر آهن شود. اگر تنگی نفس دارید، احساس ضعف و خستگی دارید، رنگ پریده به نظر می‌رسید و ضربان قلب شما هم سریع است، به پزشک خود اطلاع دهید. یک آزمایش خون ساده می‌تواند به شما بگوید که آیا نیاز به درمان دارید یا همه چیز طبیعی است.
پریود نامنظم
شایع‌ترین علت عقب افتادن پریود، بارداری است. اما استرس، عدم تعادل هورمون‌ها، کاهش وزن، بافت اسکار (scar tissue) و بعضی از داروها هم می‌توانند پریود را متوقف کنند. اگر به مدت سه ماه پریودتان عقب افتاد، حتما به پزشک مراجعه کنید. این موضوع به همراه علائم دیگر کمک می‌کنند تا دکتر راحت‌تر تشخیص دهد چه اتفاقی در حال رخ دادن است. به عنوان مثال، رشد موهای زائد، بروز آکنه و اضافه وزن در زمان عقب افتادن پریود هم نشان دهنده سندرم تخمدان پلی کیستیک (Polycystic ovary syndrome) است. خوب است بدانیم که در زمان نزدیک شدن به یائسگی، پریود نامنظم طبیعی است.
زود پریود شدن
پریود شدن هر ۳ هفته یک بار می‌تواند طبیعی باشد. ممکن است چند سال بعد از اولین پریود شما طول بکشد تا طبق برنامه از ۲۱ تا 38 روز پریودتان مرتب شود. همچنین ورزش بیشتر، کاهش وزن و استرس هم می‌تواند چرخه پریود را تغییر دهد. اگر فاصله بین دو پریودتان کمتر از ۲۱ روز است، با پزشک خود مشورت کنید.
خونریزی بین چرخه پریود
از جمله مواردی که می‌تواند باعث ظاهر شدن خون خارج از زمان پریود شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رشد دیواره داخل رحم و اطراف آن مانند اندومتریوز (Endometriosis)
- فیبروم (Fibroids) یا پولیپ (Polyps)
- مشکلات مربوط به هورمون‌ها
- مصرف قرص‌های ضد بارداری
- بیماری‌های مقاربتی مثل کلامید (Chlamydia) یا سوزاک (gonorrhea)
همچنین بعضی از زنان حتی ۱۰ تا ۱۴ روز بعد از بارداری کمی لکه بینی را مشاهده می‌کنند. از آنجا که می‌تواند موارد زیادی دلیل این اتفاق باشد، در صورت بروز خونریزی غیرعادی در میان چرخه پریودتان، بهتر است با پزشک خود صحبت کنید.
تغییر رنگ خون
خون تازه در ابتدای پریود معمولا قرمز روشن و در یک پریود سنگین معمولا تیره‌تر است؛ به ویژه خون قدیمی لخته شده، به رنگ قهوه‌ای زنگ‌زده است که در پایان هفته دیده می‌شود؛ چرا که فرصتی داشته است که با هوا واکنش نشان دهد. رنگ صورتی روشن هم احتمالا فقط در روزهای اول پریود دیده می‌شود که حاصل ترکیب شدن خون پریود و مایعات رحم است. اگر دوست دارید اطلاعات بیشتری در مورد رنگ خون پریود داشته باشید پیشنهاد می‌کنیم مقاله «خونریزی پریود در چه صورت نرمال است؟» را مطالعه کنید.
گرفتگی عضلات
بیش از نیمی از زنان هنگام پریود در نواحی شکم، ران یا کمر خود احساس درد می‌کنند. این احساس درد یک یا دو روز در ماه، درست قبل یا با شروع خونریزی آغاز می‌شود. بعضی از زنان هم احساس سرگیجه و خستگی می‌کنند یا اسهال هستند.
گرفتگی یا دیسمنوره اولیه (primary dysmenorrhea)، انقباضات و دردهای اولیه شکمی (قبل از شروع پریود) است که به دلیل تلاش رحم برای ریزش دیواره داخلی‌اش رخ می‌دهد. خوشبختانه این موارد با افزایش سن بهتر می‌شوند و ممکن است بعد از زایمان به طور کامل متوقف شوند.
سایر گرفتگی‌ها
بعضی از گرفتگی‌ها زودتر از چرخه پریود شروع می‌شوند و بیشتر طول می‌کشند. این گرفتگی‌ها عادی نیستند؛ چون پوشش داخلی رحم ممکن است در جایی که نباید به طور مثال اندومتریوز (Endometriosis) یا آدنومیوز (Adenomyosis) رشد کند، یا ممکن است رشد غیر سرطانی در رحم یا فیبروئید (Fibroids) داشته باشید.
همچنین امکان دارد بیماری التهابی لگن داشته باشید؛ یک عفونت جدی که می‌تواند منجر به ناباروری طولانی مدت شود. اگر در زمان پریود، هنگام ادرار کردن یا دفع مدفوع احساس درد می‌کنید یا اسهال یا یبوست دارید، به ویژه هنگامی که علائم دیگری مانند پریودهای شدید یا گرفتگی‌های شدید دارید؛ پزشک می‌تواند به شما جهت تشخیص اندومتریوز کمک کند.
سردردهای مزمن
سردرد در شروع پریود در هر ماه می‌تواند به دلیل کاهش سطح استروژن یا ترشح پروستاگلاندین (Prostaglandin) اتفاق بیافتد. به این نوع سردردها میگرن پریود می‌گویند. ممکن است شما آن را به عنوان میگرن تشخیص ندهید؛ چرا که بیشتر از انواع دیگر دوام دارد. اما در صورتی که این سردردها تا بعد از اتمام پریود ادامه پیدا کردند، ممکن است نشانه‌ای از وجود مشکل یا بیماری دیگری باشد.
خونریزی بعد از یائسگی
خونریزی بعد از یائسگی ممکن است ناشی از پولیپ رحم باشد. در زنانی که دیگر پریود نمی‌شوند، ابتلا به خونریزی بعد از یائسگی بیشتر دیده می‌شود، اما زنان جوان‌تر هم ممکن است به آن مبتلا شوند. ایجاد پولیپ رحم به سطح استروژن مربوط است، پولیپ‌ها ممکن است به سرطان تبدیل شوند و سرطان آندومتر می‌تواند باعث خونریزی شدید بعد از یائسگی شود.
سخن آخر
همان طور که گفتیم ، بین پریود، زمان آن و حتی شدت خونریزی و سلامت زنان ارتباط مستقیمی وجود دارد. اگر برای چند دوره پریود نامنظمی دارید یا پریود نشده‌اید یا فاصله بین دو پریودتان برای چند بار متوالی کمتر از ۲۱ روز یا بیشتر از ۳۸ روز است، یا هر یکی از نشانه‌هایی که در این مقاله به آن اشاره کردیم را برای مدت زیادی است که تجربه می‌کنید، احتمالا اشکالی در سیستم بدنی شما پیش آمده و بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.
